ΟΤΑΝ Η ΤΙΛΝΤΑ ΣΟΥΙΝΤΟΝ ΕΒΑΛΕ ΓΙΑ ΥΠΝΟ ΕΝΑ ΦΟΡΕΜΑ ΤΟΥ ΠΑΖΟΛΙΝΙ

H αύρα της είναι απόκοσμη. Αυτό γίνεται αισθητό με το που αντικρίζεις την Τίλντα Σουίντον. Μπαίνοντας στο -1 της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση τη βλέπουμε να βγάζει με τον αναγνωρισμένο ιστορικό μόδας Ολιβιέ Σαγιάρ μέσα από τεράστιες κούτες εμβληματικά καπέλα από τις ταινίες του Παζολίνι. Κοιτάζονται στα μάτια με νόημα.

Η Σουίντον φορά μία απλή κατάλευκη ρόμπα και είναι είναι ήδη βουτηγμένη μέσα στο παζολινικό σύμπαν. Ο Σαγιάρ πάνω από το κοστούμι του φορά μία λευκή ποδιά. Και οι δύο έχουν ολόλευκα γάντια στα χέρια τους. Ξετυλίγουν τα καπέλα και τα αφήνουν ευλαβικά στα τραπέζια που βρίσκονται στο πίσω μέρος της αίθουσας. Τα βήματά τους ακούγονται δυνατά στον χώρο. Δίνουν ρυθμό στην τελετουργία που θα ακολουθήσει. Γιατί μετά τα καπέλα ακολουθούν τα κοστούμια. Και τότε η Τίλντα Σουίντον θα ξεκινήσει ένα εμβυθιστικό catwalk πάνω σε μία χάρτινη πασαρέλα.

Δεν είναι θέατρο αυτό που κάνουμε, θα μας πει την επόμενη ημέρα στη συνέντευξη Τύπου. «Ούτε εμείς οι ίδιοι δεν μπορούμε να περιγράψουμε αυτή τη δουλειά. Δεν είναι σίγουρα θέατρο. Μήπως είναι χορός; Ποίηση; Συναυλία; Ωστόσο νιώθω χαρούμενη που δεν ξέρω ακριβώς τι είναι και ευγνώμων θα έλεγα, που αυτό το έργο κινείται στη ζώνη του ανεξήγητου» ανέφερε χαρακτηριστικά.

ΚΑΙ ΕΓΕΝΕΤΟ ΑΝΑΣΤΑΣΗ… ΚΟΣΤΟΥΜΙΩΝ

Η αλήθεια είναι πως ούτε εμείς μπορούμε να περιγράψουμε με σαφήνεια την εμπειρία που βιώσαμε. Στο δελτίο τύπου η παράσταση εύστοχα χαρακτηρίζεται ως τελετουργικό ντεφιλέ. Παρατηρώντας επί 100 λεπτά την βραβευμένη με Όσκαρ ηθοποιό να ενσαρκώνεται με τρόπο αντισυμβατικό και άκρατα ιδιοσυγκρασιακό περισσότερα από 30 κοστούμια και αντικείμενα που σχεδίαζε τις δεκαετίες του 1960 και του 1970 ο Danilo Donati και ετοίμαζε το ατελιέ Farani για τις ταινίες του Πιερ Πάολο Παζολίνι – του σπουδαίου αυτού αντικομφορμιστή κινηματογραφιστή, ποιητή και ακτιβιστή που δολοφονήθηκε βάναυσα στα 53 του χρόνια, το 1975 – είναι αδύνατον να μείνει κάποιος ασυγκίνητος.

Το ανδρόγυνο σώμα της και το κατάλευκο δέρμα της αποτελεί τον ιδανικό καμβά προκειμένου να συναντηθεί η υψηλή μόδα με την Τέχνη. Κάθε κοστούμι και μία ξεχωριστή εμπειρία και μία ξεχωριστή έκφραση. Αφού απελευθερώσει τα ενδύματα από τα περιτυλίγματά τους και τα προστατευτικά χαρτιά που είναι τυλιγμένα, άλλα τα φορά, άλλα τα “στήνει” μπροστά από το σώμα της κρατώντας τα στα χέρια της και άλλα είναι τόσο συμπαγή που μπορεί και τα στήνει όρθια στο πάτωμα.

Πρόκειται ουσιαστικά για κοστούμια- γλυπτά. Είναι από μόνα τους έργα τέχνης: από το βιβλικό, εμπνευσμένο από τα καφτάνια των Βεδουίνων και βαμμένο σμαραγδί –σαν από πίνακα του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου– κοστούμι του Ηρώδη στο «Κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο» του 1964 έως το χειροποίητο απ’ άκρη σ’ άκρη και διακοσμημένο με φτερά και όστρακα κοστούμι και στέμμα που φορούσε ως Ιοκάστη η Silvana Mangano στον «Οιδίποδα Τύραννο» του 1967 και από εκεί στα ρούχα και τα αντικείμενα του εξωτικού «Χίλιες και μία νύχτες» (1974) και του σαρωτικού «Σαλό, 120 μέρες στα Σόδομα» (1975).

Είναι όλα κοστούμια που δημιουργήθηκαν για να ζήσουν έστω και για λίγα μόνο λεπτά και τώρα έχουν μια δεύτερη ευκαιρία να “αναστηθούν” από το χέρι της και το υποκριτικό της μεγαλείο. Μοιάζει με χαμαιλέοντα. “Τα εκπληκτικά κοστούμια για κομπάρσους από το “1000 και Μία Νύχτες” φτιάχτηκαν και “έπαιξαν” για ένα μόνο λεπτό”, μας λέει με συγκίνηση και ένα ένα τα βγάζει από τις κρεμάστρες κάνοντας πως τα προβάρει.

Αριστουργηματική η σκηνή που φορά ένα νυφικό πέπλο και κρατά στο χέρι της μία ολόλευκη ανθοδέσμη από το «Σαλό, 120 μέρες στα Σόδομα» υπό τους ήχους του Clair de Lune του Debussy κοιτάζοντας τον εαυτό της στον καθρέφτη. Λίγα λεπτά αργότερα θα βάλει για… ύπνο ένα λευκό φουστάνι από την ίδια ταινία. Θα του μιλήσει γλυκά και θα το σκεπάσει.

Γενικά μιλάει πολύ στα υφάσματα, γελά μαζί τους, τα χαϊδεύει τρυφερά, τους εμφυσεί ζωογόνο πνοή. Πάντα απόλυτα συντονισμένη με την ατμόσφαιρα των ταινιών του Παζολίνι, τον ρυθμό των βημάτων και τη μουσική. Αιχμαλωτισμένη στο ύφασμά τους, δεν ερμηνεύει τους ρόλους των ηθοποιών εκείνων που τα πρωτοφόρεσαν. Αντιθέτως, ο ρόλος της είναι ακριβώς η απουσία ρόλου, αναδεικνύοντας ένα ορφανό πλέον κοστούμι, αποκομμένο από το σώμα, από τους ηθοποιούς, από τις ταινίες. Ικανό να συγκινήσει, έτσι όπως εμφανίζεται απαστράπτον μέσα στην ιερατική μοναξιά του.

Η ΤΙΛΝΤΑ ΣΟΥΙΝΤΟΝ, Ο ΟΛΙΒΙΕ ΣΑΓΙΑΡ ΚΑΙ Ο ΠΑΖΟΛΙΝΙ

Παρών σε όλη αυτή την τελετουργία ο Γάλλος ιστορικός μόδας και επιμελητής Ολιβιέ Σαγιάρ που στο πρόσωπο της Σουίντον έχει βρει τη δική του μούσα. Η συνεργασία και η φιλία τους μετρά πολλά χρόνια και αυτή είναι η πέμπτη τους συνεύρεση. Δεν είναι δηλαδή η πρώτη φορά που η ηθοποιός «ενεργοποιεί» ενδύματα.

Το 2012 στο Μουσείο της Μόδας του Παρισιού, Palais Galliera, ενσαρκώθηκε από βικτωριανές τουαλέτες και ναπολεόντειες στρατιωτικές στολές μέχρι κομμάτια από τους οίκους Chanel, Schiaparelli και Balenciaga, από τη συλλογή ιστορικών κοστουμιών του μουσείου.

Στη συνέντευξη Τύπου της Δευτέρας εμφανίστηκε φορώντας μία πολύ χαλαρή ροζ μπλούζα και ένα ροζ επίσης χαλαρό παντελόνι. «Νιώθω τόσο κουρασμένη που έπρεπε να φορέσω ένα έντονο χρώμα για να αισθανθώ ζωντανή», μας λέει χαμογελώντας. Και καταλαβαίνουμε απόλυτα το γιατί. Δεν είναι εύκολο αυτό που κάνει. Θέλει απόλυτη συγκέντρωση και ενεργοποίηση όλων των υποκριτικών της κυττάρων.

Στην ερώτηση για το πως συνδυάζει τη μόδα, τα κοστούμια και το θέατρο μάς εκπλήσσει απαντώντας πως “δεν ξέρω πραγματικά τίποτα για το θέατρο. Σέβομαι όμως απεριόριστα αυτούς που δουλεύουν στο θέατρο. Δούλευα στο θέατρο πριν πολύ καιρό, αλλά όταν ασχολήθηκα με τον κινηματογράφο απλώς ξετρελάθηκα. Το θέατρο μοιάζει με επιτελεστικό και ψεύτικο. Ας το παραδεχτούμε και ας είμαστε ειλικρινείς: μερικές φορές είναι”.

Πώς γνώρισε τον Παζολίνι; Στα φοιτητικά της χρόνια είδε ένα ένα ντοκιμαντέρ στο οποίο ο Παζολίνι είχε βγει στους δρόμους της Ρώμης και ρωτούσε τους ανθρώπους για το σεξ. Τότε τον λάτρεψε και «εκτίμησε το μοντέρνο και σπάνιο πνεύμα του. Έβαζε την ποίηση πάνω από όλα και αψηφούσε τον κίνδυνο».

Για την οσκαρική ηθοποιό τα κινηματογραφικά ρούχα δε διαφέρουν από τα κοσμήματα. Είναι τόσο πολύτιμα. «Η ζωή των κοστουμιών στον κινηματογράφο είναι ένα ιδιαίτερο ευαίσθητο θέμα. Έχουν μόνο αυτή τη μία στιγμή φωτός, κυρίως τα κοστούμια των κομπάρσων. Μια στιγμή διασημότητας και μετά αποσύρονται με την ελπίδα ότι κάποτε μπορεί να χρησιμοποιηθούν σε κάποιο άλλο σετ ή απλώς σε ένα διαφημιστικό σποτ. Όταν, λοιπόν, ανακαλύψαμε πως τα κοστούμια των ταινιών του Παζολίνι ήταν κάπου κρυμμένα σε ένα τεράστιο βεστιάριο στη Ρώμη, έμοιαζε σαν να ψάχναμε για χρυσό» σημείωσε.

Ο Σαγιάρ αναρωτιόταν για το «αν η Τίλντα Σουίντον μπορούσε να δώσει νέα ζωή σε αυτά τα κοστούμια. Όλα αυτά τα κοστούμια είναι μνημειακά και δεν θέλαμε σε καμία περίπτωση να κάνουμε ένα βιογραφικό έργο για τον Παζολίνι. Ήθελα να δω την Τίλντα και τα κοστούμια. Μερικές φορές τα έβλεπες πάνω στο σώμα της ή μπροστά από το σώμα της. Ήταν σαν να κάνω μια έκθεση πάνω στα χέρια της Τίλντα».

‘Ηθελε δε πάντα να αποδείξει στον κόσμο της μόδας πως υπάρχει λυρισμός πίσω από τα ρούχα. «Θεωρούμε δεδομένο ότι μια βιομηχανία μόδας σε οδηγεί να αγοράσεις κάτι καινούργιο. Στην παράσταση αυτή πάμε ν’ ανακαλύψουμε κάτι καινούργιο σε ρούχα και κοστούμια παλιά, αλλά μνημειακά». Αυτό αν μη τι άλλο το κατάφεραν με τρόπο αποκαλυπτικό.