ΕΙΔΑΜΕ ΤΟ “GOODBYE, LINDITA” – Ο ΜΑΡΙΟ ΜΠΑΝΟΥΣΙ ΡΙΧΝΕΙ ΦΩΣ ΣΤΟ ΣΚΟΤΑΔΙ ΤΟΥ ΑΠΟΧΩΡΙΣΜΟΥ

Όταν ήμουν μικρή περνούσα τα καλοκαίρια στο χωριό του πατέρα μου. Εκεί, οι κηδείες γίνονταν -και γίνονται μέχρι σήμερα- αλλιώς. Το φέρετρο του νεκρού είναι διαρκώς ανοιγμένο μέσα στην εκκλησία και ακολούθως όλο το χωριό τον οδηγεί με τα πόδια στο νεκροταφείο. Το φέρετρο δεν κλείνει ποτέ. Και τον νεκρό δεν τον κουβαλούν στους ώμους τους κάποιοι μαυροφορεμένοι κουστουμαρισμένοι κύριοι. Τον κουβαλούν οι συγγενείς του. Ο νεκρός κάνει έτσι την τελευταία του βόλτα στη δημοσιά, ανάμεσα στα βουνά που τον γέννησαν.

Η αγαπημένη συνήθεια όλων των παιδιών τότε, ήταν είτε να μπαίνουμε κρυφά στην εκκλησία είτε να ανεβαίνουμε στο ψηλό πεζούλι του πλάτανου της πλατείας και να κοιτάμε τα πρόσωπα των νεκρών. Αυτό μάλλον είχε μια απόκοσμη ομορφιά, δεν μπορώ να το εξηγήσω αλλιώς σήμερα που το σκέφτομαι. Πάντως σίγουρα δεν υπήρχε τίποτα τρομακτικό σε όλο αυτό. Αργότερα, με τον τρόπο αυτό αποχαιρέτισα δικούς μου αγαπημένους. Παρατηρώντας το νεκρό τους σώμα και το πρόσωπό τους. Και ο αποχαιρετισμός αυτός ήταν πολύ πιο ουσιαστικός από τον αποχαιρετισμό των νεκρών όπως συνηθίζεται στις πόλεις…

Πώς αποχαιρετούμε σήμερα τους νεκρούς μας;

Ο 24χρονος Μάριο Μπανούσι έφερε στην Πειραματική Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου (παρουσιάστηκε στην Πειραιώς 160 λόγω της κατάληψης του Κτιρίου Ρεξ) μία παράσταση για την απώλεια. Με μία πρωτοφανή ωριμότητα έπλασε ένα σύμπαν αμιγώς προσωπικό και μας θύμισε πως θα έπρεπε να είναι το θεμελιώδες τελευταίο αντίο στους αγαπημένους μας.

Πώς αποχαιρετούμε σήμερα τους νεκρούς μας; Και πώς βιώνουμε το απόλυτο πένθος; Την απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου; Και ποια είναι τα συναισθήματα που ξυπνούν μέσα μας μπροστά στο αρραγές του θανάτου; Και το βασικότερο, πώς λέμε αντίο και ποιο το αποτύπωμα του θανάτου μέσα μας;

Στις πόλεις πλέον έχουμε χάσει την επαφή μας με τον θάνατο. Και ενώ γιορτάζουμε με τυμπανοκρουσίες τη γέννηση, τον γάμο και τη βάφτιση και τόσες άλλες περιστάσεις, δεν κάνουμε τίποτα ουσιαστικό για τον θάνατο. Είναι σαν να μην ξέρουμε να αποχαιρετάμε τους αγαπημένους μας. Γιατί αυτό το ύστατο χαίρε έχει “πέσει” σε χέρια εμπόρων. Τους ανθρώπους μας δεν τους φροντίζουμε εμείς, αλλά τα γραφεια κηδειών. Αυτά τους πλένουν, τους καθαρίζουν, τους ντύνουν, τους στολίζουν και μας τους φέρνουν έτοιμους, “εγκλωβισμένους” μέσα σε ένα ξύλινο κουτί. Εμείς φοβόμαστε να αντικρίσουμε τον θάνατο. Αποχαιρετούμε ένα κλειστό λαμπερό φέρετρο που ανοίγει φευγαλέα λίγο πριν την ταφή.

Lindita ή αλλιώς η μέρα της γέννας

Το όνομα Lindita στα αλβανικά σημαίνει “η ημέρα της γέννας”, συνεπώς ο τίτλος της παράστασης σημαίνει “Αντίο στην Ημέρα της Γέννας”. Και μιλά για τον θάνατο και το πένθος. Δεν είναι μία εύκολη παράσταση. Θέλει γερό στομάχι. Είναι όμως μία παράσταση σαν ποίημα, γεμάτη λυρισμό. Μία παράσταση που ενώ δεν έχει λόγια, μιλά για τα ανθρώπινα συναισθήματα και επαναφέρει υπαρξιακά ερωτήματα πιο απλά και πιο ουσιαστικά από ποτέ.

Από τα πρώτα λεπτά καταλαβαίνουμε πως βρισκόμαστε αντιμέτωποι με μια οικογένεια που βιώνει μεγάλο πένθος. Σταδιακά καταλαβαίνουμε πως έχει χάσει την κόρη της. Η τηλεόραση εξακολουθεί να παίζει κάποιο πρόγραμμα -στην αλβανική γλώσσα. Οι γονείς της κοπέλας προσπαθούν να συνεχίσουν τη ζωή τους διπλώνοντας τα ρούχα της με τρομερή επιμέλεια. Ταυτόχρονα θρηνούν. Το σπίτι αδειάζει σταδιακά, αποδομείται θα λέγαμε με ότι θυμίζει τη νεαρή κοπέλα. Η αδελφή της ρίχνει κάτω τα διπλωμένα της ρούχα και κυλιέται μαζί τους στο πάτωμα. Τα μυρίζει, προσπαθεί να τα φορέσει. Προσπαθεί να επαναφέρει στη μνήμη της τη μυρωδιά της ύπαρξής της.

Το νεκρό της σώμα της Lindita εμφανίζεται ξαφνικά μέσα σε έναν αυτοσχέδιο μηχανισμό. Και γίνεται αντικείμενο λατρείας και φροντίδας από την οικογένειά της. Μπροστά στα μάτια μας λαμβάνουν χώρα στοιχεία τελετουργίας, ταφικά έθιμα προερχόμενα από την Αλβανία, αλλά και γενικότερα από την περιοχή των Βαλκανίων, αλλά και από άλλες χώρες.

Οι σκηνές είναι συγκλονιστικές, έμπλεες εικαστικότητας. Η στιγμή που η νεαρή Lindita στέκεται ακίνητη και ολόγυμνη στη σκηνή και κοιτάζει γύρω της με ένα βλέμμα χαμένο σαν να έχει περάσει ήδη σε άλλη διάσταση είναι μία από τις πιο δυνατές.

Πανταχού παρών και ο τρόμος, αφού ένας θάνατος μάς φέρνει αντιμέτωπους και με τη δική μας θνητότητα. Και μπροστά του ξεγυμνωνόμαστε. Και ξαναγεννιόμαστε… Όπως κάνουν και οι ήρωες στο τέλος. Μένουν όλοι γυμνοί και τρέμουν σύγκορμοι μπροστά στο δέος του τέλους, άλλοι μοιάζοντας με πληγωμένα ζώα και άλλοι με αγρίμια.

Η διαχείριση της απώλειας, όπως την παρουσιάζει ο Μπανούσι, ξεχειλίζει από συναισθήματα και αγάπη. Για τον ίδιο, όλο αυτό συνιστά τη δική του αυτοβιογραφία. Τον δικό του αποχαιρετισμό στη Lindita, στη γυναίκα του πατέρα του που αγάπησε πολύ και έφυγε από τη ζωή λίγα χρόνια πριν. Για εμάς τους θεατές η παράσταση είναι ανοιχτή σε όλες τις ερμηνείες. Σε ότι αγγίζει τον καθένα, σε αυτό που καταλαβαίνει. Ο 24χρονος νεαρός καλλιτέχνης δε φοβάται να εκτεθεί, να δοκιμάσει, να ρισκάρει. Παίζει με τις σιωπές, τις επαναλήψεις. Δε βιάζεται. Δημιουργεί ομόκεντρες εικόνες σαν να “ρίχνει” αργά αργά πέτρες μέσα σε μία ήρεμη λίμνη και ενεργοποιεί μέσα μας συναισθήματα ξεχασμένα.

Και όλα αυτά υπό την ατμοσφαιρική μουσική υπόκρουση του Εμμανουήλ Ροβίθη που ουσιαστικά αποτελεί τον ηχητικό καμβά όλης της αυτής της προσπάθειας. Εξαιρετική η ενορχήστρωση της άριας “Erbarme dich, mein in Gott” (Θεέ μου δείξε οίκτο για τα δάκρυά μου) από τα “Κατά Ματθαίον Πάθη” του Μπαχ που προκαλεί ρίγη συγκίνησης στο άκουσμά της.

Υπερόπλο στα χέρια του, οι επτά ηθοποιοί του (Χρυσή Βιδαλάκη, Μπάμπης Γαλιατσάτος, Μανταλένα Καραβάτου, Αφροδίτη Κατσαρού, Ευτυχία Στεφάνου, Άννα Συμεωνίδου, Αλεξάνδρα Χασάνι) που σωματοποιούν με τρόπο εκπληκτικό τον πόνο της απώλειας, αλλά και την αναγέννηση.