“ΤΟ ΕΓΚΛΗΜΑ ΣΤΟΥ ΧΑΡΟΚΟΠΟΥ” – Η ΣΤΥΓΕΡΗ ΔΟΛΟΦΟΝΙΑ ΠΟΥ ΣΥΓΚΛΟΝΙΣΕ ΤΟ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟ ΚΑΙ Η ΚΑΚΟΥΡΓΑ ΠΕΘΕΡΑ

Απέναντι από τον ναό των Αγίων Πάντων στην Καλλιθέα, εκεί όπου σήμερα βρίσκεται μεγάλη γωνιακή πολυκατοικία με ένα βενζινάδικο στο ισόγειο, το 1931 έλαβε χώρα μια από τις στυγερότερες δολοφονίες της σύγχρονης Ελλάδας. Ακόμα και σήμερα, θεωρείται ένα από τα πιο γνωστά εγκλήματα που σόκαραν την ελληνική κοινή γνώμη και έμειναν στην ιστορία και στη μνήμη των ανθρώπων, κυρίως με τον τίτλο που έδωσαν στην υπόθεση οι εφημερίδες της εποχής εκείνης, σαν “Έγκλημα στου Χαροκόπου”.

Ο λόγος για τη δολοφονία του εργολάβου Δημήτριου Αθανασόπουλου που έχει αφήσει ισχυρό το αποτύπωμά της στην ελληνική κοινωνία, στα περιοδικά και τις εφημερίδες εκείνης της εποχής όχι μόνο των Αθηνών, αλλά ολόκληρης της Ελλάδος. Η σκληρή πατριαρχική κοινωνία αδυνατούσε να πιστέψει ότι τρεις γυναίκες -όπως αποδείχθηκε- ήταν ικανές για μια τόσο φρικιαστική πράξη.

Οι εφημερίδες με συνεχόμενα πρωτοσέλιδα αφιέρωναν ολόκληρες στήλες καθημερινά, καθ’όλη τη διάρκεια των προ-ανακρίσεων, των ανακρίσεων και κυρίως της δίκης. Γράφτηκαν δεκάδες επιφυλλίδες, χρονογραφήματα, ανέκδοτα, νούμερα επιθεώρησης, διαφημίσεις, γελοιογραφίες και σατιρικά τραγούδια και κυκλοφόρησε και βιβλίο με μορφή καθημερινών φυλλάδων του 1 λεπτού όπως συνηθιζόταν τότε, με λίγο ή πολύ κατασκευασμένα βιογραφικά στοιχεία και δήθεν εξομολογήσεις των ενόχων. Επίσης ανέβηκαν και Καραγκιοζοδράματα στο λαϊκό θέατρο Σκιών, με πολύ μεγάλη προσέλευση του κοινού.

Η Αρχιεπισκοπή Αθηνών, μάλιστα, εξέδωσε και μια εγκύκλιο με τις σκέψεις του Αρχιεπισκόπου Χρυσοστόμου για το έγκλημα και τις αιτίες του που διαβάστηκε από τον άμβωνα σε όλες τις εκκλησίες την Κυριακή 18 Ιανουαρίου 1931.

Η επιρροή του εγκλήματος αυτού στην κοινωνία της εποχής ήταν τόσο μεγάλη που έγινε και λαϊκό τραγούδι σε μουσική και στίχους του Ιάκωβου Μοντανάρη το 1931, το γνωστό “Κακούργα πεθερά” ή αλλιώς “Καημένε Αθανασόπουλε τι σου’ μελλε να πάθεις / από κακούργα πεθερά τα νιάτα σου να χάσεις”.

Το τραγούδι αυτό μάλιστα έγινε επωδός στα γαμήλια γλέντια όπου γαμπροί έσπαγαν τον δίσκο στα πόδια της πεθεράς. Κατά μία εκδοχή, μάλιστα, από το γεγονός αυτό προέρχεται και η φράση «θα σπάσω πλάκα».

Ακόμη και σήμερα, δεκάδες είναι τα δημοσιεύματα στον ηλεκτρονικό Τύπο που αναφέρονται σε αυτό το στυγερό έγκλημα, ενώ η ομάδα των 4frontal από αυτό εμπνεύστηκε την νέα της παράσταση “Κακούργα Πεθερά” που παρουσιάζεται στο Θέατρο Πόρτα σε κείμενο και στίχους της Νεφέλης Μαϊστράλη και σκηνοθεσία Θανάση Ζερίτη.

Το χρονικό της δολοφονίας που συγκλονίζει ακόμη και σήμερα το πανελλήνιο

Ο Δημήτρης Αθανασόπουλος, πλούσιος εργολάβος της εποχής, δολοφονήθηκε μέσα στο σπίτι του, στην Καλλιθέα, με τρόπο σχεδόν κινηματογραφικό. Μετά τις ομολογίες τους ανακαλύφθηκε ότι το έγκλημα διετέλεσαν οι οικείοι του Αθανασοπούλου και συγκεκριμένα, φυσικός αυτουργός ήταν ο ξάδελφος της πεθεράς του Αθανασοπούλου, ο 19χρονος Δημήτριος Μοσκιός και ηθικοί αυτουργοί και συνεργοί η 25χρονη πανέμορφη γυναίκα του Σοφία (Φούλα) Αθανασοπούλου, η πεθερά του Άρτεμις (Τέμη) Κάστρου και η υπηρέτριά τους Ιωάννα (Γιαννούλα) Μπέλλου.

Το ζευγάρι φαινομενικά ήταν πολύ ταιριαστό και είχε τρία παιδιά. Ωστόσο, ο Αθανασόπουλος αποδείχθηκε μέθυσος και γυναικάς και κακοποιούσε με βάναυσο τρόπο σωματικά και ερωτικά την 25χρονη Φούλα. Σε αρκετά δημοσιεύματα διαβάζουμε πως οι κακές γλώσσες τον κατηγορούσαν, ότι είχε ερωτική σχέση και με τη μητέρα της γυναίκας του. Μάλιστα, υποστήριζαν, ότι η σχέση με την πεθερά του, είχε ξεκινήσει πριν από τον γάμο του.

Όταν η Φουλα αποκάλυψε την κακοποίηση που υφίστατο στη μητέρα της, εκείνη αποφάσισε να ενεργήσει δυναμικά κι έπεισε τον νεαρό ξάδελφό της που είχε ψυχολογικά προβλήματα να κάνει το “καθήκον του”. Ο 18χρονος νεαρός πυροβόλησε δύο φορές το θύμα στην κρεβατοκάμαρά του. Οι δράστες προσπάθησαν αρχικά να κάψουν το πτώμα με οινόπνευμα και βενζίνη αλλά δεν τα κατάφεραν. Έτσι το διαμέλισαν, το έβαλαν μέσα σε δύο σακιά και το πέταξαν στον Κηφισό.

Το πτώμα του Αθανασόπουλου ξεβράστηκε και βρέθηκε τεμαχισμένο στις όχθες του Κηφισού ποταμού στις 6 Ιανουαρίου 1931, ανήμερα των Θεοφανίων. Οι ένοχοι καταδικάστηκαν με τις ανωτάτες ποινές, μάλιστα η γυναίκα και η πεθερά του Αθανασοπούλου που καταδικάστηκαν σε θάνατο.

Η ομορφιά της Φούλας ήταν τόσο μεγάλη που «μάγεψε» τον διευθυντή των φυλακών και η ζωή τους εντός της φυλακής ήταν εξόχως άνετη. Ωστόσο, ποτέ δεν εκτελέστηκαν και μάλιστα αποφυλακίστηκαν μεσούσης της γερμανικής κατοχής με νόμο του Τσολάκογλου περί αποσυμφόρησης των φυλακών, ενώ ο φυσικός αυτουργός ο Δημήτρης Μοσκιός κλείστηκε στο Δρομοκαΐτειο και πέθανε το 1936. Η υπηρέτρια εξέτισε φυλάκιση 18 ετών και όταν αποφυλακίστηκε έκανε οικογένεια.

Η παράσταση στο Θέατρο Πόρτα

Η ομάδα των 4frontal αρέσκεται στο να φέρνει στο φως ξεχασμένες ιστορίες. Το είδαμε τελευταία στους “Αριστερόχειρες”, στα “Μπλε Καστόρινα Παπούτσια” και στις “Σπυριδούλες” τους.

Τώρα, η Νεφέλη Μαϊστράλη εμπνεύστηκε το νέο της θεατρικό έργο από το διάσημο “Έγκλημα στου Χαροκόπου ή Έγκλημα του αιώνα”, όπως το χαρακτήρισαν οι δημοσιογράφοι της εποχής, αλλά και από το ομώνυμο τραγούδι του 1931 του Ιάκωβου Μοντανάρη και το συνέδεσε εξαιρετικά εύστοχα με το έγκλημα των γυναικοκτονιών και της οικογενειακής βίας που ακόμη και σήμερα συνεχίζει να μαστίζει την ελληνική κοινωνία.

Αλλάζει τα ονόματα (η Φούλα γίνεται Βούλα, η Αρτεμις Αφροδίτη και ο Δημήτρης Τάσος) και με έντονο αφηγηματικό ρυθμό που εστιάζει στη δράση των προσώπων γράφει ένα “καθαρό” θεατρικό κείμενο – που χαρακτηρίζεται ωστόσο από μία υπερβάλλουσα υπερεπεξηγηματικότητα- που συνομιλεί σε πρώτο πρόσωπο με την εποχή μας και φωτίζει κάτι εξαιρετικά σημαντικό: το γεγονός πως πίσω από το στυγερό αυτό έγκλημα κρυβόταν ένα ολόκληρο οικογενειακό δράμα με έναν μέθυσο και γυναικά σύζυγο που χτυπούσε και κακοποιούσε συστηματικά τη γυναίκα του. Η δολοφονία του δηλαδή ήταν αποτέλεσμα μιας βαθιά κακοποιητικής συζυγικής σχέσης- χωρίς αυτό να δικαιολογεί την πράξη της αυτοδικίας.

Ακολούθως ο Θανάσης Ζερίτης με τη χαρακτηριστική σκηνοθετική του ματιά σκηνοθετεί την ανατριχιαστική αυτή ιστορία της “Κακούργας Πεθεράς”. Η παράσταση διατηρεί το ενδιαφέρον του κοινού αμείωτο επί μιάμιση περίπου ώρα, παρά το γεγονός πως είναι παραγεμισμένη με αδικαιολόγητα πολλά στοιχεία στον παραστασιακό της κώδικα.

Στο βαρυφορτωμένο ξύλινο σκηνικό της Γεωργίας Μπούρδα βλέπουμε ακόμη και θέατρο σκιών, ενώ ακούμε από το θρυλικό πια λαϊκό τραγούδι του Ιάκωβου Μοντανάρη “Κακούργα Πεθερά” και τα όμορφα μελωδικά τραγούδια που φλερτάρουν με την παράδοση από το σύνολο των ηθοποιών έως και ξέφρενη ηλεκτρονική μουσική. Αυτή η τελευταία ακούγεται μετά τον φόνο του Τάσου, αλλά και στην καταδίκη των ηρώων. Τότε οι φωτισμοί γίνονται στροβοσκοπικοί και όλοι οι ηθοποιοί αρχίζουν να χορεύουν μανιακά με κινήσεις σύγχρονες και σχεδόν αψυχολόγητες, γεγονός που αποσυντονίζει τελείως τη θέαση.

Η παράσταση ευτύχησε στις γυναικείες ερμηνείες – η Ελένη Ουζουνίδου μάς χάρισε μία μοναδική ερμηνεία ως Πεθερά, η Εριέττα Μανούρη κατάφερε και ανταποκρίθηκε επαρκώς στον ρόλο της Νύφης και η Νεφέλη Μαϊστράλη ήταν εξαιρετική ως υπηρέτρια). Οι αντρικές ερμηνείες ήταν πιο αδύναμες. Ο Γιώργος Παπανδρέου ενώ μας έπεισε στον ρόλο του Τάσου, δε “μεταμορφώθηκε” κατά το δοκούν σε εισαγγελέα και αναλώθηκε σε μία υπερέκφραση και ο Ιώκο Ιωάννης Κοτίδης στον ρόλο του δολοφόνου ξαδέλφου ήταν πολλές στιγμές αμήχανος.

Παρά τις αστοχίες της, η “Κακούργα Πεθερά” αποτελεί μία καλοδουλεμένη παράσταση που απευθύνεται στο ευρύ κοινό και επαναφέρει στο προσκήνιο ένα στυγερό έγκλημα του προηγουμένου αιώνα ανοίγοντας έναν γόνιμο διάλογο με την πατριαρχική κοινωνία του σήμερα.