ΓΙΑΤΙ ΟΙ ΑΝΤΡΕΣ ΧΑΝΟΥΝ ΤΟΥΣ ΦΙΛΟΥΣ ΤΟΥΣ;

Το 15% των σημερινών νεαρών ανδρών δεν έχει στενούς φίλους. Το ποσοστό αυτό ήταν στο 3% το ‘90, όταν το 45% είχε δηλώσει πως εάν χρειάζονταν κάποιον σε μια δύσκολη στιγμή τους, αυτός θα ήταν ένας στενός φίλος.

Σήμερα αυτό το ποσοστό είναι στο 35%.

Το 36% αναφέρει πως στα δύσκολα θα εμπιστευτούν τους γονείς τους.

“Όλο αυτό υποδηλώνει μια ριζοσπαστική μεταμόρφωση στα κοινωνικά δίκτυα που βλέπουμε να υπάρχουν και δη σε ό,τι αφορά τους νέους άνδρες” εξηγεί ο Ρίτσαρντ Ριβς, ανώτερος συνεργάτης του Brookings Institution, ο οποίος μίλησε στο Big Thing, για το αναδυόμενο φαινόμενο που μας αφορά όλους και λέγεται ‘ύφεση της φιλίας’.

Πώς προσδιορίζεται η ‘ύφεση φιλίας’

Ο όρος ανήκει στον Ντάνιελ Κοκς, ιδρυτή και διευθυντή του Survey Center on American Life και ανώτερο ερευνητή στο American Enterprise Institute. Είναι ο επιστήμονες που έδωσε τα στοιχεία, τα οποία έγιναν άρθρο με τίτλο “πόσους στενούς φίλους χρειάζεται η υγεία μας;”

Χρησιμοποίησε την ‘ύφεση φιλίας’ σε δημοσίευση μελέτης, τον Ιούλιο του 2021 που βρήκε πως μετά την απομόνωση της πανδημίας το κοινωνικό τοπίο έγινε λιγότερο ευνοϊκό από ό,τι ήταν κάποτε.

Τα στοιχεία που συγκέντρωσε ο ίδιος και η ομάδα του έδειξαν πως τις τρεις τελευταίες δεκαετίες παρατηρείται διαρκώς πτώση των ‘στενών φίλων’ που έχουν οι Αμερικανοί.

Τα ευρήματα ενημέρωσαν πως αυτή η ύφεση είναι ιδιαίτερα κακή για τους άνδρες: από 6 κολλητούς που είχαν κατά μέσο όρο το ‘90, τώρα έχουν τους μισούς, με το ποσοστό εκείνων που δεν έχουν στενούς φίλους να γίνεται από 3% σε 15%.

Η κατάσταση είναι χειρότερη για τους άγαμους άνδρες, καθώς ένας στους 5 που δεν έχουν παντρευτεί και δεν είναι σε σχέση, δεν έχουν έστω έναν ‘κολλητό’.

Οι φιλικοί κύκλοι επίσης, έχουν ‘συρρικνωθεί’, ενώ οι άνθρωποι αναφέρουν συχνά πως είναι λιγότερο συναισθηματικά συνδεδεμένοι με τους φίλους που έχουν. Σε αυτό το κομμάτι φαίνεται να είναι πιο επιτυχημένες οι γυναίκες (ανέφεραν υψηλότερα ποσοστά συναισθηματικού δεσμού και υποστήριξης από τους φίλους τους).

“Αυτός ο τύπος οικειότητας έχει σημασία. Οι άνθρωποι που λαμβάνουν τακτική συναισθηματική υποστήριξη από τους φίλους τους είναι πολύ λιγότερο πιθανό να αναφέρουν ότι αισθάνονται ανήσυχοι ή μόνοι, από εκείνους που δεν το κάνουν. Αυτό ισχύει ανεξάρτητα από το πόσους φίλους έχουν” είχε σημειώσει ο ερευνητής.

Η πιο κοινή εξήγηση για το γεγονός ότι οι άνδρες είναι λιγότερο ικανοί να αναπτύξουν και να διατηρήσουν στενές σχέσεις είναι ότι “οι παραδοσιακοί κανόνες αρρενωπότητας κάνουν πιο δύσκολο το έργο της οικοδόμησης και διατήρησης υγιών φιλιών.

Σε σύγκριση με τις γυναίκες, οι άνδρες αισθάνονται λιγότερο άνετα να μοιράζονται τα συναισθήματά τους, να είναι ευάλωτοι ή να αναζητούν συναισθηματική υποστήριξη από τους φίλους τους.

Οι νεότεροι άνδρες, που είναι πολύ πιο πιθανό να απορρίψουν τις παραδοσιακές έννοιες της αρρενωπότητας, έχουν περισσότερα θέματα με την ανάπτυξη διαρκών κοινωνικών δεσμών”.

Την ίδια ώρα, οι γυναίκες κάνουν τη δουλειά που χρειάζεται για να ‘χτίσουν’ και να διατηρήσουν μια φιλία.

Η μοναξιά κάνει κακό στην υγεία

Όπως λέει ο Βρετανοαμερικανός συγγραφέας, μελετητής και διευθυντής του Future of the Middle Class Initiative, Ριβς “υπάρχουν μελέτες που υποδεικνύουν πως το να μην έχεις φίλους -το να είσαι μόνος- είναι για την υγεία σου όσο κακό είναι να καπνίζεις 15 τσιγάρα την ημέρα.

Είναι αρκετά δύσκολο να μετρήσουμε τις φιλίες, το ποια είναι η ποιότητα και η ποσότητα μιας φιλίας ή το πόσους φίλους έχει ο κάθε άνθρωπος, αφού στις αναφορές μπορεί να περιλαμβάνονται και αυτοί στα social media.

Έχω δε, την αίσθηση ότι κάποιοι άνθρωποι είναι διστακτικοί ως προς το να παραδεχθούν κάποιες φορές πως δεν έχουν φίλους.

Με κάποιους τρόπους η μοναξιά είναι στιγματισμένη κατάσταση. Αυτό κάνει δύσκολο να κάνουμε τους ανθρώπους να ομολογήσουν ότι δεν έχουν φίλους.

Η ερώτηση όμως, που κυριαρχεί στην παρούσα φάση είναι αν όντως, αντιμετωπίζουμε ύφεση της φιλίας”.

Τα οφέλη της στενής φιλίας

Μια από τις λατρεμένες ατάκες που απολαμβάνουμε να λέμε, όταν αναφερόμαστε σε φίλους καρδιάς είναι πως μπορεί να μην τους βλέπουμε ή να μην τους μιλάμε κάθε μέρα, αλλά όταν συναντιόμαστε είναι σαν να είχαμε να ιδωθούμε μόνο λίγες ώρες.

Μελέτες ωστόσο, δείχνουν πως οι στενές σχέσεις είναι ουσιαστικές για την ευτυχία και την ικανοποίηση που αντλούμε από τη ζωή: βοηθούν στη μείωση του στρες και του άγχους και στη βελτίωση της γενικής υγείας.

Αποτρέπουν τα συναισθήματα απομόνωσης και βελτιώνουν τη συνολική ψυχική σας ευεξία.

Με τη βοήθεια της τεχνολογίας, έχουν αυξηθεί οι τρόποι που μπορούν να μας βοηθήσουν να διατηρήσουμε μια στενή φιλία.

Πέραν της εκ του σύνεγγυς επαφής (δεν χρειάζεται να συναντιόμαστε κάθε εβδομάδα -χρειάζεται όμως να βλεπόμαστε πού και πού), μπορούμε να μιλήσουμε μέσω βιντεοκλήσεων και ενδεχομένως να δούμε μια ταινία μαζί ή να μοιραστούμε -ψηφιακά- ένα γεύμα.

Μας βοηθά και να κάνουμε συνήθεια την εβδομαδιαία τηλεφωνική κλήση, σε ώρα και συνθήκη που θα έχουμε χρόνο να ακούσουμε όσα έχει να πει ο φίλος μας και να ‘ανοίξουμε’ και τη δική μας ψυχή.

Το να θυμόμαστε σημαντικές ημερομηνίες (γενέθλια, γιορτές, επετείους κλπ) επίσης βοηθά και αν έχουμε ασθενή μνήμη, υπάρχουν τα reminders στα κινητά μας. Σε κάθε περίπτωση, αν θέλουμε να βρούμε τον φίλο μας, θα τον βρούμε. Όσο περισσότερο το αποφεύγουμε, τόσο πιο δύσκολη γίνεται η επαναπροσέγγιση.

Ο χρόνος που θα περάσουμε μαζί δεν χρειάζεται να είναι ώρες ατελείωτες. Αρκεί να έχει ο φίλος μας την αμέριστη προσοχή μας, στην επικοινωνία μας.

Τι χάνουμε όταν δεν έχουμε φίλους

Όπως λέει ο Ριβς, όταν κλεινόμαστε στο ‘καβούκι’ μας, “υπάρχει έλλειψη πρόσβασης σε ευκαιρίες: Πολλοί βρίσκουν δουλειά ή ευκαιρίες μέσω φίλων, ως εκ τούτου εκείνοι λειτουργούν ως κανάλι επικοινωνίας πληροφοριών”.

Ο ειδικός προσθέτει και ότι “υπάρχουν και συνέπειες στη ψυχική και τη σωματική υγεία. Δεν είναι ξεκάθαρη η συσχέτιση, αλλά είναι ξεκάθαρο ότι με το να έχουμε φίλους προστατεύουμε την υγεία μας με πολλούς τρόπους.

Δεν είναι δηλαδή, μόνο η κοινωνική ή η οικονομική απομόνωση, όποιου δεν έχει φίλους, αλλά αυτή η συνθήκη μπορεί να μας κάνει πραγματικά θλιμμένους. Και η θλίψη κάνει κακό στη συναισθηματική και τη σωματική μας υγεία”.

Γιατί ‘χάνονται’ οι φιλίες

Ο Ριβς συνέχισε, εξηγώντας πως “όπως αλλάζει η κοινωνία με κάθε πιθανό τρόπο (τεχνολογικό, οικονομικό κ.α.) είναι σημαντικό να δώσουμε προσοχή σε αυτό που συχνά δεν αναγνωρίζεται όσο θα έπρεπε και αφορά τις ανθρώπινες σχέσεις: τη φιλία.

Είναι κάτι που υπάρχει σε πολλά μεγέθη και σχήματα και σχηματίζεται με πολλούς διαφορετικούς τρόπους, σε πολύ διαφορετικά μέρη.

Ένας τρόπος είναι με το να μεγαλώνουμε με άλλα παιδιά στην ίδια γειτονιά ή να πηγαίνουμε σχολείο.

Άλλος μέσω καταστάσεων (όπως η δουλειά) ή τις δραστηριότητες με τις οποίες ασχολούμαστε.

Φυσικά, υπάρχουν και ο online τρόπος που δεν απαιτεί φυσική συνάντηση”.

Σε όλη την ανθρώπινη ιστορία, υπήρχε πάντα μέγεθος αντίστοιχο αυτό μιας φυλής για τα γκρουπ φίλων. Στην εφηβεία είναι μεταξύ 12 και 15 ανθρώπων. Μεταξύ τους είναι και κάποιοι στενοί φίλοι. Η πιο συνηθισμένη συνθήκη στενών φίλων είναι οι 8. Οι περισσότεροι λένε πως ο ιδανικός αριθμός είναι μεταξύ των 3 και 4.

“Οι αρχαίοι φιλόσοφοι έπαιρναν πολύ σοβαρά το θέμα της φιλίας. Οι λόγοι που είναι τόσο σημαντική έχει να κάνει με την ειλικρινή και ριζική ισότητα, μεταξύ των μελών. Δεν κάνεις μια φιλία για να κερδίσεις κάτι για εσένα, πέραν της φιλίας.

Στη φιλία δεν υπάρχει θέμα εξάρτησης ή ανταλλαγής. Δεν είναι συναλλακτική σχέση, με τον όποιον τρόπο, κάτι που εμπεριέχουν οι περισσότερες άλλες σχέσεις.

Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται πτώση σε πολλά παραδοσιακά ‘συστήματα’, όπως είναι η οικογένεια (οι άνθρωποι παντρεύονται πιο μεγάλοι -αν παντρευτούν), η θρησκεία και κάποιες μορφές εργασιακής αγοράς.

Όλα αυτά έχουν ως συνέπεια να υπάρχει μεγαλύτερη ανάγκη για να έχουν οι άνθρωποι κοινωνικές σχέσεις -δεσμούς έξω από αυτά τα ‘συστήματα’. Εκεί είναι πολύ σημαντικοί οι φίλοι.

Παρ’ όλα αυτά, βλέπουμε πραγματική πτώση στον αριθμό των ανθρώπων, οι οποίοι λένε πως έχουν έναν αριθμό στενών φίλων.

Υπάρχουν πολλοί παράγοντες που μπορούν να μπουν στη μέση της διαμόρφωσης μιας φιλίας, ειδικά τον 21ο αιώνα.

Στο Νο1 είναι η γεωγραφική κινητικότητα. “Οι άνθρωποι φεύγουν από τα σπίτια τους, μετακομίζουν σε μεγάλες πόλεις ή για επαγγελματικές ευκαιρίες. Κάτι που ‘τεντώνει’ το δίκτυο των φίλων”.

Οι γονείς έχουν αυξημένες υποχρεώσεις, σε ό,τι αφορά τη φροντίδα των παιδιών τους “κάτι που ‘κλέβει’ χρόνο που είχαν παλαιότερα για τους φίλους τους”.

Δίνεται επίσης, μεγάλη έμφαση στη δουλειά και την καριέρα. “Εξ ου και το workism, φαινόμενο που έχει να κάνει με την αντίληψη πως η δουλειά είναι μέρος της ταυτότητας μας και άρα δεν έχουμε πολλή ενέργεια και χρόνο για τους φίλους μας”.

Άλλος λόγος είναι το τέλος των σχέσεων. “Όπως τελειώνουν σχέσεις ή γάμοι, τελειώνουν και οι φιλίες που συνδέονται με αυτά.

Η πανδημία έγινε δοκιμή αντοχής των φιλιών μας. Τα στοιχεία δείχνουν πως επηρεάστηκαν περισσότερο οι γυναίκες. Περισσότερες από τις μισές είπαν πως έχασαν την επαφή τους με τουλάχιστον κάποιους από τους φίλους τους.

Αυτό πιστεύω πως έχει να κάνει με το γεγονός ότι οι γυναικείες φιλίες στηρίζονται περισσότερο στην εκ του σύνεγγυς επαφή. Οι φιλίες των ανδρών τείνουν να είναι περισσότερο διαμεσολαβητικές -μέσω δραστηριοτήτων ή της τεχνολογίας.

Το συγκεκριμένο γεγονός δεν είναι βέβαιο, ωστόσο υπάρχουν στοιχεία που δείχνουν πως οι φιλίες των γυναικών χρειάζονται περισσότερο τη φυσική επαφή από εκείνες των ανδρών”.

Το απλό, αλλά και πολύ σύνθετο πρώτο βήμα για να κάνουμε μια φιλία

Το μέλλον αναμένεται πολύ πιο ζοφερό, με τον Ριβς να λέει πως “υπάρχει μια δυστοπική εκδοχή του πώς μπορούν να συνεχιστούν αυτά τα trends.

Είναι ένας κόσμος με διασκορπισμένα άτομα χωρίς φίλους. Απομονωμένους, λυπημένους, μόνους ανθρώπους, με ίσως κακή υγεία.

Για αυτό και πρέπει να δώσουμε ιδιαίτερη προσοχή στις τάσεις. Να αναγνωρίσουμε πως η φιλία είναι απίστευτα σημαντική για την ‘άνθηση’ του ανθρώπου.

Και οι άνθρωποι θέλουμε να κάνουμε φίλους. Είμαστε κοινωνικά όντα. Αυτό όμως, ενδεχομένως να γίνει ακόμα πιο δύσκολο σε συγκεκριμένες καταστάσεις -όπου υπάρχει μεγάλη πίεση ή διαχωρισμός ή όπου δεν υπάρχουν ευκαιρίες για να καλλιεργήσουμε μια φιλία.

Ένα μάθημα-κλειδί που έχουμε μάθει έως τώρα είναι πως οι φιλίες δεν διαμορφώνονται μόνες τους. Δεν πρόκειται για λουλούδι που ανθίζει από μόνο του. Περισσότερο παραπέμπει σε χειροτεχνία.

Ένα από τα βασικά βήματα για να κάνετε μια φιλία, είναι να παραδεχθείτε πως θέλετε να αποκτήσετε έναν φίλο. Να είστε ‘ανοιχτοί’ ως προς αυτήν την εξέλιξη. Αυτό προϋποθέτει συγκεκριμένη ευαλωτότητα. Προϋποθέτει να αποκαλύψετε μια ανάγκη, μια επιθυμία.

Όσο μεγαλώνουμε, υπάρχει κάποιες φορές η αίσθηση της ντροπής που συνοδεύει το γεγονός ότι δεν έχουμε αρκετούς φίλους.

“Το να πούμε ‘χρειάζομαι έναν φίλο’ είναι ίσως μια από τις πιο δύσκολες προτάσεις που μπορεί να αρθρώσει ο όποιος άνθρωπος”.