ΕΡΩΦΙΛΗ ΚΟΚΚΑΛΗ: “ΕΧΟΥΜΕ ΜΙΑ ΔΕΞΙΑ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ ΠΟΥ ΚΑΝΕΙ ΣΤΟΧΕΥΜΕΝΟ PINKWASHING ΚΑΙ ΤΙΠΟΤΑ ΠΑΡΑΠΑΝΩ”

«Ολ@ γνωρίζετε κάποια Λόλα. Λίγο ή πολύ δεν έχει και τόση σημασία. Κάπου, κάπως, κάποτε τη συναντήσατε στη ζωή, κι αν όχι στη ζωή, σίγουρα τη συναντήσατε στα σχολικά βιβλία. Όλο και σε κάποια σελίδα την τρακάρατε.»

Το λογοτεχνικό ντεμπούτο της Ερωφίλης Κόκκαλη είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον, ιδιαίτερα ευφυές και queer. Λαμπερό κομμάτι της αναδυόμενης queer λογοτεχνίας που ενώνει τις διακεκομένες τελείες με τη συναρπαστική γραφή του Ταχτσή. Είναι φτιαγμένο από τα υλικά του βιώματος και της μνήμης, σε μια εξαίσια μυθοπλαστική μεταγραφή που μας προσγειώνει στο σύμπαν των καταπιεσμένων, με τις αντιφάσεις τους, τις εκπλήξεις τους, την αέναη μεταβίβαση της βίας και τα ονειρικά ξεσπάσματα μακριά από την καταπίεση. Ένα σύμπαν σκληρό αλλά δεν είναι γραμμένο με σκληρότητα και μαζί ένας στοχασμός για την queer εφηβεία και την οικογενειακότητα. Μ’ αυτή την έννοια μπορεί να διαβαστεί και ως ένας οδηγός για το πώς να γράφεις για πράγματα τραυματικά χωρίς να επανατραυματίζεις.

Μ’ αυτή την αφορμή συναντηθήκαμε με την Ερωφίλη ένα κυριακάτικο απόγευμα στη Φωκίωνος Νέγρη, στη γειτονιά που η ίδια ζει και αναπνέει, εκεί που γεννήθηκε συγγραφικά η Λόλα κι εκεί που σίγουρα κάποια Λόλα αγωνίζεται ορατά ή αόρατα για την επιβίωση της.

Ερωφίλη, έχεις κάνει σπουδές υποκριτικής, έχεις ασχοληθεί με το σενάριο και πρόσφατα εκδόθηκε το πρώτο σου μυθιστόρημα. Πως προέκυψε αυτή η μεταπήδηση;
Το γράψιμο για μένα είχε πάντα μια ρευστότητα. Είχα γράψει παλιότερα δυο θεατρικά έργα. Aνεβάσαμε τον μονόλογο του Γ.Κοντραφούρη «Όταν η Μέριλιν Μονρόε μένει μόνη της» σε σκηνοθεσία της Πέμης Ζούνη και μουσική του Θέμη Καραμουρατίδη. Αρχικά δηλαδή πειραματίστηκα με αυτή τη φόρμα, γιατί ένιωθα ασφαλής έχοντας κάνει θεατρικές σπουδές. Στο μεσοδιάστημα μου ζητήθηκε και ήθελα να γράψω κείμενα που να αφορούν στην πολιτική συνθήκη γύρω από τα φύλα, τις σεξουαλικότητες, τις στερήσεις, τα προνόμια. Το έκανα τη προηγούμενη δεκαετία σε κάποια έντυπα και σε κείμενα συνέλευσης με την ομάδα queertrans. Τότε ήταν καινούργιο το παπάκι (@), θυμάσαι κι εσύ ότι υπήρχε μια τρομερή άνθηση στην έκφραση του φύλου, του αυτοπροσδιορισμού και της μη δυαδικότητας.

Εγώ είμαι παιδί των 90ties, δεν ήταν όλα ωραία και λυμένα. Κάπου ένιωσα μέσα μου ότι πρέπει να διαμορφωθεί ένα αρχείο της queer παιδικής ηλικίας.

Μαζί με τη διεκδίκηση «αυτό είμαι και τέλος», αναδύθηκε και η διεκδίκηση «μπορεί να είμαι και τα δύο». Κάποια στιγμή μου ζήτησε ο Δημήτρης Παπανικολάου να συμμετάσχω στο σεμινάριο της φιλοσοφικής σχολής Ιωαννίνων με τίτλο «Σεξουαλικότητα Πολιτειότητα δημόσια σφαίρα -τι μου έμαθε η οικογένεια». Ήταν την περίοδο της καραντίνας, οπότε μου φάνηκε δημιουργική διέξοδος στο ζόφο και την κλεισούρα. Έγραψα, λοιπόν, ένα μικρό διήγημα – ένα μέρος του συμπεριλαμβάνεται στην τελική εκδοχή του βιβλίου. Κάτι άνοιξε εκεί και το άφησα να συμβεί. Έπειτα σκέφτηκα ότι το υλικό που είχα ίσως χρειάζεται λίγη προσοχή για να δω αν θέλω να το κάνω κάτι. Θυμόμουν τη δεκαετία του 90 που έχουμε συνηθίσει να μας την αφηγούνται εξωραϊσμένη. Εγώ είμαι παιδί των 90ties, δεν ήταν όλα ωραία και λυμένα. Κάπου ένιωσα μέσα μου ότι πρέπει να διαμορφωθεί ένα αρχείο της queer παιδικής ηλικίας. Αν μπορούμε να πούμε ότι στην Ελλάδα έχουμε πλέον queer λογοτεχνία που ξεκινάει με τον Ταχτσή, τη Μπέτυ, τον Ιωάννου, το αρχείο του 90 λείπει. Προσπάθησα να βάλω στο χαρτί αυτά που θυμάμαι για να υπάρχουν κάπου.

Στο βιβλίο έχεις φτιάξει έναν κόσμο που δεν έχει προνόμια, ζει σε συνθήκες δυσκολίας, φτώχειας και λαικότητας. Σου είναι οικείος αυτός ο κόσμος;
Δεν θα έμπαινα σε αυτή τη διαδικασία αν δε μου ήταν οικείος. Ήθελα να δείξω κιόλας ότι το φαινόμενο του εξευγενισμού που συζητάμε τώρα έντονα, συμβαίνει αλλεπάλληλα στις ζωές των ανθρώπων και τις επηρεάζει, όχι πάντα μόνο θετικά ή αρνητικά. Οι γονείς μου μέχρι την ηλικία των 20 ετών ζούσαν στις παράγκες. Μετά από συνεχείς απειλές της χούντας ότι θα τις γκρεμίσουν, αναγκάστηκαν να βγουν και βρέθηκαν μέσα σε μια μέρα σε πολυκατοικία με ασανσέρ, αποροφητήρα και κοινόχρηστα. Σήμερα δε μπορούμε να κατανοήσουμε τη δυναμική και το σάστισμα μιας τέτοιας μετάβασης.

Αντιστοίχως ο παππούς και η γιαγιά μου έζησαν πολλαπλές μεταβάσεις, από τη Μικρά Ασία βρέθηκαν πρόσφυγες στον ελλαδικό χώρο, από την αστεγία πέρασαν στις παράγκες, έζησαν Κατοχή, Απελευθέρωση και μετά Εμφύλιο και μια μέρα μετακόμισαν σε πολυκατοικία, σε μια συνθήκη που ξαφνικά οι πόρτες κλείνουν, απομονώνεσαι και με ό,τι φέρνει αυτό ως αντίβαρο, ότι δε θα μάθω πια τι σημαίνει στο απέναντι σπίτι, δε θα μάθω το καλό αλλά δε θα μάθω και το κακό, δε θα μπορώ να συντρέξω. Η περιοχή που έχω μεγαλώσει, ο Ταύρος, ήταν μεγάλος οδηγός για το τι συνέβαινε τότε. Στο βιβλίο υπάρχει πιο σποραδικά αλλά για μένα ήταν σημαντική βάση για την εξέλιξη των προσώπων. Έχει σημασία από πού έρχονται. Έρχονται από το πουθενά, έχοντας μπει στη δουλειά από παιδιά, χωρίς πρόσβαση στην παιδεία ή στην ελεύθερη επιλογή συντρόφου. Αν έμενες έγκυος έπρεπε να παντρευτείς. Ας διερωτηθούμε τι είδους οικογενειακότητα δημιουργεί ένα τέτοιο πλαίσιο.

Η μητέρα της Λόλας είναι μια γυναίκα που υφίσταται βία από τον σύζυγο της αλλά και ασκεί βία στη Λόλα, οπότε όλο αυτό γίνεται μια σκυταλοδρομία βίας. Είναι αυτό το συμφραζόμενο πάνω στο οποίο έδρασαν οι γυναίκες της παλιότερης γενιάς, οι μανάδες μας και οι γιαγιάδες μας;
Αυτοί οι άνθρωποι δε βίωσαν απλά τη βία, εκπαιδεύτηκαν μέσα από τη βία από ανθρώπους που με τη σειρά τους είχαν εκπαιδευτεί σε βίους μηχανισμούς. Η επιχειρηματολογία είναι απούσα. «Θα το κάνεις επειδή το λέω εγώ», αυτό πρακτικά σημαίνει ότι έτσι επιβίωσα εγώ, θα το κάνεις για να επιβιώσεις κι εσύ. Είναι μια ρητή εντολή γιατί αφορά την επιβίωση, σε μια οικογένεια η επιβίωση του ενός μέλους μπορεί να επηρεάσει την επιβίωση των υπολοίπων. Και χωρίς τη Λόλα ήταν μια οικογένεια σε κρίση και διαγενεακά με διάχυτο στρες. Είναι μια αντανακλαστική δηλαδή που πριν προηγηθεί οτιδήποτε άλλο, θα προηγηθεί η απειλή ή η σωματική βία.

Αν μιλήσουμε για τη mainstream πολιτική σκηνή αυτό που λειτουργεί είναι το branding. Την προηγούμενη περίοδο ο ΣΥΡΙΖΑ προσπάθησε να βρεθεί παντού και απέτυχε.

Δεν έχουμε να κάνουμε με ψυχρούς εκτελεστές αλλά με ανθρώπους που στις κλειστές στους πόρτες προσπαθούν να κρύψουν αυτό που δε θέλουν και δεν αντέχουν να βλέπουν και αυτό που δε θα ήθελαν να ειδωθεί έξω από τις πόρτες. Στις παράγκες δεν υπήρχε κανένα πρόβλημα να ξέρουν όλοι τι τρώμε, τι πίνουμε, τι συζητάμε, ξαφνικά στα διαμερίσματα έγινε ένα απόρρητο που κανείς δεν ήξερε πώς να εφαρμόσει. Την έχω δει την ιστορία της βία να περνάει από τη μια γενιά στην άλλη και εμένα προσωπικά με σταμάτησε. Έκανα μια παύση για να μπορέσω να το δω όσο γίνεται απ’ έξω κι όταν το είδα έπρεπε να κάνω μια ακόμα μεγαλύτερη παύση για να μπορέσω να το χωρέσω και να το συγχωρέσω ενδεχομένως.

Σε ικανοποιεί η στάση της Αριστεράς σήμερα για τα γυναικεία και ΛΟΑΤΚΙ+ δικαιώματα; Θεωρείς ότι έχει κάνει την αναγκαία αυτοκριτική για την περίοδο που τα υποβάθμιζε στο όνομα της πρωτοκαθεδρίας των ταξικών αντιθέσεων;
Κοίτα, την πρώτη φορά που ψήφισα στη ζωή μου, ψήφισα ΚΚΕ επειδή αυτές ήταν οι ρίζες μου κι επειδή ζούσε ακόμα η γιαγιά μου, οπότε έπρεπε να εκπληρώσω το οικογενειακό τάμα. Μεγαλώνοντας, όμως, και συνομιλώντας με ανθρώπους κατάλαβα ότι η Αριστερά δεν ενδιαφέρεται ουσιαστικά για την έμφυλη βία και ειδικά για την έμφυλη βία που ασκείται σε υποκείμενα σεξουαλικοτήτων και έμφυλων προσδιορισμών που δεν αναγνωρίζονται. Εγώ προέρχομαι από μια οικογένεια που τα θεωρητικά δεν τα κατείχε, ήταν όλοι τους απόφοιτοι δημοτικού κι όταν έλεγαν ότι έκαναν αντίσταση εννοούσαν ότι έκαναν κάτι με το σώμα τους, δεν εννοούσαν ότι διάβαζαν βιβλία. Ήταν άνθρωποι που αν βρίσκονταν κάπου βρίσκονταν με το σώμα τους.

Μου φαίνεται μερικές φορές σαν να αποφεύγουμε να μιλήσουμε για μια καθημερινότητα που βάλλεται από κάθε πλευρά και βάλλεται με έμφυλο πρόσημο, κερδίζει και χάνει με έμφυλο πρόσημο, διεκδικεί και δε διεκδικεί με έμφυλο πρόσημο και τελικά πεθαίνει με έμφυλο πρόσημο. Αν μιλήσουμε για τη mainstream πολιτική σκηνή αυτό που λειτουργεί είναι το branding. Την προηγούμενη περίοδο ο ΣΥΡΙΖΑ προσπάθησε να βρεθεί παντού και απέτυχε. Ακόμα δεν έχουν καταφέρει τα κατάλληλα πρόσωπα να βρεθούν στις κατάλληλες συνθήκες και να κάνουν κάτι παραπάνω από οικειοποίηση αγώνων. Ο ΣΥΡΙΖΑ βρήκε ένα κίνημα εν τη γενέσει που και το ίδιο μπορεί να μην ήξερε που θέλει να πάει, το πήρε μαζί του και το κρέμασε.

Η επέκταση του Συμφώνου Συμβίωσης στα ομόφυλα ζευγάρια και η νομική αναγνώριση της ταυτότητας φύλου που θεσπίστηκαν από την προηγούμενη κυβέρνηση, δε βελτίωσαν την καθημερινότητα πολλών ανθρώπων;
Σίγουρα βελτίωσαν την καθημερινότητα κάποιων ανθρώπων και είχαν μια χρησιμότητα. Συμμετείχαν σε κάποιες συναντήσεις που έγιναν τότε στο Υπουργείο Δικαιοσύνης και όσο άκουγα τις συνομιλίες, καταλάβαινα ότι πρόκειται για μερική ισότητα σύμφωνα με το λιγότερο, με γραφειοκρατία και ταξικό πρόσημο, χωρίς καμία μέριμνα για άτομα που είναι άνεργα και ζουν αποκλεισμένα. Γιατί αν κάνουμε έναν πρώτο απολογισμό τώρα που έχουν περάσει κάποια χρόνια, θα δούμε ότι πολλά άτομα δεν έχουν προχωρήσει στη νομική αναγνώριση της ταυτότητας φύλου για οικονομικούς λόγους. Με προβληματίζει ότι αυτό έχει μείνει έτσι.

Θα είχε μια συμβολική αξία, μιας που διανύουμε μια προεκλογική περίοδο, να δούμε τρανς άτομα να εκλέγονται ως βουλευτές και βουλεύτριες;
Ο συμβολισμός είναι ωραίος αλλά δε μπορώ να το δω έτσι. Είναι μια σκληρή δουλειά που σε μια τρανς γυναίκα θα την κάνουν σκληρότερη. Αυτό που προέχει, πέρα από τους συμβολισμούς, είναι να αξιολογήσουμε και να ψηφίσουμε πρόσωπα που θα είναι κατάλληλα γι’ αυτές τις θέσεις. Εμένα με προσβάλλει όταν αντιλαμβάνομαι ότι κάποιος με προσεγγίζει με αυτό το φίλτρο, χωρίς να γνωρίζει τι άλλο έχω κάνει ή τι άλλο μπορώ να κάνω. Πρέπει, λοιπόν, ανεξάρτητα από το φύλο, τα άτομα που εκλέγονται να κάνουν καλά τη δουλειά τους, που είναι μια καλοπληρωμένη δουλειά και αμειβόμενη με το πολλαπλάσιο του βασικού μισθού που παίρνουν οι άνθρωποι για τους οποίους αποφασίζουν.

Οπότε η εκλογή από μόνη της δε θα σήμαινε κάτι. Κατ΄ αντίστοιχο τρόπο που η πρώτη γυναίκα στο αξίωμα της Προέδρου της Δημοκρατίας δεν έφερε κάποια σημαντική κατοχύρωση στα έμφυλα δικαιώματα ή τα δύο gay στελέχη της κυβέρνησης δε σηματοδότησαν μια γενικότερη ενδυνάμωση στις ζωές των ΛΟΑΤΚΙ+ ανθρώπων.
Είναι κωμικοτραγικά τα gay μέλη της κυβέρνησης, ακόμα μεγαλύτερη απόδειξη ότι ο συμβολισμός δεν εξυπηρετεί κανέναν άλλον εκτός από αυτόν που τον χρησιμοποιεί για ιδιοτελείς σκοπούς. Δεν τους έχω δει ποτέ και πουθενά. Είναι μια δεξιά κυβέρνηση που κάνει στοχευμένο pinkwashing και τίποτα παραπάνω. Βλέπουμε πως έχει συμπεριφερθεί στους/στις καλλιτέχνες, σε σεξεργάτριες, σε προσφυγικό πληθυσμό και θα σκεφτώ εγώ αν θα συνομιλήσω μαζί τους για τα ΛΟΑΤΚΙ+ δικαιώματα; Περιμένω, όμως, να δω εκτός από την Πάολα Ρεβενιώτη – που θα είναι υποψήφια και την οποία θα στήριζα σε κάθε περίπτωση, αν θα υπάρξουν και άλλα πρόσωπα υποψήφια.

Μιας που αναφέρθηκες στην Πάολα, είναι ευτύχημα για σένα να συνεργάζεσαι και να κάνεις παρέα με μια προσωπικότητα που φέρει ένα τόσο μεγάλο κοινωνικό και πολιτισμικό κεφάλαιο;
Πρώτα είμαστε φιλενάδες και μετά, αν έχουμε ωραία χημεία σε μια ιδέα, την αναλύουμε και μπορεί να την κάνουμε και κάτι. Τώρα δουλεύουμε πάνω στο καινούργιο ντοκιμαντέρ της ομάδας. Θα σου πω συνοπτικά τη διαδρομή μας. Την Πάολα τη συνάντησα πρώτα στην οθόνη μιας τηλεόρασης, σε κάποιο Ερωτοδικείο που μάλλον έβλεπα κρυφά ως παιδί. Μετά βρέθηκαν κάποια τεύχη από το Κράξιμο στα χέρια μου. Μετά τη συνάντησα δια ζώσης σε διάφορες κοινωνικές και πολιτικές δράσεις την προηγούμενη δεκαετία. Δε δέσαμε αμέσως. Δεν είχαμε τόπο και χρόνο να γνωριστούμε τότε. Συναντηθήκαμε ξανά μέσα στην καραντίνα με αφορμή τις Πικροδάφνες και χρειάστηκε κι εγώ να το ξαναδώ αυτό από την αρχή μέχρι σήμερα.

Είναι κωμικοτραγικά τα gay μέλη της κυβέρνησης, ακόμα μεγαλύτερη απόδειξη ότι ο συμβολισμός δεν εξυπηρετεί κανέναν άλλον εκτός από αυτόν που τον χρησιμοποιεί για ιδιοτελείς σκοπούς. Δεν τους έχω δει ποτέ και πουθενά.

Το κεφάλαιο της είναι αναμφισβήτητα μοναδικό και πατάει σε διάφορα πεδία, από τη σεξουαλική απελευθέρωση, τις αυτοεκδόσεις, τα ποιήματα, τη φιλιά της με τον Ταχτσή και πολλά ακόμα. Το πιο σημαντικό είναι ότι η Πάολα έχει υπάρξει ένας τιτάνας επιβίωσης. Αυτά τα πλάσματα επιβίωσαν από την επιχείρηση «Αρετή», τους επιθετικούς πελάτες, την τρανσφοβική βία. Και δεν πέρασε ποτέ στην αντίπερα όχθη, δεν προσπάθησε να γίνει αφεντικό σε αυτή τη δουλειά, ούτε διεκδίκησε να γίνει τηλεπερσόνα με κάθε τίμημα. Έχει μια συνέπεια μέχρι σήμερα. Χαίρομαι πολύ που μπορούμε και συνομιλούμε ως φιλενάδες και συνδημιουργούμε. Δε θα μπορούσα να το φανταστώ όταν ήμουν παιδάκι. Το βλέπω σαν μια συγγένεια πλέον.

Η Λόλα βιώνει απόρριψη, στο σχολείο δέχεται bulling. Πιστεύει ότι αυτή είναι μια πραγματικότητα που βιώνουν ακόμα τα queer παιδιά;
Πιστεύω πως ναι, παρότι οι συνθήκες σήμερα είναι πιο ελαστικές από την εποχή που μεγάλωσα εγώ. Είναι σαν κληρονομιά, όπως ο hiv, πολλά παιδιά σήμερα που δεν έζησαν τη φονική επιδημία, κουβαλούν τον τρόμο της επειδή κάποιος τους είπε ότι το αξίζουν. Γενικά η παιδική ηλικία είναι σκληρή και όχι μόνο για τα queer παιδιά. Λέμε, ας πούμε, «γιατί δε μίλησε;» Γιατί έχουμε εκπαιδευτεί από παιδιά να μη μιλάμε. Η παιδική ηλικία δεν είναι μόνο τα ευχάριστα συναισθήματα που φέρνει ο ερχομός ενός παιδιού. Το ζω και με τον ανηψιό μου. Μέχρι ένα σημείο όλα φαίνονται χαριτωμένα.

Όταν , όμως, αυτό το πλασματάκι αρχίζει να μεγαλώνει και να χάνει τη μωρουδίστικη όψη τους, υπάρχει μια αμηχανία για το χαρακτήρα που θα συγκροτήσει. Αυτό το χάνουμε και περιμένουμε να σχηματιστεί ένας χαρακτήρας για να συνομιλήσουμε και στο μεταξύ συμβαίνουν πολλά. Θα πρέπει να φτιάξεις μια σχέση με το παιδί που δε θα είναι ελέγχου και λογοδοσίας. Δουλεύω στη Θετική Φωνή 8 χρόνια. Έρχονται κάποια παιδιά από το λύκειο ή τα πρώτα έτη του πανεπιστημίου που δεν έχουν καμιά πληροφορία για το τι σημαίνει αυτοδιάθεση και συναίνεση. Θα μπορούσε το εκπαιδευτικό σύστημα να λειτουργεί φροντιστικά για τους μελλοντικούς πολίτες που θα έρθουν σε επαφή με τη μη συναίνεση και την παραβίαση, δεν υπάρχει αυτό πουθενά. Πρέπει να μπει η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση στα σχολεία αδιαπραγμάτευτα.

Υπάρχει μια φράση στο βιβλίο: «Μπορούσε να χωράει παντού αλλά μερικές φορές δε χωρούσε πουθενά». Αυτό είναι ένα σχόλιο που υποδηλώνει την απελευθερωτική διάσταση που έχει η διάρρηξη των άκαμπτων έμφυλων ρόλων και παράλληλα την αγριότητα της τρανσφοβίας;
Αυτή είναι μια σύνδεση με τη μητέρα της Λόλας που σε μια προηγούμενη ιστορία του βιβλίου έλεγε ότι φεύγοντας από τη βιοτεχνία ενδυμάτων ένιωθε ξένη μέσα στις ξένες, επειδή πήγε εκεί για να κάνει παρέα και να ακούσει συμβουλές αλλά όλες τις έκαναν victim blaming, το οποίο συνδέεται με τον πατέρα της μητέρας της Λόλας, τον Φραγκίσκο, ο οποίος στις παράγκες, διωγμένος από τη μαμά του όταν έμαθε ότι έγινε κομμουνιστής, έγινε ξένος σε μια διπλανή καταπατητέα παράγκα. Είναι μια προσπάθεια σύνδεσης πολύ δομικών στοιχείων σε τρεις γενιές. Στη μια είναι ο διωγμός από την οικογένεια με πολιτικό πρόσημο, στην άλλη ο διωγμός από την οικογένεια με πρόσχημα ότι θα παντρευτεί και θα δουλέψει και στην άλλη ο διωγμός λόγω ασυμβατότητας φύλου.

Ο Δημήτρης Παπανικολάου, μου ανέφερες πρωτύτερα, σ’ ένα κείμενο του μετά τη δολοφονία του Ζακ Κωστόπουλου, έγραφε για την ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα ως μια «κοινότητα τραύματος». Το συμμερίζεσαι;
Ως πρόταση σίγουρα ευσταθεί. Δε νομίζω ότι μοιραζόμαστε τις ίδιες καθημερινότητες ή ότι η κοινωνία μας δίνει τα ίδια προνόμια για να διαχειριστούμε τα τραύματα μας. Το Ζακ τον θυμάμαι πάντα στο Sodade μούσκεμα. Σκέφτομαι ότι αυτή η γενιά δεν πρόλαβε ούτε το πριν που ήταν όλο underground αλλά δε θα ζήσουμε και ποτέ τη δυτική εκδοχή των ΛΟΑΤΚΙ+ ζωών. Πάντα αναρωτιέμαι αν το επικοινωνούμε αρκετά, αν το κοινό μας τραύμα ανά γενιά καταφέραμε ποτέ να το μοιραστούμε αρκετά ή αν μόνο τρέξαμε να βοηθήσουμε να γίνει η αλλαγή ξεχνώντας πίσω το δικό μας φορτίο. Θυμάμαι πάντα την ανοιχτωσιά του Ζακ.

Απορούσα πως την παλεύει αυτό το παιδί με όλα του τα τραύματα. Δεν το συζητήσαμε ποτέ. Εκεί έχει σταματήσει ο χρόνος, έχει γίνει ένα στοπ, από το οποίο δεν ξέρω αν έχουμε βρει τον τρόπο να συνεχίσουμε. Εγώ δεν υπήρξα προσωπική φίλη του Ζακ, όμως δε μπορώ να ξεχάσω ότι στην πρώτη πορεία που έγινε δεν κατάφερα να πλησιάσω στο Βενέτη. Εκεί συνειδητοποίησα αυτό που δημιουργήθηκε μετά σαν έκρηξη για το πένθος, για αυτή τη ζωή και για κορμιά σαν του Ζακ που έχουν πέσει έτσι σε συνθήκες που δεν τις είδαμε καταγεγραμμένες. Ο Ζακ ήταν ένας από εμάς κι έπρεπε να γίνει αυτό για να το καταλάβουμε. Το διακύβευμα πως επιβιώνω ως queer στο δημόσιο χώρο παραμένει ενεργό και οδυνηρό.

Το βιβλίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Έρμα.