ΕΝΑΣ ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ, ΣΤΟΝ ΚΑΙΡΟ ΤΟΥ ΜΗΤΣΟΤΑΚΗ

Ο Γιώργος Παπανδρέου έκανε ένα, αν μη τι άλλο, εντυπωσιακό comeback στην πολιτική ζωή της χώρας. Όχι μόνον γιατί η υποψηφιότητα του για την προεδρία του ΚΙΝ.ΑΛ έγινε πολυήμερο «σήριαλ» μέχρι να ανακοινωθεί επισήμως αλλά κυρίως γιατί πέτυχε ο πολιτικός του λόγος να επανέλθει δυναμικά στην επικαιρότητα. Το εύλογο ερώτημα που προκύπτει πλέον είναι το τι ακριβώς συνθήκες θα δημιουργήσει η παρουσία ενός «Παπανδρέου» στην εποχή της διακυβέρνησης και της κυριαρχίας στη Ν.Δ ενός «Μητσοτάκη».

Αρχικά οφείλει κανείς να επισημάνει το προφανές κι αντικειμενικό: Ο Γιώργος Παπανδρέου αφήνει οριστικά πίσω του τον ρόλο ενός προσώπου με πολιτική ιδιότητα αλλά με φειδωλή παρουσία στην καθημερινότητα που είχε τα τελευταία χρόνια. Δεν θα είναι πια ο πρώην πρωθυπουργός, ο επικεφαλής του ΚΙ.ΔΗ.ΣΟ ή ο πρόεδρος της Σοσιαλιστικής Διεθνούς, που παρεμβαίνει με δηλώσεις του «αραιά και που».. Ούτε ο βουλευτής Αχαίας που προβάλει ενίοτε ζητήματα που αφορούν την περιφέρειά του.

Έως τις 12 Δεκεμβρίου, τότε δηλαδή που θα ολοκληρωθούν οι εκλογικές διεργασίες στο Κίνημα Αλλαγής, οι θέσεις του τόσο για το μέλλον του κόμματος όσο και για «τα τρέχοντα» της επικαιρότητας θα τραβούν την προσοχή. Για την ακρίβεια θα «περνούν από κόσκινα». Είτε αυτά ανήκουν στους συνυποψηφίους του που θα επιχειρούν να αντι-προβάλλουν την δική τους πρόταση, είτε στα υπόλοιπα κόμματα, κυρίως την Ν.Δ και τον ΣΥΡΙΖΑ. Μια και θα αναζητούν το τρέχον στίγμα του Γιώργου Παπανδρέου στην «σκακιέρα» του πολιτικού σκηνικού.

Από τις 12 Δεκεμβρίου και μετά ο Γιώργος Παπανδρέου είτε θα είναι πρόεδρος του ΚΙΝ.ΑΛ (άλλωστε ήδη θεωρείται η πιο δυναμική υποψηφιότητα) είτε σημαντικός παράγοντας στην διαμόρφωση της πολιτικής του χώρου. Ουδείς άλλωστε πιστεύει ή προβλέπει ότι υπάρχει περίπτωση να έχει τόσο πενιχρή εκλογική επίδοση που θα τον θέσει «εκτός παιχνιδιού». Τουναντίον.

Ας δούμε όμως τα ποιοτικά στοιχεία της «ολικής επαναφοράς» του Γιώργου Παπανδρέου στα πολιτικά δρώμενα, από την οπτική του «περιβάλλοντος» στο οποίο καλείται να δράσει.

‘Όταν ανατρέπεται η «Αλλαγή»

Το σύνθημα «Νέα Αλλαγή» προέβαλε ο Γιώργος Παπανδρέου όταν ανακοίνωσε από το ίδρυμα «Ανδρέας Παπανδρέου» την κάθοδό του στις εσωκομματικές εκλογές. Στο ίδιο μήκος κύματος ήταν η ανάρτησή του για την 18η Οκτωβρίου, την επέτειο της εκλογικής νίκης του ΠΑΣΟΚ το 1981 που σηματοδότησε την «Αλλαγή».

Σήμερα ο γιός το ιδρυτή του ΠΑΣΟΚ καλείται να λειτουργήσει στο περιβάλλον που διαμορφώνει η κυβέρνηση Μητσοτάκη, η οποία φαίνεται να έχει ιδιαίτερη έφεση στο «ξήλωμα» της νομοθεσίας εκείνης της περιόδου. Βασικοί νόμοι από αυτούς που ψήφισε από το 1981 έως το 1994 ο Ανδρέας Παπανδρέου έχουν ήδη αλλάξει από την παρούσα κυβέρνηση. Διχως οι αλλαγές αυτές να αφορούν κάποιους «εκσυγχρονισμούς» σε νομοθετικά κείμενα που εγκρίθηκαν πριν από 30-40 χρόνια. Αντιθέτως συνιστούν αλλαγές σε εντελώς αντίθετη κατεύθυνση με την φιλοσοφία τους.

Πιο χαρακτηριστική ίσως περίπτωση η αλλαγή του νόμου 1264/82, δηλαδή του νόμου που ψηφίστηκε με υπουργό Εργασίας τον Απόστολο Κακλαμάνη και έβαλε τις βάσεις για την λειτουργία των συνδικάτων και την θεσμοθέτηση του δικαιώματος στην απεργία. Αντικαταστάθηκε από τον «Νόμο Χατζηδάκη» που από το Κίνημα Αλλαγής και τα υπόλοιπα κόμματα της αντιπολίτευσης ως νομοθετική παρέμβαση κατάργησης του 8ωρου αλλά και ποινικοποίησης της συνδικαλιστικής δραστηριότητας.

Στην ίδια κατηγορία εντάσσεται και ο νόμος 1329 του 1983 που θεσμοθέτησε τον πολιτικό γάμο σε κόντρα με τις συντηρητικές αντιλήψεις της εποχής κι επίσης θεμελίωσε το οικογενειακό δίκαιο. Βασικές διατάξεις της νομοθεσίας αυτής ανατράπηκαν με το νόμο για την συνεπιμέλεια που ψήφισε η κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη και βρήκε αντίδράσεις ακόμη και στο εσωτερικό της Κ.Ο της Ν.Δ μια και ανοιχτά τις διαφωνίες τους εξέφρασαν η Όλγα Κεφαλογιάννη και η Μαριέττα Γιαννάκου. Όπως είχε αναφέρει η Φώφη Γεννηματά στην σχετική συζήτηση στην Βουλή με τον νόμο του 1983 «αντικαταστάθηκε η πατρική εξουσία με την γονική μέριμνα». Αντίστοιχη αντιμετώπιση είχε από την κυβέρνηση και εμβληματικός νόμος Πεπονή που δημιούργησε το Ανεξάρτητο Συμβούλιο Επιλογής Προσωπικού, που ήταν και ο τελευταίος νόμος που είχε την σφραγίδα του Ανδρέα Παπανδρέου.

Τα ατομικά δικαιώματα

Ο Γιώργος Παπανδρέου φαίνεται να έχει ριζικά διαφορετικές αντιλήψεις από την κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη για το ζήτημα των ατομικών δικαιωμάτων. Τουλάχιστον αυτό υποστήριξε ο ίδιος, στην πιο εμφατική πολιτική πρωτοβουλία που ανέλαβε κατά την διετία της διακυβέρνησης της χώρας από την Ν.Δ. Ήταν στις 9 Ιουλίου του 2020 όταν στην Βουλή ήρθε το νομοσχέδιο για τον περιορισμό των διαδηλώσεων και μάλιστα με την υπογραφή ενός πρώην στελέχους του ΠΑΣΟΚ, του Μιχάλη Χρυσοχοίδη.

Ο Γιώργος Παπανδρέου τότε όχι απλά εξέφρασε την αντίθεση του στο κυβερνητικό νομοσχέδιο που προέβλεπε κρατική έγκριση προκειμένου να γίνει μια διαδήλωση, αλλά διαφοροποιήθηκε και από το ίδιο του το κόμμα. Θυμίζουμε πως το καλοκαίρι εκείνο το Κίνημα Αλλαγής μετά από διαβούλευση αποφάσισε να ψηφίσει το νομοσχέδιο του τότε υπουργού Προστασίας του Πολιτη, Μιχάλη Χρυσοχοϊδη προτείνοντας αλλαγές που έγιναν δεκτές και με γνώμονα να μην διαταράζεται η ομαλή ζωή των μεγαλουπόλων, ιδίως της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης.

Όπως είχε επισημάνει τότε ο Γιώργος Παπανδρέου «σε μια χώρα με δημοκρατική κουλτούρα η διαφορετική άποψη όχι μόνο είναι σεβαστή αλλά είναι αναγκαία για να προχωρήσει μπροστά η κοινωνία. Είναι αναγκαία για να αντιμετωπιστούν αδικίες και ανισότητες. Είναι αναγκαία για να αναδειχθούν νέες καινοτόμες πολλές φορές και προκλητικές ιδέες. Ιδέες που μπορεί να ενοχλούν, να σοκάρουν που μπορεί να πονάνε και που όμως πρέπει να σεβόμαστε στον πολιτικό διάλογο, όπως και το δικαίωμα της συνάθροισης». Είχε εκφράσει μάλιστα και το ερώτημα: «Μπορεί, ναι, να ενοχλεί κατά καιρούς κάποιους. Μήπως όμως αυτή η λεγόμενη ενόχληση δεν είναι τίποτα άλλο από το απαραίτητο δικαίωμα έκφρασης διαφορετικής γνώμης, το δικαίωμα του πολίτη να ξέρει ότι η φωνή του τελικά μετράει, το δικαίωμα να εκφράσει κανείς τον πόνο, το αίσθημα αδικίας ή ελπίδας που εντέλει σε μια δημοκρατική κουλτούρα αντί να ποινικοποιείται, θα πρέπει να αποτελεί γόνιμο έδαφος για προβληματισμό και κοινωνικές αλλαγές;»

Με ιδιαίτερο όμως ενδιαφέρον όμως «διαβάζεται» σήμερα και μία άλλη αναφορά που είχε κάνει σε εκείνη την ομιλία. Αναφέρθηκε στην δική του πολιτική πορεία σημειώνοντας πως «πάντα θέλησα να προστατεύσω το δικαίωμα στην ελευθερία και με τίμημα πολλές φορές. Η προσωπική μου πορεία και η πολιτική διαδρομή μου αποδεικνύουν ότι υπερασπίστηκα με σθένος τα δικαιώματα και θέλησα πάντα να συμβάλω στην εμπέδωση των δικαιωμάτων». Είχε τονίσει πως «αυτό έγινε σε δύσκολο περιβάλλον ή σε καιρούς που ακόμα η κοινή αντίληψη δεν ήταν έτοιμη να τα δεχθεί ούτε και τα κόμματα, ακόμα και το δικό μου κόμμα, όταν, παραδείγματος χάριν, μιλούσα για την αποποινικοποίηση του χρήστη της κάνναβης ή την ελεύθερη έκφραση πολύ πριν από τον ερχομό του μη κρατικού ραδιοφώνου και της τηλεόρασης ή ακόμα και την ανάγκη να κατοχυρώσουμε τη διαφάνεια, τη λογοδοσία στον δημόσιο βίο».

Ο εκσυγχρονισμός και το μνημόνιο

Μια από τις πιο «βαριές» σκιές που κουβάλα ο Γιώργος Παπανδρέου είναι το περίφημο «διάγγελμα από το Καστελόριζο» και η υπαγωγή της χώρας στο καθεστώς των μνημονίων. Μια πολιτική επιλογή που είχε τεράστιες επιπτώσεις στην χώρα και δρομολόγησε τεκτονικές αλλαγές στο πολιτικό σκηνικό που συμπεριέλαβαν το ΠΑΣΟΚ, προδιαγράφοντας την πτωτική του πορεί. Όπως ο ίδιος έχει παραδεχθεί προκάλεσαν παράλληλα τις μεγαλύτερες διαδηλώσεις μετά την μεταπολίτευση.

Η περίοδος εκείνη είναι ένα από τα βασικά σημεία στα οποία άσκησε και συνεχίζει να ασκεί κριτική στον Γιώργο Παπανδρέου ο χώρος της αριστεράς. Όμως η πιο δύσκολη φάση της πολιτικής καριέρας του πρώην πρωθυπουργού, δεν αναμένεται να επιφέρει την ίδια κριτική, ούτε να δημιουργήσει τριβές από την Νέα Δημοκρατία του Κυριάκου Μητσοτάκη. Σε πρώτο επίπεδο γιατί ο σημερινός πρωθυπουργός ουδέποτε έχει αμφισβητήσει την αναγκαιότητα τότε της προσφυγής της χώρας σε μηχανισμούς όπως το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Σε ένα δεύτερο επίπεδο γιατί ο Γιώργος Παπανδρέου είχε εστιάσει τότε την κριτική του σχετικά με τους λόγους που οδήγησαν την χώρα στην οικονομική κατάρρευση την διακυβέρνηση της χώρας από το Κώστα Καραμανλή. Κάτι που δεν φαίνεται πως αποτελεί «ευαίσθητο σημείο» για την σημερινή ηγεσία της Νέας Δημοκρατίας.

Ο Γιώργος Παπανδρέου συνεχίζει – σύμφωνα με τις κατά καιρούς δηλώσεις του- να θεωρεί τις πολιτικές του απόψεις εκσυγχρονιστικές. Εκτιμά ότι πολλά από όσα είχε υποστηρίξει στο παρελθόν αποδείχθηκαν σημαντικά ζητήματα τα επόμενα χρόνια. Σε αυτά περιλαμβάνει τον ψηφιακό εκσυγχρονισμό της δημόσιας διοίκησης μαζί με την απαλλαγή της από τις πελατειακές σχέσεις, τις αλλαγές στην Παιδεία, αλλά κυρίως το πρόταγμα της κλιματικής αλλαγής. Ένα στοιχείο που σήμερα είναι κυρίαρχο στον πολιτικό λόγο όλων των κομμάτων. Παράλληλα πρόκειται για έναν πολιτικό με μάλλον χαμηλούς τόνους τα ζητήματα της εξωτερικής πολιτικής και οπαδός της αντίληψης του διαλόγου με την Τουρκία. Αντιλήψεις τις οποίες σε σημαντικό βαθμό ενστερνίζεται και η σημερινή ηγεσία της Ν.Δ

Ανάλογες διαθέσεις έχει ο Γιώργος Παπανδρέου και για το εσωτερικό αφού δηλώνει διαθέσιμος για διακομματικό διάλογο προκειμένου να υπάρξει συναίνεση για τα κεντρικά ζητήματα. Όπως έχει πει στην Βουλή, τα σύγχρονα μεγάλα προβλήματα «απαιτούν διάλογο μεταξύ πολιτικών δυνάμεων, κοινωνικών εταίρων, συνεννόηση ακόμα και συνεργασία και το κυριότερο μια νέα κοινωνική συμφωνία που να μας οδηγήσει σε ένα καλύτερο και το σημαντικότερο διαφορετικό μέλλον, απαλλαγμένο από σκοπιμότητες, πελατειακές αντιλήψεις και πρακτικές».

Οι εξελίξεις θα δείξουν

Ο γρίφος του πώς θα λειτουργήσει η επανάκαμψη του Γιώργου Παπανδρέου στην κεντρική πολιτική σκηνή θα απαντηθεί στο άμεσο μέλλον. Οι εξελίξεις στο εσωτερικό του ΚΙΝ.ΑΛ θα καθορίσουν τον ακριβή ρόλο του πρώην πρωθυπουργού.

Η συγκυρία θα δείξει το πώς και πόσο μπορεί να επιδράσει στους τρέχοντες συσχετισμούς αλλά και κατά πόσο ο ίδιος είναι διατεθειμένος να το κάνει. Ήδη όπως εύκολα μπορεί να παρατηρήσει κανείς, πολύ έχουν σπεύσει να προδιαγράψουν ποιο είναι το πολιτικό σχέδιο του Γιώργου Παπανδρέου και «που θέλει να το πάει». Προεξοφλώντας την σχέση του με τις δυνάμεις του σύγχρονου διπολισμού.

Ίσως όμως ο Γιώργος Παπανδρέου εκπλήξει τελικά με την στάση και τις επιλογές του. Άλλωστε η ίδια η απόφαση του να μετάσχει στην κούρσα για την διαδοχή στο Κίνημα Αλλαγής, μια πολιτική έκπληξη ήταν…