ΕΛΕΝΗ ΤΣΑΛΙΓΟΠΟΥΛΟΥ: “ΔΕΝ ΑΞΙΖΕΙ ΤΟΝ ΚΟΠΟ ΝΑ ΚΑΝΕΙΣ ΚΑΤΙ ΜΟΝΟ ΓΙΑ ΝΑ ΒΓΑΛΕΙΣ ΛΕΦΤΑ”

Η Ελένη Τσαλιγοπούλου μάς προσκαλεί τη Δευτέρα 5 Σεπτεμβρίου στο Faliro Summer Theater στη “Λαϊκή βραδινή”, ένα μουσικό πρόγραμμα γεμάτο παλιά καλά λαϊκά τραγούδια που όλοι έχουμε αγαπήσει και που τώρα θα τα ακούσουμε μέσα από ένα πιο σύγχρονο πρίσμα με νέους μουσικούς και λίγο από το “άρωμα” της εποχής στην οποία γράφτηκαν.

Μαζί της, ένας καλλιτέχνης με σπάνιο ταλέντο στην ερμηνεία των λαϊκών και ρεμπέτικων τραγουδιών, ο Γιάννης Διονυσίου, καθώς και ένας από τους πολλά υποσχόμενους δημιουργούς της νέας γενιάς, ο Γιάννης Παπαγεωργίου, στη λαϊκή κιθάρα και στο τραγούδι. Την παράσταση συμπληρώνουν πέντε σημαντικοί δεξιοτέχνες μουσικοί και δημιουργοί μουσικής, γνώστες και ανανεωτές του είδους: ο Μανώλης Πάππος στο μπουζούκι, ο Σάκης Καρακώστας στο βιολί, ο Στρατής Σκουρκέας στα κρουστά, ο Σπύρος Χατζηκωνσταντίνου στην ηλεκτρική κιθάρα και ο Άγης Παπαπαναγιώτου στο κοντραμπάσο.

Αφορμή για τη δημιουργία του συγκεκριμένου προγράμματος, όπως είπε η Ελένη Τσαλιγοπούλου στο MAGAZINE είναι ο νέος δίσκος που ετοιμάζει με τραγούδια του πολύ αγαπημένου της συνθέτη Απόστολου Καλδάρα, ένα όνειρο ετών για εκείνη, που επιτέλους πραγματοποιήθηκε. Ήδη έχουν κυκλοφορήσει βίντεο για τα “Γιατί γλυκιά μου κλαις” και “Η Φαντασία” που μας βάζουν στο κλίμα αυτής της νέας δουλειάς, που θα ολοκληρωθεί μετά τον Οκτώβρη και ακόμα δεν έχει τίτλο.

Πώς προέκυψε η ιδέα για έναν δίσκο με τα τραγούδια του Απόστολου Καλδάρα;

“Το… όνειρο για τον δίσκο δεν είναι τωρινό, μιας και δεν έχω πάψει ποτέ να ασχολούμαι με τον σπουδαίο συνθέτη Απόστολο Καλδάρα. Υπάρχει και μία δισκογραφία πίσω στο ‘89, ‘90, που κάναμε με μία ομάδα μουσικών από τη Θεσσαλονίκη και τον Κώστα Καλδάρα, τον γιο του συνθέτη [Αναφέρεται στον δίσκο “Αφιέρωμα στον Απόστολο” με τους Α. Καρακότα και Μ. Παπαζήση, στον οποίο ερμήνευσε τα: “Ένα Τραγούδι Απ’ Τ’ Αλγέρι”, “Συ Μου Χάραξες Πορεία”, “Η Παραστρατημένη”, “Φέρτε Μια Κούπα Με Κρασί” και “Γιορτή Ζεϊμπέκηδων”]. Μάλιστα τότε θα έδινε το παρών και ο ίδιος ο Απόστολος, όμως τον Απρίλιο του 1990 έφυγε από τη ζωή και δεν προλάβαμε.

 

 

Στον δίσκο που ετοιμάζω αυτό το διάστημα τραγουδάω τον Καλδάρα με μία άλλη ομάδα μουσικών, πολύ πιο σύγχρονη, με έναν διαφορετικό ήχο, όχι όμως τρέλα “πειραγμένο”. Με μία ομάδα νέων ανθρώπων, τραγουδάω ξανά όλα αυτά τα ωραία κομμάτια, που καλύπτουν το ευρύ φάσμα του Απόστολου Καλδάρα ως σύνθετη. Από τα ρεμπέτικα και τα λαϊκά του μέχρι τα έντεχνα που φτάνουν μέχρι τη δεκαετία του ‘80 και όσα περιέχονται στους δίσκους “Βυζαντινός Εσπερινός” και “Μικρά Ασία”.

Ο δίσκος δεν έχει ολοκληρωθεί, αλλά εξελίσσεται με έναν τρόπο που μου αρέσει πάρα πολύ. Εγώ έχω στούντιο στο σπίτι, οπότε εκεί μαζευόμαστε – μαζί με τον Μανώλη Πάππο, τον Σπύρο Χατζηκωνσταντίνου, τον Άγη Παπαπαναγιώτου –και κάνουμε τις πρόβες μας. Βλέπουμε προς τα πού μπορούμε και προς τα πού θέλουμε να πάμε το κάθε τραγούδι και μετά κατεβαίνουμε στο στούντιο και το ηχογραφούμε.

Tα τραγούδια αυτά έχουν ένα “πείραγμα” που είναι τόσο όσο. Eίναι αφαιρετικό. Γενικά ξεκινάμε με την αφαίρεση – δεν έχουμε καν κρουστά – και πάμε να βρούμε το μουσικό μονοπάτι να αναδείξουμε τις σπουδαίες συνθέσεις, αλλά και τον λόγο των σπουδαίων στιχουργών.

Μάλιστα τα περισσότερα τραγούδια τα γράφουμε όλοι μαζί. Και αυτή η διαδικασία μου αρέσει γιατί έχει κάτι από την παλιά ωραία “μυρωδιά” του πώς γινόταν το λαϊκό τραγούδι. Δουλεύουμε όλοι μαζί και είναι κάτι που η δική μου γενιά δεν το είχε”.

Τι θαυμάζετε στη μορφή και στο αποτύπωμα που άφησε πίσω του ο Απόστολος Καλδάρας;

“Δυστυχώς, με τον ίδιο τον συνθέτη δεν είχαμε κάποια προσωπική επαφή, γιατί δεν πρόλαβα. Γνωρίστηκα όμως με τον γιο του τον Κώστα και μέσα από αυτόν κατάλαβα περισσότερα πράγματα για τον συνθέτη Καλδάρα – ίσως και το “γιατί” του έχω τόση αδυναμία, περισσότερο από όλους τους άλλους δημιουργούς.

Τον θαυμάζω γιατί κατάφερε να ξεπεράσει τον εαυτό του, και ενώ έγραφε με ρεμπέτικο στιλ από τη δεκαετία του ‘40 κατάφερε στη δεκαετία του ‘70 να γίνει ένας λυρικός έντεχνος λαϊκός συνθέτης, κάτι που δεν το κατάφεραν οι συνθέτες της εποχής του. Ο Βασίλης Τσιτσάνης, ας πούμε, έμεινε στο λαϊκότροπο, στο λαϊκό τραγούδι.

Ο Καλδάρας αποσύρθηκε στη δεκαετία του ‘70 από τους χώρους των νυχτερινών μαγαζιών – είχε γίνει και ένα περιστατικό στο οποίο έχασε πρόωρα την κόρη του – και έκανε μια στροφή στην καριέρα του. Τότε δημιουργήθηκε μία άλλη ανάγκη για εκείνον. Σαν να μπήκε “πιο μέσα” στη μουσική, διάβαζε πιο πολύ, άκουσε διαφορετική μουσική, και μετά έγραψε αριστουργήματα. Ήταν ο μόνος, πιστεύω, τόσο σπουδαίος από όλους τους δημιουργούς της γενιάς εκείνης (που γεννήθηκαν το ‘22)”.

Ερμηνεύετε τραγούδια που έχουν αφήσει ανεξίτηλο το σημάδι τους και είναι διαχρονικά. Γράφονται σήμερα τραγούδια που θα αντέξουν στο χρόνο;

“Αυτό είναι λίγο στενάχωρο, γιατί πραγματικά δεν πιστεύω ότι πολλά από τα τραγούδια που ακούμε σήμερα θα ‘επιβιώσουν’. Δηλαδή αυτή τη στιγμή στα ραδιόφωνα ένα τραγούδι ακούγεται έναν μήνα, μετά όχι. Αυτό που μας βοηθάει εμάς στην Ελλάδα είναι τα live. Αλλά την ίδια στιγμή οι ζωντανές εμφανίσεις κάνουν τα πράγματα λίγο πιο περίπλοκα, γιατί κατά μία έννοια αναλωνόμαστε οι καλλιτέχνες μέσα σε αυτή τη διαδικασία. Δεν θέλω φυσικά να φανώ αχάριστη, ειδικά τώρα καθώς ήμασταν τα τελευταία δύο χρόνια χωρίς καθόλου ζωντανές παραστάσεις, και άρα οικονομικά όλοι έχουμε κουραστεί.

Θεωρώ ότι γράφονται υπέροχα τραγούδια, όμως είμαστε σε ένα μεταβατικό στάδιο και εύχομαι να βρεθεί ο τρόπος αυτά τα τραγούδια να φτάνουν στα αυτιά του κόσμου. Ευτυχώς, υπάρχει το Spotify και εύχομαι να βρεθεί και μία λύση για να πληρωθεί σωστά η μουσική, οι δημιουργοί και οι ερμηνευτές. Γενικά είμαστε σε μία κατάσταση αποκαρδιωτική, και αυτό κυρίως αφορά τους νέους. Εγώ και οι καλλιτέχνες της γενιάς μου κάναμε χρυσούς, πλατινένιους δίσκους καταγράψαμε την εποχή μας και μπήκαμε στη διαδικασία να δημιουργήσουμε πολλά ωραία πράγματα στον χώρο της μουσικής. Τώρα όμως τι γίνεται με τους νέους; Αυτό είναι ένα ερώτημα το οποίο έχω πολύ έντονα στο μυαλό μου τα τελευταία 10 χρόνια.

Η νέα γενιά, πάντως, φαίνεται ότι προτιμάει την τραπ, για την οποία έχει χυθεί πολύ μελάνι αναφορικά με τα μηνύματα που περνάει μέσα από τους στίχους των τραγουδιών της.

“Εμένα μου αρέσει να ακούω μουσική. Η καλή χιπ χοπ, για παράδειγμα, έχει κάτι πολύ ωραίο, γιατί έχει καλή στιχουργική. Η τραπ για μένα είναι μία μόδα και είναι κακή 100%. Είναι σαν να λέμε η ‘κακή πλευρά της μουσικής’. Και πόσο μάλλον όταν δεν υπάρχει καθόλου μουσική και υπάρχει μόνο μία χυδαιολογία. Αυτό για ποιο λόγο να μου αρέσει; Δυστυχώς, όμως, πάρα πολύς κόσμος και πάρα πολλά νέα παιδιά ακούνε τραπ μανιωδώς.”

Και το σύγχρονο λαϊκό τραγούδι; Υπάρχουν νέοι μουσικοί που δημιουργούν ένα… αντίβαρο;

Ένας από τους λόγους που έκανα τη “Λαϊκή βραδινή” – και είναι ένα υπέροχο μήνυμα αυτό για τη θετική πλευρά της μουσικής στην Ελλάδα σήμερα – είναι ότι βλέπω μία πολύ νέα γενιά, η οποία ασχολείται με το λαϊκό τραγούδι. Δεν είναι τυχαίο. Αν δεν άκουγα τον Γιάννη (Διονυσίου), τη Σέμελη (Παπαβασιλείου), την Ιουλία (Καραπατάκη), την Ανατολή (Μαριόλα), αν δεν είχα ακούσει αυτά τα παιδιά, που τραγουδήσαμε μαζί στον Σταυρό του Νότου, μπορεί και να μην έμπαινα στη διαδικασία. Μου άνοιξαν την όρεξη και βλέπω ότι ξαναπιάνουν σωστά το νήμα του λαϊκού τραγουδιού.

Η προηγούμενη ήταν η γενιά του έντεχνου. Τώρα πάμε και ‘κοιτάμε ξανά’ τον λαϊκό τραγουδιστή και τον λαϊκό σύνθετη τραγουδοποιό με έναν τρόπο μοναδικό. Ίσως γιατί αυτά τα παιδιά κάνουν λαϊκό τραγούδι χωρίς να σκέφτονται τα μαγαζιά. Γιατί τα (μεγάλα) “μαγαζιά” δεν υπάρχουν για αυτούς. Για πολλά χρόνια τραγουδούσαν σε πολύ μικρά μαγαζιά χωρίς να σκέφτονται τις αμοιβές, οι οποίες ήταν αστείες. Και είναι ακόμη. Για λίγα λεφτά παίζουν σε μικρούς χώρους.

Τα τελευταία δύο χρόνια φαίνεται ότι κάτι αρχίζει να αλλάζει. Ακούμε και δικά τους τραγούδια. Κάνουν την προσπάθειά τους να ‘μιλήσουν’ με έναν τρόπο. Να υπάρξουν. Να ακούσουμε τι θέλουν να μας πουν. Θεωρώ ότι υπάρχει ελπίδα, λοιπόν. Το θέμα με το λαϊκό τραγούδι στην Ελλάδα είναι εντελώς και απολύτως εξελίξιμο”.

Η πανδημία σας έκανε να αναθεωρήσετε ορισμένες αξίες ή συμπεριφορές σας;

“Ενώ στην αρχή της πανδημίας είχα σοκαριστεί και φοβήθηκα ότι μπορεί να επηρεαστεί πολύ αρνητικά ο τρόπος που εκφραζόμαστε, τελικά βλέπω ότι τέτοιου είδους ‘πανδημίες’ μπορεί να έχουμε και πιο συχνά από ότι πιστεύουμε.

Σε σχέση με τη μουσική, κατάλαβα ότι πραγματικά δεν αξίζει τον κόπο να κάνεις κάτι μόνο για να βγάλεις λεφτά. Πρέπει να κάνεις ακριβώς και μόνο το κέφι σου. Ήταν κάτι που έτσι κι αλλιώς τα τελευταία χρόνια το έκανα. Απλά με απασχολούσε ο φόβος ότι μπορεί να μείνω “εκτός” δουλειάς. Όταν όμως ξαναμπήκα ενεργά στη διαδικασία της δισκογραφίας και του live κατάλαβα ότι το μόνο που θέλω είναι να κάνω ακριβώς αυτό που θέλω. Για όσο τραγουδάω ακόμα.

Μου αρέσουν οι μικροί χώροι και μου αρέσει να κάνω απολύτως το κέφι μου. Και έχω το δικαίωμα να το κάνω αυτό. Και μπορώ πλέον. Είμαι πάνω σε μία σκηνή και μεταφέρω συναισθήματα. Αφού μας μένει μόνο το live, θέλω να το κάνω όσο το δυνατόν πιο σωστά κατά τη δική μου ανάγκη.”

Πώς αντιμετωπίζετε τη φράση που ακούγεται διαρκώς γύρω μας “θα έχουμε δύσκολο χειμώνα”;

“Η κατάσταση είναι όντως δύσκολη. Μιλώντας προσωπικά, για όλα στη ζωή μου “φταίει η μουσική”. Η μουσική με συντονίζει. Η ύπαρξη της μουσικής ακόμα στη ζωή μου με κάνει να βλέπω λίγο πιο χαλαρά και όχι τόσο αρνητικά την κατάσταση που περνάμε τα τελευταία χρόνια.

Και μπορεί τα πράγματα που έρχονται να είναι σκληρά. Αλλά με τη μουσικη κάτι (μου) συμβαίνει. Γι αυτό και θεωρώ “ήρωες” όλους αυτούς τους ανθρώπους που δεν έχουν ένα μέσο τέχνης για να εκφραστούν και πρέπει να ανταπεξέλθουν σε αυτή την πολύ δύσκολη καθημερινή κατάσταση. Σε μια πραγματικότητα που… “κυριολεκτούμε”. Θεωρώ ότι με τη ζωή δεν πρέπει να κυριολεκτούμε. Θα πρέπει να “προσπερνάμε”. Γιατί είναι μικρή και είναι ακριβή. Δεν πρέπει να τη στριφογυρίζουμε και να τη “λερώνουμε”, να την “αμαυρώνουμε” μέσα σε όλα αυτά τα τόσο δύσκολα που βιώνουμε. Πρέπει να βρίσκουμε ένα τρόπο να κρατάμε τη ζωή λίγο πιο φωτεινή… για να αντέξουμε. Για μένα αυτό το κάνει η μουσική”.

Επόμενα σχέδια; Βάζετε μακροπρόθεσμους στόχους;

Κάνω όνειρα και βάζω στόχους, αλλά το πιο ουσιαστικό είναι οι παρέες. Όλα αυτά που ονειρευόμαστε μαζί με ανθρώπους, με μουσικούς, αυτά είναι τα σχέδιά μας. Οι άνθρωποι έχουν σημασία. Οι άνθρωποι που επιλέγουμε να έχουμε κοντά μας είναι αυτοί οι οποίοι ουσιαστικά μας δείχνουν το δρόμο.

Νομίζω θα ήμουν αχάριστη αν έλεγα ότι κάτι δεν βίωσα και μου λείπει. Τα βίωσα όλα πολύ ωραία σε σχέση με τη μουσική και με τα live και με τη δισκογραφία. Όλο το πράγμα είχε μία ροή. Αυτό που ονειρεύομαι είναι να ακούσω ακόμα πιο πολλή μουσική, μουσική από άλλους δημιουργούς. Να εμπνευστώ και να ξυπνήσει μέσα μου η ανάγκη να γράψω ξανά μουσική – κάτι που όταν το έκανα περνούσα τέλεια. Και φυσικά ελπίζω να είμαστε υγιείς και βασική προϋπόθεση είναι να έχω φωνή”.

Τι θα ακούσουμε στη “Λαϊκή Βραδινή” στο Faliro Summer Theater;

Η “Λαϊκή Βραδινή” είναι το λαϊκό τραγούδι και η εξέλιξή του μέχρι σήμερα. Το λαϊκό τραγούδι του Καλδάρα, του Χιώτη, του Ζαμπέτα, του Παπαϊωάννου και του Βαμβακάρη και το πώς επηρέασαν τους μεγάλους μας έντεχνους. Και το πώς αυτοί οι μεγάλοι έντεχνοι επηρέασαν εμάς και εμείς τις νέες γενιές. Πώς όλα αυτά τα τραγούδια μιλούν στην ψυχή μας και με μία αισθητική κάπως διαφοροποιημένη – όχι τόσο πολύ ‘αναλώσιμη’ όπως γινόταν τα προηγούμενα χρόνια.

Δεν θα ανέβουμε στη σκηνή ντε και καλά για να χορέψουμε, για να διασκεδάσουμε, για να τα σπάσουμε αλλά για να τραγουδήσουμε, να θυμηθούμε με ευαισθησία και να ακούσουμε αυτή τη μαγεία της μουσικής με μία άλλη αισθητική. Δεν είναι τραγούδια που δεν τα ξέρουμε. Αλλά ο τρόπος που ‘μπαίνει το ένα μέσα στο άλλο’ και το γεγονός ότι συνδέονται με τους νεότερους μουσικούς αυτό κάνει αυτήν την παράσταση μαγική, μέσα στη διαφορετικότητά της. Μία παράσταση με απλότητα και λαϊκά τραγούδια που άντεξαν στο χρόνο και προχωρούν στο μέλλον.