THE APPRENTICE: Η Α ΛΑ SUCCESSION ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΙΚΗ ΒΙΟΓΡΑΦΙΑ ΤΟΥ ΤΡΑΜΠ ΜΟΛΙΣ ΠΡΟΒΛΗΘΗΚΕ ΣΤΙΣ ΚΑΝΝΕΣ

Μπορεί να είναι έξυπνα ονομασμένη The Apprentice, αλλά η «ταινία για τον Ντόναλντ Τραμπ» που έκανε μόλις παγκόσμια πρεμιέρα στο φεστιβάλ Καννών, ακολουθεί τον Τραμπ στα χρόνια πριν γίνει τηλεοπτική προσωπικότητα, και άρα φυσικά ακόμα πιο πολύ πριν γίνει Πρόεδρος.

Είναι μάλιστα στην πραγματικότητα μια αρκετά συμβατικά χτισμένη βιογραφία, που ακολουθεί τον Τραμπ κατά τα πρώτα χρόνια της επιχειρηματικής του δραστηριότητας, τον γάμο του με την Ιβάνα (Μαρία Μπακαλόβα στο ρόλο), τη σχέση του με την οικογένειά του – στις πρώτες σκηνές του φιλμ, τον βλέπουμε ακόμα να χτυπά τις πόρτες στα φτηνά διαμερίσματα στις κατοικίες του πατέρα του για να εισπράξει τα νοίκια από τους εχθρικούς νοικάρηδες. Άλλοι του δίνουν τα μισά, άλλοι του κλείνουν την πόρτα στα μούτρα, άλλοι του επιτίθενται με καυτό νερό(!).

Δεν είναι μια εικόνα που μπορεί κανείς εύκολα να συμφιλιώσει με τον Τραμπ όπως τον ξέρουμε σήμερα, όμως το The Apprentice επιχειρεί να κάνει αυτό ακριβώς, να βουτήξει στο βαθύ παρελθόν του και να πει επί της ουσίας κάτι σαν μια ιστορία προέλευσης. Πώς σας φαίνεται λοιπόν αυτό σαν κεντρική ιδέα; «Πώς ο Τραμπ, έγινε ο Τραμπ που ξέρουμε».

Η ταινία είναι γραμμένη από το συγγραφέα ρεπόρτερ Γκάμπριελ Σέρμαν και γυρισμένη από τον Αλί Αμπάσι, ο οποίος ξεκίνησε με το πολύ καλό Border (για δύο τρόλ που κάνουν έρωτα, γιατί όχι) και που συνέχισε με το πολύ πιο συμβατικό και αφηγηματικά ευκαιριακό θρίλερ Ιερή Αράχνη – μια ταινία που αν μη τι άλλο έδειχνε πως το μέλλον του Αμπάσι θα πήγαινε αργά ή γρήγορα προς την Αμερική. Ή έστω, προς αμερικάνικες αφηγήσεις. Και αλήθεια, υπάρχει αυτή τη στιγμή κεντρικότερη αμερικανική αφήγηση από την άνοδο και τον ψυχισμό του Ντόναλντ Τραμπ;

Πώς όμως λες αυτή την ιστορία; Το The Apprentice κοιτάζει στα μάτια τον διάβολο και αποφασίζει να πει μια ιστορία για το πώς ο διάβολος έγινε αυτός που είναι. ΟΚ, μπορώ να σκεφτώ πιο ενδιαφέρουσες προσεγγίσεις, αλλά ας το ακολουθήσουμε για λίγο κι αυτό. Παρακολουθούμε τα χρόνια που σχημάτισαν τον «Ντόνι» ως μπίζνεσμαν, σκληραγωγημένο με κάτι από την πίεση από τον πατέρα του και κάτι από την άσβεστη επιθυμία του να τον υποδεχτούν και παραδεχτούν όλοι. Ένα εκτεταμένο «θα τους δείξω εγώ» ως στάση ζωής.

«Δεν βλέπω κάποια ευρύτερη αφήγηση», λέει στον Τραμπ ο συγγραφέας που αναλαμβάνει να γράψει το βιβλίο The Art of Deal στην πρώτη τους συνάντηση. Τι είναι αυτό που θες;, τον ρωτάει. «Να κάνει συμφωνίες», απαντά εκείνος. «Ναι, αλλά συμφωνίες γιατί; Με ποιο τελικό σκοπό;», ξαναρωτά ο συγγραφέας. «Οι συμφωνίες είναι ο τελικός σκοπός», του λέει εκείνος, έχοντας κάτι από τη χυδαιότητα και τους μανερισμούς με τους οποίους τον αναγνωρίζουμε σήμερα. Οι συμφωνίες, και δη εκείνες τις οποίες «κερδίζει». Μια διαρκής άσκηση επιβολής.

Η ευρύτερη αφήγηση την οποία βλέπουν εδώ οι Αμπάσι και Σέρμαν έχει να κάνει με τη σχέση του Τραμπ με τον δικηγόρο Ρόι Κον, έναν ακόμα αγνά διαβολικό άνθρωπο, ο οποίος είχε υπάρξει επικεφαλής σύμβουλος της επιτροπής του γερουσιαστή ΜακΚάρθι στα ‘50s κι ο οποίος έπειτα πήρε τον νεαρό Τραμπ υπό την προστασία του και του έμαθε βασικά όσα ήξερε. Πώς να μην αφήνεις ποτέ να φανείς νικημένος, βασικά, πουλώντας μια διαρκή επίφαση νίκης και παραποίηση της αλήθειας.

Οι δυο τους γνωρίζονται σε ένα από αυτά τα αποκλειστικά κλαμπ που πατάνε μόνο πλούσιοι της καλής κοινωνίας, ένα από αυτά τα πράγματα για τα οποία ο Τραμπ έκανε βασικά όσα έκανε, στην πραγματικότητα – για να τον υποδεχθούν στα κλειστά κλαμπ τα οποία μισούσε, τα οποία κοίταζε με εμμονή και κόμπλεξ. Από την πρώτη στιγμή, ο Κον βλέπει στον νεαρό Τραμπ έναν άνθρωπο στον οποίο μπορούσε να διοχετεύσει τη μοχθηρία του, κι ο νεαρός Τραμπ υπήρξε ιδανικός αγωγός. Αναπτύσσεται μεταξύ τους μια σχέση μέντορα-προστατευόμενου που όπως ξέρουμε από την Ιστορία αλλά κι όπως θα φανταζόμασταν ούτως ή άλλως γνωρίζοντας το ποιόν του Τραμπ, κατέληξε τελικά σε μια σχέση πολύ πιο ανισόπεδη, με τον μπίζνεσμαν να παραπετάει τον (βαριά άρρωστο) δικηγόρο όταν πια δεν τον χρειαζόταν – ακόμα σημαντικότερα, όταν για αυτόν φαινόταν πια ντροπιαστικό να τον δουν μαζί του.

Τον Τραμπ παίζει ο Σεμπάστιαν Σταν, σε μια από αυτές τις μεταμορφώσεις που δημιουργούν άμεσες οσκαρικές αφηγήσεις. Δεν είναι το αγαπημένο μου είδος ερμηνείας το να κολλάνε ηθοποιοί πάνω τους μια διάσημη τουπέ και να μιμούνται γνωστούς τρόπους εκφοράς, αλλά ο Σταν κάνει κάτι αν μη τι άλλο ενδιαφέρον εδώ: ο Τραμπ του, καθώς πρόκειται για ιστορία προέλευσης εξάλλου, χτίζεται σταδιακά προς αυτό που ξέρουμε σήμερα, κι έτσι ο Σεμπάστιαν Σταν μοιάζει προσεκτικά να χτίζει κι εκείνος τους μανερισμούς. Κάτι που είναι απλά μια γνώριμη συλλαβή στην αρχή της ταινίας μπορεί να μοιάζει να ένα ολόκληρο γνώριμο ξέσπασμα στο τέλος. Γενικά δεν παραδίδεται σε ευκολίες, κι αυτό είναι προς τιμήν του γιατί λίγα πράγματα είναι πιο εύκολα από το να παίξεις τους μανερισμούς του Τραμπ.

Ο Σεμπάστιαν Σταν είναι ένας ενδιαφέρων ηθοποιός σε μια ενδιαφέρουσα στιγμή της καριέρας του. Κάποτε φαινόταν πως ίσως ξεκινήσει και χαθεί ως δευτερεύων παίχτης του MCU, αλλά μια σειρά από καλές ή αντισυμβατικές επιλογές (ανάμεσα στις οποίες θυμίζουμε και το πέρασμά του από την Κυψέλη για τις ανάγκες του Monday, του Αργύρη Παπαδημητρόπουλου) τον έχουν μετατρέψει εσχάτως σε ασπρόσμενο μόνιμο των μεγαλύτερων φεστιβάλ. Πριν λίγους μήνες κέρδισε το βραβείο ερμηνείας στο φεστιβάλ Βερολίνου για το A Different Man (ένα θρίλερ για έναν άντρα που αλλάζει δραστικά την εμφάνισή του) και τώρα δε μοιάζει εκτός πραγματικότητας το ενδεχόμενο να κερδίσει ταυτόχρονα και το αντίστοιχο βραβείο στις Κάννες.

Απέναντί του στην ταινία, ο Ρόι Κον ερμηνεύεται εφιαλτικά από τον Τζέρεμι Στρονγκ του Succession. Ο Στρονγκ έχει κάτι το νεκρικά απόκοσμο στο πώς κινείται και πώς μιλάει κάνοντας με έναν παράδοξο τρόπο τον Ρόι Κον να μοιάζει με το κρυφό κέντρο του φιλμ κι αναμφίβολα το πιο ενδιαφέρον κομμάτι του: Απέναντι σε αυτόν, ο Τραμπ μοιάζει με μάπετ, μια απεγνωσμένη φιγούρα που διαρκώς μιλάει, φωνάζει, κινείται, φάσκει κι αντιφάσκει, προσπαθώντας να απομυζήσει από τον Κον το μυστικό της μοχθηρίας.

Η κατά Κον αφήγηση του Τραμπ είναι μια από τις ενδιαφέρουσες παράλληλες οπτικές που θα έκαναν το φιλμ πολύ πιο ενδιαφέρον, διότι εν τέλει αυτή η συμβατική αφήγηση δεν έχει και πολλά να πει. Ο Αμπάσι διαλέγει αναμενόμενα φίλτρα και ήχους που παραπέμπουν στην περίοδο, δραματοποιεί λήμματα της wikipedia ως αφήγηση και παραθέτει πολλά εύκολα, μικρά και προφανή σημεία αναφοράς ως κλεισίματα ματιού προς το κοινό, που ξέρουμε τι θα γίνει στο μέλλον.

Αυτά όλα όμως δεν συνθέτουν κάτι ουσιώδες. Είναι μια κλασική ιστορία παράλληλης πτώσης και ανόδου, μια ιστορία για το πώς ο προστατευόμενος ξεπερνάει τον μέντορα, ένα προφίλ χαρακτήρα χωρίς φινέτσα και χωρίς κάποια αληθινά ενδιαφέρουσα οπτική γωνία ή σκέψη, όλα παντρεμένα σε ένα. Θα μπορούσε να υπάρχει κάτι πιο διερευνητικό εδώ – στα περιθώρια αυτής της ιστορίας ας πούμε, υπάρχουν κάποια ψήγματα ιδεών για το πώς τα μίντια έπαιξαν ρόλο στην άνοδο του Τραμπ αποκτώντας μια παρασιτική σχέση μαζί του. Ακόμα περισσότερο, το πώς ο Τραμπ υπήρξε κάτι σαν την σκοτεινή έκκληση του αμερικάνικου ονειρού από την κόλαση, μια σεκάνς που πήγε κατά διαόλου, με τον Τραμπ σαν καταστροφικό πνεύμα, σαν τη μαύρη τρύπα στην καρδιά της σύγχρονης Δύσης. Κάθε παθογένεια, εμμονή, και απανθρωπιά, σε μια φιγούρα.

Όλα αυτά βρίσκονται στο περιθώριο όμως, δίνοντας περισσότερο χώρο σε μια πιο αναμενόμενη δραματική εξέλιξη, που εξανθρωπίζει τον Τραμπ τόσο-όσο, ώστε να τον αφαιρέσει από τη σφαίρα του Κοινωνικού Συμπτώματος και να τον κάνει απλώς έναν ακόμα αντιήρωα. Γιατί; Δεν έχουμε ήδη αρκετούς;

(Όχι πως δεν θα προκαλέσει μεγάλες αντιδράσεις όταν κυκλοφορήσει τελικά στην Αμερική – όπου σημειωτέον είναι ακόμα χωρίς διανομή. Στην πιο πολύσυζητημένη σκηνή του φιλμ, ο Τραμπ βιάζει την Ιβάνα επειδή νιώθει κομπλεξικά για την πεσμένη του λίμπιντο.)

Ο Αμπάσι, που στην Ιερή Αράχνη έπαιζε με όρους πρεστίζ true crime, εδώ λοξοκοιτάει προς τις πιο οπερατικές δραματουργίες της καλωδιακής τηλεόρασης σαν το Succession. Ακολουθεί τον Τραμπ και την ευρύτερη οικογένειά του (επαγγελματική και βιολογική) μέσα σε τεράστιους χώρους ισχύος, με την κάμερα να ακολουθεί συχνά συγχυσμένη, με χαρακτήρες που δεν έχουν συναίσθηση της γελοιότητάς τους να φέρονται σαν οι πιο βαρύγρουποι άνθρωποι του κόσμου, και με τη μουσική να παίζει για το σασπένς αλλά και για το μεγαλείο την ίδια στιγμή.

Δεν είναι καθόλου κακό το αισθητικό αποτέλεσμα, απλά στηρίζει μια ταινία που δεν ξέρει ακριβώς τι πρέπει να κάνει με αυτό. Η προσέγγιση του Αμπάσι έχει ως αποτέλεσμα μια καλοφτιαγμένη ταινία που μας αφήνει όμως να αναρωτιόμαστε αν υπήρχε κάτι στα αλήθεια να ειπωθεί εδώ. Η παθολογία Τραμπ (διότι περί παθολογίας πρόκειται) προσφέρεται για ιστορίες πολύ πιο ενδοσκοπικές, πιο τρομακτικές, πιο αστείες.

Το The Apprentice μοιάζει σα να φτιάχτηκε για να πει στον κόσμο αυτά που γνωρίζει ήδη. Και, σε μια χρονιά επερχόμενων εκλογών στις οποίες ο Τραμπ θα παίξει και πάλι κεντρικό ρόλο, αυτό μπορεί τελικά να είναι και η συνταγή της απόλυτης επιτυχίας.