ΓΙΑΤΙ ΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΚΑΤΑΝΑΛΩΝΟΥΝ ΤΟΣΕΣ ΠΟΛΛΕΣ ΟΥΣΙΕΣ

Άγχος έχουμε όλοι. Ή τουλάχιστον οι περισσότεροι, αφού υπάρχουν και οι μακάριοι (πτωχοί τω πνεύματι), στους οποίους -με την ευκαιρία- θέλω να εκφράσω τον απεριόριστο θαυμασμό μου.

Ενώ λοιπόν, το πρόβλημα είναι κοινό, δεν χρησιμοποιούμε όλοι τον ίδιο τρόπο για να αντέξουμε.

Ή αν θες να το διαχειριστούμε. Ειδικά όταν το επίπεδο του άγχους είναι υψηλό ή/και μας ταλαιπωρεί καιρό.

Όπως επιβεβαιώνουν πρόσφατες καταγραφές, τα άτομα που ισχυρίζονται πως έχουν υψηλά επίπεδα στρες, δείχνουν μια τάση προς τη χρήση ψυχοδραστικών ουσιών για να τακτοποιήσουν τις ανησυχίες τους.

Οι ψυχοδραστικές ουσίες είναι αυτές που μπορούν να αλλάξουν τη διάθεση, την αντίληψη, τη συνείδηση ή τη συμπεριφορά ενός ατόμου.

Άρα βοηθούν όποιον θέλει να ξεχάσει για λίγο ό,τι του προκαλεί συναισθηματική ή ψυχολογική δυσφορία. Ή εκείνον που έχει θέμα ψυχικής υγείας (πχ κατάθλιψη ή PTSD) και αναζητά τρόπο να ‘μουδιάσει’ τα συναισθήματα του.

Οι ουσίες προσφέρουν αίσθηση ανακούφισης ή απόσπασης της προσοχής τους από τα προβλήματα τους, ενώ μπορεί να παρέχουν και την αίσθηση δύναμης ή ελέγχου σε μια συγκεκριμένη κατάσταση.

Κυκλοφορούν νόμιμα (πχ αλκοόλ) ή παράνομα.

Μακροπρόθεσμα αυτή η λύση οδηγεί σε πολύ σημαντικά θέματα υγείας, αφού όπως δείχνουν μελέτες άπαξ και μάθεις να διαχειρίζεσαι ένα πρόβλημα με αυτόν τον τρόπο, τον επιστρατεύεις για όλα που εμφανίζονται στο διάβα σου και σου προκαλούν στρες.

Έτσι, γίνεσαι έρμαιο τους και τελικά, σε διαλύουν.

Το αλκοόλ (πιο συγκεκριμένα, η αιθανόλη) είναι ο λόγος σχεδόν 1.000.000 θανάτων στην Ευρώπη και 3.000.000 παγκοσμίως.

Έχει συνδεθεί με το 30% των θανάτων από ακούσιο τραυματισμό (πχ πνιγμός, τροχαίο) και με το 39% θανάτων από εκούσιους τραυματισμούς (πχ αυτοκτονία, ανθρωποκτονία).

Έχει συσχετιστεί με επικίνδυνες ψυχολογικές και κοινωνικές συνέπειες, συμπεριλαμβανομένης της μύησης νεαρών ενηλίκων σε άλλες ουσίες και το σεξ χωρίς προστασία -που παίζει ρόλο στη μετάδοση ασθενειών.

Οι έχοντες γνώση τονίζουν πως η έλλειψη εκπαίδευσης και γνώστης σχετικά με τους κινδύνους χρήσης ουσιών, οδηγεί στο να μην υπάρχει πλήρης κατανόηση των κινδύνων και των μακροπρόθεσμων επιπτώσεων στην υγεία και την ευημερία.

Η Ευρώπη είναι το ‘σπίτι’ αυτών που πίνουν το περισσότερο αλκοόλ

Έκθεση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας που δημοσιεύτηκε το 2021, ενημέρωσε πως από τις 10 χώρες που πίνουν το περισσότερο αλκοόλ, στην Ευρώπη βρίσκονται οι 9.

1. Τσεχία (14.26 λίτρα κατά κεφαλή),
2. Λετονία (13.19 λίτρα κατά κεφαλή),
3. Μολδαβία (12.85 λίτρα κατά κεφαλή),
4. Γερμανία (12.79 λίτρα κατά κεφαλή),
5. Λιθουανία (12.78 λίτρα κατά κεφαλή),
6. Ιρλανδία (12.75 λίτρα κατά κεφαλή),
7. Ισπανία (12.67 λίτρα κατά κεφαλή),
8. Ουγκάντα (12.48 λίτρα κατά κεφαλή),
9. Βουλγαρία (12.46 λίτρα κατά κεφαλή),
10. Λουξεμβούργο (12.45 λίτρα κατά κεφαλή).

Η Ελλάδα ήταν στα 10.5 λίτρα κατά κεφαλή.

Στην ήπειρο που ζεις, κάθε κάτοικος πίνει 9.5 λίτρα καθαρού αλκοόλ το χρόνο. Αντιστοιχεί σε 190 λίτρα μπύρας, 80 λίτρα κρασί ή 24 λίτρα άλλων ποτών.

Ό,τι αριθμός είδες, σχεδόν διπλασιάστηκε κατά το ξέσπασμα της πανδημίας και για το διάστημα της απομόνωσης μας.

Διαπιστώθηκε και ότι οι ηλικιωμένοι (75+) είναι αυτοί που πίνουν πιο τακτικά (και τη μεγαλύτερη ποσότητα). Ακολουθεί το ηλικιακό γκρουπ 65-74 ετών, με τρίτο το 55-64.

Αυξάνονται συνεχώς οι θάνατοι από υπερβολική χρήση ουσιών

Οι ασθενείς με διαταραχές χρήσης ναρκωτικών εκτιμήθηκαν πρόσφατα στους 40.000.000 παγκοσμίως. Αριθμός κατά 45% μεγαλύτερος από ό,τι ήταν πριν 10 χρόνια.

Στις ΗΠΑ έχει διαπιστωθεί νέα επιδημία ναρκωτικών, με τα στοιχεία να δείχνουν πως το 2023 θα είναι μια ακόμη καταστροφική χρονιά εν μέσω της επιδημίας ναρκωτικών.

Οι αναλυτές δεν παύουν να εκπλήσσονται με τις εξελίξεις, καθώς είχαν εκτιμήσει πως οι θάνατοι από υπερβολική δόση θα μειώνονταν, έπειτα από το μεγάλο άλμα κατά τη διάρκεια της πανδημίας.

Είχαν αυξηθεί κατά 30% μεταξύ 2019 και 2020 και κατά 15% μεταξύ 2020 και 2021 «ως αντανάκλαση των ισχυρών στρεσογόνων παραγόντων μιας ασυνήθιστης εποχής».

Η αύξηση όμως, συνεχίζεται. Παίζουν ρόλο και οι οικονομικοί με τους κοινωνικούς παράγοντες -που οδηγούν στην απελπισία.

Στο χρόνο που έληξε τον Απρίλιο του 2023 έχασαν τη ζωή τους από υπερβολική δόση 111.355 άνθρωποι, έναντι των 110.394 θανάτων στο δωδεκάμηνο που συμπληρώθηκε το Μάρτιο του 2022.

Η φαιντανύλη (ουσία 100 φορές πιο ισχυρή από τη μορφίνη) και άλλα συνθετικά οπιοειδή (oυσία που επηρεάζει το πώς αντιλαμβανόμαστε τον πόνο) εμπλέκονται στο 70% σχεδόν των θανάτων από υπερβολική δόση.

Τα ψυχοδιεγερτικά συμμετείχαν στο 1/3 περίπου των θανάτων και η κοκαΐνη στο 1/4.

Κατόπιν όλων αυτών, ο Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων ενέκρινε τον περασμένο Μάρτιο την πρώτη μη συνταγογραφούμενη ναλοξόνη, ένα φάρμακο που χρησιμοποιείται για την αναστροφή της υπερβολικής δόσης οπιοειδών.

Οι ειδικοί λένε ότι η αναστροφή των τάσεων στους θανάτους από υπερβολική δόση εξαρτάται πραγματικά από την ευρύτερη πρόσβαση και τη χρήση θεραπειών για τη διαταραχή χρήσης οπιοειδών.

Τονίζεται πως η χρήση αυτών είναι θεραπεύσιμη ιατρική κατάσταση.

Μελέτη εν τω μεταξύ, αποκάλυψε ότι η προσφορά θεραπείας σε χρήστες ναρκωτικών, αντί της σύλληψης, μειώνει το έγκλημα και τον εθισμό.

Πρόβλημα κατάχρησης ναρκωτικών ουσιών παρατηρείται και σε άλλα σημεία σε όλον τον κόσμο. Από το Τόγκο έως την Πορτογαλία και δη από νέους ανθρώπους.

Αυτή η κατηγορία επηρεάζεται και από αυτά που κάνουν οι συνομήλικοι. Νιώθουν την πίεση που προκαλεί η ανάγκη του ανήκειν (να ταιριάξουν με τους ‘φίλους’ τους) και η χρήση γίνεται τρόπος να κερδίσουν την αποδοχή.

Όταν γινόμαστε γιατροί του εαυτού μας

Πέραν εκείνων που ψάχνουν κάτι να ξεχάσουν, υπάρχουν και αυτοί που αντιλαμβάνονται πως κάτι δεν πάει καλά, για πολύ καιρό, αλλά πιστεύουν πως είναι αδυναμία να ζητήσουν βοήθεια από επαγγελματία υγείας.

Έτσι, αυτορυθμίζονται.

Συνήθως με τη χρήση ψυχότροπων φαρμάκων (γνωστά και ως ψυχιατρικά φάρμακα), συνήθως βάσει της αγωγής που ακολουθεί φίλος τους -που έχει πάει σε ψυχίατρο.

Αυτή η τακτική είναι μονόδρομος για τον εθισμό, ο οποίος κλινικά αναφέρεται ως διαταραχή χρήσης ουσιών.

Παρεμπιπτόντως, στοιχεία που υποδηλώνουν ότι η γενετική μπορεί να παίξει ρόλο στην ευαισθησία ενός ατόμου στον εθισμό.

Εάν υπάρχει οικογενειακό ιστορικό κατάχρησης ουσιών, ένα άτομο μπορεί να είναι πιο πιθανό να στραφεί στις ουσίες ως μηχανισμό αντιμετώπισης.

Παράγοντες κινδύνου είναι και το περιβάλλον, με τις εμπειρίες ζωής και -φυσικά- το χρόνιο στρες.

Υπάρχουν 5 κύριοι τύποι ψυχοτρόπων φαρμάκων: τα αντικαταθλιπτικά, τα αντιαγχολυτικά, τα αντιψυχωσικά, τα σταθεροποιητικά της διάθεσης και τα διεγερτικά.

Βοηθούν στη διαχείριση τους και τη βελτίωση της συνολικής ευημερίας των ατόμων με προβλήματα ψυχικής υγείας -όπως κατάθλιψη, άγχος, διαταραχή ύπνου, σχιζοφρένεια, διπολική διαταραχή και ΔΕΠΥ (Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής Υπερκινητικότητας).

Δεν θεραπεύουν.

Χρειάζονται πολύ προσεκτική χρήση (με την τακτική παρακολούθηση γιατρού), αφού η δόση και η διάρκεια της θεραπείας εξαρτώνται από το τι έχει ο καθένας, τη σοβαρότητα της συνθήκης, τα συμπτώματα, την ηλικία και διάφορους άλλους παράγοντες.

Η κοινή συνισταμένη του στρες, του αλκοόλ και των ναρκωτικών

Οι επιπτώσεις του στρες, του αλκοόλ και των ναρκωτικών στον εγκέφαλο μπορεί να είναι αλληλένδετες. Ας δούμε τι προκαλεί ξεχωριστά η κάθε συνθήκη, στην περίπτωση των ουσιών μετά την αρχική ανακούφιση.

Το στρες, στη σωστή ποσότητα μας δίνει το κίνητρο να κάνουμε όσα έχουμε να κάνουμε και μας βοηθά να αποφεύγουμε τον κίνδυνο.

Σε μεγάλες ποσότητες γίνεται γνωστός παράγοντας κινδύνου για την ανάπτυξη εθισμού και την ευαλωτότητα στην υποτροπή. Ο κίνδυνος αυξάνεται αν έχουμε εκτεθεί ως παιδιά ή έφηβοι σε χρόνιο στρες, το οποίο μπορεί να διαταράξει την ισορροπία των νευροδιαβιβαστών (χημικές ουσίες που στέλνουν μηνύματα από το ένα νεύρο του εγκεφάλου σας στο άλλο).

Κάτι που συμβάλει σε άγχος, κατάθλιψη και άλλες διαταραχές της διάθεσης.

Έχει συνδεθεί και με μειώσεις του όγκου ορισμένων περιοχών του εγκεφάλου (πχ ιππόκαμπος -εμπλέκεται στη ρύθμιση της μνήμης και των συναισθημάτων), με βλάβες στις γνωστικές λειτουργίες (μνήμη, προσοχή, λήψη αποφάσεων) και με την ανάπτυξη ή επιδείνωση καταστάσεων, όπως οι αγχώδεις διαταραχές και η κατάθλιψη.

Επιπροσθέτως, ενισχύει την τάση που έχουμε να παίρνουμε ό,τι φάρμακο κρίνουμε, χωρίς να απευθυνόμαστε σε επαγγελματία υγείας.

To αλκοόλ επίσης, επηρεάζει τους νευροδιαβιβαστές. Επιβραδύνει το τρόπο λειτουργίας του εγκεφάλου μας, μαζί με αυτόν του κεντρικού νευρικού συστήματος. Αυτά οδηγούν σε εξασθενημένη κρίση, μνήμη και συντονισμό.

Η ίδια ουσία επηρεάζει το τμήμα του εγκεφάλου που ελέγχει την αναστολή (βλ. διαδικασία συγκράτησης των παρορμήσεων ή ορισμένων συμπεριφορών λόγω παραγόντων όπως η ηθική ή η έλλειψη αυτοπεποίθησης).

Είναι ο λόγος που έπειτα από 1, 2 ποτά αισθανόμαστε λιγότερο άγχος και μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση. Παράλληλα, ξεχνάμε και αυτό που μας προβληματίζει.

Η χρόνια χρήση αλκοόλ οδηγεί σε συρρίκνωση του εγκεφαλικού ιστού (κάτι που οδηγεί σε γνωστικά ελλείμματα) και σε νευροχημικές ανισσοροπίες που σου ‘δίνουν’ συμπτώματα άγχους και κατάθλιψη.

Οι συνέπειες της χρήσης ναρκωτικών εξαρτώνται από τη φύση της ουσίας.

Πολλά φάρμακα επηρεάζουν άμεσα τα συστήματα νευροδιαβιβαστών, οδηγώντας σε αλλοιωμένη διάθεση, αντίληψη και συμπεριφορά.

Ουσίες, όπως η κοκαΐνη και τα οπιοειδή μπορούν να παραβιάσουν το κύκλωμα ανταμοιβής του εγκεφάλου, οδηγώντας σε εθισμό και ψυχαναγκαστική συμπεριφορά αναζήτησης ναρκωτικών.

Η χρόνια χρήση ναρκωτικών μπορεί να οδηγήσει σε αλλαγές στη δομή και τη λειτουργία του εγκεφάλου, που μπορεί να οδηγήσει σε γνωστικές βλάβες και προβλήματα ψυχικής υγείας.

Η κατάχρηση ουσιών συνδέεται συχνά με αυξημένο κίνδυνο ψυχιατρικών διαταραχών, όπως η σχιζοφρένεια και οι διαταραχές της διάθεσης.

Από ένα σημείο και μετά οι ουσίες συμβάλουν στο άγχος

Σύμφωνα με το Εθνικό Ινστιτούτο για την Κατάχρηση Ναρκωτικών των ΗΠΑ, η χρήση ναρκωτικών ή αλκοόλ μπορεί να επηρεάσει αρνητικά την ικανότητά μας να διαχειριζόμαστε το άγχος.

Όπως διάβασες ήδη, η παρατεταμένη χρήση ναρκωτικών ή αλκοόλ σχετίζεται με ορισμένες αλλαγές σε περιοχές του εγκεφάλου που σχετίζονται με τον έλεγχο των παρορμήσεων, τα κίνητρα, την ευχαρίστηση και τη συμπεριφορά.

Με την πάροδο του χρόνου, αυτές οι αλλαγές μπορεί να κάνουν εξαιρετικά δύσκολο για κάποιον να σταματήσει τη χρήση ουσιών. Ακόμα και αν το θέλει.

Αν υποθέσουμε πως βρίσκει ό,τι χρειάζεται για να κάνει την προσπάθεια, εμφανίζεται το εμπόδιο του στερητικού συνδρόμου. Που ανακουφίζεται με την επιστροφή στις ουσίες.

Λύσεις υπάρχουν για όποιους έχουν τη δύναμη και το υποστηρικτικό πλαίσιο για να τις αναζητήσουν. Το βέβαιο είναι πως τα προβλήματα δεν εξαφανίζονται ως δια μαγείας και ότι η ενημέρωση μπορεί να σώσει ζωές.