ΣΤΗΝ 7Η ΣΕΖΟΝ ΤΟΥ BLACK MIRROR, ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΚΑΙ AVATARS ΛΙΩΝΟΥΝ ΑΠΟ ΑΓΑΠΗ

Πάει καιρός από τότε που ο Τσάρλι Μπρούκερ ολοκλήρωνε το διασημότερο (και καλύτερο) επεισόδιο στην ιστορία του Black Mirror, το San Junipero, με ένα ειρωνικό κλείσιμο του ματιού, ολοκληρώνοντας μια γλυκόπικρη κοσμοθεωρία πάνω στις ψηφιακές μας αποδράσεις.

Σε εκείνη την ιστορία, τα ψηφιακά αποτυπώματα (βλέπε και: οι ψυχές) ενός ζευγαριού γυναικών έμειναν μαζί σε έναν ψηφιακό παράδεισο, ακινητοποιημένες στους ίδιους κύκλους νοσταλγίας για την υπόλοιπη αιωνιότητα. Τα χρώματα, οι μουσικές, η συναισθηματική ζεστασιά έκαναν δύσκολο να μην φύγεις από το επεισόδιο με ένα πλατύ χαμόγελο – αλλά τα τελευταία πλάνα με τις απρόσωπες στίβες σκληρών δίσκων υπό τους ήχους ενός περιχαρούς Heaven Is a Place on Earth, υπογραμμίζουν την τεχνητότητα μιας τέτοιας συνθήκης.

Έχει περάσει σχεδόν μια δεκαετία από την πρεμιέρα του San Junipero, στη διάρκεια της οποίας ο κόσμος μοιάζει να έχει γίνει αναπόδραστα χειρότερος: Τραμπισμός και ακροδεξιά σε άνοδο, περιβάλλον σε κατάρρευση, γενοκτονίες σε λάιβ αναμετάδοση, fake news, τεχνητή νοημοσύνη δίχως οριοθέτηση. Το Black Mirror των πρώτων σεζόν (πολυθεματικό, απρόβλεπτο, τρομακτικό, στην αιχμή των τεχνολογικών εφιαλτών) μοιάζει τόσο παλιό, μια σαφώς διαφορετική σειρά σαν προσέγγιση.

Μα περιέργως, δε μπορώ να κατηγορήσω τον Τσάρλι Μπρούκερ για τον τρόπο με τον οποίο μοιάζει να έχει βρει ένα αναγκαίο safe space μέσα στα όρια της ίδιας του της σειράς. Στον νέο κύκλο 6 επεισοδίων που έκαναν μόλις πρεμιέρα στο Netflix,η πλειοψηφία των ιστοριών αφορά όχι απλώς τέτοια εικονικά ψηφιακά περιβάλλοντα, ή ψηφιακές επεκτάσεις κάποιου αναλογικού περιβάλλοντος – μα και τη ζωή, την περιήγηση, τον έρωτα, την νοημοσύνη, την ίδια την εξέλιξη, μέσα σε αυτά.

Ψηφιακοί κλώνοι προσπαθούν να επιβιώσουν μέσα σε μια ιντερνετική κατασκευή άπειρων επεκτάσεων και κινδύνων, ένας μοναχικός άντρας περιδιαβαίνει μέσα στις ψηφιακές προβολές των αναλογικών του φωτογραφιών, μια σύγχρονη γυναίκα παγιδεύεται μέσα σε μια Α.Ι. ανασύσταση ενός παλιομοδίτικου, ασπρόμαυρου ρομάντζου δίπλα σε μια αιώνια κινηματογραφική ηρωίδα, ένα σμήνος ψηφιακών πλασμάτων μέσα σε ένα παιχνίδι υπολογιστή αποκτούν συλλογική συνείδηση.

Δεν είναι τυχαίο, και δεν είναι (νομίζω) έλλειψη έμπνευσης. Ο Τσάρλι Μπρούκερ μοιάζει να έχει βρει το δικό του San Junipero – εν μέρει σαν απόδραση, εν μέρει σαν απόγνωση, εξερευνά όλο και περισσότερο (και με όλο και πιο αναπολογητικά συναισθηματικό τρόπο) αυτού του είδους τις ψηφιακές επεκτάσεις και προβολές, αναλογικών χώρων και σωμάτων. Τα συναισθήματα, την αλήθεια, την ηθική μιας τέτοιας συνθήκης. Μπορεί να είναι ένας χώρος στον οποίον εμείς φτιάχνουμε τους κανόνες, που δημιουργούμε έναν ατομικό κόσμο τσέπης;

Όχι τόσο γρήγορα, μοιάζει να λέει την ίδια στιγμή: Οι εναλλακτικοί κόσμοι είναι αγνή φαντασιακή απόδραση που πάντα θα εξαντλείται αφήνοντας πίσω τα ίδια κενά στον πυρήνα της ύπαρξής μας, επιχειρηματολογεί στο πιο «άντε γεια» επεισόδιο της σεζόν. Ενώ στο πιο βγαλμένο από τα πρωτοσέλιδα επεισόδιο της σεζόν, το εναρκτήριο Common People, προσφέρει μια νηφάλια, σκληρή και εν τέλει τραγική οπτική ενός αληθινού, χειροπιαστού κόσμου που όλο και πιο κυνικά ξεζουμίζει την εργατική τάξη όσο αυτή ελπίζει σε (ψηφιακές και μη) αξιοπρεπείς ζωές.

Αυτά τα ψηφιακά όνειρα, μας θυμίζει με το καλημέρα, δεν είναι για όλους. Αλλά είναι, όπως και νά’χει, αδύνατον να σταματήσουμε τους εαυτούς μας από το να αποδράμε σε αυτά – με τις όποιες συνέπειες.

Όλα τα επεισόδια του 7ου κύκλου

Παρακάτω σχολιάζουμε ένα προς ένα και τα 6 επεισόδια του 7ου κύκλου. Δεν υπάρχουν απευθείας spoilers για την έκβαση των επεισοσίων, αλλά αν θέλετε να παρακολουθήσετε χωρίς καμία ιδέα, μην διαβάσετε μετά τις περιγραφές.

Common People

Ύστερα από ένα ιατρικό συμβάν, και προκειμένου να κρατήσει τη σύζυγό του (Ρασίντα Τζόουνς) ζωντανή, ένας άντρας (Κρις Ο’ Ντάουντ) την γράφει σε μια ιατρική συνδρομητική υπηρεσία που επιτρέπει στον εγκέφαλό της να έχει διαρκή σύνδεση με τη συνείδησή της στο cloud. Με το αζημίωτο, φυσικά. Μέχρι που το κόστος της συνδρομής αρχίζει να αυξάνεται.

Δριμύτατη κριτική απέναντι στην καπιταλιστική κόλαση των συνδρομητικών υπηρεσιών που διαρκώς χειροτερεύουν τις υπηρεσίας τους ωθώντας ανήμπορους καταναλωτές σε διαρκή upgrades, σε premium υπηρεσίες που σταδιακά γίνονται στάνταρ. Πλήρωσε έξτρα λεφτά για να βρεις ταξί εγκαίρως, πλήρωσε έξτρα λεφτά για να μην πληρώνεις το νέο επιπλέον κόστος που μόλις προσθέσαμε σε κάθε σου παραγγελία, πλήρωσε έξτρα λεφτά για να μπορείς να κουβαλάς το λάπτοπ σου παραμάσχαλα στο αεροπλάνο, πλήρωσε έξτρα για να μην βλέπεις την ίδια υπηρεσία που είχες αλλά σε χειρότερη ανάλυση από πριν (και ίσως τώρα με διαφημίσεις!).

Υπάρχει πολύς θυμός στο επεισόδιο (που μαζί με τον Μπρούκερ έχει γράψει η Μπίσα Κ. Άλι, του γλυκύτατου τηλεοπτικού Ms. Marvel και του απρόσμενου fantasy επεισοδίου Demon 79 του προηγούμενου κύκλου Black Mirror), και μπόλικη τραγικότητα, αλλά όλα στέκονται όρθια χάρη στον στέρεο συναισθηματικό πυρήνα της σχέσης του κεντρικού ζευγαριού, σε μια καλή ισορροπία μαύρου χιούμορ, θλίψης και θυμού. Φανταστική, δε, η Τρέισι Έλις Ρος ως «καλέ πώς κάνετε έτσι» ήρεμη φωνή λογικής της εκμεταλλευτικής εταιρείας.

Μια έξτρα παράλληλη πλοκή για το πώς βγάζει έξτρα λεφτά ο σύζυγος ίσως και να είναι το ένα επιπλέον καπέλο που δε χρειαζόταν να φορέσει το επεισόδιο, αλλά το συγχωρούμε επειδή πρόκειται για μια από τις λιγοστές τέτοιες ιστορίες της σειράς με ουσιώδες ταξικό πρόσημο – και το πώς μια προνομιούχα τάξη απομυζεί κυριολεκτικά ενέργεια από τους μικροαστούς για τους οποίους η στοιχειώδης ευτυχία έχει γίνει πολυτέλεια.

Bête Noire

Σε μια εταιρεία παραγωγής τροφίμων, μια υπάλληλος (Σιένα Κέλι) νιώθει απολύτως σίγουρη για τη θέση της, μέχρι που η εμφάνιση μιας παλιάς της συμμαθήτριας, εντελώς αλλαγμένης (Ρόζι ΜακΓιούεν του πολύ ωραίου Blue Jean), την κάνει να αμφισβητεί για τα πάντα στην πραγματικότητά της.

Διασκεδαστική, απόκοσμα σκηνοθετημένη φάρσα που παίζει με την ιδέα της τεχνολογικής αβεβαιότητας – τις φορές που θυμάσαι να στέλνεις ένα μέιλ αλλά δεν έφυγε ποτέ, ένα google search που σου διορθώνει το αποτέλεσμα ενώ ορκιζόσουν πως αυτό που έψαξες ήταν σωστό, κλπ. Η ιστορία παίρνει φυσικά σύντομα creepy διαστάσεις, πετυχαίνοντας για σχεδόν όλο της το διάστημα να παρακολουθείς με μια ακαθόριστη υποψία, χωρίς να καταλαβαίνεις ακριβώς τι είναι αυτό που βλέπεις. (Σε κάποια φάση αναρωτήθηκα αν το επεισόδιο είναι κομμάτι της «Red Mirror» ταμπέλα που εισήχθη στην 6η σεζόν με το fantasy επεισόδιο τρόμου, Demon 79.)

Η τελική πράξη είναι από τα πιο εξωφρενικά πράγματα που έχει κάνει το Black Mirror, και κρύβει μια σκοτεινή παραδοχή πάνω στην ανθρώπινη αδυναμία να αφήσουμε πίσω μας ένα τραύμα ή ένα κομμάτι σκοταδιού. Ρισκάρει πολύ το eyeroll, αλλά το διασκεδάσαμε. Ο ορισμός του «……οκ;;; γιατί όχι!».

Hotel Reverie

Μια executive (Awkwafina στο ρόλο, πάντα διασκεδαστική) προσεγγίζει το αφεντικό ενός θρυλικού στούντιο σε παρακμή (Χάριετ Γουόλτερ) με μια δελεαστική πρόταση: Θα εισάγουν την συνείδηση και την εικόνα μιας σύγχρονης σταρ (Ίσα Ρέι) μέσα σε μια ψηφιακή ανασύσταση ενός κλασικού ασπρόμαυρου ρομάντζου του προηγούμενου αιώνα, ώστε να “γυριστεί” γρήγορα και φτηνά μια μοντέρνα εκδοχή. Μέσα σε αυτό τον ασπρόμαυρο κόσμο, η σημερινή σταρ θα γνωρίσει ένα κινηματογραφικό είδωλο που έχει πεθάνει εδώ και δεκαετίες (Έμμα Κόριν).

Ελαφρώς αναίτια περίπλοκο σε σημεία και σίγουρα όχι εστιασμένο στο τεχνολογικό του βλέμμα, το επεισόδιο παρόλαυτά είναι ένας μικρός θησαυρός αν το δεις περισσότερο σαν ένα α λα Doctor Who παραμυθένιο ρομάντζο – όπου κανόνες δημιουργούνται και καταργούνται επί τόπου, δίχως ιδιαίτερο νόημα, διατηρώντας μια περισσότερο συναισθηματική (παρά λογική) συνοχή.

Μέσα σε αυτή την ψηφιακή, ΑΙ επέκταση ενός πεπερασμένου κινηματογραφικού χώρου, η σταρ που παίζει η Ίσα Ρέι περνά χρόνο όχι με την θρυλική ηθοποιό που θαυμάζει (Έμμα Κόριν σε μια θαυμάσια, ευαίσθητη ερμηνεία διαφορετικών εντάσεων), αλλά με έναν ρόλο της.

Είναι ένας διαχωρισμός που το επεισόδιο παλεύει να θεμελιώσει, απλά για να μπορέσει μετά ξανά να τον καταρρίψει – επιχειρηματολογώντας πως μέσα σε κάθε τι που δημιουργούμε (άρα κι έναν ρόλο, μια ερμηνεία) βρίσκεται αρκετό κομμάτι του εαυτού μας που αρκεί για να ανακινηθεί κάποιου τύπου συνείδηση. Η ιδέα έχει πολύ ενδιαφέρον και οι συχνά εξωφρενικές παρεμβάσεις πλοκής που συμβαίνουν για να στοιχειοθετηθεί ένα τραγικό ρομάντζο σε επιτάχυνση, συγχωρούνται γιατί τα επιμέρους συναισθηματικά κομμάτια λειτουργούν.

Υπάρχει μια σκηνή ανακάλυψης που είναι πολύ δυνατή, όπως και μια σκηνή “χωρισμού” που δύσκολα δε θα πιάσει τον θεατή. Κι ακόμα και το να βλέπουμε την Ίσα Ρέι, μια μαύρη γυναίκα, με το vibe της, τον ρυθμό της και το στυλ της, να κινείται σε ένα τέτοιο παλιομοδίτικο σκηνικό, προσφέρει κάτι διασκεδαστικό ανεξαρτήτως λοιπού context. Ένα επεισόδιο αρκετά παράξενο, γοητευτικό και παθιασμένο πάνω στην ιδέα της δημιουργίας που διαθέτει ψήγματα αληθινής ζωής, που ακόμα κι όταν μοιάζει αδέξιο, χαίρεσαι που το βλέπεις.

Plaything

Ένας άντρας (Πίτερ Καπάλντι) συλλαμβάνεται για απόπειρα διάρρηξης αλλά προκύπτει πως εμπλέκεται σε ανοιχτή υπόθεση φόνου. Όταν μεταφέρεται στο αστυνομικό τμήμα θα αρχίσει να λέει την ιστορία του, αλλά φαίνεται πως ο σκοπός του είναι απρόβλεπτος και πολύ σκοτεινός. Και έχει να κάνει με αυτό το παράξενο demo PC game που ποτέ δεν κυκλοφόρησε στην αγορά.

Όχι από τις πιο δυνατές στιγμές της σεζόν, χωρίς απαραίτητα να είναι κακό το επεισόδιο. Απλώς είναι από εκείνα που θα λειτουργούσαν πιο αποτελεσματικά ως ένα σύντομο, τύπου Ιστορίες από την Κρύπτη φρικιαστικό στόρι. Εδώ το set-up και η ανάπτυξη πατούν διαρκώς στην ίδια ιδέα της εμμονής ξανά και ξανά και από ένα σημείο και μετά κάνεις ένα ελαφρύ check-out περιμένοντας απλώς να δεις ποιο θα είναι το punchline όλου αυτού.

Το οποίο έχει πλάκα, και δεν είναι κακό – και σίγουρα δεν είναι ασυνεπές με όλα όσα απασχολούν τη σεζόν γενικότερα, περί αυτόνομης ψηφιακής ζωής και της σχέσης μας με αυτήν σε επίπεδο ελέγχου και ηθικής. Αλλά… τι σημαίνει εν τέλει αυτό που βλέπουμε; Ποια είναι η ευρύτερη ιδέα, ο στόχος, η συνέπεια; Δεν με νοιάζει όταν βλέπω κάτι να μαθαίνω Όλες Τις Λεπτομέρειες, αλλά ετούτο εδώ παραείναι μια μικρή φάρσα δίχως context για να πιάσω την ευρύτερη ιδέα και απειλή. Δεν πειράζει, έχει την πλάκα του – και σίγουρα έχω νιώσει να κολλάω τόσο πολύ με κάποιο ψηφιακό κόσμο που σε κάθε “εισβολή” της πραγματικότητας τσαντίζομαι. Απλώς δεν είναι και πολλά περισσότερα από αυτό.

Eulogy

Με αφορμή τον θάνατο μιας γυναίκας από το παρελθόν του, ένας μοναχικός άντρας (Πολ Τζιαμάτι) χρησιμοποιεί μια τεχνολογία που του επιτρέπει να εισέλθει μέσα στον κόσμο των φωτογραφιών και των αναμνήσεών του από την εποχή της σχέσης τους – καθώς προσπαθεί έστω και τώρα που είναι πια αργά, το μυστήριο του γιατί πήγαν όλα στραβά. Και, στην πορεία, να θυμηθεί κάθε λεπτομέρειά της που έχει ξεχάσει.

Το μακράν πιο συναισθηματικό και ίσως εν τέλει και πιο ξεχωριστό από όλα τα φετινά επεισόδια της σειράς, το Eulogy παρουσιάζει μια αρκετά απλή ιστορία, με την έννοια πως η τεχνολογία εδώ προσφέρει απλώς το πλαίσιο και δεν είναι στόχος ή αντικείμενο κριτικής ή περαιτέρω ανάλυσης. Απλώς… είναι. Και μάλιστα με έναν πολύ όμορφο τρόπο, καθώς η εντυπωσιακή σκηνογραφία ανασυστήνει χώρους καδραρισμένους σε τσαλακωμένες, ξεφτισμένες φωτογραφίες του παρελθόντος, και το κάνει με έναν τρόπο που νιώθεις πως βρίσκεται σε έναν παλιό, απτό, χρησιμοποιημένο χώρο.

Για να το πω αλλιώς, αν το επεισόδιο ήταν απλώς ο Πολ Τζιαμάτι να περπατά επί μία ώρα σε πανέμορφες ανασυστάσεις του παρελθόντος, ενώ την ίδια ώρα ο χαρακτήρας του βιώνει κύματα αναμνήσεων, συναισθημάτων και συνειδητοποιήσεων, θα μου αρκούσε. Και όντως, αυτό είναι τελικά το επεισόδιο: Μια απλή, σαφής ιστορία για έναν έρωτα που χάθηκε, πλασαρισμένη σαν μυστήριο που ερευνάται μέσα από λιγοστά στοιχεία της εποχής: Εικόνες, αποκόμματα και σημειώματα, παραχωμένα μέσα σε ένα κουτί αναμνήσεων γεμάτο σκόνη, που έχει να ανοιχτεί χρόνια.

Εξαιρετική χρήση concept, καλλιτεχνική αρτιότητα, μια συγκινητική κεντρική ερμηνεία, και μια ιστορία απλή αλλά τόσο δυνατή, όταν αφεθεί να ξεδιπλωθεί με όλη της τη δύναμη. Με ένα σενάριο (του Μπρούκερ μαζί με την θεατρική συγγραφέα Έλλα Ρόουντ) που καταφέρνει να διατηρεί τον έλεγχο και το focus του αντί να ξεφεύγει διαρκώς σε παρενθέσεις και υποσημειώσεις, όπως συμβαίνει με τα περισσότερα σόλο σενάρια του Μπρούκερ, καταλήγοντας τελικά ένας γλυκόπικρος στοχασμός πάνω στα κενά επικοινωνίας και στο στόφα της μνήμης. Από τα ομορφότερα επεισόδια της σειράς.

USS Callister: Into Infinity

Στο πρώτο απευθείας σίκουελ που έχει κάνει ποτέ η σειρά, το αστρόπλοιο USS Callister (από το ομώνυμο επεισόδιο της 4ης σεζόν με πρωταγωνιστή τότε τον Τζέσι Πλέμονς) συναντά τεράστια εμπόδια, καθώς το πλήρωμα της Κριστίν Μιλιότι πρέπει να κατακλέβει τυχαίους χρήστες του online παιχνιδιού για να επιβιώσουν. Όμως αυτή η παράτυπη δράση τραβά το ενδιαφέρον χρηστών και δημοσιογράφων έξω, στον πραγματικό κόσμο.

Ένα σίκουελ που παίζει με πολλά από τα μοτίβα που θα περιμέναμε ένα σίκουελ να παίξει – μεγαλύτερες σκηνές δράσης, επιπλοκές που αναπτύσσουν αλλά και επιστρέφουν σε ιδέες του ορίτζιναλ, γνώριμα πρόσωπα. Ο Μπρούκερ και οι τρεις (!) συν-σεναριογράφοι του (ανάμεσά τους ο Γουίλιαμ Μπρίτζες, που είχε συν-γράψει και το ορίτζιναλ) ξεκάθαρα το διασκεδάζουν πολύ με τον κόσμο που έχει χτιστεί εδώ και διαρκώς μεταπηδούν ανάμεσα στο ψηφιακό σύμπαν και το IRL περιβάλλον σε σημείο που στην ουσία σχεδόν παύει να έχει διαφορά το πόσο αληθινό είναι το καθένα. (Και πάλι – ένα επίμονο μοτίβο, ειδικά στην φετινή σεζόν, αλλά και γενικότερα του σόου.)

Η Μιλιότι είναι φοβερή στον διπλό της ρόλο –ξέρω, ξέρω, σταματήστε την εκτύπωση, έκτακτη είδηση, η Μιλιότι είναι φοβερή, δεν έχει ξανασυμβεί– η δράση είναι καλή ακόμα κι όταν η πλοκή καταφεύγει σε κάτι που μοιάζει περισσότερο με μαγεία παρά με sci-fi, η αποκάλυψη της 3ης πράξης είναι όντως δυνατή και υπογραμμίζει τις ιδέες περί καταπιεσμένου μίσους και των σκοτεινότερων ενστίκτων. Συμπαθέστατο σίκουελ, όχι κάτι συνταρακτικό, αλλά σίγουρα καλύτερο από το κάκιστο σίκουελ στο οποίο παραπέμπει η χρήση του «Into Infinity» στον τίτλο (δηλαδή το σταρτρεκικό Into Darkness του Τζέι Τζέι Έιμπραμς).

Να πούμε κάτι; Με το καλό και στα επόμενα. USS Callister, αλλά και Black Mirror γενικότερα.