ΟΤΑΝ Η ΛΑΪΚΗ ΤΕΧΝΗ ΤΟΥ ΘΕΟΦΙΛΟΥ ΣΥΝΑΝΤΗΣΕ ΤΟΝ DAVID WEBBER ΣΤΟ ΝΑΥΠΛΙΟ

Έχει κανείς πολλούς λόγους για να επισκεφθεί το Ναύπλιο: το πελώριο Παλαμήδι με τα 999 σκαλοπάτια του, το επιβλητικό φρούριο και την θέα που κόβει την ανάσα, το επιθαλάσσιο Μπούρτζι που αποτελεί σήμα κατατεθέν της πόλης, τη βραχώδη χερσόνησο της Aκροναυπλίας, την πλούσια ιστορία του που εκτείνεται από την μυθολογία μέχρι και την δολοφονία του Ιωάννη Καποδίστρια έξω από την εκκλησία του Aγίου Σπυρίδωνα, τα πλακόστρωτα δρομάκια του με τις ανθισμένες βουκαμβίλιες, τις γευστικές gelateries του.

Τα τελευταία χρόνια, το Ναύπλιο έχει έναν ακόμη σημαντικό λόγο για τον οποίον αξίζει να το επισκεφτείς: το Φουγάρο Art Center. Πρόκειται για ένα Κέντρο Τέχνης, έναν πολυχώρο πολιτισμού, που δημιούργησε η Φλωρίκα Π. Κυριακοπούλου, κάνοντας πράξη το εμπνευσμένο όραμά της. Ένα όραμα που παραμένει ζωντανό, οδηγώντας, έτσι, στη διαρκή εξέλιξη του Φουγάρου, που εδώ και πάνω από 10 χρόνια έχει ενεργή δράση με δεκάδες καλλιτεχνικές δραστηριότητες και συμβάλλει στο πολιτιστικό γίγνεσθαι τόσο της Αργολίδας όσο και ολόκληρης της χώρας.

Το προηγούμενο Σαββατοκύριακο είχαμε την χαρά να επισκεφθούμε το Φουγάρο Art Center, βρίσκεται λίγο έξω από την πόλη του Ναυπλίου, και να απολαύσουμε ορισμένες από τις εκδηλώσεις του, αλλά και να περιηγηθούμε στον πολυχώρο του, παίρνοντας μια γερή γεύση από την αξιόλογη πολιτιστική παραγωγή που εκτυλίσσεται εκεί.

Παράσταση «Θεόφιλος» δια χειρός Όλιας Λαζαρίδου

Πρώτη «στάση» στο οδοιπορικό μας στο Φουγάρο, ήταν η πρεμιέρα της θεατρικής παράστασης «Θεόφιλος», ένα έργο εμπνευσμένο από τη ζωή του Έλληνα ζωγράφου Θεόφιλου Χατζημιχαήλ, σε σκηνοθεσία της Όλιας Λαζαρίδου, που ανέβηκε στην αίθουσα της Gallery.

Πολλοί μπορεί να γνωρίζουν τα έργα του Θεόφιλου, ίσως να τα έχουν θαυμάσει λόγω των χρωμάτων τους ή της ανεπιτήδευτης αυθεντικότητάς τους. Αποτελούν, άλλωστε, την επιτομή της ελληνικής λαϊκής τέχνης. Πόσοι, όμως, γνωρίζουν τον άνθρωπο πίσω από τον καλλιτέχνη; Πόσοι αναρωτήθηκαν για το πώς βρέθηκε με ένα πινέλο στο χέρι, πόσοι ξέρουν πώς αισθανόταν όταν ζωγράφιζε ή τον λόγο που η πραγματική του αξία εκτιμήθηκε μετά θάνατον;

Η Όλια Λαζαρίδου έφτιαξε μια ειλικρινή και άκρως ανθρώπινη παράσταση, βασισμένη στο πρωτότυπο και όμορφο κείμενο του ποιητή Σαμσών Ρακά, δίνοντας τον λόγο στον ίδιο τον Θεόφιλο, καθώς το έργο αφηγείται σε πρώτο πρόσωπο τη ζωή και το έργο του μεγάλου Έλληνα λαϊκού ζωγράφου. Και η ιδέα αυτή ήταν στ’ αλήθεια ευφυέστατη, αφού με τον τρόπο αυτό επιτεύχθηκε από το πρώτο λεπτό η απαραίτητη αμεσότητα και οικειότητα μεταξύ της σκηνής και των θεατών – στοιχείο που διατηρήθηκε καθόλη τη διάρκεια της παράστασης, μέχρι και το τέλος της.

Η παιδικότητα και η αθωότητα του Θεόφιλου, ενός «διαφορετικού» ανθρώπου που από μικρή ηλικία γινόταν περίγελος και αντικείμενο χλεύης από τους συγχωριανούς του, ξεδιπλώθηκαν μπροστά μας μέσα από την πηγαία ερμηνεία της Αιμιλιανής Σταυριανίδου, η οποία ενσάρκωσε τον Έλληνα ζωγράφο. Βρίσκοντας καταφύγιο από τα «πειράγματα» στο εργαστήριο αγιογραφίας του παππού του, ανακάλυψε το «μυστικό όπλο» του: την ζωγραφική. Μπορεί να μην είχε πλήρη επίγνωση του ταλέντου του, μα βρήκε τη διέξοδό του, είχε τη δυνατότητα να ξεφεύγει από την σκληρή πραγματικότητα, να ονειρεύεται, να φτιάχνει κόσμους χρωματιστούς και να χάνεται για ώρες μέσα σ’ αυτούς. Περιπλανήθηκε για χρόνια, ενώ η αυθόρμητη τέχνη του, αποτέλεσε στο μεγαλύτερο μέρος της ζωής του ένα αντάλλαγμα για ένα πιάτο ζεστό φαΐ. Παρέμεινε ταπεινός μέχρι το τέλος της ζωής του – ακόμα και μετά την «ανακάλυψή» του από τον Στρατή Ελευθεριάδη, που τον έκανε γνωστό στον υπόλοιπο κόσμο.

Η παράσταση, που είχε γάργαρο ρυθμό και γρήγορη ροή, ήταν χωρισμένη σε μικρές σκηνές, που αποτύπωναν διάφορα επεισόδια από τη ζωή του Θεόφιλου, από τα πρώτα του χρόνια μέχρι και τον θάνατό του, συμπυκνώνοντας με έξυπνο τρόπο τον βίον του. Η Όλια Λαζαρίδου ενσωμάτωσε στο έργο της στοιχεία του λαϊκού θεάματος και της ελληνικής παράδοσης, ενώ το διάνθισε με μουσικές πινελιές και τραγούδια, μεταφέροντας λιτά και εύστοχα την ιδιοσυγκρασία και την ψυχοσύνθεση του Θεόφιλου, αλλά και την ηθογραφία μιας περασμένης εποχής – την οποία, φυσικά, συναντάμε στα έργα του ζωγράφου. Όλα αυτά, με φόντο το εύχρηστο σκηνικό της Κατερίνας Γιάννακα και τους παιχνιδιάρικους φωτισμούς του Θωμά Οικονομάκου.

Η ταλαντούχα Αιμιλιανή Σταυριανίδου, φορώντας μια παραδοσιακή φουστανέλα – καθώς λέγεται πως έτσι κυκλοφορούσε ο Θεόφιλος – μας παρέσυρε με την στεντόρεια φωνή της, την αυθεντικότητά της και το ανεπιτήδευτο παίξιμό της, στον κόσμο του Έλληνα ζωγράφου. Την ίδια στιγμή, η αιθέρια Αριάδνη Κωνσταντακοπούλου, σαν αερικό, εναλλασσόταν περίτεχνα ανάμεσα στους διάφορους υποστηρικτικούς ρόλους που πλαισίωναν την δράση του Θεόφιλου. Οι δύο νέες και πολλά υποσχόμενες ηθοποιοί, συμφοιτήτριες στη δραματική σχολή «Αρχή», που έκαναν τα πρώτα τους βήματα στον χώρο με ένα καθοριστικό έργο, μας αφηγήθηκαν ένα παραμύθι γεμάτο χρώματα και συγκινήσεις.

Όπως μας είπε η δημιουργός της παράστασης μετά το πέρας της, δεν ήθελε να παρουσιάσει την αυτοβιογραφία του Θεόφιλου ή ένα έργο που περιγράφει απλώς τη ζωή του ζωγράφου. Αυτό που ήθελε, ήταν να τον τοποθετήσει στο σήμερα και να παρουσιάσει τον ίδιο ως αφηγητή του παρελθόντος του, σαν – εκ των υστέρων και μετά τον θάνατό του – να μας εξιστορεί την ζωή του με τον τρόπο του, δηλαδή με την παιδική αφέλεια, το χιούμορ και την απλότητά του. Αυτό ακριβώς κατάφερε η Όλια Λαζαρίδου.

Highlight: Μ’ ένα προτζεκτοράκι κι ένα μπαλόνι

Αν μπορούμε να ξεχωρίσουμε μια σκηνή από την παράσταση, αυτή ήταν η παρουσίαση ορισμένων έργων ζωγραφικής του Θεόφιλου, που έγινε με έναν πρωτότυπο και εύστοχο τρόπο. Μ’ ένα μικρό προτζεκτοράκι, οι χρωματιστοί και γλαφυροί πίνακές του φωτίζονταν πάνω σε ένα λευκό μπαλόνι, το οποίο αιωρείτο με τη βοήθεια της μίας εκ των δύο ηθοποιών στην αίθουσα της παράστασης, μεγεθύνοντας – τυχαία και ελεύθερα – τα πρόσωπα, τα τοπία και την τεχνοτροπία του Θεόφιλου.

Όπως μας εξήγησε η Όλια Λαζαρίδου, η ιδέα αυτή προέκυψε όταν προσπαθούσε να σκεφτεί το πώς θα ενσωμάτωνε τα έργα ζωγραφικής του Θεόφιλου στην παράσταση. «Έπρεπε να δείξουμε τους πίνακές του, γιατί η παράσταση αφορά τον ζωγράφο. Αλλά δεν ήθελα να προβληθούν στο background με τρόπο διδακτικό, σαν να κάνει παρουσίαση ή να παραδίδει μάθημα με προτζέκτορα κάποιος δάσκαλος. Οπότε μου ήρθε αυτή η ιδέα» μας είπε. Πάντως, τελικά, το μπαλόνι πέτυχε – ίσως άθελά του – κι έναν άλλον σκοπό: ως χαρακτηριστικό στοιχείο των παιδιών, συνέβαλε στην έκφραση της παιδικότητας που είχε ο ίδιος ο Θεόφιλος.

David Webber, ένας διαφορετικός λαϊκός καλλιτέχνης

Δεύτερος σταθμός της διαδρομής μας στο Φουγάρο ήταν τα εγκαίνια της έκθεσης «David Webber: Ζωγραφική + κατασκευές» σε συνεπιμέλεια της δημιουργού του πολυχώρου Φλωρίκας Π. Κυριακοπούλου και του Αντώνη Ι. Κοντρογιάννη, που στεγάζεται στην Αίθουσα Blue2.

Μπορεί το όνομα του David Webber να παραπέμπει σε Βρετανό καλλιτέχνη – από εκεί άλλωστε κατάγεται – ωστόσο, η πορεία του, η ζωή του και η καλλιτεχνική του υπόσταση έχουν πέρα για πέρα άρωμα Ελλάδας. Ο ίδιος γεννήθηκε γεννήθηκε στη Σκωτία το 1942, μεγάλωσε στο Λονδίνο, έζησε για λίγα χρόνια στην Κύπρο και από το 1973 μένει μόνιμα και εργάζεται στις Σπέτσες. Εκεί, σε ένα παλιό αρχοντικό του νησιού, διατηρεί το εργαστήριό του, που φιλοξενεί τον μοναδικό του κόσμο, ενώ εδώ και πολλές δεκαετίες είναι πολιτογραφημένος Έλληνας.

Ο David Webber είναι ένας αυτοδίδακτος λαϊκός καλλιτέχνης και τα έργα του περιλαμβάνουν στοιχεία της φύσης, λαϊκά μοτίβα και μπόλικη ελληνική παράδοση, όλα δοσμένα με τρόπο φαντασιακό και ρυθμικό, ακτινοβολώντας χρώμα και φως. Η έκθεσή του στο Φουγάρο περιλαμβάνει ζωγραφική σε καμβά και ξύλο, καθώς και αντικείμενα και κατασκευές με το χαρακτηριστικό ιδίωμα του καλλιτέχνη.

Στους ζωηρούς και γεμάτους έντονα χρώματα πίνακές του, απεικονίζονται κατακόκκινα ρόδια αγκαλιά με αγγέλους ντυμένους με ελληνικές φορεσιές, κοπάδια από δραστήρια ψάρια που μοιάζουν να ίπτανται, ζωντανεμένα καράβια που χορεύουν πάνω από το βαθύ μπλε της θάλασσας, ήρωες της ελληνικής επανάστασης, πυκνές φυλλωσιές και βιαστικά πουλιά. Έργα που αποπνέουν την ομορφιά της φύσης και μυρίζουν άνοιξη, που «μιλούν» σε όποιον τα κοιτά και τον γεμίζουν ελπίδα και αισιοδοξία, προκαλώντας ψυχική ευφορία και ανάταση.

Την ίδια στιγμή, ο David Webber έχει μεταμορφώσει διάφορα μικροέπιπλα, χαρακτηριστικά της ελληνικής και λαϊκής παράδοσης, όπως μικρές ξύλινες καρέκλες ή καλαπόδια παπουτσιών, σε έργα τέχνης, δίνοντάς τους μια δεύτερη ζωή. Σε πολλά απ’ αυτά, υπάρχουν αναγραμμένα βασικά συνθήματα της ελληνικής ιστορίας, όπως «Ελευθερία ή Θάνατος».

Το σύμπαν του David Webber, γεμάτο συμβολισμούς, νοήματα, χρώματα, στοιχεία της φύσης, παραδοσιακές φιγούρες και άπλετη ελληνικότητα, συνδιαλέγεται με έναν τρόπο με το σύμπαν του Θεόφιλου. Η «συνάντηση» των δύο αυτοδίδακτων καλλιτεχνών της λαϊκής τέχνης, υπήρξε κάτι παραπάνω από ευτυχής και ανύψωσε την εμπειρία μας στο Φουγάρο Art Center.

Αντανακλάσεις φωτός από την Αιμιλία Τσεκούρα

Η περιδιάβασή μας στις εγκαταστάσεις του Φουγάρου, που συνδυάζουν το σύγχρονο με το παλιό, το industrial concept με το στοιχείο της πέτρας, συνεχίστηκε και σε έναν τρίτο σταθμό, στην έκθεση «homeland landscapes 2» της Αιμιλίας Τσεκούρα, σε επιμέλεια Φλωρίκας Π. Κυριακοπούλου και Αντώνη Ι. Κοντρογιάννη, στην Αίθουσα Space9.

Εδώ, μεταφερθήκαμε σε ένα διαφορετικό σύμπαν (σε σχέση με τις προαναφερθείσες καλλιτεχνικές ιδιοσυγκρασίες των Θεόφιλου και Webber), γεγονός που ενίσχυσε αυτό που αρχικά ήταν αίσθηση και αργότερα το είδαμε στην πράξη: ότι στο Φουγάρο Art Center όλες οι τέχνες συνομιλούν μεταξύ τους.

Τα έργα της εικαστικού, μιας από τις σημαντικότερες της γενιάς της, αποτελούν τεκμήρια της προσωπικής της εμπειρίας από τον εγκλεισμό λόγω του κορονοϊού. Όταν η ζωή της, όπως όλων μας, ανατράπηκε, και η απομόνωση έγινε η νέα πραγματικότητα, η Αιμιλία Τσεκούρα βρήκε έμπνευση στο φως, το οποίο, μαζί με τις αντανακλάσεις του, αποτελούν τον βασικό πρωταγωνιστή των έργων της, που θυμίζουν screenshots «ονειροδαισίας». Τα παιχνιδίσματα του φωτός, οι λάμψεις που δημιουργούνται, οι χρωματισμοί – άλλοτε πράσινοι και κίτρινοι, άλλοτε μπλε και μωβ -, οι αχτίνες του ήλιου, οι σκιές, τα σχήματα που παίρνουν μορφή, συνθέτουν το άκρως προσωπικό, πνευματώδες και απόλυτα ονειρικό σύμπαν της.

Όπως μας εξήγησε η ίδια, μερικά από τα έργα δημιουργήθηκαν με την τοποθέτηση διαφόρων αντικειμένων στο φως, ενώ σε αρκετά από αυτά, για το τελικό αποτέλεσμα, χρησιμοποίησε μέσω ψηφιακής επεξεργασίας την τεχνική του flip, «αντιγράφοντας» ή διπλασιάζοντας τις εικόνες. Μάλιστα, κάποια από τα έργα φέρουν ζωγραφισμένες – και πολλές φορές κρυμμένες – ορισμένες φιγούρες.

Μουσικές, διαδραστικότητα και περιήγηση στο Φουγάρο

Η επίσκεψή μας ολοκληρώθηκε με τη συναυλία του Rosemount High School (USA) στην Gallery του πολυχώρου. Το καλλιτεχνικό σχολείο από τη Μινεάπολη της Μινεσότα των ΗΠΑ, φιλοξενήθηκε στο Φουγάρο και παρουσίασε ένα χορταστικό χορωδιακό πρόγραμμα, όπου δεκάδες παιδιά ένωσαν τις φωνές τους παρασύροντάς μας σε ένα μουσικό ταξίδι, συνοδευόμενο και από χορό.

Παράλληλα, ξεναγηθήκαμε σε όλους τους χώρους του Φουγάρου – όπου παλαιότερα στεγαζόταν το εργοστάσιο της κονσερβοποιίας «Ανθός» – και εντυπωσιαστήκαμε από τις ποικίλες καλλιτεχνικές δραστηριότητες και δράσεις που λαμβάνουν χώρα στις εγκαταστάσεις του. Αρχικά, είναι αξιοθαύμαστο το πώς μία καθαρά βιομηχανική έκταση μετατράπηκε σε έναν ζωντανό χώρο τέχνης, με αισθητική και ομορφιά, όπου σε κάθε γωνιά του υπάρχει και κάτι για να θαυμάσεις. Έπειτα, είναι πραγματικά ελπιδοφόρο το γεγονός ότι ο συγκεκριμένος πολυχώρος μπορεί να φιλοξενήσει τους πάντες και απευθύνεται σε όλους τους πολίτες, μικρούς και μεγάλους.

Το Φουγάρο, εκτός από τους χώρους όπου στήνονται οι παραστάσεις, οι συναυλίες και οι εικαστικές εκθέσεις, περιλαμβάνει μια πανέμορφη, τακτοποιημένη και φιλική προς τον αναγνώστη βιβλιοθήκη, ένα πολύχρωμο εργαστήρι που απευθύνεται σε παιδιά και τους εξασκεί στην τέχνη του ψηφιδωτού και των χειροτεχνιών, μια αίθουσα όπου πραγματοποιούνται μαθήματα και φροντιστήρια, ένα εργαστήρι ζωγραφικής, αλλά και ένα εστιατόριο, μια καφετέρια και έναν εξωτερικό χώρο που εξαιρετικής αισθητικής, καθώς κι έναν καταπράσινο κήπο. Στο μεταξύ, σε όλους τους χώρους του, που διατηρούνται προσεγμένοι και πεντακάθαροι, υπάρχουν επιλεγμένα έργα τέχνης.

Κυριολεκτικά, στο Φουγάρο Art Center, η τέχνη είναι παντού και απευθύνεται παντού. Όλα αυτά χάρη στην Φλωρίκα Π. Κυριακοπούλου, η οποία αποφάσισε να υλοποιήσει το όραμά της, κάτι που απαιτεί θάρρος, τόλμη και, κυρίως, αληθινή αγάπη και την τέχνη και τον πολιτισμό. Η ιδιοκτήτριά του, δημιούργησε έναν «φάρο», βάζοντας το Ναύπλιο στον πολιτιστικό χάρτη της χώρας, ενώ δεν σταματά ποτέ να σκέφτεται το επόμενο βήμα για την μετεξέλιξη και αναβάθμιση του χώρου. Σύντομα, έρχονται κι άλλα!