ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΗΜΕΡΑ ΠΟΙΗΣΗΣ: 11 ΠΟΙΗΤΙΚΕΣ ΣΥΛΛΟΓΕΣ ΠΟΥ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΕΧΕΙΣ

«Βαδίζεις σε μιαν έρημο. Ακούς ένα πουλί να κελαηδάει. Όσο κι αν είναι απίθανο να εκκρεμεί ένα πουλί μέσα στην έρημο, ωστόσο εσύ είσαι υποχρεωμένος να του φτιάξεις ένα δέντρο. Αυτό είναι το ποίημα». Έτσι όρισε την ποίηση η Κική Δημουλά σε μία ομιλία της. Τόσο εύστοχα και τόσο λυρικά.

Πρώτη μέρα της Άνοιξης η 21η Μαρτίου και ουδόλως τυχαίως η μέρα αυτή έχει οριστεί ως η Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης από την Εκπαιδευτική Επιστημονική και Πολιτιστική Οργάνωση των Ηνωμένων Εθνών το 1999 «με στόχο να υποστηρίξει τη γλωσσική πολυμορφία μέσω της ποιητικής έκφρασης και να αυξήσει την ευκαιρία να ακουστούν οι γλώσσες που απειλούνται με εξαφάνιση».

Η ποίηση στην Ελλάδα είναι μέρος της ζωής μας. Πολλοί υποστηρίζουν πως η “ανοιχτωσιά” και το απέραντο γαλάζιο είναι αυτό που χαρίζει απλόχερα αστείρευτη έμπνευση και γι αυτό καταλαμβάνει τόσο σημαντική θέση ακόμη και στη σύγχρονη ελληνική πολιτιστική πραγματικότητα.

Εμείς με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης επιλέξαμε 11 ελληνικές ποιητικές συλλογές που θα έπρεπε να κοσμούν κάθε βιβλιοθήκη.

Διονύσιος Σολωμός

Ο εθνικός μας ποιητής είναι ένας από τους μεγαλύτερους όλων των εποχών, αλλά και ο σημαντικότερος Έλληνας ποιητής του 19ου αιώνα. Υπήρξε ο ιδρυτής της Επτανησιακής σχολής ποίησης, καθώς κι ένας άνθρωπος που αξιοποίησε με εύστοχο και δημιουργικό τρόπο τη δημοτική γλώσσα εισάγοντάς την στη λογοτεχνία και “απελευθερώνοντάς την” από τη μονοτονία του δεκαπεντασυλλάβου.

Το έργο του αποδεικνύει ότι ο λυρισμός ξετυλίγεται ελεύθερα, όταν στηρίζεται σ’ ένα περιεχόμενο-σκελετό και όχι σ’ ένα περιεχόμενο-σώμα, που τον αναγκάζει να γίνει φτιασίδι, φλύαρος εξωραϊσμός ενός απρόσωπου πλήθους καταστάσεων, συνθηκών και γεγονότων.

Εκτός από τον Ύμνο εις την Ελευθερίαν, τα σπουδαιότερα έργα του είναι: Ο Κρητικός, Ελεύθεροι Πολιορκημένοι, Ο Πόρφυρας, Η Γυναίκα της Ζάκυθος, Λάμπρος. Το βασικό χαρακτηριστικό της ποιητικής παραγωγής του είναι η αποσπασματική μορφή: κανένα από τα ποιήματα που έγραψε μετά τον Ύμνο εις την Ελευθερίαν δεν είναι ολοκληρωμένο και με ελάχιστες εξαιρέσεις, τίποτα δεν δημοσιεύτηκε από τον ίδιο. Ο Κώστας Βάρναλης περιέγραψε εύστοχα την αποσπασματικότητα του σολωμικού έργου με τη φράση «…(Ο Σολωμός) πάντα τα έγραφε, αλλά ποτές του δεν τα έγραψε».

Από τις εκδόσεις Ίκαρος κυκλοφορούν τα Ποιήματα του (Τόμος Πρώτος και Τόμος Δεύτερος), ενώ Ποιήματα και Πεζά του κείμενα μπορείτε να βρείτε και στις εκδόσεις Πατάκης και Εξάντας.

Γιώργος Σεφέρης

Ο Γιώργος Σεφέρης (κατά κόσμον Γιώργος Σεφεριάδης) ήταν Έλληνας διπλωμάτης και ποιητής και ο πρώτος Έλληνας που τιμήθηκε με Νόμπελ Λογοτεχνίας.

Η ποίησή του διακρίνεται για τη λιτότητα των εκφραστικών της μέσων, τον συμβολισμό και τον χαμηλό της τόνο. Η καταστροφή της Σμύρνης και του μικρασιατικού ελληνισμού, ο ξεριζωμός των προσφύγων, η τραγική μοίρα του ανθρώπου, είναι βιώματα που σφράγισαν ανεξίτηλα τον ψυχικό κόσμο του Σεφέρη κι αποκρυσταλλώθηκαν στην ποίησή του, που συντίθεται κάτω από το βάρος ενός δυσβάσταχτου παρελθόντος κι ενός αγωνιώδους παρόντος.

Στη νέα έκδοση του τόμου «Ποιήματα» του Γιώργου Σεφέρη που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ίκαρος περιέχεται ο βασικός κορμός της ποιητικής του παραγωγής, καθώς και για πρώτη φορά, τα ποιήματα από το «Τετράδιο Γυμνασμάτων β’».

Οδυσσέας Ελύτης

Ο Οδυσσέας Ελύτης (κατά κόσμον Οδυσσέας Αλεπουδέλης) γεννήθηκε στο Ηράκλειο Κρήτης στις 2 Νοεμβρίου 1911. Έζησε στην Αθήνα, όπου εγκαταστάθηκε η οικογένειά του το 1914. Η καταγωγή του από τη Λέσβο, η γέννησή του στην Κρήτη, τα καλοκαίρια των παιδικών του χρόνων στις Σπέτσες και τις Κυκλάδες, διαμόρφωσαν μια βαθύτατα νησιωτική συνείδηση, που αργότερα στη διασταύρωσή της με τον υπερρεαλισμό δημιούργησε μια ποίηση πρωτότυπη, γεμάτη πλήθος λυρικών εικόνων, αλλά και επαναστατικών δυνάμεων. Μια ποίηση που με άξονα το φως ζήτησε να αποκρυπτογραφήσει το μυστήριο της ύπαρξης.

Τελειώνοντας το γυμνάσιο στην Αθήνα, ακολούθησε νομικές σπουδές, ενώ υπηρέτησε ως ανθυπολοχαγός στον πόλεμο της Αλβανίας. Εγκαταστάθηκε δύο φορές στο Παρίσι, (1948- 1951 και 1969-1971) οπού παρακολούθησε μαθήματα φιλολογίας στη Σορβόννη και ήρθε σε επαφή με τους κυριότερους ποιητές και ζωγράφους του εικοστού αιώνα. Το 1979 τιμήθηκε με το Νόμπελ Λογοτεχνίας. Έζησε ως το τέλος του βίου του (18 Μαρτίου 1996) αφοσιωμένος στην ποίηση.

Το σύνολο του ποιητικού έργου του κορυφαίου μας ποιητή και νομπελίστα Οδυσσέα Ελύτη συγκεντρωμένο σε έναν τόμο που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ίκαρος. Συγκεκριμένα η «Ποίηση» περιέχει 17 ποιητικές συλλογές που δείχνουν την εξέλιξή του ποιητή σε διάρκεια 60 ετών, ενώ στην έκδοση αυτή περιλαμβάνονται όλα τα ζωγραφικά του έργα. Διατηρώντας την αισθητική που ο ίδιος ο ποιητής καθόριζε για κάθε συλλογή, η έκδοση αυτή, πανόδετη και σε μικρό σχήμα, περιλαμβάνει όλα τα ζωγραφικά έργα και τα σήματα των μεμονωμένων συλλογών καθώς και ευρετήριο τίτλων και πρώτων στίχων.

Κωνσταντίνος Καβάφης

Ένας εκ των λατρεμένων ποιητών των Ελλήνων που βρίσκεται στο Πάνθεον των μεγαλύτερων ποιητών παγκοσμίως, ο Κωνσταντίνος Καβάφης, έγραψε στίχους απόλυτα κλασικούς που “καθρεφτίζουν” κάθε εποχή. Η συλλογή του «Τα Ποιήματα» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Gutenberg είναι μία εξαιρετική έκδοση περιέχει το σύνολο του έργου του Έλληνα ποιητή.

Γεννημένος στις 29 Απριλίου 1863 στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, όπου πέθανε την ίδια ημέρα το 1933, ο Κ.Π Καβάφης γράφει ελληνική ποίηση μακριά από τον ελλαδικό χώρο. Στα ποιήματά του συχνά πρωταγωνιστούν γνωστά ιστορικά πρόσωπα ή γεννήματα της φαντασίας του ποιητή με συχνές αναφορές σε γνωστές ή λιγότερο γνωστές πτυχές των ομηρικών, ελληνιστικών και βυζαντινών χρόνων. Το σώμα των ποιημάτων του περιλαμβάνει τα 154 του καβαφικού κανόνα -τα λεγόμενα «Αναγνωρισμένα»-, τα 37 «Αποκηρυγμένα», τα περισσότερα νεανικά, σε ρομαντική καθαρεύουσα, τα 75 «Κρυμμένα» που βρέθηκαν τελειωμένα στα χαρτιά του, καθώς και τα 30 «Ατελή».

Γιάννης Ρίτσος

Εδήλωνε “απαρηγόρητος παρηγορητής του κόσμου” και διατράνωνε: “είμαι κι εγώ από την ίδια ράτσα· επιμένω· δεν το βάζω κάτω”. Το όνομά του, Γιάννης Ρίτσος. “Ερωτευμένος πάντα με τα δέντρα, τα πουλιά, τα ζώα και τους ανθρώπους, / ερωτευμένος προπάντων με το κάλλος των καθάριων στοχασμών / και με το κάλλος των νεανικών σωμάτων”.

Ποιητής με όραμα, με πάθος και ουσία, ο Γιάννης Ρίτσος δεν χρειάζεται συστάσεις. Ένα από τα πλέον διάσημα έργα του είναι η “Σονάτα του Σεληνόφωτος”. Στην «Ανθολογία Γιάννη Ρίτσου» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κέδρος σε επιλογή της Χρύσας Προκοπάκη, προσφέρεται ένα πανόραμα του έργου του, διαπερνώντας τις εποχές, τις τεχνοτροπίες, τις θεματολογίες και τις διαφορετικές προσεγγίσεις του μεγάλου Έλληνα ποιητή.

Γεννήθηκε στη Μονεμβασιά την Πρωτομαγιά του 1909. Η οικογένειά του, μεγαλοκτηματίες της περιοχής, καταστράφηκε οικονομικά λίγα χρόνια αργότερα και, το χειρότερο, βυθίστηκε στο πένθος. Το 1921 πεθαίνει φυματικός ο μεγάλος γιος, δόκιμος αξιωματικός του ναυτικού, καθώς και η μητέρα, το λατρεμένο πρόσωπο του ποιητή, από την ίδια αρρώστια. Το «νεκρό σπίτι» έμελλε να σφραγίσει τη ζωή και το έργο του. Τα πρώτα του ποιήματα δημοσιεύονται στη Διάπλαση των παίδων το 1924, με το ψευδώνυμο «Ιδανικό όραμα». Το 1925 εγκαθίσταται στην Αθήνα, όπου εργάζεται για λίγο ως δακτυλογράφος και αντιγραφέας συμβολαίων. Το επόμενο έτος προσβάλλεται κι αυτός από φυματίωση. Η ζωή του για πολλά χρόνια θα μοιράζεται ανάμεσα σε φθισιατρεία και σε διάφορες δουλειές με εξευτελιστικούς όρους (ηθοποιός, χορευτής, διορθωτής και επιμελητής κειμένων).

Ανδρέας Εμπειρίκος

Λογοτέχνης κατά βάση ερωτικός, διακρίνεται για το παιγνιώδες ύφος, την ειρωνική διάθεση και τον περίτεχνο λόγο του. Είναι ο εισηγητής και ο κύριος εκπρόσωπος της υπερρεαλιστικής ποίησης στην Ελλάδα, αλλά και ένας από τους πρωτοπόρους της ψυχανάλυσης στη χώρα μας.

Μεγαλοαστικής καταγωγής, ο Ανδρέας Εμπειρίκος γεννήθηκε στη Βράιλα της Ρουμανίας στις 2 Σεπτεμβρίου 1901 και ήταν γιος του εφοπλιστή και πολιτικού Λεωνίδα Εμπειρίκου (1869-1948) από την Άνδρο και της ρωσικής καταγωγής συζύγου του Στεφανίας Κυδωνιέως.

Το αποτύπωμα της προσωπικότητας και του έργου του στην ελληνική ποίηση είναι πραγματικά τεράστιο. Με έργα όπως η «Υψικάμινος» (εκδόσεις Άγρα) και η «Ενδοχώρα» (εκδόσεις Άγρα) κατέκτησε δίκαια περίοπτη θέση μεταξύ των μεγάλων Ελλήνων ποιητών. Στο βιβλίο του “Οκτάνα” (εκδόσεις Ίκαρος), το οποίο αποτελεί ένα από τα κορυφαία έργα της ελληνικής λογοτεχνίας, οραματίστηκε την απόλυτη, ερωτικά δομημένη, ουτοπία.

Κώστας Καρυωτάκης

Ο Κώστας Καρυωτάκης είναι “ο ποιητής που έσκυψε πολύ στο χείλος των αβύσσων“, όπως γράφει ο υπερρεαλιστής Ανδρέας Εμπειρίκος στο ποιητικό του μνημόσυνο για τον άνθρωπο που εις την Πρέβεζαν εχάθη.

Γνώρισε την ποιήτρια Μαρία Πολυδούρη, το 1922 στη Νομαρχία Αττικής όπου αμφότεροι εργάζονταν προσωρινά. Τον ερωτεύτηκε παράφορα, αλλά δεν κατάφεραν να βρουν την ευτυχία μέσα από τον έρωτά τους. Στις 21 Ιουλίου του 1928, σε ηλικία τριάντα δύο ετών, δίνει τέλος στη ζωή του. Αφού μάταια προσπάθησε να πνιγεί στη θάλασσα, αυτοκτόνησε με ένα περίστροφο. Στην τσέπη του άφησε το τελευταίο του σημείωμα. Οι συνθήκες της αυτοκτονίας του, αλλά και ο λόγος που τον οδήγησε στο απονενοημένο αυτό διάβημα παραμένουν μέχρι σήμερα μυστήριο. Δεν είναι τυχαίο που η αποχαιρετιστήρια επιστολή του συζητήθηκε σχεδόν όσο κανένα άλλο κείμενο Έλληνα λογοτέχνη.

Η συλλογή με τίτλο “Ποιήματα και πεζά” που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Gutenberg
περιέχει τις κορυφαίες ποιητικές του στιγμές, αποκαταστημένες στην αρχική τους μορφή.

Μαρία Πολυδούρη

Η Μαρία Πολυδούρη (1902-1930) πέθανε πολύ νέα, μόλις 28 χρόνων. Αλλά πρόλαβε να αφήσει ένα αξιόλογο ποιητικό έργο. Η σχέση της με τον Κ. Γ. Καρυωτάκη και κυρίως ο τραγικός του θάνατος της – πεθαίνει από ένεση μορφίνης στην κλινική Χρηστομάνου στα Πατήσια.-ενέπνευσαν μια σειρά από ερωτικά ποιήματα.

Η Ελληνίδα αυτή ποιήτρια έχει από καιρό περάσει στην περιοχή του λογοτεχνικού μύθου: είναι το σύμβολο της πρόωρα χαμένης ομορφιάς και του μοιραίου έρωτα, της παράφορης νεότητας και της αυθεντικής ποιητικής κατάθεσης.

Στην έκδοση των Ποιημάτων (εκδόσεις Εστία), εμπλουτισμένης με ανέκδοτα έργα που ανακαλύφθηκαν πρόσφατα σε ιδιωτικά αρχεία ή ελάνθαναν δημοσιευμένα σε δυσεύρετα έντυπα, συγκεντρώνονται όλα τα ευρισκόμενα ποιήματά της και πλαισιώνονται συστηματικά με φιλολογικά σχόλια. Η μελέτη Μαρία Πολυδούρη ή «τα ρόδα του αίματος», που περιλαμβάνεται στο επίμετρο του τόμου, αναδεικνύει τους βασικούς άξονες του έργου της, τη σχέση με την ευρωπαϊκή και την ελληνική λογοτεχνική παράδοση καθώς και τις περιπέτειες της πρόσληψής του.

Κική Δημουλά

Είναι πολύ δύσκολο να διαβάσεις την ποίηση της Κικής Δημουλά και να μην παρασυρθείς βαθιά μέσα στον κόσμο της. Η ποίησή της προσφέρει “καταφύγιο” σε καθημερινές πληγές και κοινά ανθρώπινα βιώματα, τολμά να δώσει διάσταση ποιητική και φιλοσοφική σε ποιήματα που αντλούν υλικό από το περιβάλλον του οικιακού βίου, και κατορθώνει να άρει τη γυναικεία καθημερινότητα στη σφαίρα της αυθεντικής ποίησης.

Η Κική Δημουλά γεννήθηκε στις 6 Ιουνίου 1931 στην Αθήνα. Εργάστηκε στην Τράπεζα της Ελλάδος επί είκοσι πέντε χρόνια και εμφανίστηκε στα γράμματα εμφανίστηκε το 1952 με την ποιητική συλλογή “Ποιήματα” που μετά από λίγο απέσυρε η ίδια από την κυκλοφορία. Τιμήθηκε το 1972 με το Β΄ Κρατικό Βραβείο Ποίησης για τη συλλογή “Το λίγο του κόσμου”, το 1989 με το Κρατικό Βραβείο Ποίησης για τη συλλογή “Χαίρε ποτέ” και το 1995 με το Βραβείο Ουράνη της Ακαδημίας Αθηνών για τη συλλογή “Η εφηβεία της λήθης”.

Η συλλογή που δεν πρέπει να λείπει από τη βιβλιοθήκη σας είναι τα “Ποιήματα” (εκδόσεις Ϊκαρος), μία συγκεντρωτική έκδοση των ποιητικών συλλογών: “Έρεβος” (1956), “Ερήμην” (1958), “Επί τα ίχνη” (1963), “Το λίγο του κόσμου” (1971), “Το τελευταίο σώμα μου” (1981), “Χαίρε ποτέ” (1988) και “Η εφηβεία της λήθης” (1994).

Κατερίνα Αγγελάκη-Ρουκ

Πνευματική κόρη του Νίκου Καζαντζάκη, που διατηρούσε φιλικές σχέσεις με τον πατέρα της. Μόλις στα 17 της χρόνια δημοσιεύει στο περιοδικό “Καινούργια εποχή” το ποιήμα της «Μοναξιά» μετά από παρότρυνση του Νίκου Καζαντζάκη, ο οποίος έστειλε γράμμα στον Γιάννη Γουδέλη, τον διευθυντή της Καινούργιας εποχής γράφοντας: «Παρακαλώ, δημοσιεύστε αυτό το ποίημα, το έχει γράψει μία κοπέλα που δεν έχει βγάλει ακόμα το γυμνάσιο. Είναι το ωραιότερο ποίημα που διάβασα ποτέ!».

Από τότε άνοιξε ο δρόμος για την ενασχόληση της με την ποίηση και τη μετάφραση. Όπως αναφέρει και η ίδια ήταν μεγάλη η είσοδος της στην ποίηση. Η ποίησή της διακρίνεται από μια έντονη καταφυγή σε φανταστικές χώρες. Από τις εκδόσεις Καστανιώτη κυκλοφορεί η συγκεντρωτική έκδοση “Ποίηση, 1963-2011” που αξίζει να έχετε.

Μήτσος Παπανικολάου

«Η ποίηση του Παπανικολάου είναι το πουλί που μας χτύπησε το τζάμι και δεν του ανοίξαμε», λέει ο ποιητής Γιώργος Μαρκόπουλος

Οι περισσότεροι δε γνωρίζουν ίσως τον ποιητή Μήτσο Παπανικολάου. Έχουν, όμως, τραγουδήσει το «Μέσα στη βουή του δρόμου» που μελοποίησαν το 2002 οι Domenica. Η λυρικότητα της ποίησής του εκπλήσσει, ιδιαίτερα αν συλλογιστεί κανείς πως έχουν περάσει ήδη 80 χρόνια από το θάνατό του.

Είναι ένας από τους αποκαλούμενους «ελάσσονες» Έλληνες λυρικούς ποιητές του μεσοπολέμου, έζησε μια σύντομη ζωή, μοιρασμένη ανάμεσα στην λογοτεχνική αναζήτηση και δημιουργία και τη σταδιακή οικονομική και προσωπική εξαθλίωση που προκάλεσαν οι εξαρτήσεις και τα απαγορευμένα, για την εποχή, πάθη του, με αποκορύφωμα το πρόωρο και θλιβερό τέλος του σε έναν ψυχρό θάλαμο ψυχιατρείου κατά τη διάρκεια της κατοχής, σε ηλικία μόλις 43 ετών.

Η σύντομη και τραγική ζωή του και το ύφος του περιορισμένου ποιητικού έργου του ήταν αρκετά για να τον κατατάξουν στην ολιγομελή ομάδα των Ελλήνων «καταραμένων ποιητών», οι περισσότεροι εκ των οποίων δεν έτυχαν ποτέ της αναγνώρισης που τους έπρεπε και παρέμειναν στο περιθώριο του ελληνικού λογοτεχνικού και ποιητικού γίγνεσθαι.

Από τις εκδόσεις όγδοο κυκλοφόρησε μόλις μία πολύτιμη έκδοση 304 σελίδων για το έργο και τη ζωή του, υπό τον τίτλο “Ποιητικά Έργα και Αθησαύριστα Πεζά”. Αξίζει να τον γνωρίσετε.