ΔΥΟ ΩΡΕΣ Σ΄ΕΝΑ BACKSTAGE ΓΕΜΑΤΟ ΑΠΕΝΟΧΟΠΟΙΗΜΕΝΕΣ ΒΡΙΣΙΕΣ
Μπήκαμε στα backstage του "Σπιρτόκουτου" που έχει ταράξει τη θεατρική Αθήνα και σας μεταφέρουμε την εμπειρία μας.
Αυτή δε θα είναι μία κανονική κριτική παράστασης. Και αυτό δεν είναι απειλή, είναι μία απλή προειδοποίηση για το κείμενο που έπεται. Γιατί είδα το “Σπιρτόκουτο” στην πρεμιέρα του και για ένα περίεργο λόγο εθίστηκα στον κόσμο και τη γλώσσα του. Δεν ξέρω αν φταίει που ζούμε στην εποχή της άκρατης πολιτικής ορθότητας και που σαν δημοσιογράφοι γράφουμε χιλιάδες λέξεις καθημερινά προσέχοντας μην μας ξεφύγει το οτιδήποτε, μην παρεξηγηθεί ακόμη και ένα απλό “μου άρεσε” ή “ δε μου άρεσε” κάτι.
Γεγονός πάντως είναι πως η παράσταση με βύθισε μέσα στο γλωσσικό σύμπαν που έπλασαν μουσικοθεατρικά ο Γιάννης Νιάρρος και ο Αλέξανδρος Λιβιτσάνος και ένιωσα μία περίεργη απελευθέρωση. Τόσο που άρχισα κι εγώ να χρησιμοποιώ -ευτυχώς νοερά και μόνο- ένα υβρεολόγιο στην καθημερινότητά μου. Και είναι ωραίο. Όπως ωραίες είναι και οι γωνίες σε εμάς τους ανθρώπους. Γιατί από την πολλή λείανση σήμερα, οδεύουμε στην ολοκληρωτική ισοπέδωση.
Για τον λόγο αυτό ζήτησα και μπήκα και στα backstage της παράστασης. Ήθελα να δω πώς βιώνουν οι ίδιοι οι ηθοποιοί αυτή τη μουσικοθεατρική εμπειρία. Μου φαινόταν απολύτως αδύνατο να παίζουν επί σκηνής με αυτήν την ρεαλιστική εξωστρέφεια και να παραμένουν ανέγγιχτοι μέσα τους. Και δεν είχα άδικο…
Μπαίνουμε με τη Φραντζεσκα, τη φωτογράφο στη Κεντρική Σκηνή της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση δύο ωρες περίπου πριν ξεκινήσει η παράσταση και αυτή έχει πάρει φωτιά. Επικρατεί ένα σκηνικό χάος. Τεχνικοί με ακουστικά στα αυτιά και ασυρμάτους στο χέρι ελέγχουν τα πάντα μέχρι και την τελευταία λεπτομέρεια, ενώ οι ηθοποιοί ζεσταίνονται φωνητικά και σωματικά σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της σκηνής.
Η Νάνσυ Σιδέρη και η Αγορίτσα Οικονόμου είναι ξαπλωμένες και κάνουν από κοιλιακούς μέχρι παντός είδους διατάσεις. Ο Γιάννης Αναστασάκης έχει εναποθέσει το κείμενο του ρόλου του στην ουρά του πιάνου που δεσπόζει στη σκηνή και διαβάζει συγκεντρωμένος. Η Δάφνη Δαυίδ ζεσταίνει τη φωνή της στο πίσω μέρος της σκηνής τραγουδώντας κλίμακες. Ο Αλέξανδρος Λιβιτσάνος είναι σε μία διαρκή εγρήγορση. Λύνει τα θέματα που έχουν προκύψει στις προηγούμενες παραστάσεις. “Παρατήρησα πως δεν ακούγεται καλά το “ψωλελέι. Ακούγεται μόνο το λέι” αναφέρει στους υπεύθυνους ήχους και κάθεται στο πιάνο διορθώνοντας στον υπολογιστή που είναι δίπλα κάποιες μουσικές ατέλειες.
“Απασφαλίζοντας” και μπροστά και πίσω από τη σκηνή
Σε μία ώρα περίπου το “Σπιρτόκουτο” ξεκινά και όλα πρέπει να είναι έτοιμα. Τους παρακολουθώ όλους καθισμένη στην πλατεία και νιώθω σαν να βλέπω την παράσταση, από μία τελείως διαφορετική οπτική.
Ο κίνδυνος του να εθιστείς στο γλωσσικό σύμπαν της παράστασης είναι μεγάλος. Νιώθω σαν να έχω μπει σε μία φούσκα όπου βιώνω την απόλυτη απενοχοποίηση της βωμολοχίας και της δήθεν πολιτικής ορθότητας. Και τώρα, στα backstage, από παντού ακούγονται ψιθυριστά βρισιές. Ασύλληπτες βρισιές, που με κατακλύζουν καθώς προβάρουν τους ρόλους τους. Κάπως έτσι μιλούν και μεταξύ τους.
Οι ήρωες του Σπιρτόκουτου απασφαλίζουν και μπροστά και πίσω από τη σκηνή. Και έχουν γωνίες, πολλές γωνίες. Και αδυναμίες και θυμό που ξέρουν να τον εκφράζουν. Θα έλεγε κανείς πως μιλάνε έχοντας αποφορτίσει τελείως τη γλώσσα από τη μεταφορική της λειτουργία. Σκληρά και απολύτως ρεαλιστικά λοιπόν. Όχι σερβιρισμένα με ωραίο περιτύλιγμα, αλλά όπως πραγματικά είναι.
Στο βάθος αρχίζουν να προθερμαίνονται τα πνευστά. Τα φώτα ανάβουν και σβήνουν διαρκώς. Ο Γιώργος Κατσής μπαίνει στη σκηνή με την χαρακτηριστική του πρασινόασπρη αθλητική μπλούζα της παράστασης και γελώντας αρχίζει και πειράζει τους πάντες. “Που ‘σαι μωρή τσιχλοφουσκίτσα” λέει περιπαικτικά στον Απόστολο Ψυχράμη που φοράει μία ροζ κολλεγιακή μπλούζα και μετά σοβαρεύει και πιάνει να συζητά με την Αγορίτσα Οικονόμου.
“Τα @ρχίδι# μου θα δείτε τώρα” λέει δυνατά ο Γιάννης Αναστασάκης δοκιμάζοντας το μικρόφωνό του, ενώ ένας από τους χορωδούς τραγουδά με πομπώδες ύφος το “ρούφα το κ%υλί”. “Άντε γ@μήσου ρε” λέει εμφατικά η Ελένη Μπούκλη, ενώ η Νάνσυ Σιδέρη φωνάζει στο μικρόφωνο “Ψόφα μωρή πουτ@ν$”.
Όλα τα μικρόφωνα λειτουργούν στην εντέλεια κι όλοι μαζεύονται γύρω από το πιάνο. Ο Απόστολος Ψυχράμης αναλαμβάνει ρόλο μουσικού γυμναστή και δίνει οδηγίες για το ζέσταμα που ξεκινά με πολλές κλίμακες σε μείζονα και ελάσσονα, ενώ μετά αρχίζουν διάφορες ασκήσεις με το στόμα. Κάνουν τα χείλη τους σαν τριαντάφυλλο και βγάζουν ήχους, λένε κάποιες λέξεις που δε βγάζουν νόημα – όπως το ανεμοδούρα- και την τραγουδούν σε διάφορους ρυθμούς.
Ξαφνικά αρχίζει και ακούγεται από την ορχήστρα το Happy Birthday. Τραγούδι- έκπληξη στη Ελένη Μπούκλη που έχει γενέθλια. Η ώρα ωστόσο έχει περάσει, η σκηνή πρέπει να αδειάσει, γιατί σε λίγο θα μπει το κοινό. “Παιδιά, πρέπει να πάρουμε τον πούλ&” λέει ένας με νόημα και όλοι το παίρνουν… απόφαση.
Ένα “ζντο” για τον Κορυδαλλό
Στο πίσω της μέρος κάνουν κατάληψη οι άντρες. Κάθονται σε πολυθρόνες με τον Αλέξανδρο Λιβιτσάνο στο κέντρο να λέει διάφορες ιστορίες από τα… παλιά. Όλοι γελούν, ενώ ο Γιώργος Κατσής επιδίδεται στο πάτωμα σε μπαλετικές γέφυρες και διατάσεις προκειμένου να προετοιμαστεί για τον δύσκολο ρόλο του Λουκά.
Τα κορίτσια έχουν σπεύσει στα καμαρίνια για να βαφτούν. Εκεί επικρατεί κλίμα εορταστικό, μερικά είναι ήδη στολισμένα χριστουγεννιάτικα. Στους διαδρόμους η γενεθλιάζουσα έχει αφήσει γλυκά από τα οποία όλοι κερνιούνται, εμείς είμαστε ακόμη πιο τυχεροί γιατί δοκιμαζουμε και μία “κρυμμένη” σπιτική φουντουκόπιτα που έχει φτιάξει η Θεοδοσία Σαββάκη.
Ο Γιάννης Αναστασάκης κυκλοφορεί παντού με τον ρόλο του. Μπαίνω στο καμαρίνι του και εκεί και πάλι τον βρίσκω να διαβάζει. “Γιατί τόσο διάβασμα;” τον ρωτώ και μου απαντά “Μα εγώ δεν είμαι ηθοποιός” μου λέει απολογητικά και συνεσταλμένα. Χαμογελώ, γιατί στην παράσταση τα σπάει κυριολεκτικά στον ρόλο του πατέρα της οικογένειας Δημήτρη. Όπως εξαιρετικός είναι πάντα στις ταινίες του Οικονομίδη στις οποίες έχει πρωταγωνιστήσει. Αν ξέρει κάποιος καλύτερα από όλους την Οικονομίδικη γλώσσα αυτός είναι ο Αναστασάκης. Ίσως γι΄αυτό και έχει τόσο μεγάλο άγχος.
Τα λεπτά περνούν και σιγά σιγά όλοι συγκεντρώνονται πίσω από τη σκηνή. Ο Γιώργος Κατσής πάει πάνω από τον Γιάννη Αναστασάκη για τον σηκώσει για το πατροπαράδοτο πια “ζντο” που κάνουν πριν από κάθε παράσταση. Τον ακούω να του λέει με ένταση “Γαμ@ς ρε, γ@μας!”. Εκείνος σηκώνεται και μου λέει χαμογελαστά “βλέπεις πως μου μιλάει ο γιος μου ε;” και πάει για το “ζντο”.
Όλοι οι συντελεστές σχηματίζουν ένα ανθρώπινο μελίσσι και αρχίζουν να προτείνουν λέξεις για το “ζντο”. Οι άντρες θέλουν μία πολύ συγκεκριμένη – και άκρως σεξιστική- βρισιά, οι γυναίκες, ειδικά η Αγορίτσα Οικονόμου διαφωνει και φωνάζει αστειευόμενη “έλεος! Ας φωνάξουμε και μία φορά Κορυδαλλός!”. Αυτό και κάνουν.
Η επιθυμια της γίνεται πράξη και κάπως η μαγεία… ξεκινά.
Όλοι μέσα στο ίδιο Σπιρτόκουτο
Η Αγία Οικογένεια παίρνει τις θέσεις της μέσα στο δικό της Σπιρτόκουτο, στους τέσσερις τοίχους μιας πολυκατοικίας στον Κορυδαλλό. Τα μέλη της “βράζουν” από ένταση και θυμό. Σαν τα σπίρτα, είναι έτοιμα ανά πάσα στιγμή να αυτοαναφλεγούν και να σκορπίσουν τον πανικό. Παραληρούν ρυθμικά βρίζοντας και φλερτάροντας έντονα ακόμη και με την παρωδία. Τραπάρουν, χορεύουν τσάμικα και τα σπάνε στα μπουζούκια, ενώ στο υπόβαθρο μία τηλεόραση παίζει αδιάκοπα, σαν υπενθύμιση της νοσηρής μας καθημερινής ρουτίνας.
Ο Γιάννης Νιάρρος στηριζόμενος στο στιβαρό λιμπρέτο του Γιάννη Οικονομίδη και του Δώρη Αυγερινόπουλου σκηνοθέτησε ένα “κατηγορώ” της δικής του γενιάς και σε συνεργασία με τον Αλέξανδρο Λιβιτσάνο στη μουσική, έβγαλαν μαζί όλο τον θυμό και τα αδιέξοδά τους μέσα από τολμηρούς ήχους και τραγούδια που αλληλοσυγκρούονται ως προς το είδος και τη χροιά, όπως ακριβώς και οι ήρωες.
Με προεξάρχουσες τις παρουσίες του Γιάννη Αναστασάκη, που μας χαρίζει μία ιδιαίτερα φορτισμένη συγκινησιακά ερμηνεία στον ρόλο του πατέρα της φαμίλιας και του Γιώργου Κατσή που είναι απολαυστικός στον ρόλο του γιου του Λουκά που τραπάρει παραληρηματικά μισογυνιστικούς στίχους, ολόκληρη η υποκριτική και μουσική ομάδα δίνει τον καλύτερό της εαυτό σε μία αποστολή ιδιαίτερα απαιτητική. Η Αγορίτσα Οικονόμου στον ρόλο της νοικοκυράς και συζύγου Κατερίνας αλωνίζει τη σκηνή με τα χαρακτηριστικά της κόκκινα τσόκαρα και με τις αποκαλύψεις της ανάβει το φυτίλι της χειροβομβίδας, ενώ ο Μάριος Σαραντίδης κατορθώνει κάτι πολύ δύσκολο, να εκμαιεύσει από τον χαρακτήρα του Γιώργου μία ιδιαίτερη ευαισθησία. Εκπλήσσει η Δάφνη Δαυίδ στον ρόλο της Μαργαρίτας (η φωνή της και η κίνησή της εντυπωσιάζουν) και η Ελένη Μπούκλη σαν κοπέλα του Λουκά που μοιάζει να βγήκε από παραμύθι γεμίζοντας τη σκηνή με χρώματα από τις disney ταινίες. Εξαιρετική η Νάνσυ Σιδέρη στο καταιγιστικό της τηλεφωνικό body shaming στην φίλη της, ενώ ο Απόστολος Ψυχράμης στο ρόλο του αγαπημένου Βαγγέλη που του απευθύνουν τη θρυλική πια ατάκα: «Τι θα κάνεις με τη Λίντα, Βαγγέλη;» είναι επίσης πολύ πειστικός.
Τελικά τι είναι αυτό το Σπιρτόκουτο;
Σίγουρα δεν είναι μία απομίμηση της θρυλικής ταινίας του Γιάννη Οικονομίδη ή ένας απλός τραγουδιστός υβρεολογικός χείμαρρος.
Ο Γιάννης Νιάρρος και ο Αλέξανδρος Λιβιτσάνος κατάφεραν κάτι που αρχικά φαινόταν ακατόρθωτο. Έκαναν ένα in your face μιούζικαλ και πέταξαν στα μούτρα μας όλη τη σαπίλα της ελληνικής οικογένειας που παραμένει ίδια και απαράλλακτη 20 χρόνια μετά την ταινία με μία σύγχρονη μουσική ανάγνωση εμποτισμένη από την προβληματική του σήμερα.
Με ήρωες που κηρύσσουν μέσω των διαφορετικών μουσικών τους υποστάσεων τον δικό τους Πόλεμο, όπου μπορούν: στην κοινωνία, τους γονείς τους, στον κόσμο όλο, φωνασκώντας «Πόλεμο! Πόλεμο! Έχουμε πόλεμο!».
