ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΑΓΧΟΣ ΠΟΥ ΜΑΣ ΚΑΝΕΙ ΝΑ ΖΟΥΜΕ ΛΙΓΟΤΕΡΟ. ΕΙΝΑΙ ΚΑΤΙ ΠΟΛΥ ΧΕΙΡΟΤΕΡΟ

Κάθε άτομο έχει έναν ισχυρό συνδυασμό χαρακτηριστικών που επηρεάζουν τις πιθανότητές που έχει για να ζήσει μια μακρά ζωή. Μια μελέτη του City Health Dashboard από το 2019 ανέλυσε τα δεδομένα από τις 500 μεγαλύτερες πόλεις των ΗΠΑ και παρέχει ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα: ένα μωρό που γεννήθηκε στην κοινότητα Streeterville του Σικάγο, το 2015, θα μπορούσε να ζήσει μέχρι και 90 χρόνια, ενώ το αντίστοιχο προσδόκιμο ζωής ενός άλλου μωρού που γεννήθηκε μόλις οκτώ μίλια μακριά, στη γειτονιά Englewood, ήταν 60 ετών.

Στη γειτονιά Englewood, όπου το προσδόκιμο ζωής ήταν 30 χρόνια λιγότερο, το 97% του πληθυσμού είναι μαύροι, με το 47% να ζει κάτω από το όριο της φτώχειας. Ενώ απ’ την άλλη στο Streeterville, όπου οι κάτοικοι ζούσαν περισσότερο, το 78% των κατοίκων είναι λευκοί ή Ασιάτες, με υψηλό εισόδημα.

Η ίδια μελέτη έδειξε ότι σε 55 ακόμη πόλεις -συμπεριλαμβανομένης της Νέας Υόρκης, του Σαν Φρανσίσκο και της Ουάσιγκτον- μερικοί άνθρωποι θα μπορούσαν επίσης να περιμένουν να ζήσουν έως και 30 χρόνια λιγότερο από τους γείτονές τους. Εκείνη την εποχή, αυτή η διαφορά ήταν ίδια με τους ανθρώπους που ζούσαν στο Μονακό και την Κεντροαφρικανική Δημοκρατία, δηλαδή τις χώρες με το μεγαλύτερο και μικρότερο προσδόκιμο ζωής στον κόσμο.

Πού οφείλονταν, λοιπόν, αυτές οι έντονες διαφορές; Ένας απ’ τους βασικούς παράγοντες στον οποίο από ό, τι φαίνεται οφείλεται, είναι κάτι που οι συγγραφείς του βιβλίου “No Matter What: How Humans Are Hardwired to Adapt” τους αρέσει να το ονομάζουν “Φορτίο Τοξικού Στρες” (TSL). Και είναι κάτι που σύμφωνα με τους ίδιους, δηλαδή σύμφωνα με τον Τέιμεν Τζέινταν Γκαρσία και τον Άλεξ Τζέινταν, “κρύβεται” μπροστά στα μάτια μας εδώ και δεκαετίες.

Τι ακριβώς είναι το TSL

Το TSL είναι ο όρος που περιγράφει τη συσσώρευση αρνητικών σωματικών και ψυχολογικών αλλαγών που προκύπτουν από τη συνεχή ανάγκη του ατόμου να ανταποκριθεί στις προκλήσεις. Πρόκειται για τις “αποσκευές”, τις ουλές και οι εντάσεις που συλλέγονται καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του. Όταν το TSL του γίνεται δυσβάσταχτο, τότε προκαλεί αλλαγές στο σώμα τόσο βαθιές που ισοδυναμούν με επιταχυνόμενη γήρανση.

Σύμφωνα με το Time, το TSL “προκύπτει από τις αποδείξεις που έχουμε μελετώντας επιστημονικά δύο καλά ερευνημένα και επικυρωμένα στοιχεία. Το ένα είναι το ‘τοξικό στρες’, δηλαδή η σωματική και ψυχολογική απόκριση σε μακροχρόνιες απειλητικές καταστάσεις ή γεγονότα, ειδικά εκείνα που ξεκινούν από την πρώιμη παιδική ηλικία. Το άλλο είναι γνωστό ως ‘αλλοστατικό φορτίο’ και αντιπροσωπεύει το φυσικό κόστος που καταβάλλεται από την έκθεση σε παρατεταμένη τοξική καταπόνηση”.

Ο όρος “τοξικό φορτίο καταπόνησης” καθιστά σαφές ότι αυτά τα δύο συστατικά ενώνονται, δημιουργούνται από συμπίπτουσες προκλήσεις και συνδυάζονται το ένα με το άλλο. Το TSL είναι αυτό που μπορεί, τελικά, να σε σκοτώσει πρόωρα.

Κανείς δεν μπορεί να ξεφύγει από το TSL. Ωστόσο, αυτό που διαφέρει μεταξύ ανθρώπων και κοινοτήτων, είναι η ένταση, η ταχύτητα, η διάρκεια και η συχνότητα με την οποία αυτό συσσωρεύεται -οι συγκεκριμένες πηγές και ο τρόπος με τον οποίο επηρεάζει τη συνολική μακροζωία και την υγεία ενός ατόμου.

Τα αποτελέσματά του ξεκινούν πριν γεννηθεί κάποιος, μέσα στη μήτρα της μητέρας, και τελειώνουν τη στιγμή του θανάτου του.

Καθένας από εμάς έχει πολλαπλές ταυτότητες και “ετικέτες”, καθώς και μεταβαλλόμενες συνθήκες ζωής που αλληλεπιδρούν συνεχώς και ταυτόχρονα, και που εν τέλει συμβάλλουν στο TSL μας. Αναφερόμαστε στις συνδυασμένες επιπτώσεις που έχει το φύλο μας, η φυλή μας, η τάξη μας, η εθνικότητα, η σεξουαλικότητα, η ηλικία, η θρησκεία, η εθνικότητα και η κοινωνική μας θέση. Και όλα αυτά έχουν σημαντικό αντίκτυπο στο προσδόκιμο της ζωής μας.

Άγχος, μοναξια και και κακος υπνος

Πολλοί από τους παράγοντες που επηρεάζουν το TSL είναι ήδη σε ισχύ ακόμη και πριν το άτομο συνειδητοποιήσει την ύπαρξή του.

Το TSL αγγίζει ανθρώπους κάθε κοινωνικοοικονομικής θέσης, οπουδήποτε στον κόσμο. Τα στελέχη επιχειρήσεων, για παράδειγμα, τείνουν να έχουν υψηλή κοινωνική θέση, προηγμένη εκπαίδευση, άνετη οικονομική κατάσταση, αξιοθαύμαστη ανθεκτικότητα και άφθονους πόρους στη διάθεσή τους για να προστατεύσουν τη φυσική τους κατάσταση, κάτι που κανονικά θα τους προόριζε για μια μακρά και υγιή ζωή. Το γεγονός αυτό κάνει τα αποτελέσματα μιας 90χρονης μελέτης από το Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ να εκπλήσσουν, καθώς διαπίστωσε ότι τα ανώτερα στελέχη ζουν περίπου τρία έως πέντε έτη λιγότερα σε σύγκριση με τους υπαλλήλους που βρίσκονται χαμηλότερα στην οργανωτική ιεραρχία.

Αυτά που επηρεάζουν περισσότερο το TSL μας είναι ο κακός ύπνος, το άγχος που σχετίζεται με τα χρήματα, την εργασία, την οικογένεια αλλά και η μοναξιά. Η ανάλυση δεδομένων από περισσότερα από 3,4 εκατομμύρια ανθρώπους διαπίστωσε ότι η μοναξιά σχετίζεται με 26% αύξηση στον κίνδυνο πρόωρου θανάτου, ισοδύναμο με το αποτέλεσμα του καπνίσματος 15 τσιγάρων την ημέρα.

Αυτές οι μεταβλητές πηγές είναι που συνήθως αυξάνουν τους κινδύνους δημιουργίας ενός επικίνδυνου TSL για άτομα οποιασδήποτε κοινωνικής θέσης. Ένα ανησυχητικό παράδειγμα είναι ο θάνατος από αυτοκτονία μεταξύ των γιατρών. Μόνο στις ΗΠΑ, υπολογίζεται ότι ένας γιατρός πεθαίνει από αυτοκτονία κάθε μέρα. Οι άνδρες γιατροί έχουν 40% περισσότερες πιθανότητες να αυτοκτονήσουν, ενώ οι γυναίκες γιατροί έχουν διπλάσιο κίνδυνο να βάλουν τέλος στη ζωή τους σε σχέση με τις γυναίκες που δεν είναι γιατροί στο γενικό πληθυσμό.

Αν και υπάρχει έλλειψη δεδομένων σχετικά με την αυτοκτονία γιατρών, υπάρχει υποψία ότι προκύπτει από διασταυρούμενους παράγοντες κινδύνου, όπως υψηλά επίπεδα ψυχολογικής δυσφορίας και εξουθένωσης, στέρηση ύπνου και κατάθλιψη -που σε πολλές περιπτώσεις συνδυάζονται από ρατσισμό και διακρίσεις.

Τι μπορούμε να μάθουμε από όσους φτάνουν μέχρι 100 χρονών

Όπως είναι δυνατό να μάθουμε για τους κινδύνους από όσους έχουν τα υψηλότερα TSL, είναι επίσης δυνατό να μάθουμε κι από εκείνους που καταφέρνουν να ζήσουν μια μακρά ζωή. Η έρευνα για τους αιωνόβιους (αυτούς που ζουν μετά τα 100 χρόνια) και τους “υπεραιωνόβιους” (όσους ζουν πέραν των 110 ετών) παρέχουν πολύτιμες ενδείξεις για το πώς να κρατήσετε μακριά το TSL. Αν και φαίνεται ότι έχουν προστατευτικούς γενετικούς, ανοσολογικούς και ορμονικούς παράγοντες -ή έχουν ζήσει τόσο πολύ λόγω τύχης- η έρευνα σε αιωνόβιους και υπεραιωνόβιους έχει επίσης εντοπίσει αρκετά μη βιολογικά χαρακτηριστικά που θα μπορούσαν να βελτιώσουν τις πιθανότητες ενός ατόμου να φτάσει σε προχωρημένη ηλικία.

Μερικά από αυτά τα χαρακτηριστικά περιλαμβάνουν την τάση να αντιδρούν με χαμηλό άγχος σε στρεσογόνες καταστάσεις, να τρώνε σε μικρές ποσότητες που προκαλούν θερμιδικό περιορισμό, να διατηρούν ιδανικό βάρος, να ασκούνται τακτικά, να μην καπνίζουν και να μην πίνουν υπερβολικά αλκοόλ.

Το πιο σημαντικό είναι επίσης ότι συμμετέχουν ενεργά σε δραστηριότητες της κοινότητας, ότι έχουν στενούς φίλους και ισχυρά συστήματα κοινωνικής υποστήριξης. Αντί να βρίσκονται σε απομονωμένες μικρές πόλεις ειδικών ορεινών περιοχών ή κοιλάδων, οι μακροβιότεροι άνθρωποι τείνουν να ζουν σε πόλεις με τουλάχιστον τέσσερα εκατομμύρια κατοίκους, σε ζεστά και ηλιόλουστα κλίματα, όπου το προσδόκιμο ζωής κατά τη γέννηση ήταν ήδη υψηλότερο από τα μέσα της δεκαετίας του ’70.

Πως να βελτιωσουμε το TSL μας

Σήμερα, αυτά τα χαρακτηριστικά μπορεί να φαίνονται πολύ δύσκολα για να τα εφαρμόσει κάποιος στη ζωή του. Ευτυχώς, όμως υπάρχουν και μερικοί πιο πρακτικοί, πιο χειροπιαστοί τρόποι για να μειώσετε το TSL σας. Είναι σημαντικό να εστιάσετε στον εντοπισμό των μεγαλύτερων συντελεστών στην καθημερινή σας ζωή. Για να το κάνετε αυτό, αξίζει να σκεφτείτε τις ακόλουθες ερωτήσεις:

Ποιος πιστεύετε ότι είναι ο μεγαλύτερος συντελεστής TSL στη ζωή σας; Τι πιστεύετε ότι χρειάζεστε για να βελτιώσετε το TSL σας; Τι είδους υποστήριξη χρειάζεστε από άλλους για να το μειώσετε;

Αυτές οι πρακτικές λύσεις κάνουν τις προσπάθειές σας να το διαχειριστείτε πιο εφικτές. Ακόμα κι αν τα επίπεδά σας είναι χαμηλά, οποιαδήποτε μείωση του TSL σας μπορεί να είναι καλή για τον οργανισμό σας.

Εν πάση περιπτώσει, ανεξάρτητα από τις ετικέτες και τις ταυτότητές σας, τα οποία μπορεί να σας γεμίζουν με μειονεκτήματα ή προνόμια, κάθε μέρα, θα αντιμετωπίζετε πολλές ψυχικές, σωματικές και κοινωνικές προκλήσεις που θα πρέπει να ξεπεράσετε για να συνεχίσετε κανονικά.

Κάποιες απ’ αυτές μπορεί να τις αναγνωρίσετε και να τις αντιμετωπίσετε αμέσως. Αλλά είναι ο τρόπος με τον οποίο θα τις αντιμετωπίσετε που κάνει τη διαφορά και δείχνει -σύμφωνα με τις έρευνες- αν θα έχετε μια μακρά και υγιή ζωή ή μία ζωή που -δυστυχώς- ίσως να κοπεί και απότομα.