ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗ ΚΑΝΝΑΒΗ: Η ΑΠΟΦΑΣΗ ΓΕΩΡΓΙΑΔΗ, ΟΙ ΑΣΘΕΝΕΙΣ, ΟΙ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ ΚΑΙ Ο ΦΡΟΥΖΗΣ

Η καλλιέργεια φαρμακευτικής κάνναβης στην Ελλάδα είναι ένας τομέας ο οποίος έχει προσελκύσει σειρά επενδύσεων με προοπτική σημαντικού κέρδους αλλά και ανθρώπους που δεν είναι άγνωστοι στον δημόσιο βίο.

Στις 30 Νοεμβρίου 2021 η ελληνική κυβέρνηση έφερε στη Βουλή μια τροπολογία-σκούπα, με άσχετες μεταξύ τους ρυθμίσεις, σε νομοσχέδιο του υπουργείου Ανάπτυξης. Το τρίτο άρθρο της τροπολογίας που υπερψηφίστηκε, είχε τίτλο: «Απαγόρευση εισαγωγής τελικών προϊόντων φαρμακευτικής κάνναβης». Στις τέσσερις όλες κι όλες σειρές της ανέφερε: «Στον ν. 4139/2013 (Α’ 74), προστίθεται άρθρο 2ΙΖ ως εξής: Δεν επιτρέπεται η εισαγωγή τελικών προϊόντων φαρμακευτικής κάνναβης του είδους Cannabis Sativa L περιεκτικότητας σε τετραϋδροκανναβινόλη (THC) άνω του μηδέν κόμμα δύο τοις εκατό (0,2%), που προορίζονται για εγχώρια κατανάλωση».

Με την απόφαση αυτή απαγορεύεται η εισαγωγή τελικών προϊόντων φαρμακευτικής κάνναβης στη χώρα. Γιατροί και ασθενείς εδώ και χρόνια ζητούν να τους επιτραπεί η πρόσβαση σε προϊόντα φαρμακευτικής κάνναβης, καθώς, όπως λένε, η δράση της λειτουργεί θεραπευτικά σε μια σειρά από παθήσεις.

Ποια είναι η στάση της Ελλάδας απέναντι στην φαρμακευτική κάνναβη;

Η προηγούμενη κυβέρνηση, τον Ιούνιο του 2017 άνοιξε τον δρόμο για την κυκλοφορία φαρμακευτικής κάνναβης και το 2018 για την καλλιέργεια, ενώ το 2021, η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας με δικό της νόμο πήγε το όλο θέμα ένα βήμα παρακάτω. Εκτός από το να δώσει άδεια εξαγωγών σε όσους καλλιεργήσουν, μετέφερε την κάνναβη από τον πίνακα Γ’, στον πίνακα Δ’ που με απλά λόγια σημαίνει πως θα μπορεί πλέον να διατίθεται από τα φαρμακεία, κατόπιν συνταγογράφησης.

Όσοι για χρόνια ζητούν να έχουν πρόσβαση σε φαρμακευτικά προϊόντα κάνναβης θεώρησαν πως πλέον ο δρόμος είναι ανοικτός. Έμεναν δύο πράγματα για να μπορούν να προμηθεύονται τα σκευάσματα νόμιμα. Να ξεκινήσει η παραγωγή στην Ελλάδα και να γίνουν εισαγωγές προϊόντων αφού φυσικά περνούσαν πρώτα από τον έλεγχο του ΕΟΦ.

Αποκλεισμένοι για ακόμη μια φορά οι ασθενείς

Χρειάστηκε όμως να περάσουν μόλις λίγοι μήνες για να γίνει σαφές πως ο στόχος του νόμου του 2021 δεν ήταν οι ασθενείς. Κάθε άλλο. Η τροπολογία του υπουργού Ανάπτυξης, Άδωνι Γεωργιάδη, τον Νοέμβριο, απαγόρευσε την εισαγωγή τελικών προϊόντων, αποκλείοντας την πρόσβαση σε όσους αναζητούν την φαρμακευτική κάνναβη.

Ταυτόχρονα όμως δημιούργησε και ένα απολύτως ευνοϊκό περιβάλλον υπέρ συγκεκριμένων επενδύσεων, κάνοντας σαφές πως το μόνο ενδιαφέρον της κυβέρνησης είναι το οικονομικό σκέλος της φαρμακευτικής κάνναβης και όχι το ιατρικό. Με την τροπολογία οι εταιρείες που θα καλλιεργούν κάνναβη στην Ελλάδα έχουν πλέον την δυνατότητα όταν κυκλοφορήσουν τα προϊόντα τους, να διαμορφώσουν μόνες τους την αγορά που αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει στη χώρα, χωρίς ανταγωνισμό από εισαγόμενα προϊόντα, σε ένα απολύτως προστατευμένο για αυτές οικονομικό περιβάλλον.

Την ίδια ώρα που στη Βουλή ψηφιζόταν αυτή η τροπολογία, στο παρασκήνιο υπήρχαν διεργασίες ώστε τουλάχιστον μια εταιρεία παραγωγής τελικών προϊόντων φαρμακευτικής κάνναβης, από την Αυστραλία, με μονάδα καλλιέργειας και στη Δανία, να εισάγει προϊόντα στην Ελλάδα. Μάλιστα, η συμφωνία της με ελληνική φαρμακευτική ανακοινώθηκε στην ιστοσελίδα της περίπου ενάμιση μήνα μετά την ψήφιση της τροπολογίας. Όπως αναφέρεται: «Υπεγράφη τετραετής συμφωνία για τη διανομή φαρμακευτικών ελαίων και ανθών κάνναβης στην Ελλάδα».

Κάτι τέτοιο όμως δεν επιτρέπεται πλέον, ούτε σε αυτή την εταιρεία, ούτε σε όποια άλλη ενδεχομένως ήθελε να καταθέσει φάκελο στον ΕΟΦ για να εγκριθούν τα σκευάσματά της για κυκλοφορία στην ελληνική αγορά. Το ερώτημα που εύλογα προκαλείται είναι: Γιατί αφού η κυβέρνηση δηλώνει πως δεν είναι αντίθετη στην φαρμακευτική κάνναβη θέτει απαγορευτικό στους ασθενείς να την προμηθευτούν;

Άδωνις Γεωργιάδης: «Πήρα την απόφαση γιατί γνώριζα πως ετοιμάζονται εισαγωγές»

Το Magazine απευθύνθηκε στον υπουργό Ανάπτυξης, θέτοντας του ερωτήματα αναφορικά με την απόφασή του για απαγόρευση των εισαγωγών. Ερωτώμενος για το αν γνώριζε πως γίνονται κινήσεις για εισαγωγή προϊόντων φαρμακευτικής κάνναβης ή αν ο χρόνος που ψηφίστηκε η τροπολογία ήταν συμπτωματικός, ο Άδωνις Γεωργιάδης απάντησε: «Ναι, είχαμε ενημερωθεί ότι κάποιοι ετοιμάζονται να κάνουν εισαγωγή. Αυτές οι επενδύσεις που έχουν γίνει στην Ελλάδα όμως είναι μεγάλες. Μας ενδιαφέρει αυτή η αγορά να ξεκινήσει από εγχώρια παραγωγή. Και άρα αν επιτρέψουμε την εισαγωγή φαρμακευτικής κάνναβης πριν φτιαχτεί το πρώτο, το δεύτερο, το τρίτο εργοστάσιο στην Ελλάδα, δεν θα υπάρχει κανένας λόγος να έρθει να κάνει κάποιος εργοστάσιο. Άρα μας ενδιαφέρει να βοηθήσουμε τους ασθενείς αλλά και να βοηθήσουμε την οικονομία».

Στην ερώτηση αν οι εταιρείες που καλλιεργούν κάνναβη στην Ελλάδα θα έχουν τη δυνατότητα να κυκλοφορούν τα προϊόντα τους και στο εσωτερικό ή θα μπορούν μόνο να εξάγουν, ο υπουργός απάντησε πως τα προϊόντα που θα πάρουν άδεια από τον ΕΟΦ, θα μπορούν να κυκλοφορούν κανονικά.

Για το αν θα έπρεπε η απόφαση για απαγόρευση εισαγωγών, εφόσον περιλαμβάνει φαρμακευτικά προϊόντα, να ληφθεί σε συνδυασμό με το υπουργείο Υγείας, ο Άδωνις Γεωργιάδης είπε: «Η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ έβαλε την φαρμακευτική κάνναβη στη Γενική Γραμματεία Βιομηχανίας καθώς την είδαν από την αρχή ως μια ευκαιρία αυξήσεως του ΑΕΠ. Κι εμείς επίσης. Η αρμοδιότητα λοιπόν είναι στο υπουργείο Ανάπτυξης, άρα είναι δική μου η απόφαση».

Στη συνέχεια ρωτήθηκε αν με το νομοθέτημά του αυτό δημιουργεί περιορισμό του ελεύθερου ανταγωνισμού υπέρ των εταιρειών που θα παράγουν φαρμακευτική κάνναβη στην Ελλάδα: «Φυσικά. Αυτό που μας ενδιαφέρει είναι να είναι ελεγχόμενη αυτή η αγορά. Αφού έρχονται οι επενδυτές και ξοδεύουν 25-30 εκατομμύρια στη χώρα, ναι. Ας έρθει και άλλος να ξοδέψει στη χώρα και να πάρει άδεια κυκλοφορίας. Γιατί εγώ να κάτσω να δώσω σε έναν εισαγωγέα εύκολο κέρδος, ο οποίος θα αγοράζει από το εξωτερικό και θα πουλάει στην Ελλάδα;», είπε, συμπληρώνοντας πως «Η αγορά της φαρμακευτικής κάνναβης είναι ρυθμισμένη καθώς πρόκειται για φάρμακο. Και όπως όλα τα φάρμακα η εισαγωγή και η διάθεσή τους στην Ελλάδα δεν υπόκεινται στους νόμους της ελεύθερης αγοράς».

Οι επενδύσεις στην Ελλάδα

Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία, μέχρι σήμερα έχουν δοθεί 121 άδειες για καλλιέργεια φαρμακευτικής κάνναβης σε διάφορες περιοχές της χώρας. Από αυτές ωστόσο, λιγότερες από 10 φαίνεται ότι έχουν σοβαρή προοπτική να πραγματοποιήσουν παραγωγή. Εκτός από Έλληνες, άδειες για να δημιουργήσουν εγκαταστάσεις έχουν πάρει και επενδυτές από τις Ηνωμένες Πολιτείες και το Ισραήλ.

«Το πρώτο εργοστάσιο είναι ήδη έτοιμο» είπε στο Magazine ο Άδωνις Γεωργιάδης. Το εργοστάσιο στο οποίο αναφέρεται ο υπουργός είναι αυτό της εταιρείας Tikun Europe, θυγατρικής της ισραηλινής Tikun Olam και έχει επενδύσει σε μια έκταση 56.000 τ.μ. στα Εξαμίλια της Κορίνθου. Ο Άδωνις Γεωργιάδης ήταν παρών στα εγκαίνιά της εγκατάστασης της εταιρείας στις 25 Φεβρουαρίου του 2020.

Είναι η πρώτη εταιρεία που αναμένεται να έχει παραγωγή φαρμακευτικής κάνναβης και η επένδυσή της αναμένεται να φτάσει στα 40 εκατομμύρια ευρώ, ενώ σύμφωνα με ανθρώπους που γνωρίζουν την αγορά οι υπόλοιπες επενδύσεις είναι σε πιο πρώιμο στάδιο και θα κυκλοφορήσουν προϊόντα αρκετά αργότερα από την Tikun. Συνεπώς και με δεδομένο τον νόμο του περασμένου Νοέμβρη, για κάποιο διάστημα η εταιρεία αναμένεται να είναι η μόνη που θα τροφοδοτεί με φαρμακευτική κάνναβη τα φαρμακεία.

Η χρηματοδότησή της επένδυσης γίνεται από ισραηλινά επενδυτικά κεφάλαια, ενώ στο project συμμετέχει και ο επιχειρηματίας Βασίλης Μηλιώνης. Το 2021 η εταιρεία προσέλαβε τον Κωνσταντίνο Φρουζή, πρώην αντιπρόεδρο και γενικό διευθυντή της φαρμακευτικής εταιρείας Novartis, ο οποίος γνωρίζει καλά τον χώρο του φαρμάκου και ελέγχεται από την ελληνική δικαιοσύνη για την υπόθεση της Novartis.

Το Magazine απηύθυνε ερώτηση στον Άδωνι Γεωργιάδη για το αν γνώριζε πως στην εταιρεία εργάζεται ο Κωνσταντίνος Φρουζής: «Δεν έχω καμία εμπλοκή στην πρόσληψή του. Το έμαθα από δημοσιεύματα ότι είναι εκεί ο Φρουζής και φαντάζομαι ότι κάπου πρέπει να δουλέψει. Μέχρι στιγμής πάντως παραμένει αθώος. Έχει πάει σε δύο δικαστήρια μέχρι στιγμής και έχει αθωωθεί και στα δύο».

Στην ερώτηση για τους λόγους που η εταιρεία επέλεξε να επενδύσει στην Ελλάδα, ο CEO της Tikun, Νίκος Μπέης, απάντησε στο Magazine: «Η Tikun Europe βλέπει την Ελλάδα ως χώρα στρατηγικής σημασίας για τη δραστηριότητά της. Η γεωμορφολογία και οι κλιματικές συνθήκες της χώρας, που επιτρέπουν μεγάλες αποδόσεις στην παραγωγή και η εγγύτητα στη διεθνή τροφοδοτική αλυσίδα αφενός, αφετέρου το θεσμικό και φορολογικό πλαίσιο – η Ελλάδα ήταν από τις πρώτες χώρες που το 2017 θεσμοθέτησε τη νόμιμη χρήση φαρμακευτικής κάνναβης – και η πολιτική σταθερότητα, υπήρξαν οι καθοριστικοί παράγοντες επιλογής. Φυσικά δεν μπορεί να μείνει εκτός εξίσωσης και η προοπτική ανάπτυξης της τοπικής αγοράς».

Ρωτήσαμε την εταιρεία για το πως αντιμετωπίζει την απόφαση απαγόρευσης εισαγωγών, αν είχε ενημερωθεί και αν τη ζήτησε η ίδια για να προστατευτεί η επένδυσή της. Ο Νίκος Μπέης απάντησε: «Βάσει της δεκαπενταετούς μας εμπειρίας στην παγκόσμια αγορά φαρμακευτικής κάνναβης, μπορούμε με σιγουριά να πούμε ότι ρυθμίσεις σαν κι αυτή δεν αποτελούν τοπικό γνώρισμα. Ο Καναδάς, η Αμερική, η Αυστραλία, η Ολλανδία και αρκετές ακόμα χώρες, έχουν προχωρήσει σε αντίστοιχες ρυθμιστικές προβλέψεις. Όσον αφορά την Tikun Europe, η συγκεκριμένη ρύθμιση μας βρήκε στη διαδικασία κατά την οποία είχαμε ξεκινήσει ενέργειες για να εισάγουμε προϊόντα φαρμακευτικής κάνναβης από το εργοστάσιό μας στην Αυστραλία, με σκοπό τη διάθεση τους στην ελληνική αγορά προσωρινά, μέχρι να έχουμε τη δική μας παραγωγή. Είναι σημαντικό να επισημάνουμε, ότι μέχρι τέλος του χρόνου, προϊόντα φαρμακευτικής κάνναβης θα είναι διαθέσιμα στην αγορά για τους ασθενείς στην Ελλάδα».

Σύμφωνα με τον CEO της εταιρείας: «Οι εργασίες για τη μονάδα παραγωγής ολοκληρώνονται την άνοιξη του 2022. Σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμά μας, εντός του 2022 θα ξεκινήσει η παραγωγή και διάθεση σκευασμάτων φαρμακευτικής κάνναβης όπως ξηρός ανθός, λάδια, χάπια σε μορφή ταμπλέτας και κρέμες φαρμακευτικής κάνναβης, ενώ το 2023 προγραμματίζεται η περεταίρω διεύρυνση της παραγωγής με νέα προϊόντα. Τέλος, τον Μάρτιο του 2022 αναμένεται να κυκλοφορήσει η σειρά CBD προϊόντων η οποία θα διατίθεται αποκλειστικά από τα φαρμακεία». Στόχος της εταιρείας είναι «η κάλυψη της εγχώριας και ευρωπαϊκής αγοράς συνολικά, απαντώντας στις ανάγκες των ασθενών, προσαρμοζόμενοι στις ιδιαιτερότητες κάθε χώρας και σεβόμενοι απόλυτα το εκάστοτε νομοθετικό πλαίσιο. Με τον τρόπο αυτό η Ελλάδα μπορεί να αποκτήσει παρουσία και να διεκδικήσει μερίδιο από μια παγκόσμια αγορά που αναμένεται να φτάσει τα 65 δισ. δολάρια το 2024».

Οι ασθενείς εξωθούνται στην αναμονή και την παρανομία

Η απόφαση της ελληνικής κυβέρνησης πάντως, στερεί για ακόμη μια φορά από τους ασθενείς την δυνατότητα να προμηθευτούν νόμιμα τα σκευάσματα φαρμακευτικής κάνναβης. «Το αγοράζω με καρδιοχτύπι», λέει στο Magazine η Μαρία Ιωαννίδου, η οποία πάσχει από πολυνευροπάθεια και μια σειρά αυτοάνοσων νοσημάτων. Κατέφυγε σε γιατρούς διάφορων ειδικοτήτων, καθώς οι πόνοι στην καθημερινότητά της ήταν αφόρητοι σε βαθμό που δεν μπορούσε να είναι λειτουργική και να ανταποκρίνεται στη δουλειά της. Αφού συνάντησε ανθρώπους που γνώριζαν για τη φαρμακευτική κάνναβη, εντόπισε έναν γιατρό που της είπε να δοκιμάσει την θεραπεία. Πλέον, εξηγεί πως «Ζω σαν άνθρωπος ξανά. Ανακουφίζονται οι πόνοι μου, μπορώ και περπατάω, δεν κοιμάμαι όλη την ημέρα. Είμαι 42 χρονών, θέλω να μπορώ να πάω ένα σινεμά, μια βόλτα χωρίς να παραπατάω».

Η Ιωαννίδου έχοντας πια αντιμετωπίσει τις προκαταλήψεις που είχε ακόμη και η οικογένειά της στην αρχή, αναρωτιέται γιατί αναγκάζεται να αναζητά με μη νόμιμο τρόπο την θεραπεία της. «Αν πω σε κάποιον ότι παίρνω όπιο δεν του φαίνεται κακό. Μόλις λέω κάνναβη δεν ξέρω τι παθαίνει ο κόσμος. Η χορήγηση του οπίου γίνεται νόμιμα. Τα αυτοάνοσα ωστόσο επηρεάζουν και το συκώτι μου. Γιατί να το επιβαρύνω ακόμη περισσότερο παίρνοντας όπιο και να πεθάνω μια ώρα αρχύτερα αφού η κάνναβη με βοηθάει;»

Οι ασθενείς που χρησιμοποιούν φαρμακευτική κάνναβη αναγκάζονται σήμερα να πραγματοποιούν παραγγελίες μέσω διαδικτύου από το εξωτερικό. Βρίσκουν κάποιον προμηθευτή, ο οποίος τους αποστέλλει το προϊόν σε μορφή ελαίου, χαπιού κ.α. και εκείνοι το παραλαμβάνουν σε ένα κουτί στο οποίο δεν αναγράφεται το περιεχόμενό του ώστε να μην εντοπιστεί ο παραλήπτης και συλληφθεί. Η αποστολή γίνεται συνήθως εντός επτά ημερών από την παραγγελία και ένας αστάθμητος παράγοντας είναι το αν η παρτίδα θα είναι καλής ποιότητας ώστε να έχει αποτελεσματική δράση.

Δεν υπάρχουν φάρμακα κάνναβης στην Ελλάδα για να τα προμηθευτούν οι ασθενείς που τα χρειάζονται.

Η εναλλακτική των ασθενών αυτών είναι το Ινστιτούτο Φαρμακευτικής Έρευνας και Τεχνολογίας (ΙΦΕΤ). Η Μαρία Ιωαννίδου είναι η δεύτερη (από τους ελάχιστους) ασθενής που κατάφερε να της συνταγογραφηθεί φάρμακο που εμπεριέχει κάνναβη και αφού πήρε την έγκριση του ΕΟΠΥΥ έκανε αίτημα στον ΙΦΕΤ για να το εισάγει. Από τον Οκτώβρη οπότε και κατέθεσε το αίτημα όμως, το φάρμακο δεν έχει έρθει. Το ίδιο έχει συμβεί και με τους υπόλοιπους ασθενείς με ανάλογα αιτήματα. Βέβαια και το να καταφέρει κάποιος να του συνταγογραφηθεί ένα τέτοιο σκεύασμα, είναι επίσης μια επίπονη διαδικασία, καθώς θα πρέπει πρώτα να αποδείξει πως έχει εξαντλήσει όλες τις άλλες δυνατότητες θεραπείας που έχει.

«Δεν υπάρχουν φάρμακα κάνναβης στην Ελλάδα για να τα προμηθευτούν οι ασθενείς που τα χρειάζονται» λέει η Χρυσούλα Καραναστάση, η αναισθησιολόγος που συνταγογράφησε το φάρμακο στην Ιωαννίδου. Όπως περιγράφει, η κάνναβη δρα θεραπευτικά σε ασθενείς με σπαστικότητα και πόνο στη σκλήρυνση κατά πλάκας, ανθεκτικό πόνος καρκινικής ή μη αιτιολογίας που δεν αντιμετωπίζεται με άλλα αναλγητικά ή που οι παρενέργειες αυτών δεν γίνονται ανεκτές από τον ασθενή, ενώ βοηθάει επίσης σε περιπτώσεις ναυτίας, εμετού, ανορεξίας και άγχους.

«Με την κάνναβη άρχισα να ασχολούμαι γιατί την έπαιρναν οι ασθενείς μου. Είχα ηθική υποχρέωση να διαβάσω πέντε πράγματα για το πώς αλληλοεπιδρά με τα φάρμακα της κλασσικής ιατρικής. Οι ασθενείς που βλέπω εγώ, κατά κανόνα έχουν πάρει μόνοι τους τα σκευάσματα. Δεν είμαι ο γιατρός που θα πει μπες στο τάδε σάιτ και πάρε αυτό το λάδι κάνναβης από μια άγνωστη πηγή στο εξωτερικό. Θεωρώ ότι η ιατρική μου ιδιότητα δεν μου το επιτρέπει. Δεν έχουμε πάντα πολύ τεκμηριωμένες πληροφορίες για το εμπεριέχεται στο μπουκαλάκι. Οι νόμοι που ισχύουν στη χώρα εξωθούν τους ασθενείς στην παράνομη αγορά».

Το νομικό πλαίσιο, σύμφωνα με τους γιατρούς και τους συλλόγους ασθενών που ζητούν να έχουν πρόσβαση στην φαρμακευτική κάνναβη, είναι επαρκές αρκεί η κυβέρνηση να στρέψει το ενδιαφέρον της στους ασθενείς, ανακαλώντας το άρθρο που ψηφίστηκε τον περασμένο Νοέμβριο το οποίο μόνο στόχο έχει την προστασία των επενδυτών.