ΟΙ 15 ΘΕΑΤΡΙΚΕΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ ΠΟΥ ΞΕΧΩΡΙΣΑΝ ΤΟ 2024

Το 2024 ήταν μια χρονιά γεμάτη θεατρικές εκπλήξεις, με παραστάσεις που άγγιξαν την καρδιά μας, προκάλεσαν το μυαλό μας και άνοιξαν νέους δρόμους στη σκηνική τέχνη. Από κλασικά έργα που παρουσιάστηκαν με φρέσκια ματιά, μέχρι πρωτότυπα που επαναπροσδιόρισαν την έννοια του θεάτρου.

Σε αυτό το αφιέρωμα, συγκεντρώσαμε τις 15 παραστάσεις που ξεχώρισαν τη θεατρική χρονιά που μας πέρασε -από τον Σεπτέμβριο του 2023 έως τον Σεπτέμβριο του 2024- είτε για την πρωτοποριακή τους σκηνοθεσία, είτε για τις συγκλονιστικές  τους ερμηνείες, είτε για τον τρόπο που επικοινώνησαν βαθύτερες αλήθειες στο κοινό.

“Η Καρδιά του σκύλου” (σκην. Έφη Μπίρμπα)

Η Έφη Μπίρμπα με όπλο τις υψηλού επιπέδου ερμηνείες του δίδυμου Σερβετάλη – Μυριαγκούι  σκηνοθέτησε με τον μοναδικό ιδιοσυγκρασιακό της ύφος την “Καρδιά του  σκύλου” μια εμβυθιστική παράσταση βασισμένη πάνω στο έργο του Μιχαήλ Μπουλγκάκοφ. Στάθηκε με τη δική της στοχαστική ματιά απέναντι σε αυτήν την άγρια, ταραχώδη και κωμικά υπερρεαλιστική σάτιρα, που αποτέλεσε αιχμηρό κοινωνικό σχόλιο για την ανθρώπινη φύσ και “εξέθεσε” τους μηχανισμούς της εξουσίας και την αγελαία αισθητική που προτάσσουν, ενώ ταυτόχρονα καταδύθηκε στον ανθρώπινο πυρήνα που προσπαθεί να διαφυλάξει με κάθε τρόπο την ατομικότητα και ταυτότητά του.

Η παράσταση συνεχίζεται και φέτος στο θέατρο Κιβωτός

 “The Doctor” (σκην. Κατερίνα Ευαγγελάτου)

Η Κατερίνα Ευαγγελάτου επέλεξε να συστήσει στο ελληνικό κοινό το “The Doctor”, ένα έργο του οποίου ο παλμός του χτυπά δυνατά στο σήμερα, καθώς στον πυρήνα του κρύβεται ολόκληρη η προβληματική των καιρών μας. Η ίδια μάλιστα έκανε και τη μετάφραση του έργου και το αποτέλεσμα είναι ένα στιβαρό, όσο και ζωηρό, ελληνικό κείμενο, που παρά την πυκνότητά του, διατηρεί αμείωτο το ενδιαφέρον του θεατή με την καταιγιστικότητα της γραφής του και του “τραβά το χαλί” διαρκώς κάτω από τα πόδια, φέρνοντάς τον αντιμέτωπο με τον ίδιο του τον εαυτό. Συμμετέχει ένα φοβερό ensemble 11 ηθοποιών με προεξάρχουσα τη Στεφανία Γουλιώτη. Ένα έργο λόγου μετατρέπεται σε ένα επί σκηνής θρίλερ, που απευθύνεται σε όλα τα είδη κοινού και το φέρνει αντιμέτωπο με τις βεβαιότητές του.

Η παράσταση συνεχίζεται και φέτος στο Αμφιθέατρο

“Έγκλημα και Τιμωρία” (σκην. Δημήτρης Τάρλοου)

Ο Δημήτρης Τάρλοου σκηνοθέτησε στο θέατρο Πορεία το κορυφαίο ψυχογράφημα της ανθρώπινης ύπαρξης και ηθικής, το “Έγκλημα και Τιμωρία” του Φιόντορ Ντοστογιέφσκι στη διασκευή του Θανάση Τριαρίδη. Μόνο που στην περίπτωση αυτή ο τελευταίος δεν αρκέστηκε σε μία συμβατική ανάγνωση του ογκώδους αυτού μυθιστορήματος, αλλά έγραψε ένα ολοκαίνουριο κείμενο που έχει γραφτεί με αφορμή το κλασικό κείμενο.

Το έργο ακολουθεί την ιστορία του Ρασκόλνικωφ, ενός φοιτητή που πιστεύει πως η διανοητική και ψυχική ανωτερότητα νομιμοποιεί το άτομο να διαπράττει εγκλήματα για το καλό της ανθρωπότητας. Αποτέλεσμα μια παράσταση όμορφα ενορχηστρωμένη που πατά σε ένα κείμενο που σέβεται το πρωτότυπο φωτίζοντας πολλές σύγχρονες προεκτάσεις του, με εξαιρετικές ερμηνείες και προεξάρχοντες τους δύο βασικούς πρωταγωνιστές του, τον Προμηθέα Αλειφερόπουλο και τον Δημήτρη Ήμελλο (που αυτή έμελλε να είναι και η τελευταία του παράσταση).

3 Γυναίκες (σκην. Μπομπ Γουίλσον)

Όλα μοιάζουν να αιωρούνται στις “Τρεις Γυναίκες” του Έντουαρντ Άλμπι που σκηνοθέτησε ο Ρόμπερτ Ουίλσον αρχικά στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά και φέτος στο Δημοτικό Θέατρο Ολύμπια. Μία από τις ωραιότερες και αρτιότερες παραστάσεις των τελευταίων ετών και τρεις υπέροχες ερμηνείες από τρεις Ελληνίδες πρωταγωνίστριες, τη Ρένη Πιττακή, την Καρυοφυλλιά Καραμπέτη και τη Λουκία Μιχαλοπούλου. 

Τζούλια (σκην. Τάσος Ιορδανίδης)

Ο Τάσος Ιορδανίδης πήρε το ρίσκο να δημιουργήσει τη δική του εκδοχή της “Δεσποινίδος Τζούλια” του Άουγκουστ Στρίντμπεργκ, με το νέο θεατρικό έργο του “Τζούλια”. Μέσα από μια πειραματική και οξυδερκή ματιά, αποκωδικοποιεί τα διαχρονικά θέματα του Στρίντμπεργκ και τα προσαρμόζει στη σύγχρονη πραγματικότητα. Το ταξικό χάσμα, η κληρονομικότητα των οικογενειακών “αμαρτιών” και οι βαθιές ψυχολογικές συγκρούσεις των χαρακτήρων αποτελούν τον πυρήνα της παράστασης, με έναν μίτο που συνδέει γενιές και αμαρτίες.

Οι ερμηνείες των ηθοποιών είναι άκρως μελετημένες. Ξεχωρίζουν η Ευσταθία Τσαπαρέλη, που αποδεικνύει την αξία της, και ο Κυριάκος Σαλής, που εκπλήσσει με τη φυσικότητά του.
Αυτή η “Τζούλια” είναι ένα έξυπνο και υπαινικτικό κλείσιμο ματιού στο κλασικό έργο, που αποδεικνύει ότι, παρά τις αλλαγές των εποχών, οι ανθρώπινες συγκρούσεις παραμένουν διαχρονικές.

Γλάρος (σκην. Δημήτρης Καραντζάς)

Ο βαθιά ιδιοσυγκρασιακός Δημήτρης Καραντζάς συνέχισε την έρευνά του γύρω από το έργο του Τσέχωφ και μετά τις “Τρεις Αδελφές” και τον “Θείο Βάνια”. Στον “Γλάρο” με συγκινητική ωριμότητα μοιάζει να αναρωτιέται για τη θεατρική λειτουργία και τις μεθόδους της και να ψάχνει νέες μορφές.

Στον “Γλάρο” δοκίμασε να βγει ακόμη και έξω από την κλασική συνθήκη, σαν μια διερεύνηση της θεατρικής Τέχνης, αλλά και της ανθρώπινης πολυπλοκότητας. Ένα έξοχο υποκριτικό ανσαμπλ έδωσε σάρκα κι οστά σε χαρακτήρες που παλεύουν με τις επιθυμίες και τους περιορισμούς τους και έρχονται τελικά αντιμέτωποι με τις οικουμενικές αλήθειες της ανθρώπινης ύπαρξης.

Humans (σκην. Κωνσταντίνος Μαρκουλάκης)

Ο Κωνσταντίνος Μαρκουλάκης πήρε το ρίσκο να συστήσει στο ευρύ κοινό το “Humans” του Stephen Karam, ένα έργο που ανατέμνει την οικογένεια, τις ανθρώπινες σχέσεις και τον ίδιο τον άνθρωπο με τρόπο εξαιρετικά σύγχρονο. Και έκανε πολύ καλά. Η παράσταση γνώρισε ξεχωριστή επιτυχία και επιστρέφει για δεύτερη σεζόν στο θέατρο Μουσούρη.

Λάμπουν οι υπέροχες ερμηνείες έξι ηρώων/ηθοποιών (Κωνσταντίνος Ασπιώτης, Λάζαρος Γεωργακόπουλος, Ξένια Καλογεροπούλου, Θέμις Μπαζάκα, Ειρήνη Μακρή, Μαρία Πετεβή). Στο γιορτινό τραπέζι, όταν πιάνουν ο ένας το χέρι του άλλου, φέρνουν στο μυαλό ανθρώπους που κατάφεραν να επιβιώσουν μίας ολοκληρωτικής καταστροφής. Όπλο τους; Η ανθρώπινη υπόσταση και ανάγκη τους για αγάπη.

Η παράσταση συνεχίζεται και τη φετινή σεζόν στο θέατρο Μουσούρη

Η Λέξη πρόοδος στο στόμα της μητέρας μου ηχούσε πολύ φάλτσα (Σκην. Αικατερίνη Παπαγεωργίου)

Η Αικατερίνη Παπαγεωργίου και η ομάδα The Young Quill, επέλεξαν να παρουσιάσουν αυτό το πολύ ιδιαίτερο και ευαίσθητο έργο, άκρως επίκαιρο μέσα στην πολεμική ατμόσφαιρα που ζούμε εκ νέου τους τελευταίους μήνες, του Ρουμάνου συγγραφέα Ματέι Βίζνιεκ. Μέσα σε ένα υπερρεαλιστικό πλαίσιο που όλα μοιάζουν να είναι φάλτσα, διαδραματίζεται μια απόλυτα ρεαλιστική ιστορία ενός πολέμου. Δεν έχει σημασία ποιου πολέμου. Το έργο εστιάζει στα πιο βαθιά ζοφερά σημεία και επικεντρώνεται στο ερώτημα: Πώς υπάρχει αλήθεια κανείς μετά από έναν πόλεμο; Πώς μπορει να συνεχίσει τη ζωή του όταν όλα έχουν αλλάξει και μετατοπιστεί; Όταν και εσύ ο ίδιος, δεν είσαι πια ο εαυτός σου;

Η Αικατερίνη Παπαγεωργίου χειρίστηκε με επιδεξιότητα το κείμενο του Βίζνιεκ και απέφυγε έξυπνα τις παγίδες του κρατώντας τις δέουσες ισορροπίες. Ακολούθησε τη γραφή του Βίσνιεκ και δε δίστασε να αφεθεί σκηνοθετικά στη διεύρυνση των ορίων του συμβατικού θεάτρου ενώνοντας δύο κόσμους -αυτόν του ρεαλισμού με αυτόν του ονείρου και του παραλόγου- με τρόπο ποιητικό εστιάζοντας στο ανθρώπινο στοιχείο και στον διαρκή μετεωρισμό του απέναντι στον πόλεμο.

Η παράσταση συνεχίζεται και τη φετινή σεζόν στο θέατρο Μπέλλος

Ο Αποτυχημένος (σκην. Εκτορας Λυγίζος)

Εξαιρετική η παράσταση μουσικού θεάτρου “Ο αποτυχημένος”, βασισμένη στο ομώνυμο μυθιστόρημα του κορυφαίου Αυστριακού συγγραφέα Τόμας Μπέρνχαρντ. Ο πάντα ανήσυχος Έκτορας Λυγίζος έδωσε σάρκα κι οστά στην Εναλλακτική Σκηνή της ΕΛΣ σε μια επινοημένη ιστορία γύρω από έναν από τους σημαντικότερους πιανίστες του 20ού αιώνα, τον Γκλεν Γκουλντ.  Εξαιρετικές ερμηνείες από τον ίδιο τον Έκτορα Λυγίζο και τους Γιάννη Νιάρρο, Άρη Μπαλή και Αμαλία Μουτούση.

Ο Ρόζενκραντζ και ο Γκίλντενστερν είναι νεκροί (σκην. Στάθης Λιβαθινός)

Ελίνα Γιουνανλή

Μία έξοχη επιλογή έργου και μία νευρώδης σκηνοθεσία από τον Στάθη Λιβαθινό εμποτισμένη με χιούμορ για δύο αντι-ήρωες του Άμλετ που συμβολίζει την πορεία και τον αγώνα του απλού ανθρώπου που άγεται, φέρεται και καταπίνεται από τις ιστορικές και κοινωνικές συγκυρίες, χωρίς να μπορεί να αρθρώσει μία φωνή αντίστασης.

Βασιζόμενος στη σπουδαία κλασική μετάφραση του Μίνωα Βολανάκη επεξεργάστηκε με αξιοσημείωτη επιδεξιότητα το έργο “Ο Ρόζενκραντζ και ο Γκίλντενστερν είναι νεκροί”, την πρωτοποριακή αυτή προσέγγιση του Στόπαρντ και εμβάθυνε με παιγνιώδη τρόπο στα θέματα της ταυτότητας, της μοίρας, της ελεύθερης βούλησης και του παραλογισμού της ανθρώπινης ύπαρξης.

Ο Βασίλης Ανδρέου και ο Νίκος Καρδώνης στους δύο πρωταγωνιστικούς ρόλους του Ρόζενκραντζ και ο Γκίλντενστερν αντιστοίχως δίνουν πραγματικό ρεσιτάλ ερμηνείας. Καθ’ όλη τη διάρκεια του έργου, μπλέκονται σε μια σειρά από πνευματώδεις και φιλοσοφικές ανταλλαγές απόψεων, αναλογιζόμενοι συχνά τη δική τους θνητότητα και τη φύση της πραγματικότητας.

Η παράσταση συνεχίζεται και τη φετινή σεζόν στο θέατρο της Οδού Κυκλάδων

Ορέστεια  (σκην. Θεόδωρος Τερζόπουλος)

Η παράσταση αυτή που σκηνοθέτησε ο σπουδαίος Θεόδωρος Τερζόπουλος και απολαύσαμε στην αργολική ορχήστρα το καλοκαίρι που μας πέρασε, σχεδόν αυτόματα πέρασε στην ιστορία ως μια από τις πιο σημαντικές στιγμές του αρχαίου ελληνικού δράματος. Και αυτό γιατί αυτή η “Ορέστεια” δεν αποτέλεσε απλώς μια αριστοτελική “μίμησις πράξεως σπουδαίας καὶ τελείας μέγεθος ἐχούσης”, αλλά έθεσε καίρια ερωτήματα για την ανθρώπινη φύση, την εξουσία και την κοινωνική δικαιοσύνη, προσφέροντας μια νευραλγικά σύγχρονη ματιά σε ένα κλασικό έργο.
Δε θα ήταν υπερβολή αν λέγαμε πως η εμπειρία που βιώσαμε ξεπέρασε τα όρια του θεάτρου, καθώς άφησε μέσα μας ένα ανεξίτηλο αποτύπωμα.

Ηecuba not Ηecuba (σκην. Τιάγκο Ροντρίγκες)

Μία συγκλονιστική εμπειρία και ένα μάθημα για το πόσο εποικοδομητικά μπορεί να συνδεθεί το παρελθόν με το παρόν μάς παρέδωσε ο Τιάγκο Ροντρίγκες, συγγραφέας, σκηνοθέτης και διευθυντής του Φεστιβάλ της Αβινιόν, στην πρώτη του συνεργασία με τον κορυφαίο θίασο της Κομεντί Φρανσέζ, στο επιδαύριο βάπτισμά του με την παράσταση “Hecuba, not Hecuba”.

Η παράσταση αυτή έγραψε τη δική της ιστορία στην αργολική ορχήστρα, αποδεικνύοντας πως το παρελθόν μπορεί να αποτελέσει το “κλειδί” προκειμένου να ξεκλειδώσουμε το παρόν. Αρχαίος και σύγχρονος κόσμος γίνονται ένα στο κείμενο αυτό, γιατί ο άνθρωπος όσοι αιώνες και να περάσουν μένει ίδιος στον πυρήνα του. Αλλάζει μόνο το περίβλημα των εποχών. Η αδικία εξοργίζει και η μάνα μένει πάντοτε μάνα. Σαν τη σκύλα που προσπαθεί να προφυλάξει με κάθε τρόπο και τίμημα τα κουτάβια της.

“Η Καταρίνα και η ομορφιά να σκοτώνεις φασίστες” (σκην. Τιάγκο Ροντρίγκες)

Δεύτερη παράσταση του Τιάγκο Ροντρίγκες που μας ενθουσίασε το “Η Καταρίνα και η ομορφιά να σκοτώνεις φασίστες”, ένα υπέροχο κοινωνικό πείραμα που κατάφερε να μας κάνει να αμφιβάλλουμε ακόμη και για τα ίδια μας τα πιστεύω. Το ερώτημα του τι τελικά εστί φασισμός τον 21ο αιώνα, γιγαντώθηκε μέσα μας.
Μπορεί άραγε η βία να παράγει δικαιοσύνη; Αυτά είναι ερωτήματα στα οποία η ιστορία έχει απαντήσει με πολύ διαφορετικούς τρόπους. Ο Τιάγκο Ροντρίγκες τα προσέγγισε ανοίγοντας έναν καθαρόαιμα πολιτικό διάλογο. Και συζητώντας για το αν πρέπει ή όχι να σκοτωθεί ο φασίστας, για το αν η βία πρέπει να διαιωνίζεται, για το αν υπάρχει δικαιοσύνη στη βία, ξεβόλεψε τον θεατή, τον έθεσε προ των ευθυνών του και ανέδειξε τον πολιτικό ρόλο του θεάτρου εν έτει 2023.

Όρνιθες (σκην. Άρης Μπινιάρη)

Στο αριστοφανικό αυτό κωμικό του βάπτισμα, ο Άρης Μπινιάρης έστησε τη δική του ουτοπία στην αργολική ορχήστρα και μίλησε για όσα τον απασχολούν με τρόπο διαφορετικό από αυτόν που μας είχε συνηθίσει. Στο επίκεντρο του ενδιαφέροντός του στους ‘Ορνιθες παραμένει η εξουσία, το ερώτημα της κοινωνικής συμβίωσης και της ιδανικής πολιτείας, μόνο που αυτή τη φορά περιέβαλε το σκεπτικό του με ζεστασιά, τρυφερότητα και προπάντων με ποίηση.

Ο Οδυσσέας Παπασπηλιόπουλος στον ρόλο του Πισθαίτερου και ο Γιώργος Χρυσοστόμου ως Ευελπίδης ένωσαν με μία ξεχωριστή χημεία τις δυνάμεις τους. Σαν πρόγονοι του Πόντζο και του Λάκι περιμένουν έναν φτερωτό Γκοντό και μαζί δραπετεύουν από την τυραννία του κόσμου στο βασίλειο του παραμυθιού συνενώνοντας την πιο τολμηρή φαντασία με την πιο ανάερη ποίηση. Και οι δύο βιώνουν την ουσιαστική τελετουργία της ζωής, αφήνουν πίσω τους κάθε βάρος και προσδοκούν να πορευτούν σε κάτι πιο υψηλό, σε κάτι που έχει τα χαρακτηριστικά του ουρανού και το βάρος μίας νεφέλης.

Σαλό (σκην.  Άρης Μπινιάρης)

Σχεδόν πενήντα χρόνια μετά την εμβληματική ταινία “Σαλό, 120 ημέρες στα Σόδομα” του Πιερ Πάολο Παζολίνι, ο Άρης Μπινιάρης μεταφέρει τον ζοφερό της κόσμο στην Εναλλακτική Σκηνή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής χαρίζοντάς μας μια παράσταση-εμπειρία και μία εκ βαθέων εξέταση του βάθους της ανθρώπινης σκληρότητας και των μηχανισμών καταπίεσης.

Ο αιρετικός Έλληνας σκηνοθέτης μάς προκάλεσε να αντιμετωπίσουμε άβολες αλήθειες για την ανθρώπινη φύση και την κοινωνία και μας “ανάγκασε” να αναμετρηθούμε με τη δική μας συνενοχή στα συστήματα εξουσίας και εκμετάλλευσης. Και όλα αυτά εντός μίας θεατρικής αίθουσας. Η σκηνοθετική ματιά του δε χαρίζεται στον συντηρητισμό και δε φοβάται το γυμνό και τις ακραίες σκηνές ανεξέλεγκτης βίας και σεξουαλικής κακοποίησης. Ακραίες σαδομαζοχιστικές πρακτικές με στόχο τη βαθμιαία υποδούλωση και εξόντωση των υποψήφιων θυμάτων λαμβάνουν χώρα μπροστά στα μάτια του κοινού, ενώ από τα στόματα των ισχυρών η φράση ”η απόλαυση της σύγκρισης πηγάζει μέσα από το θέαμα των δυστυχισμένων” ακούγεται πιο δυνατά από ποτέ.