“ΤΟ ΘΗΡΙΟ”: ΠΩΣ ΕΝΑ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΑΡΙΣΤΟΥΡΓΗΜΑ ΤΟΥ 1903 ΜΕΤΑΤΡΑΠΗΚΕ ΣΕ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΦΑΝΤΑΣΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΗΣ ΑΓΑΠΗΣ

Πολλές φορές λέμε ότι το παρελθόν μας λέει πράγματα για το μέλλον, αλλά στο Θηρίο ο σκηνοθέτης Μπερτράν Μπονελό πήγε την ιδέα ένα βήμα παρακάτω.

Διασκευάζοντας το μυθιστόρημα του Χένρι Τζέιμς, Το Θηρίο στη Ζούγκλα, ο γάλλος σκηνοθέτης (της ταινίας Saint Laurent, και πιο πρόσφατα του φοβερού Zombi Child) πήρε την αρχική ιστορία και το παρελθοντικό σκηνικό, και τα πρόβαλε στο παρόν μας, αλλά και στο μέλλον.

Έτσι, η αρχική ιστορία ενός (καταδικασμένου;) έρωτα στην αυγή του 20ου αιώνα, συνδέεται με μια απειλητική παρουσία στο 2014, αλλά και με έναν κόσμο κυριευμένο από την τεχνητή νοημοσύνη, το 2044.

Ο ιστός που ενώνει αυτές τις τρεις χρονικές περιόδους; Είναι, πάντα, ένα ζευγάρι. Είναι πάντα το ίδιο ζευγάρι. Η Λέα Σεϊντού, σε μια μεγαλειώδη ερμηνεία, και δίπλα της ο Τζορτζ Μακάι (του 1917) πάντοτε πληγωμένος, πάντοτε τρομαγμένος ή τρομακτικός, παίζουν δύο χαρακτήρες που πάντα βρίσκονται, μα πάντα απομακρύνονται. Μια σύνδεση τρόμου και αγάπης, που μοιάζει κατατρεγμένη από τον ίδιο τον χρόνο.

Με σημείο εκκίνησης μια καθωσπρέπει δεξίωση στην αρχή του περασμένου αιώνα και σημείο άφιξης ένα μέλλον όπου η ανθρωπότητα έχει πλέον αποκοπεί πλήρως από τα συναισθήματά της, αυτό το Θηρίο είναι μια πραγματικά μεγαλειώδης προσέγγιση, τόσο σε ένα προϋπάρχον υλικό το οποίο μετασχηματίζει, αλλά και σε ένα σινεμά άφοβο, τολμηρό, πλημμυρισμένο από εικόνες, ιδέες και συναισθήματα.

Συναντήσαμε τον σκηνοθέτη Μπερτράν Μπονελό στην Βενετία τον περασμένο Σεπτέμβριο, όπου η ταινία προβλήθηκε στο Διαγωνιστικό σε παγκόσμια πρεμιέρα – δεν κέρδισε τίποτα, γιατί κάποιες ταινίες είναι εκεί για να σε στοιχειώνουν στο μέλλον κι όχι για να βραβεύονται με ενθουσιασμό στο παρόν.

Συζητήσαμε μαζί του για τη σχέση φόβου και αγάπης, για το πώς συνδέει λογοτεχνικό παρελθόν με κινηματογραφικό μέλλον, για τη μοναξιά της Λέα Σεϊντού και για το πώς εν μέσω τεχνολογικής εξέλιξης, οι άνθρωποι έχουν πάψει να φροντίζουν τα συναισθήματά τους.

Πώς προσέγγισες αυτό το πολύ ευρύ είδος της επιστημονικής φαντασίας; Τι είδους αναφορές είχες;

Υπάρχουν δύο πράγματα σχετικά με την επιστημονική φαντασία. Πρώτα απ’ όλα, είναι το concept. Κι εγώ χρησιμοποίησα το Α.Ι. για να θέσω αυτό το φρικτό δίλημμα. Να έχεις μια ενδιαφέρουσα δουλειά και να μην έχεις πια συναισθήματα; Ή να είμαστε άνθρωποι που η προηγμένη κοινωνία δε μπορεί πια να χρησιμοποιήσει;

Όταν έγραψα το φιλμ, πριν 3 ή 4 χρόνια, είχα ξεκινήσει πριν η τεχνητή νοημοσύνη φτάσει στο σημείο που είναι σήμερα. Δεν μπορούσα να συνειδητοποιήσω ότι θα ήταν τόσο σύγχρονο τη στιγμή της προβολής. Όσο πλησίαζε η πρεμιέρα έβλεπα όλο και περισσότερους τίτλους πάνω στον φόβο και τον κίνδυνο που δημιουργεί η Α.Ι. Και τώρα η ταινία προβάλλεται στη Βενετία και πολλοί ηθοποιοί δεν έρχονται γιατί η Α.Ι. βρίσκεται στην καρδιά των διαπραγματεύσεων στην απεργία. [σσ. Η συνέντευξη πραγματοποιήθηκε τον Σεπτέμβριο του ‘23.]

Ίσως έκανα λάθος που έβαλα το 2044 ως μέλλον. Θα έπρεπε να είχα βάλει το 2027 ή κάτι τέτοιο.

Αυτό είναι το πρώτο, η προσέγγιση, η ιδέα. Και μετά το δεύτερο σκέλος είναι το πώς αντιμετωπίζω κάτι τέτοιο. Δεν είμαι μεγάλος ειδικός της επιστημονικής φαντασίας, αλλά συνήθως νομίζω ότι έχεις δύο κατευθύνσεις. Η μία είναι πιθανότατα μια πολύ, πολύ τεχνολογική σκοπιά. Και μετά υπάρχει η μετα-αποκαλυπτική κατεύθυνση. Εγώ ήθελα να βρω μια τρίτη, κάτι στη μέση.

Γι’ αυτό επέλεξα το 2044, επειδή είναι το μέλλον, αλλά είναι και το αύριο. Είναι πολύ κοντά. Ξέρουμε ότι, βασικά, αυτό το κτίριο θα είναι εδώ. [σσ. Δείχνει το δωμάτιο γύρω μας.] Έτσι, πήρα τον κόσμο όπως είναι σήμερα και απλά αφαίρεσα κάποια πράγματα. Αφαίρεσα, αφαίρεσα, αφαίρεσα. Αφαίρεσα τις οθόνες, το διαδίκτυο, τα τηλέφωνα, τις εικόνες. Αφαίρεσα τις διαφημίσεις. Αφαίρεσα τους ανθρώπους. Αφαίρεσα τα αυτοκίνητα. Τέτοια πράγματα.

Για να έχω τον κόσμο όπως είναι σήμερα, αλλά πολύ, πολύ άδειο.

Πολύ ενδιαφέρον, επειδή μια αίσθηση που έχουμε για το μέλλον, κι αυτό ίσως πηγάζει τελικά από το παρόν μας, είναι η αίσθηση ότι τα πάντα είναι υπερφορτωμένα. Άνθρωποι, εικόνες, διαφημίσεις, ίντερνετ, όλα κάνουν θόρυβο κι είναι γεμάτα. Οπότε ενδιαφέρουσα προσέγγιση η αφαίρεση.

Αυτό σκέφτηκα κι εγώ. Και είναι μια προσέγγιση που βάζει τους χαρακτήρες, ειδικά τη Γκαμπριέλ της Λέα, σε ένα είδος μοναξιάς. Ξέρεις… δεν υπάρχει πια κανένα πρόβλημα στον κόσμο, αλλά δεν είναι καθόλου σέξι.

ΤΟ ΘΗΡΙΟ ΣΤΗ ΖΟΥΓΚΛΑ: ΔΗΜΙΟΥΡΓΩΝΤΑΣ ΕΝΑ ΜΕΛΛΟΝ ΓΙΑ ΕΝΑ ΚΛΑΣΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ

Πώς επέλεξες τις άλλες δύο χρονικές περιόδους;

Το 1910 για μένα είναι μια στιγμή όπου οι άνθρωποι εξακολουθούν να πιστεύουν ότι ο 20ος αιώνας θα είναι μόνο φως, και 4 χρόνια μετά είναι μόνο σκοτάδι. Μου αρέσει αυτή η στιγμή. Και επίσης είναι αλήθεια ότι είναι το 1910 συνέβη στο Παρίσι αυτή η πλημμύρα. Και το 2014 είναι επειδή ήθελα απλά να το τοποθετήσω πριν το 2018, πριν συμβεί το κίνημα #meToo, για να αποσυνδεθούμε από αυτό. Εξάλλου τα βίντεο που χρησιμοποιούμε στην ταινία προέρχονται από ένα πραγματικό πρόσωπο που τα δημοσίευσε το 2014.

Η ταινία είναι διασκευή της ιστορίας του Χένρι Τζέιμς, Το Θηρίο στη Ζούγκλα.

Σε κάποια στιγμή η ταινία λεγόταν Το Θηρίο στη Ζούγκλα. Όπως και το μυθιστόρημα. Αλλά τελικά επέμεινα στο Θηρίο.

Πόσο σημαντικό ήταν το βιβλίο ως έμπνευση και πώς το προσέγγισες ως διασκευή, κάνοντας αυτή την επέκταση της αφήγησης;

Όταν αποφάσισα να προσπαθήσω να κάνω ένα μελόδραμα σκέφτηκα το Θηρίο στη Ζούγκλα αμέσως γιατί για μένα είναι ένα από τα πιο όμορφα μυθιστορήματα. Οπότε επέμεινα με μεγάλη ακρίβεια σε κάποια πράγματα, και μετά έπρεπε να προδώσω κάποια άλλα πράγματα. Αυτό το είδος της διπλής κίνησης ήταν σημαντικό για μένα. Και είναι η πρώτη μου διασκευή, κατά κάποιο τρόπο. Αλλά πρόδωσα πολλά από το βιβλίο. Πήρα πολλέεεεεεες Ελευθερίες, αλλά την ίδια στιγμή όλοι οι διάλογοι στην πρώτη σκηνή, την πολύ μεγάλη σκηνή στο πάρτι του 1910, είναι ακριβώς τα λόγια του Χένρι Τζέιμς. Γιατί δεν θα μπορούσα να το γράψω καλύτερα.

Υπάρχει, από τη σκηνή αυτή στο 1910, μέχρι και κάποιες στιγμές στο μέλλον, μια μεγάλη προσοχή στη μουσική, αλλά και ειδικότερα στην κίνηση, στον χορό.

Ναι, ξοδεύω πολύ χρόνο στην επιλογή της μουσικής. Και το κάνω πολύ νωρίς κατά τη διάρκεια της συγγραφής του σεναρίου. Ακόμα και κάθε τραγούδι που παίζει σε ένα κλαμπ, είναι πολύ μελετημένο. Και επιπλέον φτιάχνω τη δική μου μουσική, την παρτιτούρα μου, και το κάνω και αυτό κατά τη διάρκεια της συγγραφής του σεναρίου. Κι αν νιώσω ότι η σκηνή χρειάζεται μουσική, σταματάω να γράφω. Πηγαίνω στο στούντιό μου και αρχίζω να βρίσκω ήχους και μόνο μετά από αυτό επιστρέφω στο γραφείο μου και συνεχίζω να γράφω.

Αλλά κι ο χορός, που υπάρχει σε πολλές από τις ταινίες μου, πιστεύω ότι είναι κάτι που λέει πολλά για έναν χαρακτήρα, πολύ περισσότερα από τα λόγια. Δίνω μεγάλη προσοχή σε αυτές τις σκηνές. Για μένα, ο χαρακτήρας ή ο ηθοποιός είναι πολύ πιο γυμνός σε μια σκηνή χορού από ό,τι σε μια ψεύτικη σκηνή σεξ σε ένα κρεβάτι. Δίνεις πολύ περισσότερο από το σώμα σου, την ψυχή σου και την ευθραυστότητά σου όταν το προσφέρεις αυτό στην κάμερα.

Η ΜΟΝΑΞΙΑ ΤΗΣ ΛΕΑ ΣΕΪΝΤΟΥ

Μιλώντας για τους ηθοποιούς, ανέφερες και πιο πριν τη μοναξιά της Λέα. Επειδή είναι πάντα στην οθόνη, τα πάντα στην ταινία περνάνε από πάνω της. Τι οδηγίες της έδωσες για να παίξει τη Γκαμπριέλ;

Ο τρόπος που δουλεύει η Λέα είναι αρκετά ιδιαίτερος. Δε θέλει να γνωρίζει πολλά. Είναι το αντίθετο του Τζορτζ. Ο Τζορτζ θέλει να ξέρει τα πάντα. Τους δύο μήνες πριν από τα γυρίσματα, μου έστελνε μέιλ επειδή ήθελε να προετοιμάσει τον εαυτό του για όταν ο χαρακτήρας πει την τάδε λέξη. «Σημαίνει αυτό ή εκείνο;». Τέτοια πράγματα. Οπότε η σκηνοθεσία εκεί είναι σα να γίνεται πριν το γύρισμα, όταν φτάνει εκείνη η ώρα ήταν όλα έτοιμα. Ξέρεις, λέω απλά πες αυτό πιο γρήγορα ή αυτό πιο αργά, αυτό είναι όλο.

Η Λέα… δεν θέλει να κάνει ερωτήσεις. Δεν θέλει καν να ξέρει τι ακριβώς αφορά η σκηνή, τι πραγματικά σημαίνει. Έχει την ανάγκη να είναι στο παρόν, ώστε να μπορεί να αφήσει κάτι αρκετά διαισθητικό να προκύψει. Είναι ένας άλλος τρόπος δουλειάς. Και δεν είναι πάντα εύκολος για μένα, αλλά είναι η μέθοδός της, και είναι η δουλειά μου να αποτυπώνω τις στιγμές όταν έρχονται.

Την είχες στο μυαλό σου από την αρχή;

Ναι, από γαλλίδες ηθοποιούς νομίζω ότι είναι η μόνη που θα μπορούσε να ταιριάξει στις τρεις περιόδους. Να κάνει το 1910, και το 2014, και το 2044. Έχει κάτι διαχρονικό. Μπορεί να μοιάζει να ανήκει στο παρελθόν και ταυτόχρονα έχει κάτι πολύ μοντέρνο. Επίσης, ακόμα κι αν την ξέρω πολύ καλά εδώ και πολύ καιρό, όταν είσαι μαζί της, όταν την κοιτάς, δεν ξέρεις τι έχει στο μυαλό της. Και για την κάμερα, αυτό το είδος του μυστηρίου είναι καταπληκτικό. Κατά κάποιο τρόπο είναι πιο δυνατή κι από την κάμερα.

Και πώς είναι η συνεργασία με τον Τζορτζ Μακάι; Επειδή ανέφερες πως είναι διαφορετικός κατά κάποιο τρόπο. Πώς μπήκε στην ταινία, γιατί τον ήθελες;

Κάτι πολύ δυνατό του συνέβη όταν διάβασε το σενάριο, νομίζω του ήταν κάτι πολύ οικείο. Δεν του έκανα ερωτήσεις, αλλά είχε τόσο μεγάλη εμπλοκή σε αυτό το έργο και νομίζω ότι είναι μια ταινία που είναι πολύ, πολύ σημαντική γι’ αυτόν για πολλούς λόγους.

Ο Τζορτζ είναι ένας τεράστιος, τεράστιος, τεράστιος εργάτης. Θέλω να πω, ο άνθρωπος δεν μιλούσε καν γαλλικά πριν από τα γυρίσματα. Έμαθε γαλλικά για την ταινία. Είναι πολύ έξυπνος. Κάθε φορά που κάνει μια ερώτηση είναι *η* καλή ερώτηση. Και είναι ο πιο καλός άνθρωπος στη γη. Ήταν πολύ, πολύ, πολύ εύκολο να δουλέψω μαζί του.

ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΩΝ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΩΝ ΣΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΤΗΣ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗΣ

Μιλούσαμε για την τεχνητή νοημοσύνη και πόσο σημαντική είναι αυτή τη στιγμή. Δεν είναι η πρώτη φορά που συμβαίνει να βγαίνουν ταινίες σου και να είναι πολύ σχετικές με το Τώρα. Υπάρχει κι η περίπτωση του Nocturama [σσ. ένα θρίλερ για μια ομάδα τρομοκρατών που ενώ βρισκόταν στη διαδικασία του μοντάζ, έγινε η επίθεση στο Μπατακλάν κι η ταινία έμεινε για καιρό εκτός διανομής], πιο πολιτικό βέβαια εκεί το ζήτημα, αλλά αναρωτιέμαι γενικά αν είναι κάτι που προσπαθείς, το να αφουγκράζεσαι και να προσπαθείς να γράφεις για το μέλλον.

Δεν είναι κάτι που ψάχνω, είναι νομίζω κάτι ασυνείδητο. Ο στόχος μου δεν είναι να έχω απαντήσεις, αλλά ίσως να έχω ερωτήσεις. Κι αυτές οι ερωτήσεις πάντα αντικατοπτρίζουν το σήμερα, ή μιλάνε στο βάθος της ύπαρξής μου ως ανθρώπινο ον. Κι αυτές τις ερωτήσεις, προσπαθώ να βρω ιστορίες για να τις βάλω μέσα.

Οι οποίες μπορεί να ανήκουν σε διαφορετικά είδη στα οποία πάντα δουλεύεις. Είναι λοιπόν αυτές οι ερωτήσεις που σε οδηγούν από το ένα στο άλλο, όπως έγινε τώρα με την επιστημονική φαντασία;

Τα σημεία εκκίνησης είναι πάντα διαφορετικά. Για αυτή την ταινία, μία από αυτές ήταν να κάνω ένα μελόδραμα, κάτι που δεν είχα κάνει ποτέ στο παρελθόν. Μια άλλη ήταν να το συνδυάσω με ταινία είδους. Ακόμα και να πάω στο slasher, γιατί σκέφτηκα ότι ο φόβος του slasher και ο φόβος του έρωτα θα μπορούσαν να είναι γνώριμο συναίσθημα. Μια άλλη επιθυμία ήταν να κάνω, για πρώτη φορά, μια ταινία με πρωταγωνίστρια μια γυναίκα ηθοποιό, κάτι που δεν είχα κάνει ποτέ στο παρελθόν.Έτσι, η ταινία πηγάζει από πολλές, πολλές επιθυμίες, και απλά προσπαθώ να τις ενώσω και να δημιουργήσω μια ιστορία.

Είναι όντως μια εξερεύνηση της αγάπης και του φόβου. Τι έμαθες για αυτά τα δύο συναισθήματα κάνοντας την ταινία;

Νομίζω ότι είναι τα δύο ισχυρότερα συναισθήματα που μπορούμε να έχουμε, ίσως μαζί με τη θλίψη, την απώλεια. Ο φόβος και η αγάπη είναι πολύ συνδεδεμένα. Γιατί αν βιώσεις αγάπη τότε την ίδια στιγμή βιώνεις και φόβο για το τέλος της αγάπης. Είναι τα συναισθήματα που σε κρατούν πολύ ζωντανό, άρα και τα δύο πιο όμορφα συναισθήματα.

Είναι εξάλλου μια ταινία για την καταπίεση της έκφρασης και την καταστολή των συναισθημάτων. Από πού πηγάζει αυτό όλο το δίλημμα; Μας κάνει η τεχνολογία να καταπιέζουμε τα συναισθήματά μας;

Λοιπόν, υπάρχει κατά κάποιο τρόπο μια Ιστορία συναισθημάτων που διατρέχει την ταινία. Το 1910 είναι πολύ εκφρασμένα, το 2014 υπάρχει μεγάλη συγκράτηση και το 2044… τελείωσαν. Τελείωσαν.

Δεν ξέρω, προσπαθώ να μιλήσω για τα συναισθήματα όπως τα βιώνουμε σήμερα. Είναι όλα χάλια, με τον ναρκισσισμό, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, όλα αυτά. Είμαστε όλοι πραγματικά χαμένοι. Είναι πολύ δύσκολο να έχεις μια πραγματική σχέση με κάποιον, γιατί πάντα περνάει μέσα από μια μηχανή. Ακόμα κι αν έχεις πρόβλημα και καλέσεις μια υπηρεσία, δεν μιλάς σε κάποιον. Πατάς το ένα, και πατάς το δύο… ξέρεις. Κι επειδή δεν έχεις απέναντί σου κάποιο άτομο, δεν υπάρχει καμία ενσυναίσθηση για σένα.

Ναι, ξέρουμε γιατί όλα αυτά. Είναι η βιομηχανία, είναι το εμπόριο, είναι ο καπιταλισμός. Οπότε φυσικά τα συναισθήματα δεν αντιμετωπίζονται με φροντίδα. Αυτές τις μέρες, όλοι μας υποφέρουμε από αυτό, ακόμα κι αν δεν το εκφράζουμε με αυτό τον τρόπο.

Αυτό είναι το προσωπικό σου τηλέφωνο; [σσ. έχει μπροστά του στο τραπέζι ένα παλιό flip phone.]

Ναι, είναι. Και είναι επιλογή.

Επειδή περνάω πολύ χρόνο δουλεύοντας στον υπολογιστή μου, είτε γράφοντας, είτε κάνοντας μουσική, όταν βγαίνω έξω από το σπίτι μου, θέλω απλά ηρεμία. Θέλω απλώς να βλέπω τους ανθρώπους, να βλέπω τα δέντρα, να βλέπω τέτοια πράγματα. Και είμαι αδύναμος όπως όλοι – αν είχα ένα smartphone, θα παρακολουθούσα απλώς τις ειδήσεις ή αθλητικά αποτελέσματα ή τέτοια πράγματα. Οπότε είναι απλά για να καθαρίσει το μυαλό μου, ακριβώς επειδή είμαι μπροστά στον υπολογιστή μου τον περισσότερο καιρό.

Τελικά μετά από αυτή την ταινία, και τη δουλειά σε ένα νέο είδος, όπου έκανες νέα πράγματα, νιώθεις πως έμαθες κάτι καινούριο; Νιώθεις γενικά πως συνεχίζεις να ανακαλύπτεις νέα πράγματα;

Αν πρέπει να είμαι πολύ ειλικρινής, θα έλεγα ότι όσο περισσότερο προχωράω, όσο περισσότερο κάνω ταινίες, τόσο λιγότερα ξέρω. Είναι αλήθεια! Πριν από 20 χρόνια, όταν ήμουν 30 ετών, έκανα ταινίες και ήμουν σε φάση «α! κινηματογράφος! είναι αυτό κι αυτό κι αυτό». Ένιωθα ότι είχα πολλά ξεκάθαρα πράγματα στο κεφάλι μου. Όχι πια. Σήμερα έχω πολύ περισσότερες ερωτήσεις παρά απαντήσεις.