ΓΙΑΤΙ ΤΟ 1816 ΗΤΑΝ ΙΣΩΣ Η ΧΕΙΡΟΤΕΡΗ ΧΡΟΝΙΑ ΤΗΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ

Γνωστή και ως “Η χρονιά χωρίς καλοκαίρι», το 1816 επηρέασε αρνητικά ολόκληρο τον κόσμο, από τον πιο φτωχό καλλιεργητή ρυζιού στην Κίνα μέχρι τους -μονίμως υπό τον φόβο της πείνας- κατοίκους της Ιρλανδίας. Το 1815, το όρος Ταμπόρα εξερράγη και οι συνέπειές του προκάλεσαν ξηρασίες, κατεστραμμένες καλλιέργειες και κυρίως, έναν ατελείωτο βαρύ χειμώνα.

Η ηφαιστειακή δραστηριότητα άλλαξε τα καιρικά συστήματα, πυροδότησε νέες ασθένειες και αποσταθεροποίησε ολόκληρα καθεστώτα. Εκατομμύρια άνθρωποι έχασαν τις ζωές τους, είτε απευθείας απ’ την έκρηξη είτε απ’ τη χολέρα που ακολούθησε είτε από μία σειρά παραγόντων, εντελώς απρόσμενων, τουλάχιστον στα δικά μας τα μάτια που δεν είμαστε επιστήμονες.

Δες τι ακριβώς συνέβη σε μία από τις χειρότερες χρονιές της παγκόσμιας ιστορίας:

Δεν πρόσεξαν αμέσως σε όλον τον πλανήτη την έκρηξη

Το όρος Ταμπόρα της Ινδονησίας εξερράγη το 1815, με αποτέλεσμα η ανθρωπότητα την επόμενη χρονιά να αντιμετωπίσει ένα από τα πιο σημαντικά γεωλογικά γεγονότα της παγκόσμιας ιστορίας. Για μερικούς μάλιστα επιστήμονες, η έκρηξη του όρους Ταμπόρα θεωρείται δέκα φορές πιο ισχυρή ακόμη και από εκείνη του Κρακατόα, το 1883.

Ωστόσο, χρειάστηκε να περάσει λίγος καιρός έως ότου ο υπόλοιπος κόσμος να νιώσει τα αποτελέσματα της έκρηξης. Ήταν τα χρόνια που η Ευρώπη ταραζόταν από τους Ναπολεόντειους Πολέμους, οι Ηνωμένες Πολιτείες έχτιζαν ένα νέο έθνος και η δυναστεία των Τσινγκ στην Κίνα πάλευε για να κρατηθεί στον θρόνο της.

Καθώς όμως το τεράστιο νέφος τέφρας άρχισε να απλώνεται σε όλον τον κόσμο, η πίεση που άρχισε να ασκεί σε ολόκληρες κοινότητες δεν μπορούσε πια να περάσει απαρατήρητη.

Η έκρηξη κόστισε τουλάχιστον 80.000 ζωές στην Ινδονησία

Οι αναλυτές διαφωνούν για τον ακριβή αριθμό των ανθρώπων που χάθηκαν εξαιτίας της έκρηξης. Ωστόσο, ακόμη και οι πιο συντηρητικές εκτιμήσεις δείχνουν ότι περίπου 10.000 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους κατά την αρχική έκρηξη και ακόμη 70.000 τους επόμενους μήνες.

Λογικό, αν σκεφτεί κανείς ότι ήταν η μεγαλύτερη ηφαιστειακή έκρηξη στη σύγχρονη ιστορία, η οποία έφτασε στην κλίμακα VEI (Δείκτης Ηφαιστειακής Εκρηκτικότητας) το 7, όταν το ανώτερο είναι το 8.

Η παγκόσμια θερμοκρασία έπεσε σχεδόν τρεις βαθμούς Κελσίου

Αν και μια πτώση θερμοκρασίας των τριών βαθμών μπορεί να μην φαίνεται ιδιαίτερα έντονη, αυτή η αλλαγή του καιρού είχε εκτεταμένες συνέπειες τη χρονιά του 1816. Το σύννεφο τέφρας που δημιουργήθηκε από το ηφαίστειο έφτασε στη στρατόσφαιρα, αντανακλώντας το εισερχόμενο φως του ήλιου, ψύχοντας έτσι τη Γη.

Ο άνεμος με τη σειρά του διατάραξε τα μετεωρολογική ισορροπία, αυξάνοντας τις βροχοπτώσεις σε μεγάλο μέρος του βόρειου ημισφαιρίου.

Ένας από τους χειρότερους ιρλανδικούς λιμούς πατάτας

Ο πιο γνωστός ιρλανδικός λιμός της πατάτας σημειώθηκε μεταξύ 1845-1849. Ωστόσο, πολλές πρωτογενείς πηγές επιμένουν ότι μια σειρά από λιμούς πατάτας προηγήθηκα και χτύπησαν τη χώρα τον 18ο και τον 19ο αιώνα.

Πιστεύεται, λοιπόν, ότι η έκρηξη του όρους Ταμπόρα προκάλεσε μια ατελείωτη βροχή στην Ιρλανδία που κράτησε σχεδόν οκτώ εβδομάδες. Το γεγονός αυτό είχε ως αποτέλεσμα, οι τοπικές καλλιέργειες να καταστραφούν και να ακολουθήσει ένας λιμός, ο οποίος με τη σειρά του οδήγησε σε επιδημία τύφου από το 1816 έως το 1819. Υπολογίζεται ότι σε εκείνο το διάστημα σχεδόν 100.000 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους.

Επιδημία χολέρας από τη Βεγγάλη

Η έκρηξη του ηφαιστείου οδήγησε σε ένα νέο στέλεχος χολέρας, ιδιαίτερα ανθεκτικό. Αυτή η “νέα χολέρα” είχε μεταλλαχθεί λόγω του καιρού που άλλαξε δραματικά στον Κόλπο της Βεγγάλης, αλλά και λόγω των χημικών αλλαγών στο έδαφος. Ο πληθυσμός δεν μπορούσε να καταπολεμήσει το μικρόβιο που στόχευε το ανοσοποιητικό σύστημα και η ασθένεια ταξίδεψε γρήγορα σε όλη την Ασία.

Μέχρι το τέλος του 19ου αιώνα, ολόκληρος ο κόσμος ήρθε αντιμέτωπος τις επιπτώσεις της χολέρας. Στοίχισε τη ζωή σε εκατομμύρια.

Η Ευρώπη ήταν απροετοίμαστη για τον λιμό εξαιτίας των Ναπολεόντειων Πολέμων

Στο απόγειο της δύναμής του ο Ναπολέων Βοναπάρτης έδειχνε ασταμάτητος. Κέρδιζε τη μία μάχη μετά την άλλη και για ένα πολύ σύντομο διάστημα, κατόρθωσε να κυριαρχήσει στο μεγαλύτερο μέρος της ευρωπαϊκής ηπείρου. Κι όμως, η έκρηξη αυτού του ηφαιστείου έφερε πολλές περισσότερες αλλαγές ακόμα και από τη δράση του Βοναπάρτη.

Η έκρηξη προκάλεσε την κυκλοφορία τέφρας, βροχής και πολύ χαμηλών θερμοκρασιών στην Ευρώπη. Σχεδόν κανείς δεν ήταν προετοιμασμένος για αυτές τις επιπτώσεις και οι αποθήκες τροφίμων αποδείχτηκαν πολύ φτωχά εφοδιασμένες.

Πολλά ευρωπαϊκά έθνη έπρεπε να βασιστούν στις αμερικανικές εισαγωγές για να αποφύγουν την πείνα, καθώς οι διαμάχες είχαν σχεδόν πάψει την γεωργική καλλιέργεια.

Το θειικό άλας διατάραξε τους μουσώνες στη Νότια Ασία

Μπορεί η έκρηξη να επηρέασε τους ανθρώπους παγκοσμίως, όμως τις πιο δραματικές συνέπειες τις βίωσαν όσοι βρίσκονταν πιο κοντά στο ηφαίστειο. Για παράδειγμα, οι ετήσιοι ινδικοί μουσώνες επιβραδύνθηκαν, οδηγώντας σε μια ιλιγγιώδη σειρά επιπτώσεων όπως η επιδημία χολέρας που ξεκίνησε στη Βεγγάλη.

Το όρος Ταμπόρα εξέπεμψε επίσης μια σημαντική ποσότητα θειικού άλατος. Ο ιστορικός Γκίλεν Ντ’ Αρσί Γουντ εξήγησε τον αντίκτυπό του:

“Το τεράστιο φορτίο θειικών αερίων που εισήχθη στη στρατόσφαιρα παρήγαγε ένα εναέριο σύννεφο σκόνης που αποτελούταν από έως και 100 κυβικά χιλιόμετρα συντριμμιών. Αυτό το μεγάλο λοφίο επισκίασε τον ήλιο, και στη συνέχεια σκέπασε τη γη μέσα σε λίγες εβδομάδες προτού παρασυρθεί προς τους πόλους, προκαλώντας χάος στη μετεωρολογική ισορροπία του πλανήτη για τρία χρόνια”.

Η αλλαγή του κλίματος σήμανε την εξερεύνηση της Αρκτικής

Το ηφαίστειο δεν προκάλεσε αντίστοιχα πτώση θερμοκρασίας και στην Αρκτική. Στην πραγματικότητα, οι θερμοί άνεμοι αναγκάστηκαν να καταλήξουν προς τα βόρεια. Οι πάγοι της Αρκτικής έλιωσαν και σχημάτισαν νέα μονοπάτια στο αχαρτογράφητο παγωμένο τοπίο.

Αυτό έδωσε την ευκαιρία στο Βρετανικό Ναυτικό, ελπίζοντας να ανακαλύψει ένα βόρειο πέρασμα, να οργανώσει πολλές αποστολές προς την Αρκτική.

Η πρώτη από αυτές τις αποστολές ξεκίνησε το 1818 με επικεφαλής τον καπετάνιο Τζον Ρος, κι έφτασε στο βορρά μόνο και μόνο για να διαπιστώσει ότι οι καιρικές συνθήκες είχαν σταθεροποιηθεί. Το μονοπάτι είχε πια εξαφανιστεί.

Ωστόσο, τα επόμενα χρόνια, εξερευνητές και απ’ τη Βρετανία αλλά και από άλλα έθνη θα συνεχίσουν παίρνουν μέρος σε αντίστοιχες αποστολές προς τον παγωμένο βορά.

Η έκρηξη προκάλεσε -εν μέρει- το κινεζικό εμπόριο οπίου

Η επαρχία Γιουνάν της Κίνας αντιμετώπισε ακραίες συνέπειες εξαιτίας της έκρηξης. Το απρόβλεπτο κρύο και η βροχή διέκοψαν την ετήσια καλλιέργεια ρυζιού και οι απελπισμένοι αγρότες στράφηκαν στις παπαρούνες -μια πιο αξιόπιστη καλλιέργεια των φυτών που χρησιμοποιούνται για την παραγωγή οπίου.

Μία από τις πλέον καθοριστικές οικονομικές συγκρούσεις του 1800, το κινεζικό εμπόριο οπίου, ήταν αυτό που οδήγησε σε μεγάλες εξεγέρσεις που στοίχισαν χιλιάδες ζωές. Γέννησε επίσης το σύγχρονο “Χρυσό Τρίγωνο” παραγωγής ηρωίνης στη Νοτιοανατολική Ασία.

Ένα εξίσου οδυνηρό γεγονός θα μπορούσε να συμβεί ξανά

Ο πλανήτης φιλοξενεί περίπου 20 ενεργά υπερ-ηφαίστεια. Αυτά τα τεράστια κοιτάσματα μάγματος έχουν απίστευτες δυνατότητες και ορισμένες μορφές εδάφους θα μπορούσαν να αποδειχθούν πολύ πιο ισχυρές ακόμα και από εκείνες του όρους Ταμπόρα. Άσε που τα περισσότερα υπερ-ηφαίστεια θα μπορούσαν να εκραγούν ανά πάσα στιγμή χωρίς να χρειαστεί να συμβεί κάτι όπως ένας σεισμός για παράδειγμα.

Τέτοιας έντασης εκπομπές λάβας συμβαίνουν περίπου μία φορά κάθε εκατό χιλιάδες χρόνια και μπορούν να επηρεάσουν σημαντικά το κλίμα.