ΣΤΟ “ΟΞΥΓΟΝΟ” ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ ΚΟΥΤΛΗ Η ΑΣΦΥΞΙΑ ΓΙΝΕΤΑΙ ΚΡΑΥΓΗ ΚΑΙ ΕΛΠΙΔΑ

Μια συντονισμένη σπαρακτική κραυγή της νέας γενιάς. Μιας γενιάς που ασφυκτιά, που αναζητά χώρο και αέρα, που διψά για ελευθερία και νόημα. Κάπως έτσι θα μπορούσε να χαρακτηριστεί η παράσταση  του Γιώργου Κουτλή «Οξυγόνο» που παρουσιάζεται στην Κεντρική Σκηνή της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση. 

Είκοσι χρόνια μετά τη συγγραφή του ομώνυμου έργου του Ιβάν Βιριπάγιεφ (2003), ο Γιώργος Κουτλής -λάτρης της ρωσικής κουλτούρας και ρωσοσπουδαγμένος- το μεταγράφει στο σήμερα, αντικατοπτρίζοντας σε αυτό όλες τις ανησυχίες της Generation Z.

Μία rave party αρένα με λυρικές και υπαρξιακές ρίμες

Η κεντρική σκηνή της Στέγης μεταμορφώνεται σε μια rave party αρένα όπου λαμβάνει χώρα ένα μείγμα ποίησης, ραπ και σύγχρονης αφήγησης, που αναδεικνύει τις εντάσεις και τις αντιφάσεις της σύγχρονης ζωής.

Το «Οξυγόνο» ανέβηκε για πρώτη φορά το 2002 στη Μόσχα, με πρωταγωνιστές τον ίδιο τον συγγραφέα και μια ηθοποιό. Είναι το τέταρτο έργο του Ιβάν Βιριπάγιεφ και θεωρήθηκε το «μανιφέστο» της Νέας Ρωσικής δραματουργίας των 00s. Έκτοτε το έργο έχει ανέβει σε πολλές σκηνές παγκοσμίως, αποσπώντας ενθουσιώδεις κριτικές για την πρωτοτυπία του και τη βαθιά του αλληγορία για τον σύγχρονο κόσμο. 

Οι DJ’S Reign of Time στα decks χτίζουν έναν μουσικό κόσμο γεμάτο ένταση και ενέργεια. Και ένας νεανικός θίασος γεμάτος από άνδρες και γυναίκες που ονομάζονται Σάσα, λειτουργούν σαν ένας δυστοπικός Χορός, που ενσαρκώνει την αναζήτηση για ανάσα και διέξοδο από την ψυχοπολιτική ασφυξία της εποχής. 

Με μια βλάσφημη ποιητική διάθεση, οι ηθοποιοί ραπάρουν στίχους που πάλλονται από την ανάγκη για ελευθερία, αγγίζοντας βαθιά τις ανησυχίες της γενιάς τους.

Η παράσταση βασίζεται σε 10 συζητήσεις / εντολές για τα πιο επιτακτικά ζητήματα της σημερινής εποχής και σε αποσπάσματα από την Παλαιά και Καινή Διαθήκη που λειτουργούν ως το θεμέλιο για μια σύγχρονη, αιχμηρή διερεύνηση των ηθικών διλημμάτων της εποχής μας. Μέσα από τρεις μονολόγους και επτά διαλόγους, το έργο αναδεικνύει τα ηθικά αδιέξοδα που βασανίζουν τον σύγχρονο κόσμο, χαρτογραφώντας μια γενιά που αναζητά απαντήσεις και έρχεται σε σύγκρουση με το παρελθόν της. Οι χαρακτήρες του έργου δεν αναζητούν μόνο λύσεις, αλλά και την αλήθεια πίσω από τα ερωτήματα που ταλανίζουν τη σημερινή κοινωνία.

Από το “Ου φονεύσεις” και το “Ου μοιχεύσεις” μέχρι το “Μην κρίνετε, για να μην κριθείτε”, σε κάθε εντολή, οι αφηγητές εκκινούν από την ιστορία των δύο νεαρών κεντρικών ηρώων, ενός άντρα και μιας γυναίκας, και οι δύο με το όνομα Σάσα. Ρουφώντας απεγνωσμένα το οξυγόνο του κόσμου γύρω τους, οι αφηγητές εκθέτουν με τρόπο χειμαρρώδη τους προβληματισμούς της γενιάς τους για το νόημα της ζωής, την πατρίδα, την ανικανότητα και τη συνείδηση.

“Φάε φρούτα και πίνε φούντα, απ’ το να σέρνεσαι στο πάτωμα  στουπί, μπροστά από μια οθόνη, να κλαις και να ορκίζεσαι σε ουρανό και γη, πως φταίνε οι  διαφημίσεις, που σε ξελόγιασαν τι μάρκες ν’ αγοράσεις, για να ‘χεις το δικαίωμα να ζεις σ’  αυτή τη γη.  

Και πως για να ‘χεις το δικαίωμα να ζεις σ’ αυτή τη γη, πρέπει να μάθεις αέρα ν’ αναπνέεις,  και να ‘χεις τα λεφτά για ν’ αγοράσεις αυτόν τον αέρα και πάνω απ’ όλα από το οξυγόνο να  μην εξαρτηθείς, γιατί αν με το οξυγόνο μάθεις να μαστουρώνεις, τότε τίποτα, ούτε τα  λεφτά, ούτε τα φάρμακα, ούτε ο θάνατος ο ίδιος δε θα σε σώσουν από τη δίψα σου για  ομορφιά κι ελευθερία”.

Αυτό ακούμε στο ρεφρέν της τρίτης σύνθεσης υπό τον τίτλο: «Όχι και Ναι». Και αυτό το “φάε φρούτα και πίνε φούντα” σου κολλάει στο μυαλό ώρες μετά την παράσταση, όχι μόνο γιατί είναι αστείο, αλλά γιατί ακολουθεί όλο το υπόλοιπο άκρως ρεαλιστικό πλαίσιο της σύγχρονης τραγικότητας μέσα στην οποία είμαστε όλοι βουτηγμένοι. 

Λίγο αργότερα, ένα από τα αγόρια ρωτάει ένα από τα κορίτσια: “Λοιπόν, τι είναι για σένα το απαραίτητο;” και το κορίτσι με δυσκολία απαντά “Η συνείδησή μου”.  Συνείδηση, το σύγχρονο οξυγόνο που επιζητεί η νέα γενιά…

Η σκηνοθεσία και η διασκευή 

Αυτό το «Οξυγόνο» είναι ίσως η πιο ώριμη δουλειά του Γιώργου Κουτλή μέχρι σήμερα. Ένα έργο που απομακρύνεται από τις επιφανειακές αναγνώσεις και καταδύεται βαθιά στη νοηματοδότηση των πραγμάτων, αναζητώντας την ουσία κάτω από την επιφάνεια. Η διασκευή που έκανε μαζί με τον Βασίλη Μαγουλιώτη χαρακτηρίζεται από έντονες εναλλαγές ύφους και ρυθμού πάνω σε ένα γλωσσικό κολάζ, εξαιρετικά πρωτότυπο και δυναμικό με παρηχήσεις και εμφατικούς τονισμούς. Βασιζόμενοι πάνω στο έντονα ρυθμικό, σχεδόν μουσικό ύφος γραφής, που συνδυάζει τον μοντέρνο λόγο με λυρικά στοιχεία, μας χαρίζουν μια πολυεπίπεδη θεατρική εμπειρία. 

Κάποια δραματουργικά κενά ήταν αναπόφευκτα σε αυτό το εγχείρημα, ευτυχώς ωστόσο, πολλές από τις αναφορές του πρωτότυπου, που σχετίζονται με γεγονότα της εποχής του συγγραφέα ή με στοιχεία της ρωσικής κουλτούρας, παραλείπονται και έτσι η παράσταση αυτή λειτουργεί ως ένα σχόλιο για την ηθική σύγχυση, την αποξένωση και τη ρήξη ανάμεσα στις προσωπικές μας ανάγκες και τις κοινωνικές επιταγές.

Η μουσική του Jeph Vanger είναι η καρδιά της παράστασης. Επί 75 λεπτά σε παρασύρει με ρυθμό και ένταση και σε ταξιδεύει με στίχους και οι ερμηνείες που συνομιλούν απευθείας με το παρόν. Η σκηνοθεσία του Κουτλή, γεμάτη από ένταση και τόλμη, δεν μένει στον αφρό της πραγματικότητας, αλλά τολμά να φτάσει μέχρι το μεδούλι, αποκαλύπτοντας αλήθειες που δεν φοβούνται να ταρακουνήσουν. Το «Οξυγόνο» έτσι, γίνεται ένας ύμνος για τη νέα γενιά, μια παράσταση που προκαλεί σκέψεις, συναίσθημα και ανατριχίλα, καθώς αντηχεί την ανάγκη για ανάσα, για αλλαγή, για ζωή. 

Οι ερμηνείες

Η ομάδα των ηθοποιών (Γαβριέλα Αντωνοπούλου, Αναστασία Βαλσαμάκη, Νοεμή Βασιλειάδου, Ιάσονας Βροχίδης, Χαρά Γιώτα, Νίκος Γονίδης, Ελευθερία Ηλιοπούλου, Θοδωρής Θεοδωρακόπουλος, Πάνος Κλάδης, Δέσποινα Λαγουδάκη, Μαριάννα Μαθιά, Ηλέκτρα Μπαρούτα, Ιωάννης Μπάστας, Αλέξανδρος Νούσκας Βαρελάς, Εβίνη Παντελάκη, Αντωνία Πιτουλίδου, Γκαλ Α. Ρομπίσα, Κατερίνα Σαμαρά, Ναταλία Σουίφτ, Γιάννης Τομάζος, Κώστας Phoenix, Μάριος Χατζηαντώνη, Νικόλας Χατζηβασιλειάδης) είναι εκπληκτική. Σαν βακχικός χορός κινείται σε απόλυτο συντονισμό – εξαιρετική η δουλειά του Αλέξανδρου Σταυρόπουλου στη χορογραφία, το ίδιο και η κίνηση της Άλκηστης Πολυχρόνη- σαν ένα πολύβουο μελίσσι και μέσα από αυτό το σύνολο κάθε φορά “ξεπηδούν” οι αφηγητές της κάθε σύνθεσης/ εντολής. 

Συγκλονιστική είναι η στιγμή του αυτοσχεδιασμού της ηθοποιού Νοεμή Βασιλειάδου. Μία και μόνη λέξη, διαφορετική κάθε φορά –π.χ. «πατρίδα», «χάδι», «ουρανός», «παιδί» κ.ά.– εμφανίζεται στις οθόνες του σκηνικού. Και τοτε ξεκινάει έναν αυθόρμητο μονόλογο ελεύθερων συνειρμών. Στην παράσταση που είδαμε εμείς αυτοσχεδίασε πάνω στη λέξη “χάδι” χαρίζοντάς μας μία μοναδική εμπειρία. 

Λειτουργικό και εντυπωσιακό το σκηνικό του Κωνσταντίνου Σκουρλέτη και θαυμάσιος ο σχεδιασμός βίντεο από τους Uncharted Limbo Collective όπως και οι φωτισμοί της Ελίζας Αλεξανδροπούλου.

Τελικά εισπνέεις Οξυγόνο με την παράσταση αυτή;

Κάνεις κανονική οξυγονοθεραπεία. Και όπως η οξυγονοθεραπεία βοηθά να διασφαλιστεί ότι το σώμα λαμβάνει επαρκή επίπεδα οξυγόνου για να διατηρήσει τη σωστή κυτταρική λειτουργία και τη συνολική υγεία, έτσι και το “Οξυγόνο” του Βιριπάγιεφ, όπως το φέρνει στο σήμερα ο Γιώργος Κουτλής μάς ταρακουνά και μας επαναφέρει στην πραγματικότητα, βγάζοντας στην επιφάνεια όλη την αλήθεια που προσπαθούμε να αποφύγουμε.