ΝΤΑΛΙ, ΜΠΟΟΥΙ ΚΑΙ ΜΟΤΣΑΡΤ: Η ΚΟΣΜΙΚΗ ΙΔΕΑ ΤΩΝ TANGERINE DREAM ΘΑ ΚΡΑΤΗΣΕΙ ΓΙΑ ΠΑΝΤΑ

Υπάρχουν πολλοί τρόποι για να εξηγήσει κανείς τη σημασία των Tangerine Dream.

Είναι η επιρροή τους ως πρωτοπόροι της ηλεκτρονικής μουσικής, σημείο αναφοράς για δεκάδες μεταγενέστερα σχήματα, ακόμα κι ολόκληρα είδη μουσικής. Fans τους έχουν δηλώσει κατά καιρούς καλλιτέχνες που καλύπτουν όλο το φάσμα από τον Μάικλ Τζάκσον ως τον DJ Shadow. Η new-age μουσική εξελίχθηκε μαζί τους μέχρι να γιγαντωθεί στα 80s. Μέχρι και η trance των επόμενων δεκαετιών πάτησε πάνω στις μελωδίες τους, ενώ έχουν γενικά τροφοδοτήσει τη dance με άπειρα samples από τις συνθέσεις τους. Τα δε σάουντρακ που υπέγραψαν δημιούργησαν σχολή και στέκονται ακόμα ως αυθύπαρκτα άλμπουμ με πιο χαρακτηριστικά αυτά που έγραψαν για το Sorcerer του Φρίντκιν (1977), το ντεμπούτο του Μάικλ Μαν Thief (1980) και τις Πονηρές Μπίζνες Ενός Πρωτάρη, φιλμ που ανέδειξε τον Τομ Κρουζ  το 1983.

Κι έπειτα είναι η διάρκειά τους. Εμφανίστηκαν το 1967 ως ένα ακόμα ανερχόμενο σχήμα kraut rock από την τότε Δυτική Γερμανία, πέρασαν στην electronica, επινόησαν τον όρο kosmische musik, υπάρχουν ως σήμερα έχοντας αλλάξει δεκάδες φορές σύνθεση, χωρίς ούτε ένα από τα αρχικά τους μέλη μετά τον θάνατο του ιστορικού τους αρχηγού, Έντγκαρ Φρίζε, τον Ιανουάριο του 2015. Ο δε κατάλογος της δισκογραφίας τους σε αυτά τα 57 χρόνια περιλαμβάνει τον ιλιγγιώδη αριθμό των 123 LPs, EPs, μίνι άλμπουμ και σάουντρακ (αν προσθέσουμε live άλμπουμ, συλλογές και singles, μιλάμε για πάνω από 300 κυκλοφορίες).

Και τότε, ρωτάω τον σημερινό τους ηγέτη, Τόρστεν Κουέσνινγκ, που έχει ανοίξει την κάμερα στο στούντιό του στο Βερολίνο, κάνω λάθος που έχω την αίσθηση ότι αναγνωρίζονται -εκτός σκληροπυρηνικών μουσικοφιλικών κύκλων- λιγότερο απ’ όσο τους αξίζει; Λιγοτερο, ας πούμε, από τους επίσης εμβληματικούς συμπατριώτες τους Kraftwerk. «Αν ισχύει αυτό που λες, που μάλλον ισχύει, είναι επειδή οι Tangerine Dream δεν είχαν ποτέ έναν frontman, ένα πρόσωπο για να τους ταυτίσει το κοινό. Βέβαια, δεν είμαι σίγουρος ότι αυτό είναι, ή ήταν, πρόβλημα. Ο Έντγκαρ Φρίζε ήταν ο ηγέτης τους, αλλά δεν είναι κι ο Ζαν Μισέλ Ζαρ, αν με καταλαβαίνεις. Από την άλλη, πόσος κόσμος μπορεί όντως να θυμηθεί τα ονοματεπώνυμα των Kraftwerk και πόσος θυμάται αμέσως ότι ο μπασίστας των Queen λεγόταν Τζον Ντίκον; Κι ομως, όσον αφορά την απήχηση, κάναμε το σάουντρακ του Grand Theft Auto V το 2013. Μιλάμε για ένα βιντεοπαιχνίδι που πούλησε 192 εκατομμύρια αντίτυπα παγκοσμίως, όσες ήταν μαζί οι πωλήσεις του Bad από τον Μάικλ Τζάκσον και του …But Seriously από τον Φιλ Κόλινς. Βέβαια, μπορούσες να ακούσεις το όνομα του γκρουπ μόνο στα πρώτα 10 δευτερόλεπτα και στα credits του τέλους αν υποθέσουμε ότι τερμάτιζες το παιχνίδι. Μάλλον, θα έπρεπε να το είχαμε επικοινωνήσει καλύτερα…», μου λέει γελώντας με το φοβερό όπλο μιας σχετικής συναισθηματικής αποστασιοποίησης. 

 

Ο Τόρστεν Κουέσνινγκ είναι 47 χρόνων σήμερα, αγέννητος όταν ξεκίνησαν την πορεία τους οι Tangerine Dream, μέλος του γκρουπ από το 2003 κι ο εκλεκτός του Φρίζε για να πάρει το δαχτυλίδι και να συνεχίσει τη ζωή του γκρουπ. Διηγείται την αργή αλλά καθοριστική  διαδικασία που μας φέρνει στο σήμερα…

«Το πρώτο άλμπουμ που συμμετείχα ήταν το Kyoto του 2005. Για να είμαι ειλικρινής, δεν ήμουν και τόσο μέσα στην ηλεκτρονική σκηνή – το δικό μου background ήταν κλασικές σπουδές, progressive και goth rock. Αλλά, έμαθα το programming από τον καλύτερο, δηλαδή τον  Έντγκαρ. Ζούσαμε και δουλεύαμε σε αυτό το μεγάλο σπίτι στη Βιέννη, είχα μεν τον δικό μου χώρο αλλά, όπως και να το κάνουμε, είναι άλλο πράγμα να σε χωρίζει μόνο ένας τοίχος με τον μέντορά σου. Μου έδειξε τα πάντα. Με τον δικό του τρόπο, φυσικά. 

Ο Έντγκαρ ήταν αρχέτυπο αυτού που λέμε “αφεντικό”. Ήξερε πολύ καλά τι ήθελε κι ακόμα καλύτερα τι δεν ήθελε να ακούει. Τα είχε όλα εντελώς κρυστάλλινα στο μυαλό του. Και γι΄αυτό υπάρχουν τόσοι και τόσο αυστηροί κανόνες στους Tangerine Dream. Ακόμα κι όταν φαίνεται ότι παίζουμε ελεύθερα, δεν αυτοσχεδιάζουμε. 

Το 2013 μου ζήτησε να γίνω ο μουσικός διευθυντής του συγκροτήματος, κάτι που ακούγεται παράξενο αλλά στην ουσία έπρεπε να φροντίζω τα λάιβ, να επιβλέπω τις πρόβες και να συνθέτω μαζί του. Έχω χάσει το μέτρημα πόσα άλμπουμ φτιάξαμε μαζί – 30, ίσως 40, ίσως και παραπάνω. Δεν έχω γνωρίσει κάποιον άνθρωπο που να δουλεύει περισσότερο από τον Έντγκαρ. Έστελνε με dropbox καινούριο υλικό παραμονή Χριστουγέννων, ζητώντας να το προβάρουμε την επόμενη. Δεν υπήρχε γι’ αυτόν καμία ημέρα αργίας, κανένα ρεπό.

O θάνατος του ήταν ξαφνικός. Να φαναστείς, στο τελευταίο του μέιλ μου έγραφε ότι αγόρασε κάποιες καινούριες κάρτες ήχου και με προσκαλούσε στη Βιέννη να τις δοκιμάσουμε. Δεν άφησε τίποτα στην τύχη, πάντα είχε ένα σχέδιο. Το κόνσεπτ, ήθελε, να διαρκέσει περισσότερο από το γκρουπ. Έτσι κι αλλιώς, από το 1967 μέχρι σήμερα, το γκρουπ είχε πάνω από 20 μέλη. Όλοι τους έπρεπε να ακολουθούν τη λεπτή γραμμή των κανόνων και της φιλοσσοφίας του Φρίζε».

 

Σήμερα, το γκρουπ έχει τρία βασικά μέλη. Εκτός από  τον Τόρστεν Κουέσνινγκ στα synths και τη μουσική διεύθυνση, είναι η γιαπωνέζα  βιολονίστρια Χόσικο Γιαμάνε (μέλος από το 2011, παίζει επίσης άλλα έγχορδα και μέλοτρον) κι ο γερμανός πιανίστας Πολ Φρικ (μέλος επίσης και των Brandt Brauer Frick). «Η Χόσικο ειναι δεξιοτέχνης και κάνει απίθανα πράγματα μετα όργανα και τα εφέ στα πετάλια της, ενώ ο Πολ είναι ένας πολύ στακάτος πάικτης που παίζει πολύ σύντομες νότες αφήνοντας χώρο για reverbs και delays που φτιάχνουν τον space χαρακτήρα – διαχρονικό σήμα κατατεθέν των Tangerine Dream.Νομίζω ότι η τωρινή σύνθεση εκσυγχρονίζει κάπως τον ήχο που είχε το γκρουπ στα late 90s – early 00s. Προσπαθούμε, όσο αδύνατο κι ανα φάινεται, να βρούμε ήχους που δεν εχουν υπερχρησιμοποιηθεί και να αναδείξουμε τις λεπτομέρειές τους. Πάντα σεβόμενοι τους κανόνες του Έντγκαρ Φρίζε». 

Το δέος που δείχνει και η σοβαρότητα που παίρνει ο Τόρστεν όταν μιλάει για την παρακαταθήκη του Έντγκαρ Φρίζε μέ κάνει να αναρωτιέμαι αν υπάρχουν κάπου συγκεντρωμένοι, αν η βίβλος των Tangerine Dream είναι κάτι άυλο ή υπαρκτό. «Ίσως υπάρχει κάπου κι ένα μικρό βιβλίο ή σημειωματάριο», λέει κάπως αινιγματικά. «Από την αλλη, περάσαμε τόσο χρόνο μαζί με τον Έντγκαρ -ξαναλέω, δουλεύοντας στο ίδιο σπίτι- που είχα φτάσει σε ένα σημείο να καταλαβαίνω τα πάντα. Ας πούμε, μιλούσε συχνά για μουσική με όρους μπαχαρικών – έλεγε βάλε λίγο πιπέρι ή λίγο ρίγανη εδώ. Δε χρειαζόταν να μου εξηγήσει, το έπιανα αμέσως. Γιατί είχαμε περάσει τόσα και τόσα βράδια συζητώντας για τον κόσμο και τη ζωή, βασικά εκείνος μιλούσε κι εγώ τον άκουγα.

Είχε ιστορίες για τα πάντα. Και τους πάντες. Είχε δουλέψει με τον Νταλί, έπαιζε με το τότε συγκρότημά του μουσική στον κήπο του στην περίφημη βίλα του Καδακές. Είχε ζήσει μαζί με τον Μπόουι και τον  Ίγκι στο Βερολίνο, λίγο πριν γράψουν τα καθοριστικά τους άλμπουμ εκεί. (σ.σ. Ο μύθος λέει ότι ο Φρίζε φιλοξένησε τον Μπόουι όταν μετακόμισε από το Λος Άντζελες στο Βερολίνο τον Αύγουστο και τον βοήθησε να αποτοξινωθεί από την κοκαϊνη, απέχοντας ο ίδιος έτσι κι αλλιώς ολοκληρωτικά από αλκοόλ, ουσίες, ακόμα και το κρέας)».

Είναι βάρος στους ώμους του(ς) ότι συμμετέχουν σε ένα θρυλικό χωρίς κανένα από τα αρχικά του μέλη; Είναι μεγάλη ευθύνη; Δέχονται κριτική και πώς απαντάνε σε αυτή; 

«Είναι τιμή κι ευχαρίστηση την ίδια στιγμή. Ξέρω ότι δε γίνεται να τους ικανοποιήσουμε όλους. Υπάρχουν fans του γκρουπ πουν λένε “μας αρέσουν οι πρώτοι δίσκοι, μέχρι το 1974 που μπήκαν τα σικουένσερ” – το έλεγε πρόσφατα σε μια συνέντευξη του ο Jonsi των Sigur Ros τον οποίο πραγματικά αγαπώ κι εκτιμώ. Υπάρχουν άλλοι που αγαπούν τις μελωδικές δομές της περιόδου 1981-86, κι άλλοι που ενδιαφέρονται για τις dance αναζητήσεις των 90s. Μερικές φορές μάλιστα μαλώνουν οn line μεταξύ τους, σαν να είναι fans διαφορετικών συγκροτημάτων. Ξέρω, επίσης, από την πρώτη στιγμή που έγινα μέλος του γκρουπ ότι υπάρχει κόσμος που λέει “αυτοί δεν είναι πια οι Tangerine Dream” κτλ. Όμως, οι Tangerine Dream δεν ήταν ποτέ ένα κόνσεπτ που κυνηγούσε την επιτυχία. Δεν έκανε μουσική για τα τσαρτ, άρα εμείς δεν έχουμε έρθει να επωφεληθούμε από αυτό. Ακόμα και κανείς να μην αγόραζε τα άλμπουμ που βγάζουμε, θα το συνεχίζαμε γιατί αυτή ήταν η επιθυμία (και η διαταγή) του Έντγκαρ. Να μείνει ζωντανή για πάντα η ιδέα των Tangerine Dream». 

 

 

Κλείνουμε με το λάιβ τους στην Αθήνα. «Το top-3 από το κατάλογο είναι μάλλον το Zeit (1972), το Ricochet (ζωντανό άλμπουμ του 1975) και το Underwater Sunlight (1986) που είναι πολύ διαφορετικό από τα προηγούμενα.  Στα live ξεκινάμε συνήθως από το 1974 που πρωτοχρησιμοποίησαν σικουένσερ – η μουσική που έφτιαχναν πριν, έτσι κι αλλιώς δεν ήταν προορισμένη να την αναπαράγουν ζωντανά. Συνήθως φτάνουμε μέχρι το 1986, καλύπτουμε δηλαδή  “χρυσή περίοδο”. Σκιπάρουμε τα 90s και φτάνουμε στα πιο μοντέρνα έργα που είναι και το τελευταίο κομμάτι της συναυλίας. Εκεί κάνουμε σύνθεση σε πραγματικό χρόνο, βασισμένη όμως σε κανόνες – είναι κάτι παραπάνω από αυτοσχεδιασμός. Καμία φορά κρατάει τόσο πολύ που μας σταματάνε οι promoters…»

Το υπεράνω προσώπων όραμα του Φρίζε να διατηρηθεί αιώνια η κοσμική ιδέα των Tangerine Dream θυμίζει τον τρόπο με τον οποίο μένουν επίκαιροι και ζωντανοί οι κλασικοί συνθέτες: Μότσαρτ-Μπετόβεν-συμπληρώστε τον δικό σας αγαπημένο. Ο Τόρστεν το επιβεβαιώνει συγκαταβατικά και συνεσταλμένα. Κάτι που μας φέρνει στον επίλογο, ήταν η ηλεκτρονική μουσική η κλασική μουσική του 20ου αιών; «Ναι, θα μπορούσαμε να το πούμε υπό την έννοια ότι χρειάζεται τον χρόνο και τον χώρο για να δημιουργήσει ατμόσφαιρες, χωρίς να υποχρεούται να υπηρετήσει τη δομή ενός 3λεπτου ποπ τραγουδιού. Και στη ζωντανή της εκτέλεση, τα κομμάτια μπλέκονται το ένα με το άλλο αποκτώντας μια συμφωνική διάσταση. Τονίζοντας την ιδέα ότι η ορχηστρική μουσική είναι εκεί για να διηγειθεί μια ιστορία και να προκαλέσει σκέψεις. Σε αυτό το πλαίσιο, ναι, βρίσκω ομοιότητες…»