ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΟΙΝΟ ΕΤΟΙΜΟ ΓΙΑ ΤΙΣ QUEER ΒΑΚΧΕΣ;

Οι “Βάκχες” της Έλλης Παπακωνσταντίνου μετά από μια άκρως επιτυχημένη περιοδεία σε θέατρα και φεστιβάλ της Ευρώπης έρχονται να καταλάβουν την Πειραιώς 260 από τις 4 έως τις 6 Ιουλίου.

Η Ελληνίδα δημιουργός που τα τελευταία χρόνια έχει κερδίσει τη διεθνή αναγνώριση, παραδίδει στο κοινό μια πρωτότυπη ανάγνωση της τραγωδίας του Ευριπίδη, ένα σύγχρονο έργο για τη ρευστότητα των φύλων, που συνδέει το θέατρο, την όπερα, τη μουσική και την περφόρμανς.

«Αντλώντας από τον γνωστό μύθο, γράφω και σκηνοθετώ ένα έργο για το τέλος της πατριαρχίας. Στον πυρήνα του η θηλυκότητα και το queer. Στις Βάκχες διαβάζω ακριβώς αυτό το άνοιγμα της εποχής προς τη δυνατότητα μιας άλλης κατανόησης του κόσμου» λέει η Έλλη Παπακωνσταντίνου.

Η Έλλη Παπακωνσταντίνου έχει δίπλα της στις Βάκχες ένα εξαιρετικό καστ καλλιτεχνών, που εκπροσωπούν διαφορετικές εκφάνσεις της τέχνης. «Είναι μεγάλη χαρά να δένεσαι με τόσο υπέροχους καλλιτέχνες. Πρόκειται για μια συνάντηση Ελλήνων και ξένων, όπως είναι οι διεθνείς Ariah Lester (σύνθεση και περφόρμερ), οι Γάλλοι χορογράφοι μας που υπογράφουν ως Sinequanon και εδώ συναντιούνται με τους χορευτές / χορογράφους Χαρά Κότσαλη και Άρη Παπαδόπουλο, τους λυρικούς Γιώργο Ιατρού και Λητώ Μεσσήνη, τον ηθοποιό Βασίλη Μπούτσικο» αναφέρει η Έλλη Παπακωνσταντίνου.

Ο μετεωρίτης Διόνυσος

Ένας μετεωρίτης αναμένεται από στιγμή σε στιγμή να χτυπήσει τη Γη. Οι επιστήμονες τον αποκαλούν «Διόνυσο». Ο αρχαίος θεός έρχεται με σάρκα και οστά και καθοδηγεί τους ήρωες προς το Δωμάτιο του Πόθου. Δεν υπάρχει πιο τρομακτικό δωμάτιο! Για να το φτάσουν, πρέπει να διασχίσουν ένα μυστηριώδες ενεργειακό πεδίο ξεπερνώντας τον φόβο της αποκάλυψης, της πτώσης, της μόλυνσης, της φθοράς, της ύβρεως, της ντροπής.

«Το έργο ξεκινάει σε ένα όχι τόσο μακρινό μέλλον, μετά και από την επίδραση του metoo, σε έναν κόσμο πολιτικής ορθότητας, ταξικά άνισο, όπου οι έμφυλες ταυτότητες και οι σχέσεις των ανθρώπων έχουν πλήρως ρυθμιστεί. Κάπου εκεί φθάνει ο Διόνυσος και αποκαλύπτει την ουσία των πραγμάτων, οδηγώντας τα πρόσωπα σε μια βαθύτερη ένωση με το γίγνεσθαι. Τα οδηγεί στο Δωμάτιο του Πόθου! Τι κρύβεται σε αυτό το δωμάτιο; Μα ο πραγματικός εαυτός μας! Ο πραγματικά ελεύθερος εαυτός μας!» αποκαλύπτει η Έλλη Παπακωνσταντίνου.

Ο θεός Διόνυσος δεν δέχεται την άρνηση, την αναβολή, την περιφρόνηση. Θα εκτελέσει την αποστολή του με κάθε κόστος.

«Σκιαγραφώ τον Διόνυσο ως μια queer θεότητα σε διαρκή ροή που δραπετεύει κάθε σχήματος και περιγράμματος. Διασχίζει σύνορα, έμφυλα, μεταξύ μυθοπλασίας και πραγματικότητας. Ούτε άνδρας ούτε γυναίκα, ο Διόνυσος επιστρέφει για να εκδικηθεί. Ο Ευριπίδης εκφράζει την πολλαπλότητα και την ένωση με το Όλον. Σε αυτόν τον ορίζοντα τον συναντώ για να δώσω μια άλλη εκδοχή του μύθου».

Ο Γιώργος Ιατρού είναι ο Τειρεσίας: “Ο Τειρεσίας μου είμαι εγώ με περούκα κι έντονο μεικαπ. Είναι το άφυλο, και όλα τα φύλα μαζί. Είναι οι επιθυμίες κι η σύνδεση με το θείο μέσα μας. Είναι μεταξύ των κόσμων, με βαθιά σοφία αλλά -γι’ αυτό- δεν παίρνει εαυτόν στα σοβαρά” αναφέρει χαρακτηριστικά στο NEWS 24/7. Η Χαρά Κότσαλη είναι πολύ πιο λακωνική μιλώντας για τον ρόλο της: “Της Αγαύης μου δεν της αρέσει να μιλάει για τον εαυτό της” απαντά κοφτά. “Η Βάκχα μου είναι ο χαρακτήρας του έργου που με την έλευση του Διονύσου βιώνει πρώτη την μεγάλη μεταμόρφωση. Από την νέκρωση και την καταστολή του συναισθήματος περνάει στην έκρηξη της επιθυμίας, στο άνοιγμα του πραγματικού εαυτού, και από εκεί ξεκινάει μία δίνη που παρασέρνει τα πάντα” εξηγεί με τη σειρά της η Λητώ Μεσσήνη.

Ένα πάντρεμα αρχαίου μύθου και σύγχρονης αφήγησης

Η Έλλη Παπακωνσταντίνου παντρεύει τον αρχαίο μύθο με μια σύγχρονη αφήγηση, αξιοποιώντας στο έπακρο τα νέα τεχνολογικά μέσα, το χορό και τον ήχο, τη μυστικιστική εμπειρία. Η δραματουργός βυθίζεται στον ομιχλώδη κόσμο της επιθυμίας και των μυθικών θηριωδιών για να μιλήσει για έναν κόσμο μετα-αποκαλυπτικό, ενόψει μιας επερχόμενης καταστροφής που ολοένα πλησιάζει.

«Δουλεύω πολύ με τους μύθους όχι για να τους κάνω καλύτερους. Σε καμιά περίπτωση. Είναι αριστουργήματα της παγκόσμιας κληρονομιάς μας. Αφηγούμαι εκ νέου μια ιστορία που γεννήθηκε σε συγκεκριμένο ιστορικό πλαίσιο, αλλά τώρα που η ανθρωπότητα ανοίγει προς τη θηλυκότητα, ως άνθρωπος αυτής της εποχής αφηγούμαι αυτήν τη μετάβαση, αυτό το άνοιγμα».

Μια queer, ριζοσπαστική, προκλητική ανάγνωση των Βακχών

Η Έλλη Παπακωνσταντίνου χρησιμοποιεί στην παράσταση μια queer παραστατική γλώσσα, ποπ αλλά με κλασικά οπερατικά ξεσπάσματα, χορευτική αλλά και μυστικιστική, ανεπαίσθητη. Το queer εδώ σχετίζεται με έναν τρόπο κατανόησης όχι μόνο των έμφυλων ταυτοτήτων, αλλά και της αισθητικής, της πολιτικής, της γλώσσας.

«Το queer εδώ πηγάζει από την ίδια την αισθητική γλώσσα της παράστασης, όπου το κιτς, το ποπ και πιο “συστημικές τέχνες” – όπως η όπερα – συνυπάρχουν χωρίς αυτό να δημιουργεί πρόβλημα. Νομίζω αυτή είναι η πολιτική μου πρόταση που συνδέει την αισθητική και με το περιεχόμενο του έργου» λέει η σκηνοθέτις.

Στις Βάκχες λέμε “περάστε μέσα από τις απαγορεύσεις – ακόμη και τα γλωσσικά σύνορα – κι ενωθείτε με τη γιορτινή επιθυμία που διέπει τη ζωή συμπεριληπτικά, αφεθείτε στη Διονυσιακή αμφισημία, εκεί που το σώμα θριαμβεύει εκεί που δεν ξέρετε τι σας περιμένει” αναφέρει η Έλλη Παπακωνσταντίνου.

Η Ευρώπη την δέχτηκε με πολύ θετικές κριτικές. Είναι όμως το ευρύ κοινό στην Ελλάδα “έτοιμο” να δεχτεί την πρόκληση;

“Πιστεύω πως είναι. Αν όχι τώρα, πότε;” αναρωτιέται ο Γιώργος Ιατρού, ενώ η Χαρά Κότσαλη συνεχίζει “νομίζω ότι η στάθμη της ριζοσπαστικότητας και του προκλητικού είναι αρκετά υποκειμενική. Μπορεί κάτι για μένα να είναι προκλητικό ενώ για κάποι@ αλλ@ μπανάλ και το αντίθετο. Επομένως δυσκολεύομαι λιγάκι να οικειοποιηθώ αυτούς τους χαρακτηρισμούς σαν να πρόκειται για ένα απόλυτο μέγεθος.

Δεν θεωρώ ότι πρέπει το κοινό να αποδείξει τίποτα σε σχέση με το πώς αποδέχεται αυτό που εμείς αυτοαποκαλουμε προκλητικό. Το καλλιτεχνικό έργο πάει να συναντήσει το κοινό, το οποίο δεν σημαίνει προφανώς ότι οφείλει να το κολακεύσει, ούτε να του μιλήσει αφ’ υψηλού. Αντίστοιχα οι θεατές πρέπει να θέλουν να συναντηθούν με αυτό που συμβαίνει επί σκηνής. Κι αυτή η πρόθεση συνάντησης , όταν είναι ειλικρινής, αποτελεί τεράστια χειρονομία”.

Η Λητώ Μεσσήνη καταλήγει πως “το ελληνικό κοινό δεν υστερεί σε σχέση με το κοινό της Ευρώπης. Ο πειραματισμός και τα ριζοσπαστικά ανεβάσματα έχουν κατακτήσει την θέση τους στην ελληνική θεατρική σκηνή. Επίσης, το Φεστιβάλ Αθηνών φέρνει το κοινό σε επαφή με έργα σημαντικών δημιουργών και καλλιτεχνών από το εξωτερικό. Οι προσλαμβάνουσές μας είναι διευρυμένες.

Οι καινούργιες αναγνώσεις τα κρατάνε τα έργα ζωντανά. Δεν έρχονται με αλαζονεία να αφηγηθούν μια ιστορία με καλύτερο τρόπο. Έρχονται για να συνομιλήσουν. Κι εμείς αφουγκραζόμαστε. Και ίσως προβληματιζόμαστε. Και άλλοτε συμφωνούμε, άλλοτε όχι. Και αυτό είναι διάλογος”.

Ένα ευρωπαϊκό ταξίδι

Η παράσταση έρχεται στην Πειραιώς 260 μετά από την πρεμιέρα στη La Filature, Scène nationale de Mulhouse στη Γαλλία τον περασμένο Μάρτιο, αλλά και το Festival de Marseille και το διάσημο Holland Festival.

«Παρουσιάζουμε τις Βάκχες με sold out παραστάσεις σε μεγάλα θέατρα της Ευρώπης και η υποδοχή κοινού και κριτικών υπήρξε εξαιρετικά θερμή. Στην Ολλανδία το κοινό χειροκροτούσε όρθιο, είναι πραγματικά συγκινητική αυτή η υποδοχή» λέει η Έλλη Παπακωνσταντίνου.

Πώς είναι όμως να ταξιδεύεις σε όλη την Ευρώπη και μάλιστα σε μεγάλες ευρωπαϊκές σκηνές με μια παράσταση;

Ο Γιώργος Ιατρού αναφέρει πως “είναι πολύ ωραίο να μοιράζεσαι μια δουλειά πολλών μηνών με διαφορετικά κοινά και σε τελείως άλλα πλαίσια και χώρους. Πριν δύο εβδομάδες παίξαμε σε ένα μεγάλο γυάλινο κτίριο πάνω στο νερό με κάθε επισημότητα (muziekgebouw του Άμστερνταμ) και προχτές στη Μασσαλία μετά την πρόβα πηγαίναμε για μπουγιαμπέσα στο λιμάνι με τους τεχνικούς. Το σπουδαίο είναι ότι αγαπήσαμε πολύ το ένα το άλλο στην ομάδα κι ανυπομονούμε να συναντηθούμε στην επόμενη στάση. Μου λείπουν τα παιδιά κι αυτό είναι πολύ όμορφο και ξεχωριστό”.

Η Χαρά Κότσαλη απαντά πως “είναι ευκαιρία να παρατηρήσεις τον τρόπο λειτουργίας του κάθε θεσμού ανάλογα με την πολιτική και οικονομική συνθήκη του της χωρας. Να εντοπίσεις τις μεγαλύτερες ευκολίες -ανάλογα και το μέγεθος του φεστιβάλ φυσικά-, αλλά και να αποδομήσεις τους μύθους που λένε ότι έξω γίνονται όλα με τον ιδανικό τρόπο. Εμένα το ερώτημα που με απασχολεί για τις παραγωγές που ταξιδεύουν στο εξωτερικό είναι πώς δημιουργούμε έργα: σε ποιο κοινό φαντασιακά απευθυνόμαστε; Σε ποιο βαθμό το ζητούμενο της εξαγωγιμότητάς των έργων επικαθοριζει αυτά που δημιουργούνται, στη χρήση της γλώσσας, τη σκηνογραφία, ακόμα και τη θεματολογία ή το πλήθος των καλλιτεχνών που απασχολούνται σε μια παραγωγή”.

Και στο ίδιο μήκος κύματος είναι και η απάντηση της Λητώς Μεσσήνη: “Είναι συναρπαστική η γνωριμία με διαφορετικούς τόπους και ανθρώπους. Και έχει φοβερό ενδιαφέρον να βλέπει κανείς πώς το έργο πάλλεται (και εμείς οι ίδιοι) στις διαφορετικές συνθήκες. Το μέγεθος του θεάτρου και της σκηνής, οι άνθρωποι που εργάζονται εκεί, η προσωπικότητα του κοινού, ακόμα και ο χαρακτήρας της γειτονιάς στην οποία βρίσκεται το κάθε venue, όλα αυτά κάπως λειτουργούν, χτυπούν κάποια διαφορετική χορδή κάθε φορά”.

Μετά την Αθήνα οι Βάκχες θα παρουσιαστούν στην Ιταλία, στο φεστιβάλ της Ρώμης Romaeuropa Festival, στο National Theatre Genova αλλά και ξανά στη Γαλλία.

«Να γίνουμε ο αληθινός μας εαυτός»

Η Έλλη Παπακωνσταντίνου έχει σκηνοθετήσει μια παράσταση πέρα από στεγανά, δίνοντας αφορμή για υπερβάσεις. Η δημιουργός έχει μεταμορφώσει με μοντέρνα υλικά ένα από τα κλασικά κείμενα της αρχαίας ελληνικής δραματουργίας, κάνοντας τη δική της καλλιτεχνική πρόταση στο κοινό.

Η ίδια λέει άλλωστε ποιο θα ήθελε να είναι το μήνυμα από τις Βάκχες: «Βλέπω τη δυνατότητα να γίνουμε ο αληθινός μας εαυτός σε αυτήν τη ζωή στο εδώ και τώρα μέσα από αλλαγές και πιθανές καταστροφές. Δεν πειράζει, ίσως είναι σημαντικότερο να πάμε προς τα εκεί που μας δείχνει ο Διόνυσος. Προς το δωμάτιο της επιθυμίας, όπου δεν ξέρουμε ακριβώς τι θα μας συμβεί αν το τολμήσουμε. Αυτήν την πορεία καταγράφει η παράσταση, μια κίνηση προς τον βαθύτερο εαυτό».

Συντελεστές

• Σύλληψη – Σκηνοθεσία Έλλη Παπακωνσταντίνου
• Κείμενο Έλλη Παπακωνσταντίνου, Χλόη Τζία Κολύρη, Κάκια Γουδέλη
• Χορογραφία Sine Qua Non ART / Christophe Béranger & Jonathan Pranlas-Descours
• Μουσική σύνθεση Ariah Lester
• Παίζουν Ariah Lester, Γιώργος Ιατρού, Χαρά Κότσαλη, Λητώ Μεσσήνη, Βασίλης Μπούτσικος, Άρης Παπαδόπουλος
• Ηλεκτροακουστικές συνθέσεις – Interactive Sound Design Installation –
• Τεχνικός συντονισμός Λάμπρος Πηγούνης
• Σκηνογραφία Μαρία Πανουργιά
• Video Art – Live Video Performance Παντελής Μάκκας
• Κοστούμια Ιωάννα Τσάμη
• Σχεδιασμός φωτισμού Μαριέττα Παυλάκη
• Σχεδιασμός σεισμογράφου Γιάννης Κρανιδιώτης
• Βοηθός σκηνοθέτριας Σπύρος Σουρβίνος
• Σύμβουλος έρευνας Λουίζα Αρκουμανέα
• Συνεργασία στη δραματουργία Ariah Lester, Χάρης Καλαϊτζίδης

Πληροφορίες εισιτηρίων: http://aefestival.gr/plirofories-eisitirion/ Αγορά εισιτηρίων: aefestival.gr, viva.gr & public.gr