ΓΙΑΤΙ ΠΕΤΟΥΝ ΑΔΕΙΑ ΤΑ ΑΕΡΟΠΛΑΝΑ;

Έχεις μια πτήση. Επιβιβάζεσαι. Διαπιστώνεις πως είσαι μόνος. Νιώθεις σαν τον Cristiano Ronaldo στο ιδιωτικό τζετ του και μετά σκέφτεσαι “τι έγινε ρε παιδιά;”. Θέλω να ξέρεις ότι δεν είσαι μόνος. Δηλαδή, είσαι στην πτήση, αλλά γενικά δεν είσαι ο μόνος άνθρωπος που έχεις ζήσει αυτήν την εμπειρία. Οι “πτήσεις φάντασμα” (ghost flights) γίνονται, γιατί υπάρχουν πολύ συγκεκριμένοι λόγοι. Συνηθέστερα δε, είναι άδειες.

Μόνο η γερμανική Lufthansa ‘σήκωσε’ το χειμώνα 21.000 άδεια αεροπλάνα -δικά της και της βελγικής θυγατρικής Brussels Airlines-, για να κρατήσει τα slots της. Η Lufthansa είναι η μόνη εταιρία που δημοσίευσε σχετικά στοιχεία.

Ήλθε η ώρα να σου πω πώς λειτουργεί το σύστημα με τις αεροπορικές εταιρίες και τις θέσεις πάρκινγκ στα αεροδρόμια, στην Ευρώπη -γιατί για αυτές θα μιλήσουμε.

Όπως λέει στο Magazine η flight operation officer και dispatcher, Φαίη Τσεντεμεΐδου “slot είναι η δέσμευση θέσης πάρκινγκ σε αεροδρόμιο, για μια χρονική στιγμή. Υπάρχει μια συντονιστική αρχή που ελέγχει ό,τι γίνεται στα αεροδρόμια της ηπείρου και από την οποία ζητούν όλες οι εταιρίες θέσεις πάρκινγκ. Κάθε εταιρία πληρώνει ένα συγκεκριμένο ποσό για τις ώρες που είναι κάθε αεροσκάφος στο έδαφος. Όσο μικρότερο είναι αυτό το διάστημα, τόσο πιο φθηνό είναι το slot. Η συντονιστική αρχή ενημερώνει ακολούθως, όλα τα αεροδρόμια”.

Δυο φορές το χρόνο (τη θερινή και τη χειμερινή περίοδο) μοιράζονται τα slots, σε σχετικό συνέδριο που διοργανώνει ο Διεθνής Οργανισμός Πολιτικής Αεροπορίας (International Civil Aviation Organization-ICAO). Οι αεροπορικές εταιρίες πρέπει να υποβάλουν αίτημα για ό,τι θέλουν 30 ημέρες πριν κινηθούν οι διαδικασίες του συνεδρίου, όπου μοιράζεται το 50% σε ‘νέους’ -βάσει των κανόνων του ICAO.

Η κάθε εταιρία ‘κλείνει’ τα slots “ανάλογα με τον τύπο του αεροσκάφους. Τα μικρά αεροσκάφη αγοράζουν μισάωρα”. Δηλαδή, το αεροσκάφος μένει μισή ώρα από την αποβίβαση, τον καθαρισμό, τον ανεφοδιασμό, την επιβίβαση και την αναχώρηση. Όλο αυτό λέγεται turn around.

Έρευνα που έχει διενεργηθεί, έχει ενημερώσει ότι κάθε επιβάτης χρειάζεται κατά μ.ο. τρία (3) δευτερόλεπτα, για να βάλει και να βγάλει την αποσκευή του από το ντουλαπάκι πάνω από τη θέση. Κάπως έτσι οι εταιρείες που προσφέρουν οικονομικές πτήσεις, σου ζητούν να στείλεις την αποσκευή στο χώρο αποθήκευσης του αεροσκάφους, όταν το αεροπλάνο είναι γεμάτο (το κάνεις για να μη χαθεί χρόνος). Κάτι που παλιά ήταν δωρεάν, έως ότου διαπιστώθηκε ότι το πλήρωμα χρειαζόταν τουλάχιστον δέκα λεπτά για να βάλει ταμπελάκια -σε 100 με 200 αποσκευές- και αυτός ο χρόνος στοίχιζε μια περιουσία.

Τα slots τα ‘κλείνουν’ οι εταιρίες για μια σεζόν, από την προηγούμενη “και δη στα μεγάλα αεροδρόμια και αυτά που έχουμε μεγάλη κίνηση. Όταν ξεκινήσει η αεροπορική εταιρία να βγάλει το πρόγραμμα της, πρέπει να έχει καλύψει τα slot της”. Eφόσον αγοράζουν τις θέσεις πάρκινγκ όλες οι μεγάλες αεροπορικές εταιρίες τα slot, μένουν κάποια για τα ιδιωτικά τζετ. Υπάρχει και άλλη κατηγορία: των αεροσκαφών που θέλουν να παρκάρουν για μέρες.

Yπάρχει και η δυνατότητα αλλαγής/αγοραπωλησίας slot. Δηλαδή, εταιρίες που θέλουν να προσφέρουν στους επιβάτες το ηλιοβασίλεμα της Σαντορίνης κατά την προσγείωση την απογείωση και δεν έχει εξασφαλίσει τα ανάλογα slot, μπορούν να απευθυνθούν σε εκείνους που τα έχουν, να πληρώσουν και να τα πάρουν.

Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα ότι δυο πανάκριβα slots στο Heathrow του Λονδίνου, άλλαξαν χέρια για 75 εκατομμύρια δολάρια το 2016. Ήταν τότε που η μικρή, αλλά πλούσια Oman Air κατέθεσε στην Air France-KLM την προσφορά που δύσκολα μπορούσε να αρνηθεί, για προσγείωση στις 5.30 το πρωί από το Muscat.

“Το θέμα είναι να χρησιμοποιείς το έδαφος και τον εναέριο χώρο σου, ώστε να αξιοποιείς στο έπακρο αυτό που έχεις” εξηγεί στο Wired ο αναλυτής ανάπτυξης δρομολογίων στη Simple Flying (εταιρία συμβούλων αεροπορικών εταιριών), James Pearson.

Ο κανόνας “τα αγνοείς; Τα χάνεις” και οι υποχρεωτικές πτήσεις με ή χωρίς επιβάτες

“Ας πούμε ότι κάθε Τετάρτη η Μπάκουλη Airlines πηγαίνει στο Heathrow στις 10 το πρωί και θα φεύγει στις 11.00. To Heathrow ξέρει πως 10 με 11 δεν μπορεί να προσγειωθεί άλλο αεροσκάφος στην συγκεκριμένη parking position. Οι καθ’ ύλην αρμόδιοι πρέπει, ανά πάσα στιγμή, να υπολογίζουν πόσοι είναι παρκαρισμένοι στο έδαφος και πόσοι προσεγγίζουν”.

Αν βάσει προγράμματος περιμένουν ένα αεροσκάφος στις 10, αλλά εκείνο προσγειώνεται τελικά στις 10.30 “υπάρχει χρηματικό πρόστιμο που επιβάλλεται στην εταιρία, έπειτα από ένα συγκεκριμένο αριθμό παραβάσεων. Εκτός και αν υπάρχει ενημέρωση -για το λόγο της καθυστέρησης και την αλλαγή του συγκεκριμένου slot. Εάν καθυστερήσει η ενημέρωση και πολύ περισσότερο αν γίνει την τελευταία στιγμή, δεν αποκλείεται να ενημερώσει το αεροδρόμιο ότι θα χρειαστεί περαιτέρω καθυστέρηση, καθώς η συγκεκριμένη θέση (10 με 11) δόθηκε αλλού. Αυτό λέγεται Calculated Take-off Time (CTOT)”.

Η κυρία Τσεντεμεΐδου εξηγεί ότι στην Ελλάδα δεν είχαμε έντονο φαινόμενο ghost flights “γιατί τα αεροδρόμια ενημερώθηκαν εγκαίρως από τις εταιρίες, για την απελευθέρωση των parking positions, μετά την απαγόρευση των πτήσεων”. Σε χώρες όπου συνεχίστηκαν οι πτήσεις (έστω και αν μειώθηκαν κατά πολύ) λίγοι ασχολήθηκαν με τη διαχείριση των slots. Και έτσι έπρεπε να κάνουν τα ταξίδια, για να μην ‘μπουν’ στη μαύρη λίστα. Ακόμα και αν τα αεροσκάφη ήταν άδεια.

“Το ποσό που χάνουν οι αεροπορικές εταιρείες, στις άδειες πτήσεις είναι ασήμαντο, σε σύγκριση με όσα μπορούν να κερδίσουν από τη διατήρηση των δικαιωμάτων σε αυτά τα δρομολόγια και τα slots -όταν ο κλάδος επιστρέψει στην κανονική λειτουργία. Και δη όπως ανεβαίνουν οι τιμές, εν όψει της καλοκαιρινής σεζόν”.

Τον Μάρτιο του 2020, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανέστειλε τον κανόνα “ή το χρησιμοποιείς ή το χάνεις” ή πιο συγκεκριμένα, την υποχρεωτικότητα χρήσης του 80% των slots πτήσεων. Η προηγούμενη φορά που είχε γίνει κάτι ανάλογο, ήταν μετά την επίθεσης της 11ης Σεπτεμβρίου (του 2001) και έπειτα από το οικονομικό κραχ του 2008-2009.

Τον Οκτώβριο του 2021 η ΕΕ επέστρεψε με την υποχρεωτικότητα της χρήσης του 50% των slots που τον προσεχή Μάρτιο θα γίνει 64%.

Το Ηνωμένο Βασίλειο έχει ορίσει ως υποχρεωτική τη χρήση του 70% των slots.

Οι άδειες πτήσεις έχουν περιβαλλοντικό κόστος, αλλά…

Ανάλυση της Greenpeace ενημερώνει ότι σε περίπτωση που ήταν πολλοί αυτοί που ακολούθησαν την πρακτική της Lufthansa, στην ευρωπαϊκή αεροπλοΐα, τότε τον τελευταίο χρόνο πραγματοποιήθηκαν περισσότερες από 100.000 ghost flights. Οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα αυτών των πτήσεων, ήταν ισοδύναμες με 1.4 εκατομμύρια βενζινοκίνητα αυτοκίνητα. “Βρισκόμαστε σε μια κλιματική κρίση και ο τομέας των μεταφορών έχει τις ταχύτερα αναπτυσσόμενες εκπομπές στην ΕΕ», δήλωσε στο Wired ο εκπρόσωπος της Greenpeace, Herwig Schuster, πριν προσθέσει ότι “και αυτή είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου”. Δύσκολα όμως, θα μάθουμε πόσες εταιρίες κάνουν άδειες πτήσεις, αφού οι αερομεταφορείς αρνούνται να δώσουν στοιχεία, για να μην ‘πληγώσουν’ τη δημόσια εικόνα τους.

Υπολογιστής εκπομπών που ανέπτυξε o ICAO έδειξε ότι η πτήση από το Heathrow του Λονδίνου έως το Schiphol του Άμστερνταμ μπορεί να ‘κάψει’ περισσότερα από 2.500 κιλά καυσίμου, με τις σχετικές εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα.

Οι περιβαλλοντικές συνέπειες είναι τεράστιες, εν τούτοις όπως διαβεβαιώνουν οι έχοντες γνώση “οι εταιρίες δεν έχουν πολλές άλλες επιλογές, πέραν των πτήσεων-φαντασμάτων”.

Γιατί κανείς δεν θέλει να χάσει slot

“Ο μόνος λόγος που έχουμε slots στα αεροδρόμια, είναι για να αναγνωριστεί η έλλειψη χωρητικότητας, όπου εκείνη υπάρχει” δήλωσε ο σύμβουλος αερομεταφορών της JLS Consulting, John Strickland. “Εάν δεν υπήρχε έλλειψη χωρητικότητας, οι αεροπορικές εταιρείες θα μπορούσαν να προσγειωθούν και να απογειωθούν, σε λογικά πλαίσια, όποτε ήθελαν”.

Ωστόσο, μια διαφορά μεταξύ του όγκου της ζήτησης για τα slots απογείωσης και προσγείωσης και του αριθμού των διαθέσιμων slots, σε βασικά αεροδρόμια, σημαίνει ότι οι αεροπορικές εταιρείες ανταγωνίζονται σκληρά για θέσεις.

Σύμφωνα με τον βιομηχανικό οργανισμό Airports Council International, το 2020 πραγματοποιήθηκαν στα αεροδρόμια του κόσμου 62 εκατομμύρια πτήσεις. Μολονότι ο αριθμός ακούγεται τεράστιος, ήταν μικρότερος σχεδόν κατά 40% από εκείνον του 2019.

Για να διαχειριστούν τη ζήτηση, περισσότερα από 200 αεροδρόμια σε όλο τον κόσμο λειτουργούν με βάση κάποιου είδους slot, που εξυπηρετεί συνολικά 1.5 δισεκατομμύρια επιβάτες. Εάν επιβιβαστείς σε μια πτήση, οπουδήποτε στον κόσμο, υπάρχει 43% πιθανότητα να έχει διαχείριση slot.

Τα τελευταία χρόνια, για τους λόγους που αντιλαμβάνεσαι, υπάρχει έλλειψη ζήτησης slots από τις εταιρίες. Αυτό έχει αυξήσει την ένταση που υπάρχει μεταξύ μεγάλων, παραδοσιακών, εταιριών που έχουν πολλά και νεότερων, πιο ευέλικτων ανταγωνιστών τους που δεν έχουν και θέλουν να αποκτήσουν.

Η παγκόσμια εναέρια κυκλοφορία σημείωσε πτώση της τάξεως του 60% το 2020, συγκριτικά με ό,τι ίσχυε το 2019, σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Πολιτικής Αεροπορίας.

Το 2021, ο αριθμός των επιβατών ήταν 49% μικρότερος σε σχέση με την προ πανδημίας εποχή.

Φέτος που σιγά σιγά ‘ανοίγει’ ξανά ο κόσμος, η ζήτηση αναμένεται να είναι μεταξύ 28 και 33 τοις εκατό μικρότερη, από ό,τι ήταν το 2019.

Κατά τον CAO, ο κλάδος θα ‘χάσει’ περί τα 175 δισεκατομμύρια ευρώ, καθώς αναμένεται να ταξιδέψουν 1.300.000.000 λιγότεροι επιβάτες, συγκριτικά με το 2019. Μολονότι δεν ταξιδεύεις, οι αεροπορικές εταιρίες είναι υποχρεωμένες να ‘πετούν’ για να διατηρήσουν τα slots, καθώς κάθε απώλεια “αντιστοιχεί με απώλεια περιουσιακού στοιχείου από τον ισολογισμό”. Άσε που εγγυημένα η διατήρηση τους, θα δώσει πολλά εκατομμύρια, μόλις μπορούμε να ταξιδέψουμε ξανά όπως προ Covid.