ΒΛΑΒΗ: ΚΑΤΙ ΠΑΡΑΠΑΝΩ ΑΠΟ ΕΝΑ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΓΙΑ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ

Λίγες εβδομάδες μετά την κυκλοφορία του έκτου τεύχους της Βλάβης, τα μέλη της συντακτικής ομάδας (Εύα Πλιάκου, Χρήστος Κρυστάλλης, Μαρτίνα Ασκητοπούλου, Γιώργος Πάλλης, Δημήτρης Μπεκιάρης) μιλώντας στο NEWS 24/7 θυμούνται πώς και κυρίως γιατί ξεκίνησαν όλα για αυτό το πολυσυζητημένο εσχάτως «περιοδικό για το βιβλίο, τον πολιτισμό και άλλα πράγματα που κάνουν τη ζωή λίγο πιο υποφερτή», όπως δηλώνει το μότο του τα τελευταία δύο χρόνια.

«Το καλοκαίρι του 2022, σε μια συζήτηση με τον Κώστα Σπαθαράκη (σ.σ. συνιδρυτής, με τον Θοδωρή Δρίτσα, των εκδόσεων Αντίποδες), λέγαμε ότι μας λείπει ένα έντυπο που δεν θα μιλάει “ξερά” για τη λογοτεχνία μόνο με τεχνικούς όρους, ένα “ζωντανό” έντυπο που δεν θα αναπαράγει δελτία τύπου αλλά θα φιλοξενεί ολοκληρωμένα κείμενα, και πέρα από αυτό ένα έντυπο που αν μη τι άλλο δεν θα έχει εντελώς διαφορετική πολιτική άποψη από τη δική μας. Σκεφτήκαμε επίσης ότι θα ήταν πολύ πιο ωραία αν διάφορα ωραία κείμενα, που τα βλέπαμε να δημοσιεύονται εδώ κι εκεί online, συγκεντρώνονταν τακτικά σε ένα περιοδικό που θα μπορούσες να το διαβάσεις με την άνεση σου.

Έγιναν λοιπόν κάποιες επαφές και τελικά μαζευτήκαμε τον Νοέμβριο του 2022 μια μικρή ομάδα από ανθρώπους που μέχρι τότε μπορεί να μη γνωριζόμασταν καλά μεταξύ μας – ή ακόμη και καθόλου. Εξαρχής υπήρχε απ’ όλους μας στη συνέλευση πολύ μεγάλη θέληση να προχωρήσουμε. Χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν υπήρχαν διαφωνίες. Δηλαδή διαφωνούσαμε ακόμη και για το χαρτί στο οποίο θα τυπωνόταν το περιοδικό, ένα ζήτημα που ήταν και και το τελευταίο που θα έπρεπε να μας απασχολεί τότε, πριν καν ξεκινήσουμε. Αλλά εμείς δεν ξέραμε ακόμη τα κατατόπια.

Έγιναν επίσης πολλές συζητήσεις για το αν θα βγάζαμε το περιοδικό μόνοι μας, εντελώς ανεξάρτητα ή αν η Βλάβη θα έβγαινε με τη σφραγίδα των Αντιπόδων, κάτι που θα σήμαινε και μεγαλύτερο δίκτυο διανομής, μεταξύ πολλών ακόμη καλών. Αυτό πάντως για το οποίο δεν υπήρξε καμία αμφιβολία ήταν ότι κάθε τεύχος θα έπρεπε να είναι λιγότερο ή περισσότερο θεματικό, δηλαδή όλα τα κείμενα να συνδέονται με ένα κοινό άξονα».

Το πρώτο τεύχος της Βλάβης, όντως με τη σφραγίδα των εκδόσεων Αντίποδες, κυκλοφόρησε την άνοιξη του 2023 με το editorial να καταλήγει ως εξής: «Η Βλάβη τυπώνεται σε μια περίοδο οργανωμένης ψηφιακότητας, που καθορίζει και το ίδιο το βιβλίο. Βρισκόμαστε σε ένα κόσμο διασυνδεδεμένων κειμένων που ενώνονται διαρκώς και με κάθε τρόπο το ένα αναφέρεται στο άλλο. Σε αυτή την περίοδο η Βλάβη τυπώνεται για να διεκδικήσει έναν δικό της χρόνο και μια δική της διασύνδεση: έναν χρόνο αργό που αντιστοιχεί στον χρόνο της ανάγνωσης και της συγγραφής, και μια διασύνδεση που αντιστοιχεί σε όσες και όσους μοιράζονται τους σκοπούς της Βλάβης. Με άλλα λόγια: η Βλάβη μας είναι μια βλάβη του παγκόσμιου βιβλίου, μια βλαβερή Βλάβη με επιβλαβείς σκοπούς.»

Μερικές παραγράφους νωρίτερα, στο ίδιο editorial -το οποίο αξίζει να σημειωθεί ότι σε κάθε τεύχος δεν φέρει συγκεκριμένη υπογραφή γιατί εκφράζει τη συνέλευση της συντακτικής ομάδας στο σύνολό της- οι ιθύνοντες θέτουν το εξής ερώτημα στον εαυτό τους: «Γιατί ένα περιοδικό για το βιβλίο και γιατί τώρα; Μήπως και εμείς θα πέσουμε στην παγίδα να φτιάξουμε μια επιθεώρηση λογοτεχνίας με όλες τις επισημότητες, τις επιτηδευμένες κριτικές, τις πληθωρικές παραπομπές και την αναπαραγωγή εσωτερικών συζητήσεων που αναπληρώνουν ακαδημαϊκές ματαιοδοξίες και λειτουργούν ως διαπιστευτήρια αυθεντίας;»

Το NEWS 24/7 θέτει ένα ακόμα ερώτημα: Εμπνευστήκατε από κάποια άλλα περιοδικά, λογοτεχνικά και μη, όσο καιρό ζυμωνόταν η ιδέα της Βλάβης; Θα αναφέρουν την περίπου συνομίληκη της Βλάβης επιθεώρηση The European Review of Books. Θα αναφέρουν το αξεπέραστο The New Yorker. Θα αναφέρουν το κατά καιρούς ανατρεπτικό Dazed.

«Κοιτούσαμε πολλά περιοδικά για να πάρουμε ιδέες και δεν ήταν όλα συντεχνιακά, για το βιβλίο και μόνο. Κοιτούσαμε παλιότερα και σύγχρονα, ξένα και ελληνικά, μιας και στην Ελλάδα ως γνωστόν έχουμε μακρά παράδοση ανεξάρτητων ή ημι-ανεξάρτητων περιοδικών ποικίλης ύλης. Χαρακτηριστικές περιπτώσεις είναι το Αντί και το Βαβέλ, όπου γράφτηκαν πολλά και διάφορα πράγματα, από κριτικές συναυλιών μέχρι αποκαλυπτική δημοσιογραφία. Έντυπα δηλαδή με σοβαρό περιεχόμενο που άλλαζε ανά περιόδους και τα οποία μπορεί να μην είχαν στο κέντρο τους τη λογοτεχνία αλλά δεν τους έλειπαν οι λογοτεχνικές αναφορές. Το να έχεις ωραία κείμενα, συναφή ή μη, συγκεντρωμένα σε ένα μέρος είναι πια σπάνιο. Ειδικά το να παρουσιάζονται με ωραίο γραφιστικό σχεδιασμό. Αυτό θέλαμε να πετύχουμε. Να έχεις στο σπίτι σου αυτό το περιοδικό, να ξεκινήσεις να το διαβάζεις, να το αφήσεις για λίγο, να το ξαναπιάσεις αργότερα, να μην χάσεις τον ειρμό δηλαδή μέσα στον ορυμαγδό της online πληροφορίας. Ένα περιοδικό που θα σε βάλει σε μια διαδικασία συγκέντρωσης, λειτουργώντας και λίγο σαν αντίδοτο στη διάσπαση. Έτσι το σκεφτήκαμε».

Στην αρχή η τετραμελής συντακτική ομάδα επικοινώνησε με ένα κύκλο ανθρώπων των οποίων, όπως λένε, τα κείμενα ήξεραν σίγουρα ότι θα ήθελαν να διαβάσουν. «Στην πορεία γνωρίσαμε και άλλους μέσω του ίδιου του περιοδικού. Έχει τύχει μάλιστα να δημοσιεύσουμε κάποια κείμενα πριν καν συναντήσουμε τον άνθρωπο που τα έγραψε γιατί μένει εκτός Αθήνας. Τώρα πια, επειδή άλλωστε μπορεί το θέμα ενός τεύχους να μην αφορά κάποιον από τους συνεργάτες μας ή γιατί μπορεί κάποιος να μην προλαβαίνει να γράψει ένα μεγάλο κομμάτι δύο χιλιάδων λέξεων, η Βλάβη λειτουργεί και ως τρόπος να γνωρίζουμε διαρκώς νέους ανθρώπους – κάτι που ήταν και στο αρχικό σκεπτικό μας – που ενδιαφέρονται για τη λογοτεχνία, τη θεωρία κλπ με τον ίδιο τρόπο που ενδιαφερόμαστε κι εμείς. Γι’ αυτό κάναμε και τη λέσχη ανάγνωσης της Βλάβης. Από εκεί, για παράδειγμα, προέκυψαν άνθρωποι που μας πρότειναν θέματα που κατέληξαν στο τελευταίο μας τεύχος» λένε και τονίζουν ότι εξαρχής δεν τους ενδιέφερε, ενώ τώρα που η Βλάβη κλείνει τα δύο της τους ενδιαφέρει ακόμη λιγότερο, οι δυνητικοί συνεργάτες τους να είναι ντε και καλά από το χώρο του βιβλίου.

«Κομμάτι της φιλοσοφίας του περιοδικού είναι να σπάσουμε κάπως την “επετηρίδα”, να μη χρειάζεται δηλαδή οι νεότεροι και άγνωστοι να περιμένουν τους παλαιότερους να συνταξιοτηθούν για να γράψουν. Είναι στρατηγική μας απόφαση ότι δεν θα παίζει ρόλο η ηλικία ή το όνομα ή η αρχαιότητα, αν θες, πριν δούμε ένα κείμενο. Αυτό προφανώς δεν σημαίνει ότι δεν κρίνουμε τα κείμενα πριν τα δημοσιεύσουμε. Αλλά σίγουρα δεν σημαίνει ότι κάνουμε face control μέσω βιογραφικών».

Τα μέλη της συντακτικής ομάδας συναντιούνται για brainstorming – να κάτι που είναι κοινό σε όλα τα περιοδικά, ανεξάρτητα και μη – κάθε δύο εβδομάδες.

«Με το που θα στείλουμε ένα τεύχος για εκτύπωση, αμέσως θα συναντηθούμε για να προτείνουμε ιδέες για το επόμενο. Ίσως από τις πολλές διαφορετικές ιδέες να προκύψει μια κεντρική θεματική. Ίσως πάλι να προτείνει κάποιος εξαρχής μια θεματική που θα αρέσει και στους υπόλοιπους» λένε και επισημαίνουν ότι με την επικαιρότητα και τη συγκυρία προσπαθούν να έχουν μόνο έμμεση σχέση. «Δηλαδή προσπαθούμε τουλάχιστον να μη μπαίνουμε ευθέως σε κεντρικές πολιτικές αντιπαραθέσεις, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν παίρνουμε θέση για ζητήματα».

Όπως κάνουν στο έκτο τεύχος του περιοδικού που κυκλοφόρησε λίγο πριν τα Χριστούγεννα, με άλλο ένα εξώφυλλο που δεν περνά απαρατήρητο. Στο κέντρο του ένα χριστουγεννιάτικο δέντρο και δεμένοι γύρω από αυτό με συρματόπλεγμα δύο ηλικιωμένοι, ένα νεαρό, στρέιτ ζευγάρι και το μικρό τους αγόρι, όλα αυτά εν είδει κόμικ, πάνω από τον πηχυαίο τίτλο: Δεμένη Ελληνική Οικογένεια. Η θέση λοιπόν εδώ υπάρχει, είναι εξ ορισμού πολιτική, δεν χρειάζεται όμως να είναι ενιαία και συντεταγμένη στο εσωτερικό του περιοδικού, τονίζει η συντακτική του ομάδα.

«Δεν χρειάζεται να διαβάσει καμία ή κανείς στη Βλάβη επτά ίδια κείμενα που να καταλήγουν στο ίδιο συμπέρασμα. Χρειάζεται όλα τα κείμενα να αποδέχονται το ερώτημα, ακόμη κι αν είναι τελείως κοινότυπο, και να το αντιμετωπίζουν με ένα κριτικό τρόπο. Από κει και πέρα αναπόφευκτα περνάει και η επικαιρότητα στο περιοδικό, πάντα με τον τρόπο μας. Δεν είναι τυχαίο ότι βγάλαμε αυτό το “Αντι-οικογένεια” τεύχος λίγο πριν τα Χριστούγεννα. Σκεφτήκαμε ότι τέτοια εποχή οι περισσότεροι άνθρωποι επιστρέφουν στα σπίτια τους, σε οικογενειακά γεύματα και πρέπει να διαχειριστούν τις δυσκολίες και τα βάρη της ελληνικής οικογένειας. Ή το καλοκαίρι επιλέξαμε ως κεντρικό θεματικό άξονα τον Έρωτα, γιατί θεωρούμε ότι ταιριάζει στην εποχή. Ή πέρυσι, με αφορμή τα 70 χρόνια από τη γέννηση και τα 20 από τον θάνατό του, κάναμε ένα τεύχος για τον Ρομπέρτο Μπολάνιο. Όλα εξαρτώνται πρώτα και κύρια από το τι θέλουμε εμείς να διαβάσουμε, με τι θέλουμε εμείς να ασχοληθούμε».

Είναι αυτό που εύσχημα σημειώνουν στο editorial του δεύτερου τεύχους (Καλοκαίρι 2023): «Το περιοδικό έχει περιοδικότητα. Κι αυτό σημαίνει πως η απόφαση να το εκδώσουμε μας έβαλε στην ταυτόχρονα ευχάριστη και δυσάρεστη θέση να προσπαθούμε να βρισκόμαστε διαρκώς τρεις μήνες μπροστά. Να αναρωτιόμαστε πώς είναι δυνατόν κάτι που συνέβη τη στιγμή που μιλάμε να αφορά κάποια/ον σε τρεις ή και παραπάνω μήνες που θα πέσει στα χέρια του. Με τη σκέψη αυτή ξεκινήσαμε να σκεφτόμαστε θέματα και βιβλία που, παρότι αναφέρονται ή εκδίδονται σε μια συγκεκριμένη στιγμή, μπορούν και πρέπει να μας αφορούν και τώρα και μετά».

Στο ίδιο editorial τονίζουν ότι «η Βλάβη είναι ένα πολιτικό περιοδικό. Και είναι πολιτικό περιοδικό με δύο τρόπους: α) η έκδοση ενός χάρτινου περιοδικού εντύπου, που φιλοδοξεί να κυκλοφορεί μία φορά ανά τρίμηνο σε μια εποχή γενικής και οργανωμένης ψηφιακής διαμεσολάβησης είναι καθ’ εαυτήν μια πολιτική πράξη, β) επιχειρεί να ορίσει μια δική της υποκειμενική συγκυρία παραβιάζοντας κατά κάποιο τρόπο τόσο την κυρίαρχη συγκυρία (εκδοτική, πολιτική κ.ο.κ.), όσο και τη δική μας μικρομοριακή συγκυρία: τα άγχη και τις αγωνίες της δουλειάς, της ζωής, της πολιτικής στράτευσης κ.ο.κ.»

Στο NEWS 24/7 το θέτουν λίγο πιο απλά: «Όσον αφορά την πολιτική θεωρούμε ότι το ίδιο το μέσο είναι πολιτικό γιατί έχει κριτική στάση και δίνει χώρο στην αντιπαράθεση με τα κεντρικά ζητήματα της ζωής μέσα από θέματα που ξεφεύγουν από μια σταθερή ατζέντα που τη βρίσκει κανείς σε άλλα έντυπα που κυκλοφορούν. Θέλουμε οι άνθρωποι που γράφουν στο περιοδικό και οι άνθρωποι που το διαβάζουν να εξασκούνται στην πολιτική του μέσου χωρίς να χρειάζεται να διαλέγουν από πριν πολιτικό στρατόπεδο».

Αν μη τι άλλο όμως η Βλάβη είναι ένα προοδευτικό, τους λέω, πολιτικό περιοδικό, σωστά; Ναι, αλλά χωρίς παρωπίδες, απαντούν. Για την ακρίβεια: «Ο Ουελμπέκ για παράδειγμα έχει πει διάφορες χοντράδες κατά καιρούς. Αν προέκυπτε όμως η αφορμή, είναι πολύ πιθανό να κάναμε ένα τεύχος για τον Ουελμπέκ. Στη Βλάβη έχουν δημοσιευτεί κείμενα για τον Σελίν, που ήταν δηλωμένος αντισημίτης. Ή θα μπορούσαν να δημοσιευτούν κείμενα για τον Πιραντέλλο που ήταν μέλος του κόμματος του Μουσολίνι. Η διάθεση δηλαδή δεν είναι να πούμε ποιοι είναι οι καλοί και οι κακοί, αλλά να δούμε το είδος της θεωρητικής παραγωγής χωρίς να την αναγάγουμε απαραίτητα στο υποκείμενο και την πρόθεση του».

Κάθε τεύχος της Βλάβης τυπώνεται σε τουλάχιστον δύο χιλιάδες αντίτυπα, ενώ εκτός από τα πολλά κείμενα που άπτονται του εκάστοτε αφιερώματος, στις σελίδες φιλοξενούνται από πρωτότυπα διηγήματα μέχρι μια κριτική για τον τελευταίο δίσκο του ΛΕΞ (τεύχος αρ.6, Χειμώνας 2024-2025). Ίσως όμως κανένα θέμα του περιοδικού να μην έχει «ακουστεί» μέχρι σήμερα πιο πολύ από το «Εγκλιματισμός στον Μ. Καραγάτση» του Κώστα Σπαθαράκη (τεύχος αρ.1, Άνοιξη 2023) και αυτό μάλιστα ετεροχρονισμένα, εξαιτίας μιας αναφοράς στο περσινό «Καραγάτσης-gate» που ξέσπασε online ως επί το πλείστον σχετικά με το αν ήταν ή όχι σεξιστής ο συγγραφέας και τι (θα έπρεπε να) σημαίνει αυτό για την υστεροφημία του.

«Το κείμενο της Βλάβης δεν εξετάζει το αν ήταν ή όχι σεξιστής ο Καραγάτσης, αν και εκεί πήγε η συζήτηση ένα χρόνο μετά την κυκλοφορία του συγκεκριμένου τεύχους. Ο Κώστας δεν καταπιάστηκε με αυτό το ζήτημα. Επί της ουσίας έγραψε ότι ο Καραγάτσης ίσως να μην είναι και τόσο καλός συγγραφέας τελικά, ότι οι προτάσεις του είναι πολύ φορτωμένες, κλπ. Είναι ένα κείμενο κριτικό όσον αφορά πράγματα που μας έχουν “φορεθεί” και νομίζουμε ότι πρέπει σώνει και καλά να τα αντιμετωπίζουμε και να τα διαβάζουμε σαν θέσφατο. Είναι ένα κείμενο ενδεικτικό της φιλοσοφίας της Βλάβης».

Σχετικά με τη φιλοσοφία της Βλάβης, κάτι ακόμη σημαντικό το τέλος: Ποια είναι κατά τη γνώμη των δημιουργών του ρηξικέλευθου λογοτεχνικού περιοδικού η μεγαλύτερη παθογένεια της ελληνικής λογοτεχνίας σήμερα;

«Αυτό που παρατηρούμε και που, στον βαθμό που μας αναλογεί, προσπαθούμε να σπάσουμε με τα διηγήματα που δημοσιεύουμε στη Βλάβη είναι ότι δεν κυκλοφορούν πολλά λογοτεχνικά έργα που αφορούν το τώρα. Φοβόμαστε ότι ο ιστορικός του μέλλοντος θα έρθει αντιμέτωπος με ένα τεράστιο κενό. Δηλαδή ακόμη και το “Γκιακ” του Παπαμάρκου, για να αναφέρουμε ένα γνωστό και συγκλονιστικό βιβλίο, αναφέρεται στη μικρασιατική καταστροφή και τις συνέπειές της και είναι γραμμένο σε ιδιόλεκτο. Φυσικά είναι πολύ σημαντικό το ότι υπάρχει και ότι μετά από 50 χρόνια θα το διαβάζουν πολλοί άνθρωποι. Αλλά μετά από 50 χρόνια θα θέλαμε οι άνθρωποι να διαβάζουν και για το πώς ήταν η ζωή στην Ελλάδα μετά την κρίση ή την πανδημία. Δεν πρέπει οι νέοι συγγραφείς να φοβούνται να αναμετρηθούν με το σήμερα. Δεν είναι μονόδρομος οι αφηγήσεις για το παρελθόν. Ώστε να έχει ο ιστορικός του μέλλοντος και λογοτεχνικές αναφορές για τη ζωή στην Αθήνα ή την επαρχία το 2025» λένε και αναφέρουν το παράδειγμα ενός νέου, Γάλλου και πολυσυζητημένου και στην Ελλάδα λογοτέχνη.

«Ίσως να λείπει ένας συγγραφέας με σχέδιο. Όχι δηλαδή να γράφει λογοτεχνία μόνο για να εκφράσει κομμάτια της ψυχής του. Αλλά να γράφει με τρόπο συστηματικό. Όπως το κάνει ο Εντουάρ Λουί, για παράδειγμα, που σου λέει: Ξέρω ότι επαναλαμβάνομαι αλλά το κάνω επίτηδες γιατί πρέπει τα θέματα της οικογένειάς μου να σας αναγκάσω να τα δείτε και να τα συζητήσετε. Όλο αυτό είναι πολιτικό πρότζεκτ. Όχι γιατί ο Λουί είναι αριστερός – που όντως είναι. Αλλά γιατί πιστεύει ότι τα συγκεκριμένα θέματα είναι σημαντικά και θέλει να φτιάξει ένα αναγνωστικό κοινό που θα τα αναγνωρίσει ως τέτοια τόσο στη λογοτεχνία όσο και στη ζωή του. Αυτό προϋποθέτει σχέδιο. Δεν συμβαίνει τυχαία. Δεν ανήκουν αυτά σε μια ρομαντική άποψη περί δαιμονίων του συγγραφέα που είναι χαρισματικός, ταλαντούχος και έχει φοβερή ικανότητα να εκφράσει πράγματα που δεν λένε οι άλλοι. Όχι, είναι πράγματα που ζουν οι άλλοι και κάποιος έχει το λογοτεχνικό σχέδιο να τα καταγράψει με ένα τρόπο που απαγορεύει στους αναγνώστες να τα αγνοούν όταν συζητάνε. Να μη μπορεί να πει κανείς ή καμία ότι δεν ξέρει τι συμβαίνει.»