GABRIEL ZUCMAN: Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΠΟΥ ΒΡΙΣΚΕΙ ΤΑ ΚΡΥΜΜΕΝΑ ΛΕΦΤΑ ΤΩΝ ΠΛΟΥΣΙΩΝ

Γεννήθηκε στο Παρίσι το 1986. Σπούδασε κοινωνικές επιστήμες στην Ecole Normale Superieure και οικονομικά στην Ecole d’economie de Paris και όντας μαθητής του Τομά Πικετί, το 2013 ανακηρύχθηκε διδάκτωρ των Οικονομικών από την EHESS (Ανώτατη Σχολή Κοινωνικών Επιστημών). Πριν τιμηθεί με το βραβείο του καλύτερου νέου οικονομολόγου της Γαλλίας το 2018 και με το βραβείο Bernacer το 2019, ο Gabriel Zucman είχε ήδη προλάβει να γίνει επίκουρος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Μπέρκλεϋ στα 29 του μόλις χρόνια, και το 2019 εξελέγη μόνιμος αναπληρωτής καθηγητής στο ίδιο Πανεπιστήμιο.

Σήμερα διατελεί καθηγητής οικονομικών στα Paris School of Economics και Ecole Normale Supérieure – PSL, συνεργάζεται με το Μπέρκλεϋ και διευθύνει το ανεξάρτητο ερευνητικό κέντρο του Paris School of Economics, European Tax Observatory, καθώς και το Stone Center on Wealth and Income Inequality του Μπέρκλεϋ.

Η πρώτη δουλειά του Gabriel Zucman ήταν μια ημέρα αμέσως μετά την κατάρρευση της Lehman Brothers. Μετά τη μαθητεία του δίπλα στον Πικετί, έκανε πρακτική στην γαλλική χρηματιστηριακή εταιρεία, Exane. Η πρώτη του εργασία, αφορούσε τις μέρες που βίωνε η παγκόσμια οικονομία, εκείνη την περίοδο. Αρμοδιότητά του, ήταν να προσπαθήσει να εξηγήσει τα αίτια.

Κοινώς, έπεσε στα βαθιά με το “καλημέρα”.

“Κανείς δεν ήξερε τι γινόταν εκείνον τον καιρό”, θυμάται μιλώντας στο Bloomberg, σε παλαιότερη συνέντευξή του. Παράλλήλα, την ίδια περίοδο σκεφτόταν σοβαρά το μέλλον του, αν θα έκανε δηλαδή διδακτορικό, καθώς ήταν δύσπιστος ως προς τα κυρίαρχα οικονομικά. Η αίσθησή του ήταν πως οι επικρατούσες προσεγγίσεις, δεν είχαν καμία σχέση με τον “έξω” κόσμο, εκτός δηλαδή ακαδημαϊκού χώρου. Προχωρώντας την έρευνά του, διαπίστωσε πως δισεκατομμύρια δολάρια είχαν εισροή και εκροή σε προορισμούς όπως οι Βερμούδες, τα νησιά Κέιμαν, το Χονγκ Κονγκ και η Σιγκαπούρη. Ως τότε, αυτές οι “ύποπτες” ροές, δεν είχαν μελετηθεί. “Όλο αυτό μου φάνηκε ως ευκαιρία για εμάς τους οικονομολόγους, για να φανούμε επιτέλους κάπου χρήσιμοι”, δήλωνε ο ίδιος στο Bloomberg.

Πλέον, στα 36 του έτη, θεωρείται ο κορυφαίος ειδικός στον κόσμο σχετικά με το πού κρύβουν τα λεφτά τους οι πλούσιοι.

 

Η διδακτορική του διατριβή, με τη συμβουλή του Πικετί, αποκάλυψε τη φοροδιαφυγή αξίας τρισεκατομμυρίων δολαρίων από τους παγκόσμιους βαρόνους του πλούτου. Για την έρευνά του συνεργάστηκε με τον συνάδελφό του στο Μπέρκλεϊ, Emmanuel Saez, έναν Γάλλο στενό συνεργάτη του Πικετί. Το paper του 2016 με τίτλο “Wealth Inequality in the United States Since 1913”, ή αλλιώς “Η ανισότητα του πλούτου στις ΗΠΑ από το 1913”, μελέτησε δεδομένα ενός αιώνα για να απαντήσει σε ένα από τα πιο σκοτεινά μυστήρια του σύγχρονου καπιταλισμού: Πόσο πλούσιοι είναι τελικά οι πλούσιοι στο πιο ισχυρό κράτος του πλανήτη; Η απάντηση, έστειλε τους δυο τους βαθιά στην συζήτηση που αναπτύχθηκε περί των ανισοτήτων στις ΗΠΑ. Τα δεδομένα τους αποτέλεσαν μάλιστα τον πυρήνα της κεντρικής ομιλίας του Μπέρνι Σάντερς κατά τις προκριματικές εκλογές των Δημοκρατικών το 2016.

Κατά τις εκτιμήσεις των Zucman και Saez, το ελάχιστο 0,1% των φορολογουμένων -περίπου 170.000 οικογένειες σε μια χώρα 330 εκατομμυρίων κατοίκων- ελέγχουν το 20% του αμερικανικού πλούτου, το υψηλότερο σχετικό ποσοστό από το 1929 ως σήμερα.

Το 1% ελέγχει το 39% του πλούτου των ΗΠΑ και το “κατώτατο” 90%, έχει μόνο το 26% στη διάθεσή του. Η μετατόπιση της συγκέντρωσης πλούτου δείχνει μια πτωτική τάση κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Ύφεσης και του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, παρέμεινε χαμηλά τις δεκαετίες του 1960 και του 1970 και αυξήθηκε μετά τη δεκαετία του 1980 καθώς ο πλούτος της μεσαίας τάξης ακολούθησε αντίθετη πορεία.

Ο Zucman διαπίστωσε επίσης ότι οι πολυεθνικές εταιρείες μεταφέρουν το 40% των ξένων κερδών τους, περίπου 600 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως, από τις χώρες όπου βγήκαν τα χρήματά τους, σε χώρες με χαμηλότερους φόρους.

Όπως και άλλοι οικονομολόγοι, οι Zucman και Saez έχουν “στιγματιστεί” πολιτικά, από τις έρευνές τους. Σε αντίθεση με πολλούς, υποστηρίζουν πολιτικές που χαρακτηρίζονται ως “τολμηρές”. Η γερουσιάστρια Elizabeth Warren από τη Μασαχουσέτη, είχε συμβουλευτεί τους δύο για την προεκλογική της καμπάνια το 2020, και τελικά πρότεινε “δίκαιο φόρο” επί των κερδών. Οι δύο οικονομολόγοι μελέτησαν ότι ο φόρος που πρότεινε εκείνη, θα απέφερε 2,8 τρισεκατομμύρια δολάρια την επόμενη δεκαετία.

Η πρότασή της προέβλεπε επιβολή φόρου σε κέρδη άνω των 100 εκατομμυρίων δολαρίων, με ποσόστωση που όπως υπολόγισαν, θα συγκέντρωνε περισσότερα από 1 τρισεκατομμύριο δολάρια σε 10 χρόνια.

Ο Μπέρνι Σάντερς ζήτησε τη συμβουλή τους για το φορολογικό σχέδιό του, που θα καθόριζε ποσοστώσεις κλιμακούμενης φορολόγησης που θα έφτανε στο 77% και θα αφορούσε τους δισεκατομμυριούχους. Η δε Alexandria Ocasio-Cortez, μιλώντας στην εκπομπή 60 Minutes, είχε προτείνει να αυξηθεί ο κορυφαίος οριακός φορολογικός συντελεστής έως και 70% σε εισόδημα άνω των 10 εκατομμυρίων δολαρίων, με τους Zucman και Saez να την υποστηρίζουν θερμά, με άρθρο τους στους New York Times.

Στο βιβλίο τους, The Triumph of Injustice (2021), μελετούν ακριβώς αυτό: “Πώς οι πλούσιοι γίνονται πλουσιότεροι, και πώς θα τους αναγκάσουμε να πληρώσουν”, μέσω της φορολογικής πολιτικής.

Τα εργαλεία που έχει χρησιμοποιήσει ο Zucman μέχρι σήμερα, αμφισβητούν μια σειρά από υποθέσεις, που υποστηρίζονται έντονα από πολλούς οικονομολόγους και υπεύθυνους χάραξης πολιτικής, σχετικά με το πώς λειτουργεί ο κόσμος. Το συμπέρασμα είναι το εξής: Εν μέσω απεριόριστης παγκοσμιοποίησης, κερδίζει περισσότερα ο κάθε κερδισμένος. Παράλληλα, αμφισβητεί το αξίωμα ότι οι χαμηλοί φόροι τονώνουν την ανάπτυξη. Για τον Zucman, χρειάζεται εντατικότερη δράση καθώς σε διαφορετική περίπτωση κινδυνεύουμε από μια οικονομική και πολιτική αντίδραση πολύ πιο αποσταθεροποιητική από την οικονομική κρίση που πυροδότησε την ίδια την έρευνά του.

Ο “Ντετέκτιβ του Πλούτου”

Πρακτικά, ο Zucman έχει δικαίως κερδίσει τον “άτυπο” τίτλο του κορυφαίου “Ντετέκτιβ Πλούτου” στον πλανήτη. Είτε δουλεύει από το γραφείο του στο Παρίσι, είτε στην Αμερική, οι μέθοδοί του δεν βασίζονται σε προγνωστικά μοντέλα, αλλά σε ογκώδη υπολογιστικά φύλλα που μελετούν φορολογικούς δείκτες, μακροοικονομικά σύνολα δεδομένων και τη διασυνοριακή ροή των κεντρικών τραπεζών. Συνηθίζει μάλιστα να εργάζεται μόνος του και σπανίως αναθέτει μέρος της έρευνάς του σε μεταπτυχιακούς φοιτητές.

“Αυτή τη δουλειά μπορείς να την κάνεις σωστά μόνο αν σε μεγάλο βαθμό την κάνεις μόνος σου. Ο πλούτος δεν είναι ορατός σε κοινή θέα – είναι ορατός στα δεδομένα. Βλέπω καλύτερα τη Silicon Valley στα υπολογιστικά φύλλα μου στο Excel, ειδικά σε σχέση με τα κέρδη που έχουν διακρατηθεί στις Βερμούδες και την Ιρλανδία”, λέει στο Bloomberg.

Η δε τάση του για έρευνα, βασίζεται εν πολλοίς στους γονείς του, οι οποίοι είναι γιατροί. Η μητέρα του είναι ανοσολόγος και ο πατέρας του ειδικεύεται στην ανάπτυξη θεραπειών για τον HIV. Παράλληλα, χαρακτηρίζει τους γονείς του απόλυτα πολιτικοποιημένους. “Το τραυματικό γεγονός της νιότης μου το βίωσα στα 15 μου έτη, όταν ο Ζαν-Μαρί Λεπέν, ιδρυτής του ακροδεξιού κόμματος Εθνικό Μέτωπο, πέρασε στον τελευταίο γύρο των προεδρικών εκλογών του 2002. Πολλές από τις πολιτικές μου σκέψεις έκτοτε επικεντρώθηκαν στο πώς μπορούμε να αποφύγουμε να ξανασυμβεί αυτή η καταστροφή. Ως τώρα, έχουμε αποτύχει”, αναφέρει, αναφερόμενος στην άνοδο και διατήρηση των υψηλών ποσοστών της Λεπέν, η οποία ξεπέρασε στην πορεία σε ψήφους, τον πατέρα της.

Παρόμοιες έρευνες με τον Zucman κάνει και η σύζυγός του, Claire Montialoux, την οποία γνώρισε το 2006 στο Πανεπιστήμιο. Εκείνη μελετά το πώς η επέκταση του κατώτατου μισθού στις ΗΠΑ στα τέλη της δεκαετίας του 1960 και της δεκαετίας του 1970, βοήθησε τους μαύρους εργαζόμενους, μειώνοντας το χάσμα των φυλετικών αποδοχών. “Μοιραζόμαστε το ίδιο όραμα, πρακτικά κάνουμε κοινωνική επιστήμη. Ο απώτερος στόχος είναι να δούμε το πώς μπορούμε να τα πάμε καλύτερα”, λέει ο καθηγητής.

Στη μεταπτυχιακή του εργασία στο Παρίσι εντόπισε πως οι πλούσιοι του κόσμου στοιβάζουν τουλάχιστον 7,6 τρισεκατομμύρια δολάρια σε υπεράκτιους λογαριασμούς, που αντιστοιχούν στο 8% του παγκόσμιου οικονομικού πλούτου. Το 80% αυτών των περιουσιακών στοιχείων ήταν κρυμμένα από τις εθνικές κυβερνήσεις, με αποτέλεσμα να χάνονται τουλάχιστον 200 δισεκατομμύρια δολάρια από φορολογικά έσοδα, ετησίως. Παράλληλα, έχει συνδράμει πολύ στις έρευνες του Πικετί για τον πλούτο στη Γαλλία, τη Γερμανία, το Ηνωμένο Βασίλειο και τις ΗΠΑ. Μέρος των ερευνών τους περιλαμβάνεται στο best seller του Πικετί, “Capital in the Twenty-First Century”, που κυκλοφόρησε το 2014. Το επόμενο έτος, η διδακτορική έρευνα του Zucman δημοσιεύτηκε επίσης ως βιβλίο, με τίτλο “The Hidden Wealth of Nations”.

Το 2013 όταν και έφτανε στις ΗΠΑ, ο Ομπάμα ανέφερε πως “οι ανισότητες είναι η κύρια πρόκληση της εποχής μας”.

Η έρευνα που έκανε με τον Saez βρήκε, φυσικά, εμπόδια. Αυτό γιατί οι φορολογούμενοι στην ουσία δηλώνουν εισόδημα και όχι τον πλούτο. Μεγάλο μέρος του παγκόσμιου πλούτου φυλάσσεται σε σπίτια ως έργα τέχνης, σε λογαριασμούς συνταξιοδότησης, σε μετοχές που δεν πληρώνουν μερίσματα κλπ. Εξετάζοντας, άλλωστε, τον κατάλογο του Forbes με τους πλουσιότερους Αμερικανούς, παρατηρεί κανείς πως περίπου το 1/3 των 50 πρώτων σε χρήμα, έχει κληρονομήσει μεγάλες περιουσίες. Ενα άλλο 1/3 είναι ηλικιακά άνω των 65 ετών και αναμένεται να κληροδοτήσει μεγάλες περιουσίες στους απογόνους του.

Ως εκ τούτου, οι περισσότεροι ερευνητές που εστιάζουν στις ανισότητες βασίζονται σε “εθελοντικές” έρευνες ή σε δεδομένα σχετικά με τον φόρο ακίνητης περιουσίας. Η έρευνα των δύο βασίστηκε εν πολλοίς στην Εσωτερική Υπηρεσία Εσόδων της Ομοσπονδιακής κυβέρνησης των ΗΠΑ, IRS. Η υπηρεσία ανοίγει τις πόρτες της σε ερευνητές υπό αυστηρές προϋποθέσεις. Αρχικά ο Saez κατέβασε ανώνυμα στατιστικά στοιχεία που “έπιαναν” τις μεγαλύτερες αποκλίσεις στις κλίμακες εισοδήματος. Στη συνέχεια, το δίδυμο μετέφρασε τα δεδομένα σε εκτιμήσεις πλούτου.

Με κάθε κατηγορία περιουσιακών στοιχείων, από μετοχές και ακίνητα μέχρι συντάξεις και ασφάλειες, υπολόγισαν με επίπονο τρόπο τη σχέση μεταξύ εισοδήματος και πλούτου στις ΗΠΑ, ελέγχοντας και τροποποιώντας πατώντας σε βάσεις δεδομένων από εξωτερικές πηγές.

Η διαπίστωση “σοκ”

Η κύρια διαπίστωσή τους ήταν ότι γύρω στο 1980, συνέβη κάτι “κατακλυσμικό”. Καθώς ο Ρόναλντ Ρίγκαν κέρδιζε τον Λευκό Οίκο, το 0,1% έλεγχε το 7% του πλούτου της χώρας. Μέχρι το 2014, αυτό το 0,1% είχε τριπλασιάσει το μερίδιό του, στο 22%, ποσοστό που αναλογικά αντιστοιχούσε στο 85% της χώρας. Στον απόηχο της οικονομικής κρίσης, ενώ οι Αμερικανοί της μεσαίας τάξης επιβαρύνονταν από απώλειες θέσεων εργασίας και από χρέη, οι πλούσιοι είχαν ξαναρχίσει γρήγορα το πάρτι τους.

Ο πλούτος που είχε εξαφανιστεί από τις χρηματοπιστωτικές αγορές μετά την κατάρρευση της Lehman είχε επανεμφανιστεί, διπλασιάζοντας και τριπλασιάζοντας τα χαρτοφυλάκια των εύπορων επενδυτών.

Ορισμένοι διαπρεπείς οικονομολόγοι όπως ο Amir Sufi και ο Paul Krugman, ενέκριναν τα ευρήματα, ωστόσο οι περισσότεροι ήταν δύσπιστοι. Οι αριθμοί των δύο ερευνητών ήταν πολύ υψηλότεροι σε σχέση με προηγούμενες εκτιμήσεις, συμπεριλαμβανομένης της έρευνας της Federal Reserve, η οποία βασιζόταν σε στοιχεία που παρείχαν οι ίδιοι οι πολίτες των ΗΠΑ. Μετά τις παρατηρήσεις της Fed, οι Saez και Zucman προσάρμοσαν τη μέθοδό τους και ενημέρωσαν τους αριθμούς για να αντικατοπτρίζουν τα αναθεωρημένα μακροοικονομικά δεδομένα. Η εκτίμησή τους για το μερίδιο περιουσίας του 0,1% έπεσε μερικές ποσοστιαίες μονάδες, σε περίπου 20%, που εξακολουθεί όμως να προκαλεί σοκ.

Το 2017, η Fed κατέγραψε άλμα στην ανισότητα, με το μερίδιο του 1% να αυξάνεται από 36% το 2013 σε 39% το 2016, κάτι που τελικά ταιριάζει απόλυτα με την εκτίμηση των δύο. Εντέλει, οι οικονομολόγοι σήμερα  διαφωνούν ως προς το “χρονοδιάγραμμα” για την αύξηση της ανισότητας στις ΗΠΑ, αλλά λίγοι αρνούνται την ευρύτερη τάση.

Ο αντίλογος στις προτάσεις των Saez και Zucman αναφέρει πως η επιστροφή στους φορολογικούς συντελεστές που φτάνουν στο 70% θα αποθάρρυνε την καινοτομία και θα έβλαπτε την οικονομία.

Ο Zucman απαντά πως η ανισότητα και η διεύρυνσή της, ανοίγει το δρόμο για τους δημαγωγούς.

Οι αιτίες που εντόπισε για το διευρυνόμενο χάσμα στις ΗΠΑ, εδράζει σε μια σειρά από αλλαγές πολιτικής που ξεκίνησαν τη δεκαετία του 1980: χαμηλότεροι φόροι για τους πλούσιους, ασθενέστερη προστασία της εργασίας, χαλαρή επιβολή της αντιμονοπωλιακής νομοθεσίας, υπερβολικό κόστος εκπαίδευσης και υγειονομικής περίθαλψης και στάσιμος κατώτατος μισθός.

οι χαμηλότεροι φόροι προς τους πλουσίους, τονώνουν την απληστία

Ο Ρίγκαν ήταν αυτός που μείωσε τον ανώτατο οριακό φορολογικό συντελεστή από 70% σε 28% μέσα σε 8 χρόνια, και εν συνεχεία οι Μπιλ Κλίντον και Τζορτζ Μπους ακολούθησαν ανάλογες πολιτικές. Ο Zucman αναγνωρίζει ότι το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν έχει αυξηθεί ταχύτερα στις ΗΠΑ από ό,τι σε άλλες ανεπτυγμένες χώρες, ωστόσο δεν ισχύει το ίδιο για τον μέσο πληθυσμό. Την ώρα δε, που τα εισοδήματα για τις χαμηλότερες κλίμακες στη Γαλλία, κατέγραψαν άνοδο από το 2014 και μετά. “Η πίτα στις ΗΠΑ δεν έχει γίνει μεγαλύτερη”, λέει ο Zucman, “απλώς ένα μεγαλύτερο ποσοστό πηγαίνει πιο εύκολα προς την κορυφή”.

Κατά τον ίδιο, οι χαμηλότεροι φόροι προς τους πλουσίους, τονώνουν την απληστία. Στην ανάλυσή του, όταν οι πλούσιοι λαμβάνουν φορολογικές ελαφρύνσεις, εστιάζουν λιγότερο στην επανεπένδυση σε επιχειρήσεις και περισσότερο στην πρόσληψη ανθρώπων των λόμπι, αλλά και στις δωρεές προς πολιτικές εκστρατείες και στις εξαγορές για να αποδυναμώσουν τους ανταγωνιστές τους.

Οι διευθύνοντες σύμβουλοι, από την πλευρά τους, αποκτούν επιπλέον κίνητρα για να αυξήσουν τις δικές τους αμοιβές. Ο Zucman επιμένει ότι η απάντηση στην ανισότητα πρέπει να είναι επιθετική γιατί ο πλούτος αυτοενισχύεται. Θεωρεί ότι ο φορολογικός νόμος του Τραμπ του 2017 – ο οποίος μείωσε τους συντελεστές στις εταιρείες, ευνόησε ακόμη περισσότερο αυτό το γεγονός.

Προφανώς, και εδώ υπήρχε πολιτική βούληση.

Ανάγκη για διαφάνεια και φόρος επί του πλούτου

Το “άνοιγμα” των ανισοτήτων καταγράφεται άλλωστε στην έκθεση WORLD INEQUALITY REPORT που συνυπογράφει ο Zucman. Η έκθεση συγκεντρώνει δεδομένα που προέρχονται από τη δουλειά 1.000 ερευνητών που εργάστηκαν για τέσσερα χρόνια, στο πλαίσιο του Εργαστηρίου για την Παγκόσμια Ανισότητα (World Inequality Lab) με έδρες τη Σχολή Οικονομικών του Παρισιού και το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας, σε συνεργασία με την πλατφόρμα World Inequality Database.

Οι συγγραφείς τονίζουν ότι η αδιαφάνεια σχετικά με τις ανισότητες εισοδήματος και πλούτου υπονομεύει σοβαρά τις δυνατότητες ειρηνικής δημοκρατικής συζήτησης στη σημερινή παγκοσμιοποιημένη οικονομία.

“Είναι ζωτικής σημασίας οι κυβερνήσεις να παρέχουν δημόσια πρόσβαση σε αξιόπιστα και λεπτομερή φορολογικά στατιστικά στοιχεία, γεγονός που με τη σειρά του απαιτεί να λειτουργούν σωστά λειτουργικά συστήματα αναφοράς για το εισόδημα, την κληρονομιά και τον πλούτο. Χωρίς αυτό, είναι πολύ δύσκολο να διεξαχθεί μια τεκμηριωμένη συζήτηση σχετικά με την εξέλιξη της ανισότητας και το τι πρέπει να γίνει για αυτήν”, καταλήγουν μεταξύ άλλων οι συγγραφείς.

Όπως άλλωστε αναφέρουν οι Saez και Zucman, ο Warren Buffett και ο Mark Zuckerberg κερδίζουν λίγο περισσότερα από όσα ξοδεύουν. Ο πλούτος τους αυξάνεται ως αποτέλεσμα κεφαλαιουχικών κερδών, όχι εξοικονόμησης εσόδων. Και επειδή τα κέρδη αυτά φορολογούνται μόνο όταν πωλούνται τα αντίστοιχα περιουσιακά στοιχεία, η ετήσια αύξηση του πλούτου τους ουσιαστικά αποφεύγει τη φορολογία. Όπως ισχυρίζονται οι Saez και Zucman, ένας φόρος πλούτου πρέπει να αντιμετωπίζει όλα τα περιουσιακά στοιχεία εξίσου και να έχει ένα αρκετά υψηλό όριο (2% επί του πλούτου πάνω από 50 εκατομμύρια δολάρια).

Ο Πικετί προτείνει φόρο 5% επί του πλούτου ύψους άνω των 2 εκατ. ευρώ, με βασική προϋπόθεση, όπως είπαμε, τη διαφάνεια.

Απέναντι στα υπερκέρδη των εταιρειών ενέργειας

Τον τελευταίο καιρό ο Zucman εστιάζει την έρευνά του πάνω στο πώς θα μπορούσαν να φορολογηθούν τα υπερκέρδη των εταιρειών ενέργειας.

Σε άρθρο που έγραψε μαζί με τον Παναγιώτη Νικολαΐδη (EU Tax Observatory και Hertie School, Βερολίνο) και δημοσιεύεται στο ETERON, αναπτύσσει το σκεπτικό του. Όπως αναφέρουν οι δύο ερευνητές, “προκειμένου να μετριαστεί το ενεργειακό σοκ, προτείνουμε να φορολογηθεί η αύξηση της χρηματιστηριακής κεφαλαιοποίησης των εταιρειών ενέργειας. Αυτός ο σύγχρονος φόρος υπερκερδών θα αναδιανέμει αποτελεσματικά τα έκτακτα κέρδη από τον πόλεμο με απλό τρόπο”.

“Με βάση τους υπολογισμούς μας, ένας φόρος 33% επί της αύξησης της χρηματιστηριακής κεφαλαιοποίησης των ενεργειακών εταιρειών με έδρα (ή με πωλήσεις) στην Ευρωπαϊκή Ένωση το 2022 θα απέφερε έσοδα ύψους περίπου 80 δισεκατομμυρίων ευρώ για την Ευρωπαϊκή Ένωση, που αντιστοιχούν στο 0,4% του ΑΕΠ της ΕΕ.

Εάν μοιραζόταν πλήρως και ισόποσα σε όλα τα νοικοκυριά της ΕΕ, αυτός ο εφάπαξ φόρος θα μπορούσε να ισοδυναμεί με 180 ευρώ ανά άτομο, δηλαδή πάνω από 700 ευρώ για μια τετραμελή οικογένεια. Με φορολογικό συντελεστή 50%, το ποσό αυτό θα ξεπερνούσε τα 1000 ευρώ για μια τετραμελή οικογένεια”, τονίζουν ακόμη.

“Το πρόβλημα του καθορισμού των κερδών που θα πρέπει να φορολογηθούν καθώς και ο συντελεστής φορολόγησής τους αφορά και τις μικρότερες χώρες που βασίζονται λιγότερο στις πολυεθνικές και περισσότερο στις εγχώριες εταιρείες ενέργειας. Στην Ελλάδα, συγκεκριμένα, τα διυλιστήρια πετρελαίου και οι εταιρείες ενέργειας έχουν επωφεληθεί σημαντικά από τις υψηλότερες τιμές της ενέργειας. Ως απάντηση, η κυβέρνηση εισήγαγε φόρο 90% επί των υπερκερδών τους. Ωστόσο, η εκτίμηση της φορολογικής βάσης επί της οποίας θα πρέπει να εφαρμοστεί αυτός ο φόρος παραμένει ένα φλέγον θέμα: περίπου 400 εκατομμύρια ευρώ αναμένεται να καταλήξουν στα δημόσια ταμεία, ενώ τα πραγματικά κέρδη θα μπορούσαν να φτάσουν τα 2 δισεκατομμύρια ευρώ”, τονίζουν, σκιαγραφόντας και την ελληνική οικονομία.

“Η πρότασή μας έχει δύο βασικά πλεονεκτήματα σε σχέση με τους παραδοσιακούς φόρους υπερκερδών. Πρώτον, δεδομένου ότι η χρηματιστηριακή κεφαλαιοποίηση είναι μετρήσιμη και δύσκολα παραποιείται, ο φόρος που προτείνουμε θα είναι εύκολο να επιβληθεί. Οι εταιρείες δεν θα μπορούσαν να τον αποφύγουν μεταφέροντας τα κέρδη τους σε φορολογικούς παραδείσους ή παραποιώντας στοιχεία σχετικά με τυχόν ζημίες.

Δεύτερον, ο φόρος αυτός θα συλλάμβανε όλα τα κέρδη των εταιρειών ενέργειας, συμπεριλαμβανομένων των κερδών από την εξόρυξη πετρελαίου και φυσικού αερίου (upstream δραστηριότητες), αντί μόνο των κερδών από τη διύλιση και άλλες downstream δραστηριότητες. Αυτό έρχεται σε αντίθεση με τους φόρους υπερκερδών που συζητούνται στην παρούσα φάση στην Ευρωπαϊκή Ένωση, όπως η προσωρινή εισφορά αλληλεγγύης που συμφωνήθηκε τον Σεπτέμβριο του 2022, οι οποίες εστιάζουν αποκλειστικά σε downstream δραστηριότητες”, σημειώνουν ακόμη στο εν λόγω άρθρο τους.

Σημειώνεται τέλος πως ο Gabriel Zucman είχε αποκαλύψει το 2014 και εν μέσω οικονομικής κρίσης στη χώρα μας, πως οι τραπεζικές καταθέσεις Ελλήνων στην Ελβετία έφταναν στα 60 δισ. ευρώ. Παράλληλα ζητούσε από την τότε ελληνική κυβέρνηση να ενώσει τις δυνάμεις της με ισχυρές ευρωπαϊκές χώρες ώστε να αναγκαστεί η Ελβετία να εγκαταλείψει το τραπεζικό απόρρητο.

Η εκτίμηση αυτή περιλαμβάνεται στο βιβλίο του “Ο κρυμμένος πλούτος των εθνών” που κυκλοφορεί και στα ελληνικά.