ΕΙΔΑΜΕ ΤΟΥΣ “ΟΡΝΙΘΕΣ” ΤΟΥ ΑΡΗ ΜΠΙΝΙΑΡΗ ΣΤΗΝ ΕΠΙΔΑΥΡΟ – ΜΙΑ ΑΝΑΣΑ ΣΤΑ ΣΥΝΝΕΦΑ

Μετά από από μία σειρά “σκοτεινών” και δυστοπικών παραστάσεων που σχετίζονταν με την εξουσία, τα ολοκληρωτικά καθεστώτα και τη βία (Προμηθέας, Άνοδος του Αρτούρο Ούι, Σαλό) η “Νεφελοκοκκυγία”, η πόλη των πουλιών που οραματίζεται ο Αριστοφάνης στους “Όρνιθες“, αποτελεί για τον Άρη Μπινιάρη το ιδανικό καταφύγιο από τις ατέλειες και τις αντιφάσεις της ανθρώπινης κοινωνίας.

Στο αριστοφανικό αυτό κωμικό του βάπτισμα, ο Μπινιάρης έστησε τη δική του ουτοπία στην αργολική ορχήστρα και μίλησε για όσα τον απασχολούν με τρόπο διαφορετικό από αυτόν που μας είχε συνηθίσει. Στο επίκεντρο του ενδιαφέροντός του παραμένει η εξουσία, το ερώτημα της κοινωνικής συμβίωσης και της ιδανικής πολιτείας, μόνο που αυτή τη φορά περιέβαλε το σκεπτικό του με ζεστασιά, τρυφερότητα και προπάντων με ποίηση.

Τι θα συνέβαινε εάν κάποιος οργάνωνε τα πουλιά ώστε να γίνουν φορείς μιας νέας πραγματικότητας;

Οι “Όρνιθές” του καλούν όλους τους επί γης “χαμένους” να τους ακολουθήσουν στη μετά πτηνών συμφιλίωση και στην οικοδόμηση μίας νέας πραγματικότητας κάπου στο επέκεινα, ανάμεσα στους ανθρώπους και τους θεούς, ανάμεσα στην κοινωνική φθορά και τη θεϊκή αφθαρσία. “Βγαίνουν” από τα έγκατα της αρχέγονης γης σαν άλλοι ιθαγενείς και “χτίζουν” τα τείχη της δικής τους πολιτείας μαζί με δύο φίλους, τον Πισθέταιρο και τον Ευελπίδη, που απογοητευμένοι από τα εγκόσμια νοηματοδοτούν τις ζωές τους κυνηγώντας πια το κοινωνικά ανέφικτο.

Μία πράξη βαθιά αλληγορική, που μας αφορά υπαρξιακά, ατομικά και συλλογικά και που κάνει ένα φως να αχνοχαράζει στο σκοτεινό τούνελ στο οποίο είμαστε όλοι φυλακισμένοι σήμερα.

Πισθέταιρος και Ευελπίδης σαν πρώιμο μπεκετικό δίδυμο είναι οι ενορχηστρωτές αυτής της τελετουργίας που προσπαθούν να κάνουν έναν νέο κόσμο να ανατείλει. Μπαίνουν μέσα στην κοινωνία των πουλιών και μαθαίνουν να πετούν και να κυνηγούν τα όνειρά τους. Βγάζουν φτερά, κρώζουν και σαν παντεπόπτες μάρτυρες διώχνουν μακριά κάθε απρόσκλητο επισκέπτη που προσπαθεί να σφετεριστεί την αγνή και αμόλυντη πόλη τους διεκδικώντας αυθαίρετα εξουσίες και προνόμια.

Παρά τις παρεμβάσεις, ο δραματουργικός άξονας μένει ακέραιος

Ο Άρης Μπινιάρης με πολύτιμο αρωγό τη δραματουργία της Έλενας Τριανταφυλλοπούλου μπαίνει μέσα στα σωθικά του αριστοφανικού έργου και βγάζει προς τα έξω όλο τον πολιτικό και υπαρξιακό του πυρήνα προσφέροντας μια δυναμική, δημιουργική και σύγχρονη επανερμηνεία ευφυώς συνδυασμένη με το σατιρικό πνεύμα του. Αυτό που έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον είναι πως γίνονται απόλυτα διακριτά τα σύμβολα και οι αρχετυπικές καταστάσεις που κρύβονται πίσω από τους ήρωες του έργου, πως έρχονται στο προσκήνιο ζητήματα που απασχολούν τη σημερινή κοινωνία και μας ταλανίζουν στο εδώ και το τώρα και πως παρά τις κειμενικές τροποποιήσεις και τη διασκευή ενός μεγάλου κομματιού της κωμωδίας, ο δραματουργικός άξονάς της έχει διατηρηθεί ακέραιος.

Ο σκηνοθετικός του φακός εστιάζει στο στοιχείο της “φυγής”, στο “πέταγμα” των ηρώων σε μία άλλη κοινωνία και χαρακτηρίζεται από τη χρήση οπτικών και ηχητικών στοιχείων, τα οποία ενισχύουν την ένταση και τη δυναμική της παράστασης.

Τα σκηνικά του Πάρη Μέξη είναι θαυμάσια και αρκούντως υπαινικτικά. Συμβολίζουν ένα μικρό δάσος και ταυτόχρονα έναν χώρο μεταμορφωτικής τελετουργίας. Τα κοστούμια του πολύχρωμα και καλαίσθητα “υπακούν” άριστα στην επιμελημένη στη λεπτομέρεια κινησιολογία του Αλέξανδρου Βαρδαξόγλου, ενώ απόλυτα εναρμονισμένες είναι και οι επιβλητικές μάσκες των θεών. Η μουσική του Αλέξανδρου Δράκου Κτιστάκη παίζει νευραλγικό ρόλο στην παράσταση, έχει ποικίλες αποχρώσεις και δημιουργεί την κατάλληλη ατμόσφαιρα που συνδυάζει το κωμικό με το τραγικό.

Μέθεξη και … ερμηνείες στους Όρνιθες

Ο Οδυσσέας Παπασπηλιόπουλος στον ρόλο του Πισθαίτερου και ο Γιώργος Χρυσοστόμου ως Ευελπίδης ένωσαν με μία ξεχωριστή χημεία τις δυνάμεις τους. Σαν πρόγονοι του Πόντζο και του Λάκι περιμένουν έναν φτερωτό Γκοντό και μαζί δραπετεύουν από την τυραννία του κόσμου στο βασίλειο του παραμυθιού συνενώνοντας την πιο τολμηρή φαντασία με την πιο ανάερη ποίηση.

Και οι δύο βιώνουν την ουσιαστική τελετουργία της ζωής, αφήνουν πίσω τους κάθε βάρος και προσδοκούν να πορευτούν σε κάτι πιο υψηλό, σε κάτι που έχει τα χαρακτηριστικά του ουρανού και το βάρος μίας νεφέλης.

Ο Οδυσσέας Παπασπηλιόπουλος σωματοποιεί άριστα τα λόγια του Έποπα/τσαλαπετεινού που μιλά για την ιστορία των πουλιών που σαν σμήνος εισέρχονται στην ορχήστρα (Αλέξανδρος Βαρδαξόγλου, Θανάσης Ισιδώρου, Τάσος Κορκός, Σοφία Κουλέρα, Αυγουστίνος Κούμουλος, Μαρία Κυρώζη, Κώστας Phoenix, Κυριάκος Σαλής, Αλεξία Σαπρανίδου, Ειρήνη Τσέλλου)
θυμίζοντας χορό ιθαγενών. Χάρμα οφθαλμών οι εικόνες που οι δύο ήρωες μπαίνουν μέσα στην κοινωνία των πουλιών και γίνονται ένα με αυτά “πετώντας” στους ρυθμούς του Αλέξανδρου Κτιστάκη που άλλοτε παραπέμπουν σε παραδοσιακά και άλλοτε σε εξωτικά ακούσματα.

“Εμείς καταγόμαστε από τον έρωτα” φωνάζουν τα πουλιά, καθώς αφομοιώνουν στις πολύχρωμες φτερούγες τους τους δύο ήρωες και είναι η στιγμή που στο κοίλον της Επιδαύρου νιώθουμε τις δονήσεις μίας διονυσιακής μέθεξης. Ναι, είναι η στιγμή που ένας καινούριος κόσμος ανατέλλει, που γίνεται πια πιστευτό πως ίσως η εξουσία των ουρανών αλλάξει χέρια. Πισθαίτερος και Ευελπίδης λικνίζονται σαν αναστενάρηδες στην απόκοσμη αυτή τελετουργία – έξοχος ο Γιώργος Χρυσοστόμου στις κυκλικές αλματώδεις του κινήσεις.

Η Νεφελοκοκκυγία είναι πλέον γεγονός και όπως συμβαίνει σε όλα τα παραμύθια, έτσι και εδώ, ο κακός ο Λύκος παραμονεύει. Συκοφάντες, κόλακες και παντός είδους επιτήδειοι προσπαθούν να σφετεριστούν την κατάσταση και να αλλοιώσουν αυτήν την ιδανική κοινωνία. Πισθαίτερος και Ευελπίδης βάζουν φρένο σε όλους αυτούς που εισβολείς, υπαρξιακά και πολιτικά ερωτήματα αναδύονται διαρκώς, ενώ δε λείπουν στιγμές γεμάτες χιούμορ που το κοινό ξεσπά σε αυθόρμητα γέλια από την πικρή πραγματικότητα που μας υπενθυμίζουν τα λόγια τους.

Καίριος ο Χρησμολόγος του Στέλιου Ιακωβίδη με μακριά λευκά μούσια -μοιάζει με τον Γκάνταλφ από τον Άρχοντα των δαχτυλιδιών- εκσφενδονίζει απειλές, θεούς και δαίμονες κρατώντας ένα ραβδί – κεραυνό, απολαυστική η ποιήτρια και “κυρία| επί των Πολιτιστικών Κωνσταντίνα Τάκαλου πουλάει «υψηλή διανόηση» και καλές κριτικές. Ο Ερρίκος Μηλιάρης ως Μέτωνας φαντασιώνεται να κόβει οικόπεδα και να απογειώνει την τουριστική ανάπτυξη, ενώ ο Επίτροπος του Μάριου Παναγιώτου με το μότο “Υγεία- Σωτηρία” φέρνει στο μυαλό μας μπόλικο διεφθαρμένο σήμερα. Θα σταθώ στον εξαιρετικό κόλακα/Συκοφάντη του Θανάση Ισιδώρου στο πρόσωπο του οποίου αντικατοπτρίζονται οι απανταχου δικηγόροι, πολιτικοι και δημοσιογράφοι, όσοι δηλαδή μας κυβερνούν σήμερα.

“Αφοπλίστε τους. Τώρα πια βλέπω, τώρα βλέπω καθαρά, αφοπλίστε τους τυράννους που μας γδέρνουν, τις ζωές μας τεμαχίζουν” φωνάζει ο χορός σε μία από τις κορυφαίες στιγμές της παράστασης. Κανείς δεν υποκύπτει στους επιτηδείους, στην πολιτεία των Πτηνών αναζητούν το εφικτό/ανέφικτο και τίποτα λιγότερο.

Τι και αν οι απεσταλμένοι των θεών του Ολύμπου (η Ίριδα, ο Προμηθέας και ο Ποσειδώνας) διαμαρτύρονται θορυβημένοι για την αμφισβήτηση της θεϊκής κυριαρχίας, καθώς η νέα πόλη εμποδίζει τους καπνούς από τις θυσίες να φτάσουν στον ουρανό. Οι Θεοί ήταν και παραμένουν απόμακροι και αδιάφοροι. Το μόνο που μένει είναι να γεννηθούμε ξανά μέσα από το συλλογικό τραγούδισμα, να βρούμε όλοι μαζί τον βηματισμό μας.

“Αλήθεια, ξέρεις πώς είναι να ζεις με τα πουλιά;” αναρωτιούνται και ταυτόχρονα μας απευθύνουν το ερώτημα στην τελευταία συγκλονιστική σκηνή του έργου ο Πισθαίτερος και ο Ευελπίδης. “Αέρας, ανάσα”…  απαντά και ταυτόχρονα μονολογεί ο Γιώργος Χρυσοστόμου. 

Συμπέρασμα για τους Όρνιθες

Ο Αριστοφάνης, μέσω των “Ορνίθων“, ασκεί κριτική στην εξουσία και στα κοινωνικά πρότυπα της εποχής του, κάτι που παραμένει ιδιαίτερα επίκαιρο στις μέρες μας.  Ο Άρης Μπινιάρης αξιοποιεί αυτή την κριτική για να αναδείξει τη σύγχρονη πολιτική και κοινωνική κατάσταση, δίνοντας στο έργο μια μοντέρνα χροιά που το καθιστά προσβάσιμο και κατανοητό σε όλα τα είδη κοινού. Επί της ουσίας στήνει τη δική του μαγική ουτοπία και μας καλεί σε έναν τελετουργικό βηματισμό προς την ελπίδα και το άγνωστο…