ΕΝΑ ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΣΤΟ ΚΕΝΤΡΟ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ

Η Ελλάδα είναι μια χώρα της Ιστορίας -της αρχαίας Ιστορίας βέβαια. Το ένδοξο αρχαίο παρελθόν δεν είναι απλώς μια αναφορά, αλλά πυλώνας της εθνικής ιδεολογίας και της τουριστικής βιομηχανίας. Σε πολύ λίγες χώρες του κόσμου η αρχαιότητα έχει τόσο μεγάλη σημασία στη σύγχρονη ζωή μιας χώρας.

Από την άλλη, η σύγχρονη Ιστορία βρίσκεται πάντοτε σε δεύτερη μοίρα. Οι γνώσεις του κοινού για τα γεγονότα του 20ού αιώνα είναι ανεπαρκείς και η Εκπαίδευση ουσιαστικά προσπερνάει κρίσιμες ιστορικές περιόδους, όπως ο Εμφύλιος.

Από αυτή τη σκοπιά, θεσμοί όπως τα Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας (ΑΣΚΙ) έχουν βαρύνοντα ρόλο σε ό,τι αφορά τη διάσωση των τεκμηρίων της σύγχρονης Ιστορίας, την ενίσχυση της επιστημονικής έρευνας, καθώς και τη διατήρηση της συλλογικής μνήμης.

Φέτος τα ΑΣΚΙ συμπληρώνουν τριάντα χρόνια ζωής, κάτι που ασφαλώς αποτελεί επίτευγμα σε μια χώρα όπου οι πολιτιστικοί θεσμοί βρίσκονται διαρκώς μεταξύ φθοράς και αφθαρσίας. Για να γιορτάσουν τα τριακοστά γενέθλιά τους τα ΑΣΚΙ οργανώνουν από τις 9 έως τις 19 Φεβρουαρίου ένα πολύ πρωτότυπο Φεστιβάλ Ιστορίας.

Νομίζω ότι είναι η πρώτη φορά που γίνεται στο κέντρο της Αθήνα ένας τόσο μεγάλης κλίμακας κύκλος εξωστρεφών δράσεων για τη σύγχρονη ελληνική Ιστορία. Με σημείο αναφοράς την έκθεση στο Πάρκο Ελευθερίας (πρώην ΕΑΤ-ΕΣΑ) «Όταν όλα είναι δυνατά! 4 στιγμές του 20ού αιώνα», το Φεστιβάλ Ιστορίας περιλαμβάνει θεματικές συζητήσεις, εργαστήρια, προβολές ντοκιμαντέρ και ιστορικούς περίπατους. Όλες οι εκδηλώσεις είναι με ελεύθερη είσοδο.

Εκατομμύρια σελίδες

Όμως τι ακριβώς είναι τα ΑΣΚΙ; Ο διευθυντής τους, Κωστής Καρπόζηλος μάς είπε ότι «τα Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας είναι ένας αρχειακός οργανισμός. Αυτό σημαίνει ότι στις εγκαταστάσεις μας διαφυλάσσουμε εκατομμύρια σελίδες χαρτιού -και όχι μόνο. Την ίδια στιγμή εξασφαλίζουμε την πρόσβαση των ανθρώπων στον όγκο αυτής της ιστορικής πληροφορίας. Τα ΑΣΚΙ εστιάζουν κυρίως στα πολιτικά και κοινωνικά κινήματα του 20ού αιώνα». Μερικές από αυτές τις πολύτιμες σελίδες μπορείτε να τις δείτε στο αφιέρωμα του Magazine.

Ο κ. Καρπόζηλος πρόσθεσε ότι τα ΑΣΚΙ αποτελούν επίσης «δυναμικό ερευνητικό φορέα που οργανώνει και προωθεί την επιστημονική συζήτηση γύρω από το παρελθόν, ενώ την ίδια στιγμή παρεμβαίνουν στη δημόσια συζήτηση γύρω από αυτό».

Το δικαίωμα του πολίτη

Ιδιαίτερη εντύπωση προκαλεί το γεγονός ότι αφετηριακός στόχος των ΑΣΚΙ υπήρξε η υπεράσπιση του δικαιώματος του πολίτη να γνωρίζει την Ιστορία του, όπως τόνιζε ο Φίλιππος Ηλιού, ο σπουδαίος ιστορικός που πρωτοστάτησε στην ίδρυσή τους το 1992.

«Θυμίζω ότι λίγα χρόνια πριν, το 1989, η συγκυβέρνηση Αριστεράς και Δεξιάς στην Ελλάδα είχε αποφασίσει να επισφραγίσει το τέλος του Εμφυλίου μέσα από την τελετουργική καύση εκατομμυρίων φακέλων παρακολούθησης των πολιτών» λέει ο Κωστής Καρπόζηλος. «Κατά συνέπεια», συνεχίζει, η ίδρυση των ΑΣΚΙ ήταν μία έμπρακτη απάντηση στην πολιτική της λήθης». Χαρακτηριστική αυτής της λογικής είναι πλήρης ελευθερία πρόσβασης σε όλα τα αρχεία και τις συλλογές των ΑΣΚΙ.

Η δημόσια Ιστορία

Ο διευθυντής των ΑΣΚΙ δίνει έμφαση στη δράση του οργανισμού στο πεδίο της δημόσιας Ιστορίας: «Σήμερα, μια φοιτήτρια δεν θα μάθει τα ΑΣΚΙ μόνο όταν χρειαστεί να έρθει σε εμάς για να κάνει μία εργασία της γύρω από τον Εμφύλιο ή το αντιδικτατορικό κίνημα. Μπορεί στο μεταξύ να ακούει την εβδομαδιαία εκπομπή μας στο Κόκκινο, να κατεβάζει τα επεισόδια του «Ιστορία στο Κόκκινο» μέσα από το Spotify, να διαβάζει το περιοδικό Αρχειοτάξιο, να έχει συμπορευτεί μαζί μας σε έναν ιστορικό περίπατο, να έχει παρακολουθήσει ένα συνέδριο ή ένα σεμινάριο των ΑΣΚΙ. Και πάνω από όλα, μπορεί να περιηγηθεί στα ψηφιακά μας προγράμματα όπως για παράδειγμα το Ψηφιακό Μουσείο της Μακρονήσου».

Μυθολογίες και συνωμοσίες

Σε ό,τι αφορά την κατάσταση της έρευνας για τη σύγχρονη Ιστορία, ο κ. Καρπόζηλος υποστηρίζει πως «από τη μία συνηθίζουμε να συμφωνούμε ότι δεν ξέρουμε πράγματα γύρω από το παρελθόν, αλλά από την άλλη βολευόμαστε στην αναπαραγωγή των ίδιων ιστοριών -και μυθολογιών- γύρω από αυτό».

Για να στηρίξει την εκτίμησή του δίνει ένα παράδειγμα: «Είχαμε την επέτειο των 100 ετών από το τέλος του ελληνοτουρκικού πολέμου και φέτος την επέτειο από την ελληνοτουρκική ανταλλαγή των πληθυσμών. Δεν έχουμε ακόμα, παρά τα χιλιάδες επετειακά δημοσιεύματα, μία νέα ερευνητική δουλειά που δεν θα συζητά το Χ ή το Ψ επεισόδιο, αλλά που θα μας προσφέρει μία εποπτική ματιά γύρω από τις συγκλονιστικές αυτές μεταβολές. Αυτό που μας λείπει, είναι τα ερωτήματα. Αυτά δηλαδή που θα απελευθερώσουν τη ματιά μας από μια φιλοσοφία της ιστορίας που θεωρεί ότι όλα ήταν έργο μεγάλων ανδρών ή αναζητά παντού συνωμοσίες και στημένα παιχνίδια».

Σε τι χρησιμεύει η Ιστορία

Κατά τον κ. Καρπόζηλο, «η Ιστορία έχει σημασία όχι ως ένα στατικό παρελθόν, αλλά ως ένα ανοιχτό πεδίο στοχασμού και αναρώτησης». Μπορεί δε να μας βοηθήσει «στο να αποδεχτούμε ότι το απρόβλεπτο που βιώνουμε σήμερα δεν είναι κάτι το πρωτοφανές. Συνηθίζουμε να θεωρούμε ότι στο παρελθόν όλα ήταν ξεκάθαρα. Αυτό απλώς συμβαίνει επειδή ξέρουμε το αποτέλεσμα. Αλλά ούτε αυτό αρκεί. Στο ποδόσφαιρο, πριν από κάθε ματς ρίχνουμε μία ματιά στην «προϊστορία» των δύο ομάδων. Αυτό δεν θα μας πει ποιος θα κερδίσει. Θα μας βοηθήσει να καταλάβουμε όμως τις ειδικές συνθήκες που ορίζουν το σήμερα- π.χ. αν υπάρχει ένα ιστορικό μεγάλης αντιπαλότητας μεταξύ των δύο ομάδων. Κυρίως όμως θα μας εξοικειώσει με την ιδέα ότι όλα είναι ανοιχτά. Και το τελικό αποτέλεσμα θα κριθεί από τους ανθρώπους που βρίσκονται μέσα στο παιχνίδι. Από μας δηλαδή».

Πρόγραμμα Φεστιβάλ Ιστορίας

Πέμπτη, 9 Φεβρουαρίου | Ωράριο έκθεσης: 18:00-22:00

• 19:00 Εγκαίνια

Παρασκευή, 10 Φεβρουαρίου | Ωράριο έκθεσης: 11:00-21:00

• 17:00 Ξενάγηση στην έκθεση

• 19:00 Μεταπολίτευση: όσα δεν γνωρίζουμε και θέλουμε να μάθουμε

Συζητούν οι ιστορικοί: Έφη Αβδελά (Παν. Κρήτης), Πολυμέρης Βόγλης (Παν. Θεσσαλίας), Έφη Γαζή (Παν. Πελοποννήσου), Αντώνης Λιάκος (ΕΚΠΑ)

Σάββατο, 11 Φεβρουαρίου | Ωράριο έκθεσης: 10:00-19:00

• 12:00 Ξενάγηση στην έκθεση

• 17:00 Ο φωτογράφος των γονιών μου: 30 χρόνια αλβανικής μετανάστευσης

Συζητούν: Σπύρος Στάβερης (φωτογράφος), Πάτυ Βαρδάμη (θεωρητικός κριτικών σπουδών και τέχνης), Κωστής Καρπόζηλος (ΑΣΚΙ), Ιλιρίντα Μουσαράι (συντονίστρια Αρχείου Αλβανικής Μετανάστευσης, ΑΣΚΙ), Μαρλένο Νίκα (καλλιτέχνης-ακτιβιστής), Ερβίν Σέχου (κοινωνικός επιστήμονας-ακτιβιστής)

Η εκδήλωση υποστηρίζεται από το SNPHI at Columbia University και θα μεταδοθεί ζωντανά στο facebook

Κυριακή, 12 Φεβρουαρίου | Ωράριο έκθεσης: 10:00-15:00

• 12:00 Δημιούργησε το δικό σου τεκμήριο. Εργαστήριο μεταξοτυπίας με την ομάδα Λούπες

• 12:00 Ιστορικός Περίπατος: Από τον Τρούμαν στον Βενιζέλο, διαμάχες και προσδοκίες για τον δημόσιο χώρο στην Αθήνα του Ψυχρού Πολέμου

Συντονισμός: Ελένη Κούκη (ιστορικός, ΕΑΠ-ΑΣΚΙ), Πηνελόπη Πετσίνη (δρ. τεχνών και ανθρωπιστικών επιστημών)

Σημείο συνάντησης: Άγαλμα Τρούμαν (Λεωφ. Βασιλέως Κωνσταντίνου 42)

Δευτέρα, 13 Φεβρουαρίου | Η έκθεση θα παραμείνει κλειστή

• 12:00 Ξενάγηση στο Μουσείο Πολιτικών Εξορίστων Άη Στράτη (Αγ. Ασωμάτων 31)

Κρατήσεις θέσεων στο [email protected] και στο τηλ. 210-3213488

• 16:00 Ιστορικός Περίπατος: Φοιτητές στην πόλη: διαδρομές του φοιτητικού κινήματος

Συντονισμός: Αγγελική Χριστοδούλου (ιστορικός, ΑΣΚΙ)

Σημείο συνάντησης: Προπύλαια (Πανεπιστημίου 30)

Τρίτη, 14 Φεβρουαρίου | Ωράριο έκθεσης: 11:00-19:00

• 12:00 Ξενάγηση στην έκθεση

• 17:00 Μεταπολίτευση, Λογοτεχνία και Αριστερά

Συζητούν: Κώστας Καραβίδας (φιλόλογος, Παν. Ιωαννίνων), Γιάννης Παπαθεοδώρου (φιλόλογος, Παν. Πατρών), Άννα-Μαρία Σιχάνη (ερευνήτρια ψηφιακών ανθρωπιστικών επιστημών, University of London), Βαγγέλης Χατζηβασιλείου (κριτικός λογοτεχνίας)

Τετάρτη, 15 Φεβρουαρίου | Ωράριο έκθεσης: 11:00-19:00

• 11:00 Ημερίδα: Αρχεία σε συνθήκες μετάβασης

1) Αρχεία σε πανδημία: μια συζήτηση για την εμπειρία του lockdown στους αρχειακούς φορείς

Συζητούν: Μαρία Βλασσοπούλου (Μπενάκειος Βιβλιοθήκη/Βιβλιοθήκη της Βουλής), Άντα Κάπολα – Πολίνα Ιορδανίδου (ΑΣΚΙ), Ελένη Μπενέκη (Ελληνική Αρχειακή Εταιρεία), Σοφία Μπόρα (ΕΛΙΑ/ΜΙΕΤ), Αμαλία Παππά (ΓΑΚ), Ζήσιμος Συνοδινός (ΑΣΚΙ/ΕΜΙΑΝ)

2) Αρχεία σε ψηφία: μια συζήτηση για την παραγωγή, οργάνωση και διαχείριση των ψηφιακών αρχείων

Συζητούν: Αγιάτη Μπενάρδου (DARIAH-ERIC), Χρήστος Παπαθεοδώρου (ΕΚΠΑ), Στάθης Παυλόπουλος (ΑΣΚΙ), Γιάννης Στογιαννίδης (Παν. Δ. Αττικής), Χρήστος Χρυσανθόπουλος (ΕΙΕ-Αρχείων Τάξις) – Άννα-Μαρία Σιχάνη (University of London)

• 17:00 Προσφυγικές Ιστορίες και Αριστερά. Παρουσίαση του νέου τεύχους του π. Αρχειοτάξιο

Το τεύχος παρουσιάζουν: Όλγα Λαφαζάνη (κοινωνική γεωγράφος, ΕΙΕ), Πόπη Πολέμη (ιστορικός, ΑΣΚΙ), Δημήτρης Χριστόπουλος (πολιτειολόγος, Πάντειο Πανεπιστήμιο)

Πέμπτη, 16 Φεβρουαρίου | Ωράριο έκθεσης: 11.00-21:00

• 12:00 Ξενάγηση στην έκθεση

Προβολές ντοκιμαντέρ

• 17:00 Μια μεγάλη περιπέτεια: η αναγνώριση της Εθνικής Αντίστασης (2021, 1ω 14λ)

• 19:00 Η σιωπή των Άλλων (El silencio de otros, Ισπανία, 2018, 1ω 36λ)

Ευχαριστούμε τον Τηλεοπτικό Σταθμό της Βουλής των Ελλήνων για την παραχώρηση

Εισαγωγή-σχολιασμός: Μάνος Αυγερίδης (ιστορικός, ΑΣΚΙ)

Παρασκευή, 17 Φεβρουαρίου | Ωράριο έκθεσης: 11:00-21:00

• 12:00 Ξενάγηση στην έκθεση

• 19:00 Αναζητώντας τα υποκείμενα στο αρχείο. Νέες προσεγγίσεις στην ιστορία από τα κάτω

Συζητούν: Ντίνα Βαΐου (ομ. καθηγήτρια, ΕΜΠ), Δήμητρα Βασιλειάδου (ιστορικός, Παν. Αιγαίου), Κωστής Γκοτσίνας (ιστορικός, ΕΙΕ), Δήμητρα Λαμπροπούλου (ιστορικός, ΕΚΠΑ), Άννα Ματθαίου (ιστορικός, Παν. Θεσσαλίας)

Σάββατο, 18 Φεβρουαρίου | Ωράριο έκθεσης: 10:00-19:00

• 12:00 Μνήμες βασανιστηρίων. Μια σκοτεινή ιστορία δίχως σύνορα

Ξενάγηση και συζήτηση στο Μουσείο Αντιδικτατορικής Δημοκρατικής Αντίστασης (Δεινοκράτους 72). Συζητούν: Θανάσης Γάλλος (ιστορικός, ΑΣΚΙ), Νίκος Μανιός (γενικός γραμματέας ΔΣ ΣΦΕΑ), Κλειώ Παπαπαντολέων (νομικός), Παναγιώτης Σωπάκης-Βαλαλάκης (Πρόεδρος ΔΣ Ελληνικού Τμήματος Διεθνούς Αμνηστίας), Γιάννης Φελέκης (συνδικαλιστής-εκδότης)

• 17:00 Η ιστορία αλλού. Μια συζήτηση για τις πολλαπλές αναγνώσεις του παρελθόντος με αφορμή τα 10 χρόνια της Ιστορίας στο Κόκκινο

Συζητούν: Θανάσης Πέτρου (δημιουργός κόμικς), Δανάη Σιώζιου (εκπαιδευτικός-ποιήτρια), Βαγγέλης Καραμανωλάκης (ιστορικός, ΕΚΠΑ-ΑΣΚΙ), Εύα Στεφανή (σκηνοθέτης), Νίκος Χατζόπουλος (ηθοποιός, σκηνοθέτης, μεταφραστής, καθηγητής υποκριτικής)

Η συζήτηση θα μεταδοθεί ζωντανά στο facebook

Κυριακή, 19 Φεβρουαρίου | Ωράριο έκθεσης: 10:00-15:00

• 12:00 Δημιούργησε το δικό σου τεκμήριο. Εργαστήριο μεταξοτυπίας με την ομάδα Λούπες

• 12:00 Ιστορικός Περίπατος: Στα χνάρια της Queer Αθήνας

Συντονισμός: Βάγια Γεωργαλή – Hella Tsaconas (Queer Athens)

Σημείο συνάντησης: Πεδίο του Άρεως (Άγαλμα Αθηνάς)

Πληροφορίες: www.askiweb.eu, [email protected], 210-3223062