ΓΙΑΤΙ ΤΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ EL NIñO ΦΕΡΝΕΙ ΑΚΡΑΙΟΥΣ ΚΑΥΣΩΝΕΣ ΚΑΙ ΠΛΗΜΜΥΡΕΣ ΤΟ 2023

Η κλιματική αλλαγή επηρεάζει ό,τι μας αφορά: από το ανοσοποιητικό σύστημα (έχει αποδειχθεί πως το κάνει ασθενέστερο, ενώ ‘ενδυναμώνει’ 218 ασθένειες) έως ό,τι υπάρχει γύρω μας. Ως περιβάλλον και ως προϊόν, με τα ακραία καιρικά φαινόμενα να θέτουν συνεχείς προκλήσεις σε οικοσυστήματα, παραγωγή και ό,τι άλλο αφορά την εφοδιαστική αλυσίδα.

Όλο αυτό το προκαλέσαμε εμείς, οι άνθρωποι. Είμαστε υπεύθυνοι για την εκκίνηση της πρώτης μαζικής εξαφάνισης της ζωής στη Γη που δεν οφείλεται σε φυσικό φαινόμενο, αλλά εξακολουθούμε να μην κάνουμε κάτι ουσιαστικό για να σωθούμε. Δηλαδή, να σώσουμε τις επόμενες γενιές -αν είμαστε τουλάχιστον 40.

Μεταξύ των δεινών που ζούμε, είναι η υπερβολική ζέστη τα καλοκαίρια. Η υπερθέρμανση του πλανήτη έχει φέρει ήδη αύξηση των θανάτων από ζέστη.

Η Ελλάδα είναι σε περίοπτη θέση (και) σε αυτήν την τραγική λίστα.

Ακολουθεί ο πίνακας με πόλεις της Ευρώπης και της Λατινικής Αμερικής, όπου η ακραία ζέστη της κλιματικής αλλαγής σκότωσε τους περισσότερους, από το 1991 έως το 2018.

Εκτενής μελέτη που έκανε η Guardian σε εκατοντάδες -σχετικές με την κλιματική αλλαγή- έρευνες, έδειξε πως η ανθρωπογενής υπερθέρμανση του πλανήτη έχει ως συνέπεια πιο συχνές και θανατηφόρες καταστροφές σε όλον τον πλανήτη.

Άνθρωποι χάνουν τις ζωές τους και τα προς το ζην, από τους καύσωνες, τις πλημμύρες, τις πυρκαγιές και τις ξηρασίες της κλιματικής αλλαγής.

“Το πιο ανησυχητικό είναι ότι όλα αυτά συμβαίνουν με αύξηση 1.2C στη μέση θερμοκρασία του πλανήτη, έχοντας χαράξει πορεία για τουλάχιστον +2.5C. Κάτι που θα οδηγήσει σε ακόμα περισσότερες καταστροφές και πολλούς περισσότερους θανάτους” δήλωσε ο καθηγητής Maarten van Aalst, διευθυντής του International Red Cross Red Crescent Climate Centre.

Οι επιστήμονες επαναλαμβάνουν τακτικά στους ηγέτες του κόσμου πως θα ήταν χρήσιμο να μη ζήσει ο πλανήτης σε καθεστώς +2 βαθμών Κελσίου πάνω από τα προβιομηχανικά επίπεδα.

Το φθινόπωρο του 2023 ωστόσο, αναμένεται να ξεπεράσουμε το +1.5C εξαιτίας του El Niño.

Τι είναι o El Niño

Οι πιο ζεστές ή οι πιο κρύες θερμοκρασίες στα νερά ενός σημείου της Γης, μπορούν να επηρεάσουν τον καιρό σε όλον τον κόσμο.

Ο Εl Niño αφορά την πρώτη συνθήκη. Η La Niña τη δεύτερη.

Οι πρώτες καταγραφές για περιόδους με ασυνήθιστα ζεστά νερά στον Ειρηνικό έγιναν τη δεκαετία του 1560.

Τότε έγινε και η ονοματοδοσία: οι ψαράδες του Περού που έζησαν πρώτοι την εμπειρία ετήσιου ασθενούς θερμού ωκεάνιου ρεύματος (έτρεχε νότια κατά μήκους των ακτών του Περού και του Ισημερινού) προτίμησαν το El Niño de Navidad (το παιδί των Χριστουγέννων -δηλαδή ο Χριστός), επειδή το φαινόμενο κορυφωνόταν γύρω κοντά στα Χριστούγεννα.

Mόνο που ο Εl Niño είναι κάθε άλλο παρά μικρό συμβάν.

Πρόκειται για ακανόνιστο μοτίβο κλίματος, που διαρκεί συνήθως από 9 έως 12 μήνες (κάποιες φορές και χρόνια).

Βασική προϋπόθεση για να δοθεί το όνομα, είναι να θερμανθεί η επιφάνεια του ωκεανού για 0.5 βαθμούς Κελσίου από τη μέση θερμοκρασία, για 3 διαδοχικούς μήνες. Άπαξ και συμβεί αυτό, τίθενται σε εξέλιξη περίπλοκα καιρικά μοτίβα που αφορούν όλον τον πλανήτη.

Υπό φυσιολογικές συνθήκες, οι άνεμοι στον Ειρηνικό Ωκεανό πνέουν δυτικά, κατά μήκους του ισημερινού και μεταφέρουν ζεστό νερό από τη Νότια Αμερική στην Ασία. Για να αντικατασταθεί αυτό το ζεστό νερό, ‘ανεβαίνει’ από τα βάθη το κρύο.

Ο El Niño διαλύει κάθε έννοια του φυσιολογικού.

Η θέρμανση των υδάτων προκαλεί μετατόπιση στην ατμοσφαιρική κυκλοφορία, με τις βροχοπτώσεις να μειώνονται στην Ινδονησία, την Ινδία και τη βόρεια Αυστραλία και να αυξάνονται (μαζί με τους τροπικούς κυκλώνες) στον ισημερινό Ειρηνικό Ωκεανό.

Γενικά, μπορεί να επηρεάσει σημαντικά τον καιρό σε όλον τον πλανήτη, καθώς έχει την ικανότητα να μεταβάλει τα κλιματολογικά συστήματα σε μέρη που απέχουν πολύ από τα θαλάσσια ρεύματα του τροπικού Ειρηνικού.

Τι προκαλεί ο El Niño

Όλα ξεκινούν με βροχοπτώσεις μεταξύ Σεπτεμβρίου και Νοεμβρίου. Όταν είναι σε εξέλιξη, οι επιφανειακοί άνεμοι είναι ασθενείς. Συνήθως σταματούν να πνέουν από ανατολικά προς δυτικά κατά μήκος του ισημερινού (όπως γίνεται συνήθως), είτε εξασθενούν, είτε αρχίζουν να ‘φυσούν’ προς την άλλη κατεύθυνση.

Υπό κανονικές συνθήκες, όταν ζεσταίνονται τα νερά, ‘ανεβαίνουν’ από τα βάθη προς την επιφάνεια κρύα και πλούσια σε θρεπτικά συστατικά.

Επί El Niño, η αντικατάσταση αυτή εξασθενεί ή σταματά εντελώς.

Χωρίς τα θρεπτικά συστατικά από τα βαθιά, υπάρχουν λιγότερο φυτοπλαγκτόν στα ανοικτά των ακτών. Αυτό επηρεάζει τα ψάρια που τα τρώνε και κατά συνέπεια επηρεάζει ό,τι τρώει ψάρια.

Τα θερμότερα νερά μπορούν επίσης, να μετατοπίσουν τροπικά είδη (πχ τόνος), σε περιοχές που είναι συνήθως πολύ κρύες.

Στη Νότια Αμερική συνδέεται με πλημμύρες και στην Ινδονησία και την Αυστραλία με ξηρασία που απειλεί τα αποθέματα νερού και επηρεάζει την υγεία, την υγιεινή, τη βιομηχανία και τη γεωργία. Επίσης, αυξάνεται ο κίνδυνος για πυρκαγιές.

Στο δυτικό Ειρηνικό Ωκεανό, συνήθως αυξάνεται ο αριθμός και η σοβαρότητα των κυκλώνων.

Ο τυφώνας Winnie που έπληξε το 1997 την Ταϊβάν και την Κίνα, σκότωσε περισσότερους από 200 ανθρώπους και προκάλεσε ζημιές άνω του 1 δισεκατομμυρίου δολαρίων.

Το φαινόμενο έχει επίσης, ισχυρή επίδραση στη θαλάσσια ζωή στα ανοικτά των ακτών του Ειρηνικού, ενώ μπορεί να καταστείλει το θερμοκλινές στρώμα, δηλαδή το επίπεδο του βάθους του ωκεανού που διαχωρίζει τα ζεστά επιφανειακά ύδατα από τα ψυχρότερα που βρίσκονται από κάτω.

Προκαλεί επίσης, εκτεταμένες και μερικές φορές σοβαρές αλλαγές στην ατμόσφαιρα. Η θερμοσυναγωγή (μετάδοση θερμότητας) πάνω από τα θερμότερα επιφανειακά νερά, επιφέρει αυξημένη βροχόπτωση -που συμβάλει σε πλημμύρες και διάβρωση των ακτών.

Επιστήμονες, κυβερνήσεις και μη κυβερνητικές οργανώσεις συλλέγουν δεδομένα για το El Niño, χρησιμοποιώντας μια σειρά τεχνολογιών. Τα στοιχεία που έχουν συγκεντρωθεί δείχνουν πως εμφανίζεται ακανόνιστα, σε διαστήματα από δύο έως επτά έτη.

Στην τελευταία εμφάνιση του El Niño κάηκε (dipis) ο πλανήτης

To 2014 τα συστήματα πρόβλεψης καιρού ειδοποίησαν για την ανάπτυξη πιθανού τεράστιου El Niño, που όταν εγκατέλειψε το 2016 είχε αφήσει πίσω συντρίμμια. Ήταν τόσα που κέρδισε τη θέση του στα μεγαλύτερα σχετικά γεγονότα που κατεγράφησαν στον 20ο αιώνα.

Mελέτη της NASA αποκάλυψε πως οι καιρικές συνθήκες που προκάλεσε, οδήγησαν σε περιφερειακά ξεσπάσματα ασθενειών σε όλον τον κόσμο.

“Κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης του, οι αλλαγές στη βροχόπτωση, στις θερμοκρασίες της επιφάνειας της γης και στη βλάστηση δημιούργησαν και διευκόλυναν συνθήκες μετάδοσης ασθενειών, με αποτέλεσμα την αύξηση των αναφερόμενων περιπτώσεων πανώλης και hantavirus στο Κολοράντο και το Νέο Μεξικό, της χολέρας στην Τανζανία και του δάγκειου πυρετού στη Βραζιλία και τη Νοτιοανατολική Ασία, μεταξύ άλλων”.

Αύξησε την επισιτιστική ανασφάλεια, τα ποσοστά υποσιτισμού και τα κατεστραμμένα μέσα επιβίωσης. Συγκεκριμένα, ξεπέρασαν τα 60 εκατομμύρια οι άνθρωποι που ήλθαν αντιμέτωποι με την πείνα -εξαιτίας της ξηρασίας που προκάλεσε ο El Niño, με την Αφρική να γίνεται το μεγαλύτερο ‘θύμα’ του.

Έρευνα περιβαλλοντολόγων που δημοσιεύτηκε το 2020 έδειξε πως είχε προκαλέσει αλλαγές στις πυρκαγιές σε όλον τον κόσμο -όπως φάνηκε και από την έκταση των καμένων εκτάσεων που αυξήθηκε, σε σύγκριση με τα έτη που ο El Niño ήταν ανενεργός.

Διαπιστώθηκε ότι οδήγησε και σε αύξηση της θερμοκρασίας “στις περισσότερες περιοχές, παγκοσμίως” και “συνέβαλε στην μείωση κατά 4% της επίγειας δεξαμενής άνθρακα”.

Από την Ευρώπη έπληξε τη Μεγάλη Βρετανία με σοβαρές πλημμύρες, βροχοπτώσεις ρεκόρ και πολύ ήπιες θερμοκρασίες το χειμώνα της σεζόν 2015-16. Ήταν ο 9ος πιο υγρός χειμώνας από το 1766, όταν ξεκίνησαν οι καταγραφές.

Αν το δούμε ωστόσο, πιο σφαιρικά το θέμα η συμβολή που είχε στην τάση της υπερθέρμανσης του πλανήτη, έκανε το 2016 το πιο θερμό έτος της ιστορίας, μέχρι το 2020 που ‘έπιασε’ τα ‘απόνερα’ του El Niño στην κορυφή.

Το 2023 είχε προβλεφτεί ως θερμότερο του 2022 -το 2024 θα είναι πιο ζεστό

Κατά τη National Oceanic and Atmospheric Administration του υπουργείου εμπορίου των ΗΠΑ, το 2022 ήταν η έκτη πιο ζεστή χρονιά από το 1880, όταν άρχισε να δημιουργείται η λίστα.

Η μέση θερμοκρασία της επιφάνειας της γης και των ωκεανών ήταν +0,86 βαθμούς Κελσίου πάνω από τον μέσο όρο του 20ου αιώνα (13.9 C).

Ήταν η 46η διαδοχική φορά (από το 1977) που ήμασταν over, με τα τελευταία εννιά χρόνια να είναι στο ΤΟΡ10 των πιο θερμών ετών της ιστορίας.

Το 2023 είχε προβλεφτεί ως “πιο ζεστό” από το 2022 πριν γίνει γνωστό ότι είναι το έτος που θα κάνει την επιστροφή του ο El Niño. Που εμφανίζεται το χειμώνα του βόρειου ημισφαιρίου, με τη θερμαντική του επίδραση να γίνεται αισθητή έπειτα από μήνες.

Άρα το 2024 συγκεντρώνει πολλές πιθανότητες για να σημειώσει νέο παγκόσμιο ρεκόρ θερμοκρασίας.

Τα αέρια του θερμοκηπίου που εκπέμπονται από τις ανθρώπινες δραστηριότητες έχουν αυξήσει τη μέση παγκόσμια θερμοκρασία κατά περίπου 1.2C μέχρι σήμερα. Γεγονός που έχει οδηγήσει στις καταστροφές που βλέπουμε ανελλιπώς σε όλες τις ηπείρους.

“Eίναι πιθανό ο El Niño να οδηγήσει την αύξηση πάνω από τους 1.5C” είπε ο καθηγητής Adam Scaife, επικεφαλής μακροπρόθεσμων προβλέψεων στο Μετεωρολογικό Γραφείο του Ηνωμένου Βασιλείου.

Τόνισε ότι “η πιθανότητα να έχουμε το πρώτο έτος στους 1.5C την επόμενη πενταετία είναι τώρα περίπου 50-50”.

Γνωρίζουμε ότι υπό την κλιματική αλλαγή, οι επιπτώσεις των γεγονότων του El Niño θα γίνουν ισχυρότερες. Πρέπει να προσθέσουμε και τις επιπτώσεις της ίδιας της κλιματικής αλλαγής που αυξάνεται συνεχώς. Αν βάλουμε και τα δυο στην εξίσωση, είναι πιθανό να δούμε πρωτοφανή καύσωνα κατά τη διάρκεια του επόμενου El Niño.

H κλίμακα του παραμένει ασαφής, με την εικόνα να γίνεται πιο ξεκάθαρη τον Ιούνιο.

Εικάζεται πως οι επιπτώσεις θα γίνουν αισθητές μέχρι τα μεσαία γεωγραφικά πλάτη του βόρειου ημισφαιρίου, με πιθανότητα πιο υγρών συνθηκών στην Ισπανία από το καλοκαίρι και μετά και ξηρότερες συνθήκες στην ανατολική ακτή των ΗΠΑ τον επόμενο χειμώνα και την άνοιξη.