ΤΟ ΘΕΑΤΡΟ ΠΟΥ ΛΟΓΟΚΡΙΝΕ Η ΧΟΥΝΤΑ ΚΑΙ “ΕΚΡΥΨΕ” ΤΟΥΣ ΕΞΕΓΕΡΜΕΝΟΥΣ ΤΟΥ ΝΟΕΜΒΡΗ

Το θέατρο Άλφα Ληναίος Φωτίου συμμετέχει στον εορτασμό για την επέτειο του Πολυτεχνείου, 51 χρόνια μετά. Στη μνήμη των νεκρών αγωνιστών, των αδικοχαμένων πολιτών και σε ανάμνηση της ιστορικής του αξίας θα παραμείνει κλειστό το Σάββατο και την Κυριακή, 16 και 17 Νοεμβρίου και δε θα πραγματοποιηθούν οι παραστάσεις “Θέλω να σου κρατώ το χέρι” του Τάσου Ιορδανίδη σε σκηνοθεσία Θάλειας Ματίκα και “Τζούλια” σε κείμενο και σκηνοθεσία Τάσου Ιορδανίδη.

Το θέατρο Άλφα, στο κέντρο της πόλης, αποτελεί μάρτυρα των τελευταίων πέντε δεκαετιών της αθηναϊκής πραγματικότητας. Παρόν στις καθοριστικές στιγμές που διαμόρφωσαν το παρελθόν της, παρόν στη διαφορετικότητα που καθοδηγεί το μέλλον της, πάντα εκεί σε ένα θέατρο που αφουγκράζεται τις κοινωνικές αλλαγές και φέρνει τον άνθρωπο στο επίκεντρο της σκηνής.

Έχει ιστορικό ενδιαφέρον το γεγονός πως τις ημέρες του Πολυτεχνείου το 1973, πριν από 51 χρόνια δηλαδή, το Θέατρο Άλφα ήταν ανοιχτό, αλλά παραστάσεις του αντιπολεμικού και αντιφασιστικού έργου του Μίλαν Κούντερα «Οι Κλειδοκράτορες» δε δίνονταν.

Η ιστορία του έργου του Μίλαν Κούντερα «Οι Κλειδοκράτορες» στην Ελλάδα

Η υπόθεση του έργου διαδραματίζεται στην κατεχόμενη από τους Γερμανούς Τσεχοσλαβακία, ο Γιούρι έχει εγκαταλείψει το αγωνιστικό παρελθόν του και ζει με τη γυναίκα του και τους γονείς της μια συμβατική ζωή, σ’ ένα συντηρητικό περιβάλλον. Ξαφνικά, εμφανίζεται η Βέρα, η συναγωνίστρια από τα παλιά και η κοιμισμένη ζωή του βγαίνει απότομα από το λήθαργο. Το έργο απέσπασε διθυραμβικές κριτικές στην πατρίδα του, καθώς θεωρήθηκε ως μία από τις κορυφαίες δημιουργίες της μετασταλινικής περιόδου.

Το έργο που έχει μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες, πρωτοπαρουσιάστηκε στην Ελλάδα στο θέατρο Άλφα, το 1973, σε μετάφραση Έρσης Βασιλικιώτη και σκηνοθεσία Στέφανου Ληναίου. Τα σκηνικά και τα κοστούμια υπογράφει ο Γιάννης Καρύδης και τη μουσική και τα τραγούδια ο Βασίλης Δημητρίου.

Η συγκεκριμένη παράσταση λογοκρίθηκε δύο φορές. Την πρώτη μετά το Πολυτεχνείο, στις 24 του Νοέμβρη 1973, η επιτροπή λογοκρισίας ανακάλεσε την άδεια, που από το προηγούμενο καλοκαίρι είχε δώσει στον Στέφανο Ληναίο, «απαγορεύοντας άμα, διά λόγους γενικωτέρας φύσεως, την από σκηνής αναβίβασιν καθ’ άπασαν την Επικράτειαν του θεατρικού έργου “Οι κλειδοκράτορες”».

Η δεύτερη φορά σημειώθηκε από την ΕΡΤ στις 23 Αυγούστου 1976, όταν η προγραμματισμένη προβολή της παράστασης στην εκπομπή Το Θέατρο της Δευτέρας ακυρώθηκε με το πρόσχημα ότι η διάρκεια του έργου ήταν «υπερβολικά μεγάλη». Αυτή η απόφαση των υπευθύνων της ΕΡΤ προκάλεσε έντονες αντιδράσεις, με αποτέλεσμα η παράσταση τελικά να μεταδοθεί στις 18 Οκτωβρίου 1976 από την ίδια εκπομπή.

Στις 24 Νοεμβρίου 1973, μαζί με τους Κλειδοκράτορες, απαγορεύτηκαν επίσης μια σειρά από άλλα θεατρικά έργα, όπως το Ουστ της Μαριέττας Ριάλδη, Το Μεγάλο μας Τσίρκο του Ιάκωβου Καμπανέλλη και το Άσμα για το σκιάχτρο της Λουσιτάνιας του Peter Weiss. Ωστόσο, μόλις τέσσερις μέρες αργότερα, στις 28 Νοεμβρίου, ο υπουργός παρά τω πρωθυπουργώ, Κωνσταντίνος Ράλλης, υπό τη νέα κυβέρνηση του Ανδρουτσόπουλου, ανακάλεσε την απαγόρευση και έδωσε ξανά άδειες. Οι Κλειδοκράτορες σημείωσαν μεγάλη επιτυχία όλο το χειμώνα του 1973-74, πριν παρουσιαστούν σε περιοδείες σε πόλεις όπως η Θεσσαλονίκη, η Λαμία, η Λάρισα και ο Βόλος από τον Απρίλιο του 1974 και έπειτα.

Το θέατρο Άλφα τις Ημέρες του Πολυτεχνείου ήταν ανοιχτό για τους φοιτητές και μόνο- Οι ιστορικές συσκέψεις στο φουαγιέ του

Τις ημέρες του Πολυτεχνείου στο θέατρο Άλφα δε δίνονταν παραστάσεις, μολονότι ακόμη δεν είχαν λογοκριθεί οι “Κλειδοκράτορες”. Ο Στέφανος Ληναίος και οι συνεργάτες του θεώρησαν πιο σπουδαίο να στηρίξουν τον αγώνα των φοιτητών που ήθελαν να κάνουν συσκέψεις στο φουαγιέ του θεάτρου. Μέσα στο Πολυτεχνείο οι χαφιέδες ήταν πολλοί και οι φοιτητές φοβούνταν να συζητούν ανοιχτά. Το βράδυ της 17ης Νοεμβρίου μάλιστα, το θέατρο Άλφα, όπως και το διπλανό Αλάμπρα, προσέφεραν καταφύγιο σε πολλούς φοιτητές.

Ο Στεφανός Ληναίος, στην επέτειο του Πολυτεχνείου του 2018, είχε πει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ: «Τις ημέρες του Πολυτεχνείου, από την Τετάρτη που μπήκανε οι φοιτητές μέσα, ως την Πέμπτη και την Παρασκευή που εξοντώθηκαν τα παιδιά, είχαμε συνεχείς επαφές στο φουαγιέ του θεάτρου Άλφα. Έγιναν ιστορικές συσκέψεις. Γιατί γινόταν αυτό; Γιατί μέσα στο Πολυτεχνείο υπήρχαν χαφιέδες. Όμως προσέξτε τώρα. Έρχονταν 10 παιδιά του Πολυτεχνείου και συζήταγαν τι να κάνουν. Κι εμείς τους λέγαμε ότι θα σταματήσουμε να παίζουμε παραστάσεις, όπως και έγινε.

Δώσαμε ως ηθοποιοί και θιασάρχες εντολή. Άλλοι σταματήσανε, άλλοι δεν σταματήσανε. Την άλλη μέρα, λοιπόν, με καλεί το τμήμα και μου λένε “εχτές στο θέατρό σου έγινε αυτό, αυτό κι αυτό”. Θέλω να πω ότι ακόμα και μέσα σε αυτούς τους 10 υπήρχαν χαφιέδες.

Το βράδυ της 17ης Νοεμβρίου εμείς και το πλαϊνό θέατρο, το Αλάμπρα, κρύψαμε πάρα πολλούς. Φτάσαμε, όμως, σε ένα σημείο όπου τα καπνογόνα άρχισαν και έμπαιναν μέσα στο θέατρο και κινδυνεύαμε να πνιγούμε. Κι εκεί κάναμε την ηρωική έξοδο, στην κυριολεξία. Βγήκαμε και γλυτώσαμε. Θέλω όμως μια χάρη. Ό,τι γράψετε να το γράψετε στο πληθυντικό. Γιατί η γενιά εκείνη τα έκανε όλα, και μέσα σε αυτούς κι εμείς».

Αξίζει να διαβάσει κανείς κάποιες από τις θέσεις του Στέφανου Ληναίου για το Θέατρο

«Υπάρχουν πολλά είδη θεάτρου. Εμείς προτιμούμε το θέατρο που παρουσιάζει έργα που ενδιαφέρουν όλο τον κόσμο και τα καταλαβαίνει όλος ο κόσμος..

“Η οποιαδήποτε εξουσία, εδώ και πολλά χρόνια, βλέπει το θέατρο άλλοτε σαν αναγκαίο κακό, άλλοτε σαν πολυτέλεια και άλλοτε σαν μια ευκαιρία αλλοτρίωσης και αποπροσανατολισμού. Γι’ αυτό και οι περισσότεροι “αρμόδιοι” επιδοτούν τα έργα για ολίγους και εκλεκτούς, τοποθετούν σε θέσεις-κλειδιά, τις πιο πολλές φορές, όχι τους άξιους αλλά κάποιους δικούς τους, διασκεδάζουν, μαζί με τη “μάζα”, σε ελαφρά θεάματα και βάζουν στα ψηφοδέλτιά τους, πολλές φορές, διάσημους αλλά “άσχετους” υποψήφιους….”

“Ο στόχος μας δεν είναι να υποδείξουμε στο θεατή τι π ρ έ π ε ι να κάνει αλλά να του ανοίξουμε ένα μεγάλο παράθυρο για να δει όλο τον κόσμο και να διαλέξει μ ό ν ο ς του αυτό που θέλει να κάνει… Δεν μας ενδιαφέρουν τα “χωνευτικά” έργα, τα περιθωριακά θέματα και τα έργα ολίγων και εκλεκτών για ολίγους και εκλεκτούς. Ο καθένας έχει δικαίωμα να επιλέξει και να υπηρετήσει το θεατρικό είδος που τον εκφράζει.
Εμείς, απλώς, υπηρετούμε και θα συνεχίσουμε να υπηρετούμε το απλό Θέατρο που διασκεδάζει ή συγκινεί, βοηθώντας τους θεατές κι εμάς, να γινόμαστε καλύτεροι…Ένα θέατρο που δεν είναι επάγγελμα αλλά λειτούργημα…”

Η νέα εποχή του Θεάτρου Άλφα Ληναίος- Φωτίου

Το 2022 το θέατρο Άλφα Ληναίος- Φωτίου πέρασε σε μία νέα εποχή, καθώς 51 χρόνια μετά ο Στέφανος Ληναίος και η Έλλη Φωτίου παρέδωσαν τη θεατρική του σκυτάλη σε ένα άλλο θεατρικό ζευγάρι στη σκηνή και στη ζωή, τον Τάσο Ιορδανίδη και τη Θάλεια Ματίκα.

Ο Τάσος Ιορδανίδης αναφέρει χαρακτηριστικά πως “Ο κύριος Ληναίος και η κυρία Φωτίου μάς έκαναν ένα δώρο ανεκτίμητο. Μας έδωσαν τη δυνατότητα να εκφράσουμε έναν καλλιτεχνικό λόγο στο θέατρό τους,σε ένα από τα παιδιά τους. Σε ένα χώρο που έχουν ανεβάσει παραστάσεις που έχουν μείνει στην ιστορία, έναν χώρο που που τον χαρακτηρίζουν τρεις λέξεις. Αγώνας,αγάπη και ήθος. Ένας καθρέφτης των ακριβών ιδρυτών του. Σπουδαίοι θεατράνθρωποι, σπουδαίοι άνθρωποι. Κύριε Στέφανε, κυρία Έλλη, σας ευχαριστούμε για την εμπιστοσύνη – είναι μεγάλη η ευθύνη και η τιμή. Ευελπιστούμε να σταθούμε στο ύψος των περιστάσεων και της κληρονομιάς σας”.