ETA, Η ΤΡΑΓΩΔΙΑ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ ΤΩΝ ΒΑΣΚΩΝ

Το ημερολόγιο έδειχνε 20 Οκτωβρίου του 2011, όταν στις 7 το απόγευμα τοπική ώρα Ισπανίας, το βρετανικό BBC δημοσιοποίησε το ανακοινωθέν της ΕΤΑ, σύμφωνα με το οποίο η βασκική τρομοκρατική οργάνωση έκανε γνωστή την απόφασή της για οριστική παύση της ένοπλης δράσης της. Χρειάστηκαν μόλις 23 γραμμές κειμένου και συνολικά 346 λέξεις, για να μπει τέλος σε έναν εφιάλτη που διήρκεσε 52 ολόκληρα χρόνια, σκορπίζοντας τον θάνατο – κυρίως – στη Χώρα των Βάσκων, αλλά και την Ισπανία και τη Γαλλία. Στο ανακοινωθέν τα μέλη της οργάνωσης εγγυήθηκαν “μια σαφή, σταθερή και οριστική δέσμευση για το τέλος της ένοπλης αντιπαράθεσης”, καλώντας παράλληλα τις κυβερνήσεις της Ισπανίας και της Γαλλίας σε έναν “απευθείας διάλογο με στόχο την εξεύρεση λύσης στην πολύχρονη διαμάχη”.

Δέκα χρόνια μετά το οριστικό κλείσιμο του βιβλίου του τρόμου, το Magazine ανοίγει σήμερα τον φάκελο της ΕΤΑ, με μια αναδρομή στην ιστορία της και τους σημαντικότερους σταθμούς της 52χρονης πορείας της. Βασικό μας μέλημα θα είναι να εξετάσουμε πώς από την αρχική οργανωμένη πάλη για αυτοδιάθεση, με την πάροδο των χρόνων η βασκική οργάνωση κατέληξε να γίνει συνώνυμο της τυφλής βίας, του ψυχρού εγκλήματος, των εκβιασμών, της τρομοκρατίας και του αίματος. Πριν ξεκινήσουμε όμως, θα παραθέσουμε πρώτα μεταφρασμένους τους σημαντικότερους βασκικούς όρους που θα συναντήσετε στη συνέχεια, για την καλύτερη και ευκολότερη κατανόηση του κειμένου.

ΕΝΑ ΣΥΝΤΟΜΟ ΛΕΞΙΚΟ ΤΗΣ EUSKERA

– Euskera / η βασκική γλώσσα
– Euskadi / η Χώρα των Βάσκων στην ισπανική επικράτεια
– Iparralde / η Χώρα των Βάσκων στη γαλλική επικράτεια
– Euskal Herria / η συνολική επικράτεια της Χώρας των Βάσκων
– Ikurrina (ikurriña στα ισπανικά) / η βασκική σημαία
– Askatasuna / Ελευθερία
– ΕΤΑ (Euskadi Ta Askatasuna) / Χώρα των Βάσκων και Ελευθερία
– Bietan Jarrai / Μπροστά και με τα δυο (αναγράφεται κάτω από το έμβλημα της ΕΤΑ, που είναι ένα φίδι τυλιγμένο γύρω από ένα τσεκούρι). Εννοεί την πειθώ του τσεκουριού (ένοπλη δράση) και τη δύναμη του φιδιού (πολιτική δράση).
– Etakideak (etarra στα ισπανικά) / Μέλος της ΕΤΑ
– Ekin / Ξεκίνημα στα euskera
– PNV (Partido Nacionalista Vasco) / Βασκικό Εθνικιστικό Κόμμα
– EGI (Euzko Gaztedi Indarra) / Δύναμη Βασκικής Νεολαίας (η νεολαία του PNV)
– Abertzale / Πατριώτης
– ΕΤΑ Berri / Νέα ΕΤΑ
– ΕΤΑ Zaharra / Παλαιά ΕΤΑ
– LAIA (Langile Abertzale Iraultzaileen Alderdia) / Εργατικό κόμμα των επαναστατημένων πατριωτών
– ΕΙΑ (Euskal Iraultzarako Alderdia) / Βασκικό Κόμμα για την Επανάσταση
– Izquierda Abertzale / Πατριωτική Αριστερά
– Herri Batasuna / Λαϊκή Ενότητα
– Lehendakari / Πρόεδρος της Χώρας των Βάσκων
– Ertzaintza / Αστυνομία της Χώρας των Βάσκων
– BVE (Batallón Vasco Español) / Βασκο-ισπανικό Τάγμα (ακροδεξιά παρα-αστυνομική οργάνωση)
– GAL (Grupos Antiterroristas de Liberación) / Απελευθερωτικές αντιτρομοκρατικές ομάδες (παρακρατική οργάνωση που δημιουργήθηκε το 1983)

Ο ΣΑΜΠΙΝΟ ΑΡΑΝΑ ΚΑΙ Ο ΒΑΣΚΙΚΟΣ ΕΘΝΙΚΙΣΜΟΣ

Το κίνημα των Βάσκων υπήρξε μια ιδιαίτερη περίπτωση οργανωμένης πάλης για αυτοδιάθεση. Η ΕΤΑ ξεπήδησε μέσα από τις επιρροές του εθνικιστή Σαμπίνο Αράνα (1865-1903), ο οποίος είχε μιλήσει για την ανωτερότητα της βασκικής φυλής. Ο Αράνα, ιδρυτής το 1895 του PNV (Βασκικό Εθνικιστικό Κόμμα), στήριξε τις αυτονομιστικές διεκδικήσεις του στη σθεναρή υπεράσπιση της γλώσσας, των εθίμων και της πολιτισμικής ταυτότητας των Βάσκων, εμπνεύστηκε την ikurrina (βασκική σημαία) και διαμόρφωσε τις αρχές του βασκικού εθνικισμού, που αργότερα βρήκαν “καταφύγιο” στον περίφημο χάρτη του Itxassou (1963), καλύπτοντας ένα σωρό ακόμα ερωτήματα. Τα ζητήματα προς επίλυση αρχικά ήταν δυο.

Πρώτον, η ανεξαρτητοποίηση του Euskadi και του Iparralde, δηλαδή της Euskal Herria (συνολική επικράτεια των Βάσκων) και δεύτερον, ο πόλεμος εναντίον της δικτατορίας του Φράνκο. Στην πορεία, η αυτοδιάθεση “ζυμώθηκε” με έννοιες και ιδεολογικές αναζητήσεις που άλλαξαν την αρχική φυσιογνωμία του κινήματος, μετατρέποντάς το σε μια οργάνωση που αρχικά επέλεξε την ένοπλη βία και το αντάρτικο πόλης ως βασικούς μοχλούς δράσης και πίεσης. Οι αυτονομιστές της ΕΤΑ δέχτηκαν επιρροές αριστερίστικες και μαρξιστικές – λενινιστικές, υιοθετώντας ακραίες πρακτικές, οι οποίες με τη σειρά τους “βραχυκύκλωσαν” την οποιαδήποτε πιθανότητα εξεύρεσης βιώσιμης λύσης στη Χώρα των Βάσκων.

Η εμφάνιση αμέτρητων φραξιών που κατέστρεψαν την ενότητα και εκτροχίασαν το ίδιο το όνειρο της αυτονομίας, διαίρεσαν την πατριωτική έννοια και την αναζήτηση της διατήρησης της εθνικής ταυτότητας, οδηγώντας σε δαιδαλώδη αδιέξοδα ακόμα και όταν προέκυψε η ανάγκη και εφαρμογή της πολιτικής δράσης παράλληλα με την ένοπλη. Έτσι λοιπόν, οι δεκαετίες πέρασαν και οι etarras έγιναν συνώνυμο της τυφλής τρομοκρατίας. Ας περάσουμε όμως να δούμε με περισσότερες λεπτομέρειες αυτή τη διαδρομή, που ξεκίνησε με βάση τις ακραίες – είναι η αλήθεια – θέσεις του Αράνα (που αποδεχόταν μόνο τους παραδοσιακούς βασκικούς νόμους και τον ρωμαιοκαθολικισμό), για να καταλήξει σε ένα ματωμένο αδιέξοδο.

EUSKAL HERRIA, ΜΙΑ ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΗ ΠΑΡΕΝΘΕΣΗ

Στο καταστατικό της Αυτονομίας της Χώρας των Βάσκων, το περίφημο Estatuto de Guernica, που ψηφίστηκε το 1979, αλλά και σύμφωνα με παλαιότερες αναφορές που ξεκινούν από τα μέσα του 16ου αιώνα, χρησιμοποιείται ο βασκικός όρος Euskal Herria για να προσδιορίσει τα εδάφη της Χώρας των Βάσκων, ή αν προτιμάτε, της Πατρίδας των Βάσκων. Ως Euskal Herria (πατρίδα, χώρα, επικράτεια των Βάσκων) περιγράφεται η περιοχή που βρίσκεται στις δυο μεριές των βόρειων Πυρηναίων και οριοθετείται γεωγραφικά και διοικητικά από επτά επαρχίες, τέσσερις στην ισπανική επικράτεια και τρεις στη γαλλική. Στην Ισπανία έχουμε την Bizkaia (με πρωτεύουσα το Μπιλμπάο), την Araba (Βιτόρια), την Gipuzkoa (Σαν Σεμπαστιάν) και την Nafarroa Garaia (Παμπλόνα).

Ο συνυπολογισμός της Ναβάρας (Nafarroa Garaia) στην Euskal Herria είναι σε σημαντικό βαθμό “αυθαίρετος”, αφού διαχρονικά οι κάτοικοι του συγκεκριμένου διαμερίσματος, στη μεγάλη τους πλειοψηφία δεν ταυτίζονται με τους Βάσκους και δε θεωρούν την περιοχή τους βασκική. Στη Γαλλία τώρα, έχουμε την Lapurdi (με πρωτεύουσα την Μπαγιόν), την Nafarroa Beherea (Σεν Ζαν Πιέρ ντε Πορ) και τη Zuberoa (Μολεόν). Οι Βάσκοι ονομάζουν τις τέσσερις επαρχίες επί ισπανικού εδάφους, Euskadi και τις τρεις γαλλικές, Iparralde. Στον χάρτη, στην αρχή της υποενότητας, μπορείτε να δείτε τις επτά επαρχίες, οι οποίες εδώ και αιώνες θεωρούνται αμιγώς βασκικές και αποτελούν την Euskal Herria.

Η ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ ΕΤΑ

Αν και επίσημα, η ονομασία Euskadi Ta Askatasuna (ΕΤΑ) χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά στις 31 Ιουλίου του 1959 από μια ομάδα νεαρών Βάσκων με βαθιά ριζωμένα εθνικιστικά “πιστεύω”, στην πραγματικότητα η ιστορία της οργάνωσης ξεκίνησε αρκετά νωρίτερα. Ήταν το 1952, όταν κάποιοι φοιτητές από το Μπιλμπάο δημιούργησαν την ομάδα Ekin. Ένα χρόνο αργότερα, η Ekin ήρθε σε επαφή με την EGI, τη νεολαία του PNV και το 1956 οι δυο οργανώσεις ενώθηκαν. Σε ένα κοινό ανακοινωθέν που διαβάστηκε στο πρώτο Διεθνές Βασκικό Συνέδριο στο Παρίσι (1956), Ekin και EGI εξέφραζαν τις αντιρρήσεις τους σχετικά με τη στρατηγική που ακολουθούσαν οι ηγέτες του PNV στον αγώνα εναντίον της δικτατορίας του Φράνκο.

Όμως πολύ γρήγορα οι εντάσεις έκαναν την εμφάνισή τους προκαλώντας τη διάσπαση, της ούτως ή άλλως εύθραυστης ισορροπίας ανάμεσα στις δυο οργανώσεις, αφού η Ekin – σε αντίθεση με την EGI – τασσόταν αναφανδόν υπέρ της “άμεσης δράσης”. Έτσι, στο τέλος του 1958, οι ηγέτες της Ekin, Luis Álvarez Enparantxa Txillardegi, Benito del Valle, Julen Madariaga και Iñaki Larramendi συναντήθηκαν στην Deba (επαρχία της Γκιπούθκοα) και αποφάσισαν να υιοθετήσουν την ονομασία Euskadi Ta Askatasuna που είχε προταθεί από τον Txillardegi. Με αυτόν τον τρόπο “γεννήθηκε” η ΕΤΑ, μια οργάνωση που παρέμεινε ενεργή επί 52 ολόκληρα χρόνια και της οποία η ιστορία σημαδεύτηκε από αμέτρητες διασπάσεις στους κόλπους της και ακόμα περισσότερες δολοφονίες.

Η ΕΤΑ ΑΠΕΚΤΗΣΕ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΣΕ ΕΝΑ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙ

Η ΕΤΑ ξεκίνησε τη δράση της στις 18 Ιουλίου του 1961, όταν μέλη της προσπάθησαν να εκτροχιάσουν ένα τρένο γεμάτο με εθελοντές του Φράνκο που ταξίδευαν στο Σαν Σεμπαστιάν για να τιμήσουν την επέτειο της “εθνικής εξέγερσης”. Την επόμενη χρονιά συγκλήθηκε η πρώτη Συνέλευση της οργάνωσης στο μοναστήρι του Belloc στη Γαλλία, στην οποία τέθηκαν ως αρχές της ιδεολογίας της, η ιστορική αναγέννηση, το λαϊκό κράτος, η ανάδειξη της βασκικής γλώσσας ως κομβικού στοιχείου της εθνικής ταυτότητας και η ανεξαρτησία της Χώρας των Βάσκων. Στη δεύτερη Συνέλευση που πραγματοποιήθηκε την άνοιξη του 1963 στη γαλλική πόλη Μπαγιόν, ενισχύθηκαν τα αριστερίστικα στοιχεία της οργάνωσης.

Αυτό οδήγησε στη διαμόρφωση “συγγενειών” μεταξύ της ιδεολογίας της ΕΤΑ και του κομμουνισμού, κυρίως δε του μαρξισμού-λενινισμού, με αποτέλεσμα την απομάκρυνση από την συντηρητική-ρωμαιοκαθολική παράδοση του PNV. Τέλος, στην τρίτη Συνέλευση, τον Μάιο του 1964, επίσης στην Μπαγιόν, εγκρίθηκε το πόνημα “La Insurrección en Euskadi” (η εξέγερση στη Χώρα των Βάσκων), το οποίο ανέφερε ότι “η ένοπλη πάλη είναι ο καλύτερος τρόπος για να επιτευχθούν οι στόχοι που έχουν τεθεί”. Επίσης, αποφασίστηκε ομόφωνα η οριστική ρήξη με το PNV, αφού η ΕΤΑ θεωρούσε ότι “η λειτουργία του ήταν αντίθετη με τα συμφέροντα του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα”.

ΤΟ ΞΕΚΙΝΗΜΑ ΤΗΣ ΕΝΟΠΛΗΣ ΠΑΛΗΣ

Από εκείνη τη στιγμή και μετά, η ΕΤΑ άρχισε να σχεδιάζει και να οργανώνει τις επιθέσεις της. Από την τρίτη Συνέλευση (1964), μέχρι το πρώτο θανατηφόρο χτύπημα, χρειάστηκε να περάσουν τέσσερα χρόνια, και αυτό επειδή σε εκείνο το διάστημα είχαμε τις πρώτες σημαντικές διαφωνίες ανάμεσα στα μέλη, καθώς και τις πρώτες διασπάσεις στους κόλπους της οργάνωσης. Το πρώτο θύμα της ΕΤΑ υπήρξε ο αστυνομικός Χοσέ Άνχελ Παρδίνες, ο οποίος δολοφονήθηκε στις 7 Ιουνίου του 1968 στο Σαν Σεμπαστιάν. Οι Βάσκοι αυτονομιστές ανέλαβαν την ευθύνη και την ίδια χρονιά προχώρησαν σε μια ακόμα εκτέλεση που προκάλεσε μεγάλη αίσθηση, αυτή του αρχηγού της μυστικής αστυνομίας του Σαν Σεμπαστιάν, Μελιτόν Μανθάνες.

Αμέσως ο Φράνκο κήρυξε τη Χώρα των Βάσκων σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης και ακολούθησε ένα ατελείωτο κύμα συλλήψεων μέχρι τον Απρίλιο του 1969, που είχε σαν αποτέλεσμα τη φυλάκιση σχεδόν ολόκληρης της ηγετικής ομάδας της οργάνωσης. Στα πρώτα πάντως χρόνια της ένοπλης δράσης της ΕΤΑ, το χτύπημα με τον μεγαλύτερο αντίκτυπο στη δικτατορική Ισπανία του Φράνκο, υπήρξε η εκτέλεση του προέδρου της Κυβέρνησης, ναυάρχου Λουίς Καρέρο Μπλάνκο, που πραγματοποιήθηκε με εντυπωσιακό τρόπο τον Δεκέμβριο του 1973 στη Μαδρίτη και έμεινε γνωστή ως “Operación Ogro” (επιχείρηση Δράκοντας). Αλλά με αυτή θα ασχοληθούμε με περισσότερες λεπτομέρειες σε επόμενη ενότητα.

ΟΙ ΔΙΑΣΠΑΣΕΙΣ ΣΤΟΥΣ ΚΟΛΠΟΥΣ ΤΗΣ ΕΤΑ

Η ιστορική εξέλιξη της ΕΤΑ είναι γεμάτη από συνεχόμενες διασπάσεις. Στην τέταρτη Συνέλευση (Αύγουστος 1965, Γκιπούθκοα) που πραγματοποιήθηκε στο μοναστήρι των Ιησουιτών του Λογιόλα, εμφανίστηκαν οι πρώτες “ρωγμές” στους κόλπους της οργάνωσης. Άρχισαν να υπάρχουν διαφορετικές απόψεις σχετικά με την πρωτοκαθεδρία του πολιτικού εις βάρος του ένοπλου αγώνα. Παρουσιάστηκαν τρεις διαφορετικές τάσεις. Η πρώτη (culturalistas) αντιπροσώπευε τις παραδοσιακές βασκικές αρχές. Η δεύτερη (obreristas), με κομμουνιστική ιδεολογία, έβαζε την πάλη των τάξεων πάνω από την εθνική απελευθέρωση. Η τρίτη (tercermundistas), επίσης με αριστερές καταβολές, ζητούσε τη συνεργασία της ΕΤΑ με άλλες οργανώσεις χωρών του τρίτου κόσμου, που αντιστέκονταν στους απανταχού αποικιοκράτες.

Τελικά εγκρίθηκαν η χρήση της βίας ως αποδεκτή πρακτική, αλλά και η ένοπλη πάλη ως μέσο απόκτησης οικονομικών πόρων. Στην πέμπτη Συνέλευση (Δεκέμβριος 1966, Γκιπούθκοα) η ΕΤΑ διασπάστηκε για πρώτη φορά. Η οργάνωση χωρίστηκε σε “εργατικούς” και “εθνικιστές”. Οι πρώτοι δημιούργησαν μια νέα οργάνωση που ονομάστηκε ΕΤΑ Berri (νέα ΕΤΑ) και οι δεύτεροι έμειναν στην ΕΤΑ Zaharra (παλαιά ΕΤΑ). Τελικά η ΕΤΑ Berri διαλύθηκε και τα μέλη της προσχώρησαν στο Movimiento Comunista (MC), δηλαδή το Κομουνιστικό Κίνημα. Οι εντάσεις συνεχίστηκαν και στην έκτη Συνέλευση (1970, Ιτσάσου), με κάποιους να εγκαταλείπουν την οργάνωση για να προσχωρήσουν σε πολιτικά κόμματα, όπως η Liga Comunista Revolucionaria (Επαναστατικός Κομμουνιστικός Συνασπισμός).

ΕΤΑ MILITAR & ETA POLÍTICO-MILITAR

Η πιο σοβαρή διάσπαση ήρθε το 1973, αμέσως μετά την έκτη Συνέλευση. Στην πραγματικότητα ολοκληρώθηκε σε δυο φάσεις. Η πρώτη τον Αύγουστο του 1973 στο Χασπάρνε της Γαλλικής Βασκωνίας και η δεύτερη το 1974, αμέσως μετά το χτύπημα στην καφετέρια “Rolando” της οδού Correo στη Μαδρίτη. Οι εντάσεις μέσα στην οργάνωση είχαν ήδη κορυφωθεί, όταν το ένοπλο σκέλος αποφάσισε μονόπλευρα το χτύπημα κατά του Καρέρο Μπλάνκο, κάτι που είχε ως επακόλουθο την απόσχιση του “εργατικού” τμήματος (obreristas), το οποίο μέσα στο 1974 ίδρυσε την LAIA (Langile Abertzale Iraultzaileen Alderdia), το εργατικό κόμμα των επαναστατημένων πατριωτών, εγκαταλείποντας οριστικά την ΕΤΑ.

Μετά το τυφλό χτύπημα στην οδό Correo (θα αναφερθούμε σε άλλη ενότητα του κειμένου), εμφανίστηκαν οι milis, που προέρχονταν από το στρατιωτικό μέτωπο της οργάνωσης (Frente Militar) και οι poli-milis, προερχόμενοι από το εργατικό μέτωπο (Frente Obrero). Έτσι η ΕΤΑ διαιρέθηκε σε δυο οργανώσεις: την ΕΤΑ militar (ΕΤΑ-m) και την ΕΤΑ político-militar (ETA-pm), με τη δεύτερη να διαθέτει και την πλειοψηφία των μελών. Στο μεταξύ, στις 27 Σεπτεμβρίου του 1975 εκτελέστηκαν δια τυφεκισμού δυο μέλη της ΕΤΑ, ο Χουάν Παρέδες Μανότ στη Βαρκελώνη και ο Άνχελ Οταέγκι στο Μπούργος. Επρόκειτο για τις τελευταίες εκτελέσεις επί Φράνκο, λίγες μέρες πριν τον θάνατό του (20/11/1975), που προκάλεσαν κύμα αντιδράσεων εντός και εκτός συνόρων.

ΤΟ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΣΚΕΛΟΣ ΤΗΣ ΕΤΑ ΚΑΙ Η ΟΡΙΣΤΙΚΗ ΑΠΟΣΧΙΣΗ

Μετά τον θάνατο του Φράνκο, η ΕΤΑ-pm στήριξε την ίδρυση ενός πολιτικού κόμματος που θα εκπροσωπούσε την ιδεολογία της οργάνωσης πριν τις πρώτες γενικές εκλογές του 1977, το οποίο ονομάστηκε ΕΙΑ (Euskal Iraultzarako Alderdia), δηλαδή Βασκικό Κόμμα για την Επανάσταση. Το ΕΙΑ πήρε μέρος στις εκλογές μέσω της υποψηφιότητας της ΕΕ (Euskadiko Ezkerra), που ήταν το εθνικιστικό κόμμα της Βασκικής Αριστεράς (και το οποίο το 1993 απορροφήθηκε από το Σοσιαλιστικό Κόμμα). Το 1982, η φράξια “7η Συνέλευση” της ΕΤΑ-pm αποδέχτηκε τη γενική αμνηστία που πρόσφερε η ισπανική Κυβέρνηση σε όλους ανεξαιρέτως τους φυλακισμένους και εξόριστους etarras, εγκαταλείποντας τη βία και προσχωρώντας στην Euskadiko Ezkerra.

Μεγάλο μέρος των μαχητών της ΕΤΑ-pm, (οι milikis και τα μέλη του comando Bereziak), επέστρεψαν στην ΕΤΑ militar, η οποία από τότε θα ήταν γνωστή – ξανά – ως σκέτη ΕΤΑ. Να πούμε εδώ, ότι κατά τη διάρκεια της δικτατορίας του Φράνκο, αλλά και στα πρώτα χρόνια της ισπανικής “μεταπολίτευσης”, η γαλλική κυβέρνηση επέδειξε μεγάλη ανοχή απέναντι στη βασκική οργάνωση, επιτρέποντας στα μέλη της να κινούνται ελέυθερα στη γαλλική επικράτεια, κάτι που ήταν ευρέως γνωστό ως “το γαλλικό άσυλο”. Όμως αυτό άρχισε να αλλάζει σιγά-σιγά από το ξεκίνημα της δεκαετίας του ’80, όταν οι κυβερνήσεις Ισπανίας και Γαλλίας αποφάσισαν να συνεργαστούν για την εξάρθρωση της ΕΤΑ.

ΑΝΤΑΡΤΟΠΟΛΕΜΟΣ ΚΑΙ HERRI BATASUNA

Η ΕΤΑ θεωρούσε ότι το πολιτειακό σύστημα μετά το 1978 δεν είχε φέρει ουσιαστικές αλλαγές, χαρακτηρίζοντας την εκκολαπτόμενη δημοκρατία ως μια συνέχεια της δικτατορίας του Φράνκο. Από εκείνη τη χρονιά η οργάνωση αποφάσισε την αλλαγή της στρατηγικής της, υιοθετώντας τον γνωστό ως φθοροποιό πόλεμο (guerra de desgaste) ή ανταρτοπόλεμο. Στοχοποίησε λοιπόν τον Στρατό και τα Σώματα Ασφαλείας, για να πιέσει το κράτος, θέλοντας να το αναγκάσει να δεχτεί την Alternativa KAS. Η εναλλακτική ΚΑS ήταν το πολιτικό πλαίσιο της Koordinadora Abertzale Sozialista, του συλλογικού οργάνου ενός μεγάλου μέρους της Πατριωτικής Αριστεράς (Izquierda Abertzale), που είχε υπογραφεί το 1976 από διάφορες οργανώσεις, ανάμεσά τους και την ΕΤΑ.

Μέσα από αυτό το πολιτικό κείμενο ξεπήδησε λίγο αργότερα το ιδεολογικό πλαίσιο της πολιτικής πτέρυγας της οργάνωσης, Herri Batasuna (Λαϊκή Ενότητα), που ιδρύθηκε το 1978 ως συνασπισμός 4 κομμάτων της Πατριωτικής Αριστεράς. Από την ίδρυση της Herri Batasuna και μετά, η ΕΤΑ αύξησε κατά πολύ τα χτυπήματά της τόσο σε αριθμό όσο και σε ένταση. Με επίσημη πολιτική υπόσταση πλέον, η στρατηγική της οργάνωσης ήταν να “εργαλειοποιήσει” τα αυτόνομα κοινωνικά κινήματα που είχαν εμφανιστεί στη Χώρα των Βάσκων. Ξεκίνησαν οι τυφλές επιθέσεις με βόμβες και αυτοκίνητα παγιδευμένα με εκρηκτικά που ως αποτέλεσμα είχαν τον θάνατο “αμάχων”, αλλά και οι απαγωγές κυρίως πλούσιων επιχειρηματιών, με σκοπό τη συλλογή λύτρων.

ΟΙ ΣΥΜΦΩΝΙΕΣ ΤΗΣ ΜΑΔΡΙΤΗΣ ΚΑΙ ΤΟΥ AJURIA ENEA

Αποκορύφωμα αυτών των επιθέσεων ήταν το χτύπημα στο πολυκατάστημα Hipercor στη Βαρκελώνη στις 19 Ιουνίου του 1987, όπου 21 άτομα έχασαν τη ζωή τους και άλλα 45 τραυματίστηκαν. Η έκρηξη της βόμβας στο Αρχηγείο της Αστυνομίας της Σαραγόσα λίγους μήνες αργότερα, τον Δεκέμβριο του 1987, με 11 νεκρούς (ανάμεσα στους οποίους και 5 κοριτσάκια), έφερε την πρώτη μαζική αντίδραση των πολιτικών κομμάτων της Ισπανίας. Στις 5 Νοεμβρίου του 1987, εννέα κόμματα της χώρας (PSOE, PP, CDS, CiU, PNV, PDP, PL, PCE και EE), υπέγραψαν τη συμφωνία της Μαδρίτης (Pacto de Madrid), σύμφωνα με την οποία, δεν αναγνώριζαν νομιμότητα στην ΕΤΑ ώστε να εκπροσωπεί τη θέληση του βασκικού λαού, απέκλειαν κάθε διαπραγμάτευση μαζί της και καλούσαν την οργάνωση να εγκαταλείψει τα όπλα και να αποδεχτεί τις δημοκρατικές διαδικασίες.

Στις 12 Ιανουαρίου του 1988 τα 6 από τα 7 κόμματα της Χώρας των Βάσκων (απείχε η Herri Batasuna) με την παρουσία του Lehendakari (προέδρου της Χώρας των Βάσκων) συνυπέγραψαν τη Συμφωνία για την ομαλοποίηση και ειρήνευση στη Χώρα των Βάσκων που έμεινε γνωστή ως Συνθήκη του Ajuria Enea (παλάτι στη Βιτόρια, όπου διεξήχθη η συνάντηση). Λίγες μέρες αργότερα (28/1/1988) η ΕΤΑ κήρυξε την πρώτη κατάπαυση του πυρός στην ιστορία της. Στη διάρκεια αυτής, η σοσιαλιστική κυβέρνηση του Φελίπε Γκονθάλεθ συναντήθηκε με εκπροσώπους της οργάνωσης για να διαπραγματευτεί την ειρήνευση στην περιοχή των Βάσκων και το τέλος της ένοπλης πάλης. Η σύνοδος αυτή πραγματοποιήθηκε στο Αλγέρι (Mesa de Argel) και ολοκληρώθηκε χωρίς αποτέλεσμα, αφού καμία από τις δυο πλευρές δεν υποχώρησε από τις αρχικές της θέσεις.

ΤΟ ΠΛΗΓΜΑ ΤΟΥ ΜΠΙΝΤΑΡ ΚΑΙ Η ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ

Το 1992 η ΕΤΑ υπέστη το μεγαλύτερο πλήγμα στη μέχρι τότε ιστορία της. Η συνεργασία της γαλλικής και ισπανικής αστυνομίας είχε ως αποτέλεσμα τη σύλληψη όλου του ηγετικού πυρήνα της οργάνωσης (Pakito, Txelis και Fiti) στη γαλλική πόλη Μπιντάρ, ακριβώς δίπλα στα σύνορα με την Ισπανία. Η ΕΤΑ χρειάστηκε πολύ χρόνο για να συνέλθει, όμως αντέδρασε ακόμα πιο ακραία, δημιουργώντας τα “comandos Y”, τα οποία στελεχώθηκαν από νέους, κυρίως ανήλικους, που επιδόθηκαν στη λεγόμενη “kale borroka”, δηλαδή σε βίαιες συγκρούσεις στο δρόμο. Τα comandos Y τρομοκράτησαν για πολλά χρόνια την καθημερινότητα των απλών Βάσκων, πυρπολώντας λεωφορεία, καταστήματα, δημόσια κτίρια και σχολεία, με κύριο όπλο τους τις βόμβες μολότοφ.

Τρία χρόνια μετά τις συλλήψεις στο Μπιντάρ, η ΕΤΑ επέστρεψε με ένα φιλόδοξο σχέδιο: τη δολοφονία του τότε αρχηγού της αξιωματικής αντιπολίτευσης, Χοσέ Μαρία Αθνάρ. Ο πρόεδρος του ΡΡ (Partido Popular) γλίτωσε το θάνατο μετά την έκρηξη παγιδευμένου αυτοκινήτου, χάρη στη θωράκιση του οχήματος στο οποίο επέβαινε. Όταν ο Αθνάρ κέρδισε τις εκλογές του 1996 και έγινε πρωθυπουργός, η ΕΤΑ αύξησε κατακόρυφα τα χτυπήματά της με αποκορύφωμα τις απαγωγές των Χοσέ Αντόνιο Ορτέγα Λάρα και Κόσμε Ντελκλό (αμφότεροι δικηγόροι). Λίγες μόλις μέρες μετά την απελευθέρωση και των δυο από την ισπανική αστυνομία, η βασκική οργάνωση απήγαγε και εκτέλεσε εν ψυχρώ τον δημοτικό σύμβουλο της μικρής πόλης Έρμουα, Μιγκέλ Άνχελ Μπλάνκο, ως πράξη εκδίκησης.

ΕΚΤΟΣ ΝΟΜΟΥ Η HERRI BATASUNA

Στις 16 Σεπτεμβρίου του 1998 η ΕΤΑ ανακοίνωσε μια επ’ αόριστο και άνευ όρων ανακωχή, τέσσερις μέρες μετά την υπογραφή της συμφωνίας της Λιθάρα (pacto de Lizarra). Τη συνθήκη αυτή υπέγραψαν στην πόλη Λιθάρα της Ναβάρας όλα τα εθνικιστικά κόμματα της Χώρας των Βάσκων μαζί με τοπικά συνδικάτα και ενώσεις, με σκοπό να βρεθεί μια διαδικασία διαλόγου και διαπραγμάτευσης που θα οδηγούσε στην παύση της τρομοκρατίας από την ΕΤΑ. Η κυβέρνηση του Αθνάρ συναντήθηκε με εκπροσώπους της οργάνωσης στην Ελβετία, όμως οι συζητήσεις δεν έφεραν αποτέλεσμα. Τον Δεκέμβριο του 1999 η ΕΤΑ ανακοίνωσε τον τερματισμό της ανακωχής και μέσα στον επόμενο χρόνο πραγματοποίησε 23 δολοφονίες.

Τον Απρίλιο του 2002 παρουσιάστηκε στην ισπανική βουλή ένα καινούργιο νομοσχέδιο σχετικά με τη λειτουργία των πολιτικών κομμάτων στη χώρα. Επρόκειτο για έναν “φωτογραφικό” νόμο, που στόχο του είχε το πολιτικό σκέλος της ΕΤΑ, την Herri Batasuna, αφού προέβλεπε την αναστολή λειτουργίας κάθε κόμματος, το οποίο σχετιζόταν με τρομοκρατικές ομάδες. Πράγματι, ο νόμος ψηφίστηκε στις 27 Ιουνίου και η HB τέθηκε αυτόματα και επίσημα εκτός νόμου από το ισπανικό κράτος. Ο δικαστής του Ανώτατου Δικαστηρίου, Μπαλτάσαρ Γκαρθόν, υπέγραψε το σχετικό διάταγμα, επιβάλλοντας τη συνολική αναστολή των δραστηριοτήτων της ΗΒ, με την αιτιολογία ότι είχε δημιουργηθεί από την τρομοκρατική οργάνωση ΕΤΑ και αποτελούσε αναπόσπαστο μέρος της.

ΤΟ ΤΥΦΛΟ ΧΤΥΠΗΜΑ ΣΤΟ TERMINAL 4

Στις 22 Μαρτίου του 2006 η ΕΤΑ ανακοίνωσε μια ακόμα επ’ αόριστο κατάπαυση του πυρός, καλώντας παράλληλα τις κυβερνήσεις της Ισπανίας και της Γαλλίας να καθίσουν εκ νέου στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων για την εξεύρεση μιας βιώσιμης λύσης. Τον Ιούνιο του ίδιου έτους, ο πρωθυπουργός της Ισπανίας, Χοσέ Λουίς Θαπατέρο, ανακοίνωσε την επανέναρξη των συζητήσεων με την ΕΤΑ. Μέσα στο δίμηνο Σεπτεμβρίου – Νοεμβρίου του 2006 υπήρξαν έντεκα μυστικές συναντήσεις των δυο πλευρών σε μοναστήρι των Ιησουιτών στην Γκιπούθκοα, οι οποίες κατέληξαν στις “συμφωνίες της Λογιόλα” (acuerdos de Loyola). Όλα έδειχναν ότι υπήρχε μια πρώτη προσέγγιση που θα μπορούσε να οδηγήσει σε νέο κύκλο διαπραγματεύσεων.

Όμως η ΕΤΑ αθέτησε τελικά τη δέσμευσή της ως προς την κατάπαυση του πυρός και εντελώς απροειδοποίητα προχώρησε σε ένα ακόμα τυφλό χτύπημα. Ένα φορτηγάκι παγιδευμένο με εκρηκτικά σε έναν από τους χώρους στάθμευσης του Terminal 4 στο αεροδρόμιο “Barajas” της Μαδρίτης, προκάλεσε στις 30 Δεκεμβρίου του 2006 τον θάνατο δυο τουριστών από το Εκουαδόρ και τον τραυματισμό άλλων 20 ατόμων. Η έκρηξη σήμανε το τέλος των επαφών, αλλά και την αρχή του τέλους της ίδιας της οργάνωσης. Παρά τις προσπάθειες για επανέναρξη των συνομιλιών, η βασκική οργάνωση ανακοίνωσε και επίσημα στις 5 Ιουνίου του 2007 τη λήξη της κατάπαυσης του πυρός και την επιστροφή στην ένοπλη δράση μετά από 439 ημέρες ανακωχής.

ΤΟ ΟΡΙΣΤΙΚΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΤΡΟΜΟΥ

Το χτύπημα στο Terminal 4 του Μπαράχας άφησε πλήρως εκτεθειμένη την ΕΤΑ στην κοινή γνώμη, ειδικά εκείνη της Χώρας των Βάσκων. Στα επόμενα χρόνια οι πιέσεις από πολιτικά σχήματα της περιοχής για το οριστικό τέλος της βίας πολλαπλασιάστηκαν, ενώ κάθε λογής πρωτοβουλίες από το εσωτερικό αλλά και το εξωτερικό συνέβαλαν στην ανακοίνωση της οργάνωσης τον Σεπτέμβριο του 2010 μέσω του βρετανικού BBC για μια νέα κατάπαυση του πυρός. Τον Ιανουάριο του 2011 τα μέλη της οργάνωσης ενημέρωσαν ότι η αποχή από τον ένοπλο αγώνα θα ήταν συνεχής, γενική και θα τελούσε υπό την επίβλεψη διεθνών παρατηρητών. Στις 17 Οκτωβρίου του 2011 διοργανώθηκε στο Σαν Σεμπαστιάν η “Διεθνής Διάσκεψη για την Ειρήνη”.

Τρεις μέρες αργότερα, όπως γράψαμε και στην αρχή του κειμένου, το βρετανικό BBC δημοσιοποίησε το ανακοινωθέν της ΕΤΑ, σύμφωνα με το οποίο η βασκική τρομοκρατική οργάνωση έκανε γνωστή την απόφασή της για οριστική παύση της ένοπλης δράσης της. Την ίδια ώρα, οι ιστοσελίδες των βασκικών εφημερίδων Gara και Berria, ανέβασαν το βίντεο της οργάνωσης, στο οποίο τρία μέλη της ΕΤΑ διάβασαν το ανακοινωθέν πρώτα στα βασκικά και κατόπιν στα ισπανικά. Οι πολιτικές δυνάμεις τόσο στην Ισπανία όσο και στη Γαλλία, υποδέχθηκαν με ανακούφιση την απόφαση της ΕΤΑ, αντίθετα με τις οικογένειες των θυμάτων που έκαναν λόγο για “απάτη” και τις ένοπλες δυνάμεις που αντέδρασαν με σκεπτικισμό, περιμένοντας πρώτα την παράδοση του οπλισμού της οργάνωσης.

ΑΦΟΠΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΔΙΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ

Στις 17 Μαρτίου του 2017, η ΕΤΑ ανακοίνωσε μονομερώς τον άνευ όρων οριστικό αφοπλισμό της. Στις 8 Απριλίου του ίδιου έτους, πολιτικοί διαμεσολαβητές που είχαν οριστεί από την ΕΤΑ, ενημέρωσαν τις γαλλικές δικαστικές αρχές για την ακριβή τοποθεσία οκτώ κρησφύγετων της οργάνωσης στην πόλη Μπαγιόν, στη γαλλική Χώρα των Βάσκων. Εκεί οι Γάλλοι αστυνομικοί βρήκαν συγκεντρωμένα 118 όπλα, 25.000 σφαίρες και φυσίγγια και σχεδόν τρεις τόνους εκρηκτικών. Στο μεταξύ, η ηγετική ομάδα της ΕΤΑ έθεσε σε ψηφοφορία ανάμεσα στα μέλη της, ένα έγγραφο με το οποίο θα ανακοίνωνε τον τερματισμό της λειτουργίας της, ζητώντας να επιλεγεί μια από τις λέξεις “διάλυση”, “εξαφάνιση” ή “αποστράτευση”.

Τελικά, στις 3 Μαΐου του 2018, η ΕΤΑ κοινοποίησε με ανοιχτή επιστολή την απόφασή της να τερματίσει τον “ιστορικό της κύκλο”, επιβεβαιώνοντας τη διάλυση όλων των δομών της και την ολοκλήρωση της πολιτικής της πρωτοβουλίας. Λίγες μέρες νωρίτερα είχε δημοσιοποιήσει ένα ανακοινωθέν, μέσω του οποίου ζητούσε συγνώμη όχι από όλα, αλλά μόνο από ένα μέρος των θυμάτων της. Σε αυτό κατέληγε πως το πρόβλημα της Euskal Herria με την Ισπανία και τη Γαλλία παρέμενε υπαρκτό και αναγνώριζε την ευθύνη της οργάνωσης στη μη εξεύρεση λύσης, ενώ παραδεχόταν τα δεινά που προκάλεσε ως αποτέλεσμα της ένοπλης δράσης της. Με αυτόν τον τρόπο έκλεισε οριστικά το πιο αιματηρό κεφάλαιο στη σύγχρονη ιστορία της Χώρας των Βάσκων.

ΟΙ ΙΣΤΟΡΙΚΟΙ ΑΡΧΗΓΟΙ ΤΗΣ ΕΤΑ

Σε αυτή την ενότητα θα εξετάσουμε αυτούς που έγραψαν την ιστορία της ΕΤΑ. Οι έξι σημαντικότεροι αρχηγοί, Txabi, Txikia, Argala, Txomin, Pakito και Josu Ternera (όλα ψευδώνυμα), είναι αυτοί που σύμφωνα με την ίδια την οργάνωση έθεσαν ο καθένας με την παρουσία του ένα πριν και ένα μετά στην πορεία της οργάνωσης.

1. Javier Etxebarrieta, “Txabi”
Ο Txabi πέθανε μόλις 24 ετών, όμως το γεγονός ότι υπήρξε αυτός που πραγματοποίησε την πρώτη εκτέλεση της ΕΤΑ (Χοσέ Άνχελ Παρδίνες, 7/6/1968), ήταν αρκετό ώστε να θεωρείται ο πρώτος μεγάλος ηγέτης της οργάνωσης μετά τους ιδρυτές της. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι υπήρξε επίσης το πρώτο μέλος της ΕΤΑ που εκτελέστηκε από την ισπανική αστυνομία. Ο Txabi σπούδασε Οικονομικά και Πληροφορική και το 1967 εκλέχτηκε μέλος της εκτελεστικής επιτροπής της οργάνωσης. Σκοτώθηκε από αστυνομικά πυρά λίγες ώρες μετά τη δολοφονία του Χοσέ Παρδίνες, του πρώτου από τα 829 θύματα της ΕΤΑ.

2. Eustakio Mendizabal, “Txikia”
Ο Txikia υπήρξε ο υπεύθυνος της αναδιοργάνωσης της ΕΤΑ στα τέλη της δεκαετίας του ’60 και στις αρχές της δεκαετίας του ’70, όταν πολλοί νέοι εισέρρεαν στην οργάνωση, προσπαθώντας να βάλουν τέλος στη δικτατορία του Φράνκο. Επί αρχηγίας του Txikia, υιοθετήθηκαν τα χτυπήματα με βόμβες καθώς και οι απαγωγές με σκοπό τη συλλογή λύτρων. Ο δεύτερος ιστορικός ηγέτης της ΕΤΑ σκοτώθηκε στις 19 Απριλίου του 1973 από αστυνομικά πυρά μετά από πολύωρη καταδίωξη.

3. José Miguel Beñarán, “Argala”
Ο Argala υπήρξε ένας από τους πρωτεργάτες της “Operación Ogro”, της εκτέλεσης δηλαδή τον Δεκέμβριο του ’73 του – προοριζόμενου ως – διαδόχου του Φράνκο, Λουίς Καρέρο Μπλάνκο. Ο Argala συνέδεσε τη δράση του με την οργάνωση και την ιδεολογική διαμόρφωση του πολιτικού σκέλους της ΕΤΑ, ενώ έζησε πολλά χρόνια εξόριστος. Στις 21 Δεκεμβρίου του 1978 η BVE (Batallón Vasco Español), μια ακροδεξιά παρα-αστυνομική οργάνωση, σκότωσε τον Argala τοποθετώντας έναν εκρηκτικό μηχανισμό στο αυτοκίνητό του. Οι αστυνομικές αρχές, φοβούμενες ακραίες αντιδράσεις του πλήθους στην κηδεία του, απαγόρευσαν την ταφή του στη γενέτειρά του, Arrigorriaga.

4. Domingo Abasolo, “Txomin”
Ο Txomin υπήρξε ένας από τους ιδεαλιστές της οργάνωσης, χωρίς παράλληλα να αποκηρύσσει την ένοπλη πάλη. Υπήρξε ο πρώτος που διαπραγματεύτηκε απευθείας με τον τότε πρωθυπουργό της Ισπανίας, Φελίπε Γκονθάλεθ, την επίλυση του βασκικού ζητήματος. Ακροδεξιές οργανώσεις προσπάθησαν κατ’ επανάληψη να τον εκτελέσουν, όμως ο Txomin γλύτωσε κατά σειρά από μια απόπειρα απαγωγής, από μια έκρηξη και από τις σφαίρες σε μια απόπειρα δολοφονίας. Τελικά σκοτώθηκε την 1η Μαρτίου του 1987 σε ένα αυτοκινητιστικό δυστύχημα στην Αλγερία.

5. Francisco Múgica, “Pakito”
Ο Pakito υπήρξε ο “σκληρός” της οργάνωσης και πήρε μέρος στην εκτέλεση του Λουίς Καρέρο Μπλάνκο. Κατηγορήθηκε για μια σειρά από εκτελέσεις, κυρίως αστυνομικών και στρατιωτικών. Έπεσε στα χέρια της αστυνομίας τον Μάρτιο του 1992 μαζί με τους συντρόφους του, Txelis και Fitipaldi, σε ένα από τα μεγαλύτερα πλήγματα στην ιστορία της οργάνωσης. Σήμερα βρίσκεται ακόμα στη φυλακή (καταδικάστηκε σε κάθειρξη 2.354 ετών), όμως από το 2005 η ΕΤΑ τον είχε διαγράψει από μέλος της, λόγω μιας επιστολής που είχε στείλει στην οργάνωση μαζί με άλλους φυλακισμένους etarras, μέσα από την οποία ζητούσε την οριστική κατάπαυση του πυρός και την επιλογή ειρηνικών μέσων για την προώθηση του βασκικού ζητήματος.

6. Josu Urrutikoetxea, “Josu Ternera”
Ο τελευταίος ιστορικός ηγέτης της ΕΤΑ πήρε επίσης μέρος στην “Operación Ogro” και συνέχισε τη δράση του με ληστείες και τοποθετήσεις εκρηκτικών μηχανισμών, μέχρι τη σύλληψη του – μαζί με τη γυναίκα του – τον Γενάρη του 1989 στη Γαλλία. Καταδικάστηκε σε δεκαετή φυλάκιση και στη συνέχεια εκδόθηκε στις ισπανικές αρχές, όπου όμως αφέθηκε ελεύθερος λόγω παραγραφής των αδικημάτων που εκκρεμούσαν εις βάρος του. Το 1998 εκλέχτηκε βουλευτής στις τοπικές εκλογές της Χώρας των Βάσκων, όμως το 2002, μετά τις κατηγορίες εναντίον του για συμμετοχή στο χτύπημα της Σαραγόσα (1987) εξαφανίστηκε από προσώπου γης. Το 2013 έγινε γνωστό ότι είχε καταφύγει στη Νορβηγία, όπου μάλιστα συναντήθηκε με μέλη της ισπανικής κυβέρνησης με σκοπό την εξεύρεση λύσης. Συνελήφθη τον Μάιο του 2019 στη Γαλλία και από τότε εκτίει ποινή φυλάκισης. Πολλοί θεωρούν ότι υπήρξε από τους πρωτεργάτες της ανακοίνωσης της 20ης Οκτωβρίου 2011 περί οριστικής παύσης της ένοπλης δράσης της ΕΤΑ.

ΤΑ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΕΡΑ ΧΤΥΠΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΤΑ

Η ΕΤΑ έχει γράψει την ιστορία της με δεκάδες χτυπήματα, τα οποία άφησαν κατ’ επανάληψη σοκαρισμένη την κοινή γνώμη. Οι στρατιωτικές εστίες και τα στρατιωτικά οχήματα βρέθηκαν πάντοτε στο επίκεντρο της οργάνωσης. Τα παγιδευμένα με εκρηκτικά αυτοκίνητα προκάλεσαν σε αυτές τις πέντε δεκαετίες αποτρόπαια μακελειά που έμειναν χαραγμένα στη μνήμη εκατομμυρίων ανθρώπων. Ας θυμηθούμε τις πιο αιματηρές επιχειρήσεις.

– 20 Δεκεμβρίου 1973. Η ΕΤΑ σκότωσε στη Μαδρίτη τον ναύαρχο και πρόεδρο του υπουργικού συμβουλίου, Λουίς Καρέρο Μπλάνκο, ενεργοποιώντας μια βόμβα που είχε τοποθετηθεί κάτω από το οδόστρωμα τη στιγμή που το αυτοκίνητο του διαδόχου του Φράνκο περνούσε από το σημείο. Η έκρηξη ήταν τόσο ισχυρή, ώστε το όχημα εκτινάχθηκε πάνω από μια πενταώροφη πολυκατοικία και έμεινε κρεμασμένο στην ταράτσα από την εσωτερική πλευρά του ακάλυπτου, με αποτέλεσμα για αρκετή ώρα η αστυνομία να μην μπορεί να βρει ίχνη ούτε της επιβλητικής Dodge 3700 GT ούτε των επιβατών της, καταλήγοντας στο συμπέρασμα ότι θα πρέπει να είχαν περάσει από το σημείο πριν εκραγεί η βόμβα, άρα είχαν διαφύγει τον κίνδυνο! Εκτός από τον ναύαρχο, δυο ακόμα άτομα έχασαν τη ζωή τους στο πιο εντυπωσιακό χτύπημα στην 52χρονη ιστορία της οργάνωσης.

– 13 Σεπτεμβρίου 1974. Δεκατρείς πολίτες σκοτώθηκαν μετά από έκρηξη αυτοσχέδιας βόμβας μέσα στην καφετέρια “Rolando” στην οδό Correo της Μαδρίτης, ενώ τραυματίστηκαν άλλοι 80. Η καφετέρια ήταν γνωστό στέκι αστυνομικών, όμως από τα 13 θύματα μόνο ένας ανήκε στο σώμα.

– 29 Ιουλίου 1979. Τρεις βόμβες εξερράγησαν σχεδόν ταυτόχρονα στο αεροδρόμιο “Barajas” και στους σιδηροδρομικούς σταθμούς της “Atocha” και του “Chamartín”, προκαλώντας χάος στη Μαδρίτη. Πέθαναν 8 πολίτες και τραυματίστηκαν άλλοι 100.

– 14 Ιουλίου 1986. Δώδεκα αστυνομικοί έχασαν τη ζωή τους στην πλατεία República Dominicana της Μαδρίτης, μετά από έκρηξη παγιδευμένου με εκρηκτικά αυτοκινήτου τη στιγμή που το όχημα που τους μετέφερε, βρέθηκε ακριβώς δίπλα. Τραυματίστηκαν άλλοι 56, οι περισσότεροι περαστικοί.

– 19 Ιουνίου 1987. Ένα αυτοκίνητο παγιδευμένο με εκρηκτικά και παρκαρισμένο στο παρκινγκ του πολυκαταστήματος “Hipercor” στη Βαρκελώνη, σκότωσε 21 άτομα και προκάλεσε τραύματα σε άλλα 45. Η ΕΤΑ ανέλαβε την ευθύνη, όμως γνωστοποίησε ότι είχε ενημερώσει την αστυνομία πριν την έκρηξη, χωρίς η τελευταία να εκκενώσει το κτίριο.

– 11 Δεκεμβρίου 1987. Έντεκα άτομα, ανάμεσά τους 5 κοριτσάκια, έχασαν τη ζωή τους από έκρηξη βόμβας στο Αρχηγείο της Αστυνομίας στη Σαραγόσα.

– 8 Δεκεμβρίου 1990. Ένα παγιδευμένο με εκρηκτικά αυτοκίνητο ανατινάχθηκε στην πόλη Σαμπαδέλ (Βαρκελώνη) τη στιγμή που περνούσε από δίπλα του μια κλούβα που μετέφερε αστυνομικούς. Σκοτώθηκαν 6 από αυτούς και τραυματίστηκαν άλλοι 12.

– 29 Μαΐου 1991. Εννέα άτομα, ανάμεσά τους 5 κοριτσάκια, έχασαν τη ζωή τους μετά από έκρηξη αυτοκινήτου στο προαύλιο συγκροτήματος διαμερισμάτων όπου διέμεναν οικογένειες αστυνομικών στη Βαρκελώνη. Τραυματίστηκαν άλλοι 40.

– 17 Οκτωβρίου 1991. Τρία αυτοκίνητα παγιδευμένα με εκρηκτικά ανατινάχθηκαν στις συνοικίες Carabanchel και Aluche στη Μαδρίτη. Ένας στρατιωτικός σκοτώθηκε και άλλα τρία άτομα τραυματίστηκαν βαριά. Ανάμεσά τους η 12χρονη Ιρένε Βίγια που έχασε τα δυο της πόδια και τρία δάχτυλα από το ένα χέρι. Η μητέρα της και ένας αστυνομικός υπέστησαν επίσης σοβαρούς ακρωτηριασμούς.

– 6 Φεβρουαρίου 1992. Στην πλατεία Cruz Verde της Μαδρίτης εξερράγη ένα αυτοκίνητο παγιδευμένο με εκρηκτικά τη στιγμή που περνούσε δίπλα του ένα λεωφορείο το οποίο μετέφερε στρατιωτικούς. Τρεις λοχαγοί, ο οδηγός και ένας διοικητικός υπάλληλος σκοτώθηκαν, ενώ άλλοι 7 επιβαίνοντες τραυματίστηκαν.

– 21 Ιουνίου 1993. Επτά άτομα – πέντε αντισυνταγματάρχες, ένας λοχίας και ο οδηγός – σκοτώθηκαν στην οδό López Hoyos της Μαδρίτης, όταν ένα αυτοκίνητο παγιδευμένο με εκρηκτικά, εξερράγη τη στιγμή που περνούσε δίπλα του το λεωφορείο το οποίο τους μετέφερε μαζί με άλλους στρατιωτικούς.

– 19 Απριλίου 1995. Ο Χοσέ Μαρία Αθνάρ (αρχηγός τότε της αξιωματικής αντιπολίτευσης) γλύτωσε το θάνατο μετά από έκρηξη παγιδευμένου αυτοκινήτου, χάρη στη θωράκιση του οχήματος στο οποίο επέβαινε. Μια περαστική γυναίκα που τραυματίστηκε από το ωστικό κύμα, υπέκυψε στα τραύματά της λίγους μήνες αργότερα.

– 11 Δεκεμβρίου 1995. Ένα αυτοκίνητο παγιδευμένο με εκρηκτικά σκότωσε έξι πολίτες που εργάζονταν στο Ναυτικό πάνω στη γέφυρα του Vallecas στη Μαδρίτη. Τραυματίστηκαν άλλα 19 άτομα.

– 30 Οκτωβρίου 2000. Ένα αυτοκίνητο παγιδευμένο με εκρηκτικά στην οδό Arturo Soria της Μαδρίτης, σκότωσε έναν ανώτατο δικαστή, τον οδηγό και τον σωματοφύλακά του. Τραυματίστηκαν άλλοι 64 περαστικοί, ένας εκ των οποίων (οδηγός ενός διερχόμενου λεωφορείου), υπέκυψε λίγες μέρες αργότερα στα τραύματά του.

– 30 Δεκεμβρίου 2006. Ένα φορτηγάκι παγιδευμένο με εκρηκτικά σε έναν από τους χώρους στάθμευσης του Terminal 4 στο αεροδρόμιο “Barajas” της Μαδρίτης, προκάλεσε τον θάνατο δυο ατόμων και τον τραυματισμό άλλων 20. Το χτύπημα πραγματοποιήθηκε ενώ η ΕΤΑ είχε κηρύξει “διαρκή κατάπαυση πυρός”.

– 30 Ιουλίου 2009. Μια αυτοσχέδια βόμβα μεγάλης ισχύος που τοποθετήθηκε κάτω από ένα αστυνομικό όχημα στη Μαγιόρκα, σκότωσε τους δυο αστυνομικούς που επέβαιναν σε αυτό.

ΤΑ 829 ΘΥΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΤΑ

Στις πέντε δεκαετίες της ύπαρξής της, η ΕΤΑ έγραψε την ιστορία της με ανακοινώσεις, προκηρύξεις και πολιτικές ενέργειες σε διάφορα μέτωπα. Όμως το σημαντικότερο μέρος της δράσης της στην πάλη “για την ανεξαρτησία και τον σοσιαλισμό” γράφτηκε με αίμα. Η ένοπλη πορεία της οργάνωσης άφησε πίσω της 829 θύματα στη Χώρα των Βάσκων, την υπόλοιπη Ισπανία και τη Γαλλία (συν 6.389 τραυματίες). Αστυνομικοί και στρατιωτικοί από διάφορα σώματα, πολιτικοί κάθε απόχρωσης και κόμματος, επιχειρηματίες, δημοσιογράφοι, δικαστικοί και δικηγόροι, αλλά και απλοί πολίτες κάθε ηλικίας που δεν είχαν την παραμικρή σχέση με το ιδεολογικό και πολιτικό πλαίσιο των αντιπάλων της ΕΤΑ, βρέθηκαν στο δολοφονικό στόχαστρο της οργάνωσης. Ας δούμε τους αριθμούς.

Τα 829 θύματα συνολικά:
– 343 απλοί πολίτες
– 486 στρατιωτικοί και αστυνομικοί

Από τους 486 ένστολους:
– 203 αστυνομικοί της Πολιτοφυλακής
– 146 αστυνομικοί της Εθνικής Αστυνομίας
– 98 στρατιωτικοί
– 25 αστυνομικοί της τοπικής Αστυνομίας
– 13 αστυνομικοί της Ertzaintza (Αστυνομία της Χώρας των Βάσκων)
– 1 αστυνομικός της Γαλλικής Αστυνομίας

Οι τόποι των εκτελέσεων:
– 551 στη Χώρα των Βάσκων
– 123 στη Μαδρίτη
– 55 στην Καταλονία
– 40 στη Ναβάρα
– 57 στην υπόλοιπη Ισπανία
– 3 στη Γαλλία

Στον πίνακα που ακολουθεί μπορείτε να δείτε τις εκτελέσεις της ΕΤΑ χρονικά. Από το 1968 με το πρώτο θύμα στην ιστορία της οργάνωσης, τον αστυνομικό Χοσέ Άνχελ Παρδίνες, μέχρι και το τελευταίο θύμα, τον Γάλλο αστυνομικό Ζαν Σερζ Νέριν (2010).

Όπως παρατηρούμε, η πιο “αιματηρή” χρονιά της οργάνωσης ήταν το 1980 με 92 εκτελέσεις. Η ΕΤΑ απήγαγε συνολικά 86 άτομα, από τα οποία εκτέλεσε τα 12. Υπολογίζεται ότι οι υλικές ζημιές που προκλήθηκαν από τις επιθέσεις της οργάνωσης στο ισπανικό κράτος από το 1990 μέχρι και το 2010, δηλαδή στα τελευταία 20 χρόνια της δράσης της, ανέρχονται στα 25 δισεκατομμύρια ευρώ. Από αυτά τα 25 δις, τα τρία τέταρτα περίπου (18 δις ευρώ) αφορούν τη Χώρα των Βάσκων, ποσό που αναλογεί στο 20,1% του εθνικού ακαθάριστου προϊόντος της!

ΤΑ ΑΛΛΑ ΘΥΜΑΤΑ

Στη διάρκεια των 52 χρόνων της δράσης της ΕΤΑ, η αυτονομιστική οργάνωση είχε και αυτή τις δικές της απώλειες. Υπολογίζεται ότι 170 μέλη της σκοτώθηκαν είτε από ατυχήματα (κυρίως εκρήξεις των αυτοσχέδιων εκρηκτικών μηχανισμών), είτε από τις αστυνομικές δυνάμεις μετά από καταδιώξεις και ενέδρες, είτε από ακροδεξιές ομάδες που δρούσαν αυτόνομα κυρίως στη Χώρα των Βάσκων, είτε από τους GAL (Grupos Antiterroristas de Liberación), την περίφημη παρακρατική οργάνωση που δημιουργήθηκε μυστικά το 1983 επί πρωθυπουργίας του Φελίπε Γκονθάλεθ με σκοπό να πολεμήσει την ΕΤΑ με την ένοπλη βία. Η αποκάλυψη της ύπαρξης αυτής της οργάνωσης και κυρίως το γεγονός ότι είχε χρηματοδοτηθεί και δρούσε υπό τις οδηγίες του ίδιου του Γκονθάλεθ, προκάλεσε ένα από τα μεγαλύτερα σκάνδαλα της ισπανικής σοσιαλιστικής κυβέρνησης στις αρχές της δεκαετίας του ’90. Μετά από εξονυχιστικές έρευνες αποδείχτηκε ότι οι GAL είχαν σκοτώσει πολλούς αθώους Βάσκους, που καμία σχέση δεν είχαν με την οργάνωση της ΕΤΑ.

Τέλος, να αναφέρουμε την ύπαρξη πολλών δεκάδων κρατούμενων της ΕΤΑ (και διαφόρων “αδελφών” οργανώσεων) που εκτίουν ποινές σε διάφορες φυλακές. Το θέμα αυτό υπήρξε από τη δεκαετία του ’60 ένα από τα κυριότερα σημεία αντιπαράθεσης ανάμεσα στις κυβερνήσεις Ισπανίας και Γαλλίας και στην ίδια την οργάνωση, η οποία θεωρούσε μη διαπραγματεύσιμο όρο στις απαιτήσεις της, πρώτον, τον χαρακτηρισμό όλων των φυλακισμένων της ως πολιτικών κρατούμενων και δεύτερον, την χωρίς εξαίρεση μεταφορά τους σε σωφρονιστικά ιδρύματα αποκλειστικά της Χώρας των Βάσκων. Στο παρελθόν 24 κρατούμενοι της ΕΤΑ έχουν αυτοκτονήσει μέσα στις φυλακές όπου κρατούνταν. Σήμερα υπάρχουν 190 κρατούμενοι της οργάνωσης που εκτίουν ποινές σε διάφορα σωφρονιστικά ιδρύματα, στη συντριπτική τους πλειοψηφία σε φυλακές της Ισπανίας και της Γαλλίας.

* Ευχαριστούμε πολύ τη βασκική εφημερίδα Deia για τις πληροφορίες και το φωτογραφικό υλικό που μας διέθεσε.

* Βίντεο: Ανακοίνωση της ΕΤΑ για την οριστική παύση της ένοπλης δράσης της (20/10/2011).

* Βίντεο: Η αναπαράσταση της έκρηξης που σκότωσε τον διάδοχο του Φράνκο, Λουίς Καρέρο Μπλάνκο. Η σκηνή είναι από την ταινία “Operación Ogro” (1979) που παρουσιάζει τον σχεδιασμό και την εκτέλεση της πιο εντυπωσιακής επιχείρησης της ΕΤΑ (20/12/1973).