ΕΚΛΟΓΕΣ ONLINE: ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΠΕΤΥΧΕΙ ΤΟ ‘ΠΕΙΡΑΜΑ’ DEMOS ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ;

Εδώ και περίπου έναν μήνα, με αφορμή την επεισοδιακή πρώτη διαδικασία εκλογής αρχηγού της Νέας Δημοκρατίας , αρχίσαμε να μιλάμε για ηλεκτρονικά συστήματα ψηφοφορίας, online συνδέσεις με εκλογικούς καταλόγους και άλλα τέτοια. Κάνοντας μια αναζήτηση στο Διαδίκτυο περί αυτών, έπεσα πάνω στο DEMOS και μια ομάδα νέων Ελλήνων επιστημόνων-ερευνητών που στόχος τους είναι να εκσυγχρονίσουν και να αλλάξουν, ίσως, τον τρόπο που ψηφίζουμε. Για την ακρίβεια, αυτό που επιχειρούν είναι ο σχεδιασμός του πρώτου στον κόσμο, ολοκληρωμένου, κρυπτογραφημένου και κατανεμημένου συστήματος ηλεκτρονικής ψηφοφορίας (e-voting) όπου οι ψηφοφόροι μπορούν να επαληθεύσουν ότι οι ψήφοι τους πήγαν πράγματι στον επιθυμητό υποψήφιο και ότι έχουν προσμετρηθεί στο τελικό αποτέλεσμα. Σαφώς και πρόκειται για ένα θέμα-καυτή πατάτα και το πρώτο ερώτημα που προκύπτει είναι κατά πόσον είμαστε έτοιμοι για τέτοιες αλλαγές. Είναι, άραγε, το e-voting καταδικασμένο να αποτύχει, όπως φοβούνται πολλοί;

Η Μέμα Ρουσσοπούλου, αναπληρώτρια καθηγήτρια του τμήματος Πληροφορικής και Τηλεπικοινωνιών του Πανεπιστημίου Αθηνών και βασικό μέλος της ερευνητικής ομάδας του DEMOS, απαντά στο WE του News247: «Υπάρχει μια καταπληκτική ευκαιρία για την Ελλάδα να βρεθεί στην πρώτη γραμμή αυτού του χώρου, καθώς το DEMOS είναι ένα πολύ εξελιγμένο και καινοτόμο σύστημα που βρίσκεται πολύ μπροστά από όλα τα προηγούμενα συστήματα ηλεκτρονικής ψηφοφορίας, από πλευράς διανομής και επαληθευσιμότητας. Αλλά για να είναι η Ελλάδα «έτοιμη» για αυτό, πρέπει να υπάρξει η εκπαίδευση των πολιτών στην χρήση των ηλεκτρονικών συστημάτων ψηφοφορίας, να μάθουν πως λειτουργούν, γιατί είναι επωφελή και τι τα κάνει αξιόπιστα. Επίσης, πιστεύω ότι η ελληνική κυβέρνηση χρειάζεται να ενθαρρύνει την αλλαγή. Και αυτή δεν είναι επιθυμητή από μερικά πρόσωπα ή κόμματα». 

Στην ερώτηση εάν το φιάσκο με την πρώτη ψηφοφορία για την εκλογή αρχηγού της ΝΔ είναι λογικό να αυξάνει την όποια καχυποψία απέναντι σε ένα ηλεκτρονικό σύστημα ψηφοφορίας, η νεαρή καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Αθηνών διευκρινίζει ότι θα πρέπει να υπάρξει μια διαφοροποίηση ανάμεσα στο σύστημα που ήθελε να χρησιμοποιήσει η Νέα Δημοκρατία και σε ένα σύστημα ηλεκτρονικής ψηφοφορίας.

«Αυτό που καταλαβαίνω είναι ότι το σύστημα που επιθυμούσε η ΝΔ ήταν ένα σύστημα καταγραφής ψήφων. Και τούτο γιατί ήθελαν οι πολίτες να ψηφίζουν σε οποιοδήποτε κέντρο της επιλογής τους και ήθελαν να εξασφαλίσουν ότι δεν θα προσπαθούσε κάποιος να ψηφίσει πολλές ακόμη φορές σε διαφορετικά κέντρα. Αυτό είναι πολύ απλούστερο και τελείως διαφορετικό από ένα ηλεκτρονικό σύστημα ψηφοφορίας το οποίο εγγράφει τις πραγματικές ψήφους που δόθηκαν με τρόπο που διαφυλάσσει παράλληλα την ιδιωτικότητα και μυστικότητα. Θα ήταν κρίμα να συγχέονται αυτά τα δύο και να υπάρξει καχυποψία για τα ηλεκτρονικά συστήματα ψηφοφορίας εξαιτίας του φιάσκου της ΝΔ. Επιπλέον, αυτή η υπόθεση είναι και ένα παράδειγμα μιας εξαιρετικά κακής επιλογής ενός κόμματος υπέρ μιας συγκεκριμένης εταιρείας δίχως επαρκή αξιολόγηση της ικανότητάς της να εκπληρώσει την δουλειά. Κατά την γνώμη μου, η καχυποψία των πολιτών θα έπρεπε να επικεντρωθεί στο πώς έγινε η επιλογή της συγκεκριμένης εταιρίας».

Τι ακριβώς, λοιπόν, είναι το DEMOS και πώς προέκυψε; Πρόκειται για ένα ηλεκτρονικό σύστημα ψηφοφορίας και η διαφορά του από τα άλλα, υπάρχοντα συστήματα, είναι πως είναι κατανεμημένο σε πολλά επίπεδα: κρυπτογράφησης, δικτύου, αποθήκευσης, διαχείρισης/λειτουργίας. Αυτό σημαίνει ότι δεν υπάρχει ένα κεντρικό σημείο αποτυχίας και άρα είναι πολύ λιγότερο ευάλωτο σε πιθανές επιθέσεις. Ενισχύει τη διαφάνεια, τη λογοδοσία και τον συμμετοχικό έλεγχο εκ μέρους των πολιτών, αφού υπάρχει η δυνατότητα άμεσης επαλήθευσης και ελέγχου ότι όλη η εκλογική διαδικασία έχει γίνει σωστά, ενώ αυξάνει την συμμετοχή σε αυτήν των κοινωνικών ομάδων που αντιμετωπίζουν σημαντικά φυσικά εμπόδια και συντομεύει την προετοιμασία των εκλογών.

Η ιδέα ήταν του καθηγητή και συναδέλφου της Μέμας Ρουσσοπούλου, του κ. Άγγελου Κιαγιά, ο οποίος εργάζεται για πολλά χρόνια πάνω στα e-voting συστήματα και είναι ειδικός στην κρυπτογράφηση. Ο κ. Κιαγιάς ένωσε τις δυνάμεις του με την Μέμα Ρουσσοπούλου, απόφοιτη του τμήματος Πληροφορικής του Πανεπιστημίου του Μέριλαντ, με διδακτορική διατριβή στο Πανεπιστήμιου του Στάνφορντ και 4ετή παραμονή στο Χάρβαρντ προτού βρεθεί στο Πανεπιστήμιο της Κρήτης και εν συνεχεία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, και δημιούργησε μια ολόκληρη ομάδα στην οποία συμμετέχουν εκτός από αξιόλογους νεαρούς ερευνητές, ονόματα όπως αυτά του καθηγητή Γιώργου Σωτηρέλλη και Ηλία Νικολακόπουλου.

Ενδιαφέρον από το εξωτερικό αλλά και το εσωτερικό

Όπως μας επισημαίνει η κ. Ρουσσοπούλου, υπάρχουν αρκετοί οργανισμοί που έχουν εκφράσει το ενδιαφέρον τους για την χρήση του DEMOS εντός των πανεπιστημίων, ενδιαφέρεται και η ΓΣΕΕ, αλλά και ευρωπαϊκές χώρες. «Σκοπεύουμε να το κάνουμε διαθέσιμο στους servers των πανεπιστημίων για την πανεπιστημιακή κοινότητα τις επόμενες εβδομάδες. Πρόκειται για λογισμικό ανοιχτού κώδικα και θα είναι διαθέσιμο και στην ερευνητική κοινότητα. Βεβαίως, χρειάζεται πολλή δουλειά ακόμα μέχρι να υπάρξει εκείνη η εκδοχή του συστήματος που θα μπορεί να χρησιμοποιηθεί από τους ενδιαφερόμενους οργανισμούς».

Αξίζει να σημειωθεί ότι το συγκεκριμένο πρότζεκτ παρουσιάστηκε πριν μερικές εβδομάδες στην Εσθονία, η οποία ενδιαφέρεται να αναβαθμίσει τα ηλεκτρονικά της συστήματα ψηφοφορίας, ενώ ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει δείξει και ξένος τύπος. Η WallStreet Journal αναφέρει χαρακτηριστικά στο σχετικό δημοσίευμα: «Περίπου 2.500 χρόνια αφότου σχεδίασαν το βασικό λειτουργικό σύστημα της δημοκρατίας «ένα πρόσωπο, μία ψήφος», οι Έλληνες επιχειρούν να το αναβαθμίσουν. Οι επιστήμονες λένε ότι το σύστημα θα μπορεί να εφαρμοστεί και σε επίπεδο εθνικών εκλογών αλλά ας μην περιμένουμε τόσα πολλά από την Ελλάδα, μια χώρα που μέσα σε έναν χρόνο οργάνωσε μεν επιτυχημένα τρεις μεγάλες εθνικές εκλογές, αλλά βρίσκεται σε οικονομική και πολιτική αναταραχή και τώρα έχει και μια προσφυγική κρίση».

Οι φόβοι

Το υπονοούμενο είναι σαφέστατο. Αλλά το μεγαλύτερο εμπόδιο στην εφαρμογή ενός τέτοιου συστήματος είναι ο φόβος. Ο φόβος εκείνων που σε κάθε αλλαγή στην διαδικασία της ψηφοφορίας θεωρούν πως θα υπάρξει και αλλαγή του εκλογικού αποτελέσματος, ο φόβος του τι θα συμβεί εάν κάποιοι χάκερ προσπαθήσουν να επιτεθούν σε ένα σύστημα. Οι φόβοι της ασφάλειας, λοιπόν, είναι που δεν επιτρέπουν την ευρεία χρήση των ηλεκτρονικών συστημάτων ψηφοφορίας.

«Οποιαδήποτε δημόσια ή εμπορική υπηρεσία που είναι προσβάσιμη από το  Ίντερνετ μπορεί να δεχθεί επίθεση από χάκερς. Γι’ αυτό, οποιοδήποτε σύστημα που είναι ζωτικό να είναι ασφαλές, όπως τα συστήματα ηλεκτρονικής ψηφοφορίας, πρέπει να τοποθετείται σε περιβάλλοντα όπου το χάκινγκ είναι απίθανο. Για να οριστούν αυτά τα περιβάλλοντα απαιτείται σε βάθος ανάλυση ασφάλειας που θα πρέπει να έχει προηγηθεί προτού ένα σύστημα ηλεκτρονικής ψηφοφορίας αναπτυχθεί και εφαρμοστεί» τονίζει η Μέμα Ρουσσοπούλου και προσθέτει: « Στο project FINER όπου εντάσσεται το DEMOS έχει τεθεί το θεμέλιο για αυτού του τύπου την ανάλυση και παρέχουμε και δημοσιεύσεις. Επίσης, το σύστημα είναι σχεδιασμένο με μηχανισμούς ελέγχου και επαλήθευσης για να εξασφαλίσουμε ότι η πιθανότητα εκλογικής απάτης δεν θα περάσει απαρατήρητη και μάλιστα, εγκαίρως».

Η Ολλανδία μαζί με την Νορβηγία σταμάτησαν την εφαρμογή των ηλεκτρονικών συστημάτων ψηφοφορίας. Όσον αφορά τους Νορβηγούς, δεν υπήρξε ευρεία πολιτική βούληση για την υιοθέτηση ηλεκτρονικού συστήματος ψηφοφορίας. Η κυβέρνηση τόνιζε χαρακτηριστικά στην σχετική της ανακοίνωση πως τα πιλοτικά πρότζεκτ του 2011 και του 2013 παρείχαν πολύτιμη εμπειρία και γνώση αλλά ελλείψει ευρείας πολιτικής συναίνεσης θεωρούσε μη λογική την δαπάνη χρόνου και χρήματος σε περαιτέρω προγράμματα e-voting. Η Βρετανία έχει χρησιμοποιήσει ηλεκτρονικά συστήματα ψηφοφορίας σε δημοψηφίσματα, τα χρησιμοποιούν η Ελβετία και η Εσθονία, ενώ ο Καναδάς τα χρησιμοποιεί στις δημοτικές εκλογές. Στην Γαλλία και τις ΗΠΑ χρησιμοποιήθηκαν για τις εκλογές των κομμάτων.

Κλείνοντας αυτή την κουβέντα, δεν μπορούσα παρά να ρωτήσω την Μέμα Ρουσοπούλου πώς είναι τα πράγματα στην Ελλάδα για τους νέους επιστήμονες που θέλουν να κάνουν έρευνα και τι πρέπει να αλλάξει στο ελληνικό πανεπιστήμιο. «Είναι πολύ δύσκολο. Χάνεται πολύς χρόνος σε γραφειοκρατικά ζητήματα και, φυσικά, η χρηματοδότηση είναι ελάχιστη. Επίσης, η έννοια «ανταγωνιστικές προσλήψεις» λείπει από το λεξιλόγιο του ελληνικού πανεπιστημίου. Έτσι, τα κορυφαία ταλέντα της Ελλάδας φεύγουν για το εξωτερικό όπου υπάρχουν καλύτερες αποδοχές, όχι καταλήψεις και αξιοπρεπείς συνθήκες». Παρόλα αυτά, εκείνη όπως και πολλά άλλα φωτεινά μυαλά μένουν και επιμένουν, προσπαθώντας έστω και με λιγοστά μέσα να κάνουν την διαφορά και να συνδέσουν την χώρα μας με θετικά επιτεύγματα.