MARIO BANUSHI, ΓΙΑΤΙ ΠΙΣΤΕΥΕΙΣ ΠΩΣ Η ΓΕΝΝΑ ΕΙΝΑΙ ΕΝΑΣ ΑΝΑΠΟΔΟΣ ΕΡΩΤΑΣ;

Παρά το γεγονός ότι είναι μόλις 26 ετών, ο Mario Banushi έχει κάνει μια εντυπωσιακή είσοδο στον κόσμο του θεάτρου τα τελευταία δύο χρόνια, με τη φήμη του να εκτοξεύεται διεθνώς. Με παραστάσεις όπως το Goodbye, Lindita (Εθνικό Θέατρο, 2023) και το Taverna Miresia – Mario, Bella, Anastasia (Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου, 2023), ο νεαρός δημιουργός έχει ήδη καθιερωθεί ως μια από τις πιο καινοτόμες φωνές του σύγχρονου θεάτρου.

Στην πολυαναμενόμενη νέα του δουλειά, ΜΑΜΙ, που κάνει παγκόσμια πρεμιέρα στις 6 Φεβρουαρίου στη Στέγη, ο Banushi μας οδηγεί σε μια αξέχαστη περιπλάνηση στις ρίζες της ζωής. Με έμπνευση από την προσωπική του μυθολογία, συνδέει τις σχεδόν ομόηχες λέξεις «μάμι» (μητέρα) και «μαμ» (φαΐ), μετατρέποντάς τες σε σύμβολα βαθιάς συναισθηματικής αξίας. Στην αλληγορική αυτή αφήγηση, η μητέρα και το φαγητό γίνονται ταυτόσημες πηγές ζωής και θυσίας, με μια χαρακτηριστική σκηνή όπου κάποιος αφαιρεί την καρδιά του και την προσφέρει σαν ένα ζεστό, αχνιστό καρβέλι ψωμί.

Η Κεντρική Σκηνή της Στέγης μεταμορφώνεται σε ένα τοπίο μνήμης – οικείο και, συνάμα, απόκοσμο. Οι ερμηνευτές, μέσα από τη σιωπή και την έντονη κινησιολογία, συνθέτουν σκηνές βαθιάς συγκίνησης, καλώντας το κοινό να αναγνωρίσει και να αντιμετωπίσει τις δικές του μνήμες, τις σχέσεις του και την συναισθηματική παρακαταθήκη που φέρει. Το ΜΑΜΙ αποτελεί το επόμενο βήμα σε μια ήδη λαμπρή καριέρα, που υπόσχεται να συνεχίσει να εκπλήσσει και να εμπνέει.

Mario Banushi: Το «ΜΑΜΙ» δεν είναι απλώς μια ιστορία για τη μητέρα μου,

Κι ενώ το θέμα στις προηγούμενες παραστάσεις του ήταν το πένθος, τώρα στήνει ένα ανίερο ιερό στη σχέση μητέρας και παιδιού. Για να την υμνήσει. Να την ξορκίσει. Να τη γεμίσει τάματα και αναθέματα. Να την ερωτευτεί. Γιατί, όπως σημειώνει ο ίδιος: «Πάντα έλεγα ότι η γέννα είναι ένας ανάποδος έρωτας».

Ο ίδιος εξομολογείται για την παράσταση: «Όταν ήμουν περίπου ενός έτους, η μητέρα μου αναγκάστηκε να με αφήσει στη γιαγιά μου, στην Αλβανία, και να φύγει. Μέχρι τα δεκατρία μου, “μάμι” φώναζα τη γιαγιά μου. Όταν πια η μητέρα μου με πήρε μαζί της στην Αθήνα, μεγάλωσα στο διαμέρισμα πάνω από τον φούρνο όπου εργαζόταν, με τη μυρωδιά του φρεσκοψημένου ψωμιού. Μεγάλωσα με πολλές γυναίκες. Μεγάλωσα με νέες και ηλικιωμένες γυναίκες. Μεγάλωσα με περισσότερες από μία μητέρες. Αυτή η παράσταση είναι για εκείνες: μια ευχή, μια προσευχή στο βάρος που κουβαλάει η λέξη “μαμά” τόσο για εκείνη που το ακούει όσο και για εκείνον που το λέει. Ποιος φροντίζει ποιον – δεν κατάλαβα ποτέ αυτήν την περίπλοκη σχέση. Κι ούτε θα την καταλάβω. Αλλά προσπαθώ να την ξετυλίξω σαν έναν ομφάλιο λώρο, σαν το σπλάχνο που συνδέει τη ζωή με τις ρίζες της».

Κυρίαρχο στοιχείο στις παραστάσεις του Mario Banushi είναι το σπίτι, η στέγη, η φωλιά της μητέρας. Σε αυτές ο θεατής γίνεται μέρος ενός οικείου περιβάλλοντος, σαν να βρίσκεται μέσα στο σπίτι. Τα γνώριμα αντικείμενα αποκτούν νέες λειτουργίες και ερμηνείες μέσα από την επαναχρησιμοποίησή τους.
Οι χαρακτήρες, όσο κι αν ξεφεύγουν από την πραγματικότητά τους, παραμένουν εγκλωβισμένοι στους τέσσερις τοίχους. Το εσωτερικό του σπιτιού μεταμορφώνεται, παίρνοντας μορφές που θυμίζουν τάφο ή ναό. Στο ΜΑΜΙ, ο Mario Banushi για πρώτη φορά στρέφει την προσοχή του έξω από το σπίτι. Ο χώρος εξακολουθεί να είναι οικείος, αλλά αυτή τη φορά βρισκόμαστε στην επαρχία, έξω από το σπίτι, δίπλα σε έναν δρόμο που φωτίζεται μόνο από μια λάμπα.
Σε αυτό το γνώριμο σκηνικό, η παράσταση μας μεταφέρει από το κλειστό σύστημα του σπιτιού και της οικογένειας στον εξωτερικό κόσμο, στον περίγυρο, εξερευνώντας νέες διαστάσεις του οικείου.

Στο NEWS 24/7 εξηγεί πως επηρέασαν οι εμπειρίες του τη διαμόρφωση αυτής της σκηνικής αφήγησης “H παράσταση μας «ΜΑΜΙ» είναι περισσότερο από μια αφήγηση· είναι μια ανάγκη να εκφράσω κάτι που υπήρξε για μένα ανέκφραστο για χρόνια. Δεν πρόκειται για μια συνειδητή αναπαράσταση, αλλά για μια βαθιά βουτιά στα βιώματα που με διαμόρφωσαν. Κάθε σκηνή, κάθε βλέμμα, είναι ένα κομμάτι αυτής της εσωτερικής αναζήτησης, ενός κόσμου που ίσως δεν θα τον κατανοήσω ποτέ πλήρως, αλλά που θα προσπαθήσω να τον αποτυπώσω όσο πιο αυθεντικά γίνεται.

Δεν είναι εύκολο να μεταφερθεί το προσωπικό στο κοινό. Στην πραγματικότητα, όταν μιλάς για κάτι τόσο προσωπικό, κινδυνεύεις να το χάσεις στο μεταξύ. Το «ΜΑΜΙ» δεν είναι απλώς μια ιστορία για τη μητέρα μου, αλλά για την έννοια του σπιτιού, της απώλειας, της ανατροπής και της επιβίωσης. Όλα αυτά, για να υπάρξουν, πρέπει να τους επιτρέψεις να αναδυθούν από τον ίδιο τον πόνο και την οδύνη, να τους αφήσεις να μιλήσουν με τη δική τους φωνή, αργή, αλλά ισχυρή”.

Τελικά τι είναι η σχέση μητέρας παιδιού; Είναι η γέννα ένας ανάποδος έρωτας;

Ρωτήσαμε κάποιους από τους συντελεστές της παράστασης αν πιστεύουν ότι η σχέση μητέρας-παιδιού είναι τελικά μια πράξη αγάπης, μια πράξη θυσίας ή κάτι πιο περίπλοκο που δεν μπορούμε να ορίσουμε…

Παναγιώτα Γιαγλή, ερμηνεύτρια

Η σχέση μητέρας-παιδιού είναι αναμφίβολα πολύπλοκη και περιλαμβάνει στοιχεία αγάπης και θυσίας. Κάθε γυναίκα που γίνεται μητέρα κάνει την πρωταρχική θυσία να φέρει στη ζωή το παιδί της. Από μόνη της η γέννα είναι μία τελετουργία, μία μικρή θυσία του γυναικείου σώματος που δίνει ένα κομμάτι του για να δημιουργηθεί ένα νέο σώμα.
Από τη γέννηση και ύστερα η σχέση αυτή έρχεται αντιμέτωπη με μία πληθώρα πολιτισμικών, κοινωνικών και ψυχολογικών παραγόντων, που την κάνουν ακόμη πιο περίπλοκη. Καθώς το παιδί μεγαλώνει, η σχέση αυτή μπορεί να μεταβληθεί πολλές φορές, συχνά ανταλλάσσοντας ρόλους με τη μητέρα σε στιγμές ανάγκης.
Κάθε μητέρα και παιδί ζουν τη δική τους μοναδική εμπειρία, που συνδυάζει αγάπη, θυσία, αλλά και προκλήσεις. Μέσα από τη δική μου σχέση με τη μητέρα μου αποκόμισα την τρυφερότητα, την ευαλωτότητα, την ενσυναίσθηση. Η αγάπη της μητέρας για εμένα είναι ανυπέρβλητη και άνευ όρων.

Βασιλική Δρίβα, ερμηνεύτρια

Νομίζω πως μιλάμε για κάτι παραπάνω από περίπλοκο, θα μπορούσε να είναι όλα αυτά μαζί και άλλα τόσα, καμιά φορά όμως ίσως και τίποτα. Έχει μεγάλη σημασία που και πως βρίσκει τον άνθρωπο αυτό το γεγονός. Από τη στιγμή που μέσα από ένα σώμα ξεπηδά μια άλλη ζωή, παίρνει οξυγόνο από αυτό τον κόσμο, μα εξακολουθούν να είναι συνδεδεμένα με τον ομφάλιο λώρο. Χωρίζονται τελικά μόνο όταν αυτός κοπεί. Άραγε κόβεται ποτέ; Γιατί το μωρό αποζητά να συνδεθεί με το στήθος; Αποζητά τη «φροντίδα-προστασία» της μήτρας; Το μωρό κλαίει γιατί πεινάει και θέλει να επιβιώσει ή γιατί θέλει να νιώσει τη «φροντίδα» μέσα από τον θηλασμό; Η μητέρα με τη σειρά της αποζητά τον θηλασμό για να ζήσει-επιβιώσει το μωρό της ή για να συνδεθεί ξανά και να γίνουν ένα, φροντίζοντάς το μέσα στη δεύτερη μήτρα που είναι η αγκαλιά; Γι’ αυτό το θαύμα μόνο ερωτήσεις μπορώ να θέτω.

Ηλια Κουκουζέλη, ερμηνεύτρια

Πιστεύω η σχέση μητέρας-παιδιού είναι περίπλοκη αλλά σίγουρα μπορούμε να την ορίσουμε με τις λέξεις θυσία και αγάπη. Η μητέρα καθορίζει τις ζωές μας σε μεγάλο βαθμό, είναι η βασική ανάγκη που έχουμε από τη μέρα που ερχόμαστε στον κόσμο, η αγάπη της. Η ζωή μιας μητέρας συχνά περιστρέφεται γύρω από τα παιδιά της. Μέσω της αλληλεπίδρασης της με αυτά, ανακαλύπτει ότι είναι οι άνθρωποι στη ζωή της που πραγματικά την χρειάζονται. Συχνά έρχεται σε θέση να στερηθεί υλικά και πνευματικά για να προσφέρει στα παιδιά της. Η σχέση αυτή μου έχει μάθει πως η αγάπη θέλει θυσίες, όπως και η ίδια η ζωή.

Δημήτρης Λαγός, ηθοποιός

Παραθέτω ως απάντηση το κείμενο μιας φίλης που με βρίσκει εντελώς σύμφωνο απέναντι στο ερώτημα:

«Η πρόσληψη του ρόλου της μητρότητας ως αμιγούς πράξης θυσίας και αυταπάρνησης σχετίζεται με το πατριαρχικό αφήγημα και την απεικόνιση της γυναίκας εντός αυτού του περιοριστικού πλαισίου. Η περιπλοκότητα της σχέσης μητέρας-παιδιού σίγουρα δεν μπορεί να υπεραπλουστευθεί αποδιδόμενη με στερεοτυπικούς όρους όπως θυσία, αγάπη κλπ.
Η μητρότητα ειναι γεμάτη αντιφάσεις.
Δεν αποκλείει την αμφιθυμία, τον εσωτερικό διχασμό αλλα αντιθέτως οφείλει να τους εμπεριέχει ώστε να εκπληρώνεται ως ρόλος με δημιουργικότητα.
Μητρότητα είναι δημιουργία αλλά και θάνατος.
Είναι φως και σκοτάδι.
Ειναι οι Μαντόνες του Raphael και “Η Παναγία με το Μακρύ λαιμό” του Parmigianino.
Eίναι η αμφιταλάντευση της θυληκότητας μεταξύ του είναι της ως μητέρας και ως γυναίκας.
Είναι μνήμες, εικόνες, μυρωδιές.
Μια μυστηριώδης, αέναη συνδεση αλλά και ακρωτηριασμός.
Ειναι μια σχέση αγάπης ανευ όρ(ί)ων.
Ένα παιχνίδι παρουσίας- απουσίας.
Είναι το τέλος και η αρχη της ανεξαρτησίας μας ως οντότητες, είναι φαντασιώσεις παντοδυναμίας.
Είναι η αφετηρία της συνειδητοποίησης της αυτόνομης ύπαρξής μας.»

Ευτυχία Στεφάνου, ερμηνεύτρια

Η μητρότητα είναι μια πολυεπίπεδη και βαθιά προσωπική εμπειρία. Ο μητρικός δεσμός μοιάζει με έναν κόμπο περιπλεγμένων, αντιφατικών συναισθημάτων που απαιτούν αμφίδρομη φροντίδα. Είμαστε οι αντιφάσεις μας. Στο κέντρο του πιο φωτεινού σημείου υπάρχει σκοτάδι, στο κέντρο του θανάτου γεννιέται ουρλιάζοντας η ζωή, και στο κέντρο της μητρότητας απλώνεται ένα ανεξερεύνητο πεδίο μάχης, φροντίδας και έρωτα. Για μένα, η μητρότητα είναι παρηγοριά και στήριξη· αλλά και ένα σπρώξιμο προς τον κόσμο, συχνά βίαιο, όπως μια γέννα – γεμάτη πόνο για τη μητέρα και κλάμα για το παιδί, μέχρι να φτάσουν στην ανακουφιστική αγκαλιά. Μέσα από το «Μami», αναρωτιέμαι πώς μπορούμε να επιστρέψουμε φροντίδα στη μητρότητα χωρίς να προδώσουμε την αλήθεια μας. Πώς να σταθούμε γυμνοί και ευάλωτοι, όπως γεννηθήκαμε, ξεφεύγοντας από την πίεση της επίπλαστης εικόνας του ιδανικού παιδιού στα μάτια της μητέρας. Πώς αποσταθεροποιείται και αποδομείται κάτι τόσο βαθιά θεμελιωμένο όσο η μητρότητα; Πώς απαλλάσσεται από το βάρος της τελειότητας;

Φώτης Στρατηγός, ερμηνευτής

Πιστεύω πως η σχέση μητέρας – παιδιού είναι μια σχέση συνέχειας. Και το λέω αυτό επειδή οι λέξεις αγάπη και θυσία εμπεριέχουν αφενός σαφή πρόσημα και αφετέρου είναι άρρηκτα συνυφασμένες με την ηθική του χριστιανισμού. Η συνέχεια από την άλλη είναι μια ιδιότητα φυσική, η φύση πάντα φροντίζει να συνεχίζει τη λειτουργία της και κατ’ επέκταση και η ζωή – ως το ύψιστο φυσικό φαινόμενο – συνεχίζει τη λειτουργία της κι αυτό επιτυγχάνεται με τη γέννηση. Η συνέχεια επίσης είναι αήθης, δεν διαιρείται σε καλό και κακό, ίσα – ίσα που μπορεί και συμπεριλαμβάνει όλες τις πτυχές της ανθρώπινης ζωής. Ως σχέση συνέχειας, ως σχέση φυσική λοιπόν, πιστεύω πως η σχέση μητέρας και παιδιού περιλαμβάνει την αγάπη, το μίσος, τον έρωτα, την πλήξη, τη φιλία, τον πόνο, την απόρριψη, την απώλεια, το πένθος. Όλα αυτά μαζί και αμφίδρομα. Σαν μέσα σε ένα όνειρο.

Σωτήρης Μελανός, σκηνογράφος & ενδυματολόγος

Ποιος μπορεί να μιλήσει με βεβαιότητα για τη σχέση μητέρας-παιδιού; Από τη στιγμή της σύλληψης και της δημιουργίας του μικροσκοπικού κυττάρου, μια έκρηξη συμβαίνει στο σώμα και την ψυχή της μητέρας που μεταμορφώνει τη μήτρα σε ένα σπίτι που στεγάζει μια νέα ζωή. Δύο σώματα συνυπάρχουν σε ένα και αλληλεπιδρούν. Ο σκελετός της μητέρας παραμορφώνεται για να στηρίξει τον νέο άνθρωπο, οι ορμόνες κορυφώνουν τη δράση τους για τον τοκετό και τον θηλασμό, ενώ το ένστικτο με ένα θαυμάσιο τρόπο οδηγεί τη μητέρα να αυτοθυσιαστεί προκειμένου να προστατέψει το παιδί της. Η σύνδεση μητέρας-παιδιού είναι ένα μυστήριο και παραμένει μυστήριο στην ιστορία της ανθρωπότητας

Θεοδώρα Πατητή, βοηθός σκηνοθέτη

Στις πρόβες χρησιμοποιούμε μια φωτογραφία που απεικονίζει μια μητέρα με το μωρό της. Σε κάθε πρόβα σκίζουμε τη φωτογραφία και την κολλάμε μετά κάθε φορά προσεκτικά από την πίσω πλευρά για την επόμενη πρόβα. Η φωτογραφία φαίνεται να μην έχει κοπεί ποτέ, η μητέρα με το μωρό της ενώνονται ξανά και εμείς επαναλαμβάνουμε τη διαδικασία. Αυτή ίσως να είναι και η περιπλοκότητα της σχέσης για την οποία ρωτάτε, μια αέναη αποκόλληση και προσκόλληση, αποχώρηση και επιστροφή.

Συντελεστές

Σύλληψη & Σκηνοθεσία: Mario Banushi
Ερμηνεύουν: Παναγιώτα Γιαγλή, Βασιλική Δρίβα, Δημήτρης Λαγός, Αγγελική Στελλάτου, Ευτυχία Στεφάνου / Ήλια Κουκουζέλη και Φώτης Στρατηγός
Σκηνογραφία & Ενδυματολογία: Σωτήρης Μελανός
Μουσική Σύνθεση & Sound Design: Jeph Vanger
Σχεδιασμός Φωτισμών & Συνεργάτης στη Δραματουργία: Στέφανος Δρουσιώτης
Καλλιτεχνικοί Συνεργάτες: Αιμίλιος Αράπογλου, Θανάσης Δεληγιάννης
Θεοδώρα Πατητή, βοηθός σκηνοθέτη