ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΠΛΟΥΣΙΟΙ ΠΙΟ ΕΞΥΠΝΟΙ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΥΠΟΛΟΙΠΟΥΣ ΑΝΘΡΩΠΟΥΣ;

Αν μας έμαθαν κάτι το “White Lotus” και το “Succession” είναι ότι τα τηλεοπτικά δράματα με υπερπλούσιους έχουν μεγάλη ζήτηση -για κάποιον λόγο. Και παρότι σε αυτές τις σειρές οι μεγιστάνες απεικονίζονται συνήθως ως κακομαθημένοι, κενοί και λυπημένοι, ωστόσο απεικονίζονται και ως ευφυείς -εξαιρετικά ευφυείς για την ακρίβεια. Οπότε γεννάται -σε κάποιους- ένα βασικό ερώτημα: είναι πλούσιοι (οι πλούσιοι) ακριβώς επειδή είναι κι έξυπνοι;

Εν μέσω της παρατεταμένης κρίσης που ζούμε, αυτή η ερώτηση ξεπερνά την απλή επιστημονική περιέργεια και αγγίζει κάτι βαθύτερο -και όχι μόνο τα νεύρα μας.

“Εάν η ‘χρηματιστηριακή αξία’ των ανθρώπων ήταν μόνο συνέπεια της ευφυΐας τους, τότε το τεράστιο χάσμα πλούτου που βλέπουμε στην κοινωνία μας θα μπορούσε να θεωρηθεί λιγότερο ανυπόφορο -τουλάχιστον από ορισμένους”, γράφει το Conversation. “Η ανισότητα θα ήταν το τίμημα που θα έπρεπε να πληρώσουμε για να έχουμε τον πιο έξυπνο να μας οδηγεί όλους προς ένα καλύτερο μέλλον”.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η ευφυΐα συμβάλλει στην οικονομική και επαγγελματική επιτυχία κάποιου. “Πάρτε για παράδειγμα τους αυτοδημιούργητους δισεκατομμυριούχους Έλον Μασκ και Τζεφ Μπέζος”, συνεχίζει το Conversation. “Θα ήταν περίεργο αν οι κορυφαίοι καινοτόμοι σε προηγμένους τομείς όπως η τεχνολογία και τα οικονομικά αποδεικνύονταν μέτριας ευφυίας”.

Στην πραγματικότητα, η ευφυΐα είναι ο παράγοντας που δίνει την καλύτερη πρόγνωση για το αν κάποιος θα τα καταφέρει καλά στις σπουδές και την εργασία του. Και με τη σειρά τους η ακαδημαϊκή και επαγγελματική επιτυχία είναι ένας αρκετά καλός “προγνωστικός δείκτης” για το εισόδημα που θα έχει κάποιος. Αλλά δεν υπάρχει μόνο αυτή η πραγματικότητα.

Δεν οδηγούνται όλοι οι εξαιρετικά έξυπνοι άνθρωποι από τη δίψα τους για πλουτισμό -συχνά έχουν δίψα για γνώση. Μερικοί μπορεί αντί αυτού να επιλέξουν συγκριτικά λιγότερο καλά αμειβόμενες θέσεις εργασίας που έχουν όμως μεγαλύτερη πνευματική ανταμοιβή, όπως η αρχιτεκτονική ή η έρευνα. Μια πρόσφατη σουηδική μελέτη έδειξε ότι οι βαθμολογίες των γνωστικών τεστ του 1% των ατόμων που κερδίζουν τα περισσότερα λεφτά, δεν διέφεραν σημαντικά από τις βαθμολογίες που έλαβαν εκείνοι που κέρδιζαν ελαφρώς λιγότερα.

Αλλά σε ποιο βαθμό η ευφυΐα ευνοεί κάποιον ώστε να γίνει πλούσιος; Πριν βουτήξουμε στα στοιχεία, πρέπει να διευκρινίσουμε τι εννοούν οι ερευνητές με τον όρο “νοημοσύνη”. Η νοημοσύνη μπορεί να οριστεί ως η ικανότητα κάποιου να εκτελεί ένα ευρύ φάσμα γνωστικών τεστ με επιτυχία. Και αυτά φαίνεται να συνδέονται. Εάν κάποιος είναι καλός στην επίλυση ενός συγκεκριμένου γνωστικού τεστ, πιθανότατα θα έχει καλή απόδοση και σε άλλα γνωστικά τεστ.

“Ωστόσο, η νοημοσύνη δεν είναι ένα μονολιθικό χαρακτηριστικό”, γράφει το Conversation. “Στην πραγματικότητα, αποτελείται από τουλάχιστον δύο ευρείες κατασκευές: τη ρευστή νοημοσύνη και την αποκρυσταλλωμένη νοημοσύνη.

Η ρευστή νοημοσύνη επηρεάζει τους βασικούς γνωστικούς μηχανισμούς, όπως την ταχύτητα επεξεργασίας των ερεθισμάτων, την ικανότητα μνήμης και την αφηρημένη συλλογιστική. Αντίθετα, η αποκρυσταλλωμένη νοημοσύνη αναφέρεται σε εκείνες τις δεξιότητες που αναπτύσσονται σε ένα κοινωνικό περιβάλλον, όπως η παιδεία, η αριθμητική και η γνώσεις για συγκεκριμένα θέματα”.

Αυτή η διάκριση έχει σημασία γιατί αυτοί οι δύο τύποι νοημοσύνης αναπτύσσονται με διαφορετικούς τρόπους. Η ρευστή νοημοσύνη μπορεί να κληρονομηθεί, δεν μπορεί να ενισχυθεί και μειώνεται αρκετά γρήγορα με την ηλικία. Αντίθετα, η αποκρυσταλλωμένη νοημοσύνη αυξάνεται σε όλη την ενηλικίωση και αρχίζει να μειώνεται μόνο μετά από περίπου 65 χρόνια.

Αλλά η ρευστή νοημοσύνη βοηθά στη δημιουργία αποκρυσταλλοποιημένης νοημοσύνης. Η ρευστή νοημοσύνη αντιπροσωπεύει την ικανότητα του εγκεφάλου να αποκτά και να επεξεργάζεται πληροφορίες. Η αποκρυσταλλωμένη νοημοσύνη είναι, σε μεγάλο βαθμό, κεκτημένη πληροφορία.

Αυτό σημαίνει ότι εάν οι συλλογιστικές σας ικανότητες είναι αρκετά αιχμηρές, τότε θα επεξεργαστείτε γρήγορα νέες πληροφορίες και θα τις ενσωματώσετε μαζί με τις παλιές πληροφορίες με μεγάλη ακρίβεια. Και τελικά αυτό θα επιταχύνει την εκμάθηση οποιουδήποτε κλάδου και θα συμβάλει στην ακαδημαϊκή και οικονομική επιτυχία σας.

Η εκπαίδευση είναι βασικός παράγοντας

Λαμβάνοντας, λοιπόν, υπόψη όσα είπαμε, γίνεται κατανοητό ότι οι έμφυτες ικανότητες δεν είναι το μόνο πράγμα που έχει σημασία. Ένας άλλος σημαντικός παράγοντας είναι και η εκπαίδευση.

Μια ποσοτική ανάλυση στα ευρήματα έχει αποδείξει ότι όσο περισσότερα τα χρόνια σπουδών, τόσο υψηλότερες και οι βαθμολογίες στα τεστ νοημοσύνης. Κυρίως, αυτές οι βελτιώσεις προέρχονται από την εκπαίδευση σε συγκεκριμένες δεξιότητες παρά από την ενίσχυση της γενικής πνευματικής ικανότητας. Έτσι το σχολείο σας διδάσκει χρήσιμα πράγματα τόσο για την επαγγελματική επιτυχία όσο και για να τα πηγαίνετε καλά στα τεστ νοημοσύνης.

Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι και η εκπαίδευση με τη σειρά της επηρεάζεται από την κοινωνικοοικονομική κατάσταση της οικογένειας. Τα ακριβά σχολεία και οι κατ’ οίκον καθηγητές παρέχουν στον μαθητή εξαιρετικά αποτελεσματική εξατομικευμένη διδασκαλία και επομένως η πρόσβαση σε εκπαίδευση κορυφαίας ποιότητας μπορεί να κάνει τεράστια διαφορά στο μελλοντικό εισόδημα κάποιου.

Φυσικά, η επίδραση της κοινωνικοοικονομικής κατάστασης της οικογένειας στον πλούτο δεν λειτουργεί αποκλειστικά μόνο μέσω της εκπαίδευσης. Η κληρονομικότητα και οι “δικτυώσεις” είναι από τους πιο προφανείς μηχανισμούς. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για τους επιχειρηματίες, των οποίων οι επενδυτικές δυνατότητες και οι διασυνδέσεις είναι θεμελιώδεις για την επιχειρηματική επιτυχία.

Ο ρόλος της τύχης

Η ευφυΐα, λοιπόν, η εκπαίδευση και η κοινωνικοοικονομική κατάσταση επηρεάζουν σημαντικά το εισόδημα κάποιου. Ωστόσο, αυτοί οι παράγοντες από μόνοι τους είναι απίθανο να εξηγούν πλήρως τις διαφορές που έχου οι ανθρωποι ως προς το εισόδημά τους. Στην πραγματικότητα, μια πρόσφατη μελέτη δείχνει ότι η τύχη ασκεί σημαντική επιρροή.

Αυτή η μελέτη υπογραμμίζει ότι η στατιστική κατανομή του πλούτου διαφέρει από την -ας την πούμε κι εμείς όπως την λέει και ο αρθρογράφος- “κατανομή της νοημοσύνης”. Η νοημοσύνη είναι “νορμάλ κατανεμημένη”, με τα περισσότερα άτομα να βρίσκονται κοντά στον μέσο όρο. Αντίθετα, ο πλούτος ακολουθεί μια διανομή τύπου “παρέτο”. Σύμφωνα με αυτήν την αρχή (την “Αρχή του Παρέτο”) το 80% του πλούτου μιας χώρας βρίσκεται στα χέρια μόνο του 20% του πληθυσμού.

Αυτό σημαίνει ότι η διάνοια από μόνη της δεν μπορεί να εξηγήσει τις δυσανάλογες διαφορές μεταξύ πλουσίων και φτωχών στην κοινωνία μας.

Η μελέτη δεν υποβαθμίζει τον ρόλο της ευφυΐας (ή του ταλέντου γενικότερα). “Μια καλή διανοητική ικανότητα βελτιώνει τις πιθανότητες να γίνεις πλούσιος. Ωστόσο, η ευφυΐα δεν αποτελεί και εγγύηση για πλουτισμό”. Υπάρχει μία επιπλέον σειρά τυχαίων -και κυρίως τυχερών- γεγονότων που μπορεί να σπρώξει ξεκάθαρα τα άτομα προς τα υψηλά εισοδήματα.

Με λίγα λόγια, η εξυπνάδα δεν είναι ούτε αρκετή από μόνη της αλλά ούτε και απαραίτητη για να γίνει κανείς πλούσιος. Αλλά βοηθάει.

“Προτιμώ να είμαι τυχερός παρά καλός”, λέει ο Κρις Γουίλτον, χαρακτήρας του Γούντι Άλεν στην ταινία του “Match Point”. Και λαμβάνοντας υπόψη τα όσα είπαμε, μπορεί να έχει δίκιο.

Το να γεννηθείς σε μια πλούσια και μορφωμένη οικογένεια είναι ένα τυχερό γεγονός. Ομοίως, οι τυχαίες εύνοιες που σου χαρίει η τύχη (όπως η νίκη στο λαχείο) δεν προέρχονται από χρόνια σκληρής δουλειάς. Μπορεί ακόμη και να πάμε το επιχείρημα λίγο πιο πέρα και να καταλήξουμε στο συμπέρασμα ότι και το να είσαι έξυπνος είναι μια μορφή τύχης.

Πολλά πράγματα που συμβάλλουν στην επίτευξη οικονομικής επιτυχίας είναι πέρα από τον έλεγχό μας. Οι περισσότεροι, αν όχι όλοι, οι εξαιρετικά πλούσιοι άνθρωποι έχουν ευνοηθεί από την θεά Τύχη.

Την ιδια στιγμη, και η αξιοποίηση στο έπακρο των όσων μας φέρνει η τύχη έχει σίγουρα μεγάλη σημασία. Υπάρχουν όμως και πολλά άτομα που απλώς εξαργυρώνουν τα κληρονομικά τους οφέλη, τα προνόμια που βρήκαν απ’ τη γέννησή τους. Και προικισμένοι απλώς με μια μέτρια ευφυία μπορούν να τα πάνε καλύτερα από όλους μας.