GILBERTO GIL: Ο ΘΡΥΛΟΣ ΤΗΣ ΒΡΑΖΙΛΙΑΣ “ΑΓΚΑΛΙΑΖΕΙ” ΤΟ ΗΡΩΔΕΙΟ
Ο 81χρονος Βραζιλιάνος θρύλος της Tropicália, Gilberto Gil έρχεται με την οικογένειά του στο Ηρώδειο σε μία μοναδική βραδιά.
Ένας πραγματικός θρύλος της παγκόσμιας μουσικής επιστρέφει στο Ηρώδειο – στο πλαίσιο του φετινού Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου 2023- και μαζί του φέρνει το καλοκαιρινό αεράκι της Ipanema και τις κοσμοπολίτικες μουσικές του Σαλβαδόρ Ντε Μπαΐα. Ο 81χρονος Βραζιλιάνος τραγουδιστής, τραγουδοποιός και κιθαρίστας Gilberto Gil έχει στις αποσκευές του την εμπειρία και την ευαισθησία ενός ανθρώπου, που υπηρέτησε με συνέπεια το ταλέντο του και τη χώρα του, για 60 ολόκληρα χρόνια.
Στο Ηρώδειο θα τον συναντήσουμε σε μία αποχαιρετιστήρια συναυλία, με αφορμή τη διεθνή περιοδεία “Aquele Abraço”, στην οποία θα του “κρατάει το χέρι” όλη του η οικογένεια. Τι σημαίνει αυτό; Ο διεθνούς φήμης καλλιτέχνης επέλεξε να μας πει “αντίο” στη σκηνή παρέα με το πολυτιμότερο αγαθό του. Την οικογένειά του, με την οποία θα παρουσιάσει τραγούδια από ολόκληρη τη λαμπρή μουσική πορεία του.
Η μεγάλη αγκαλιά του Gilberto Gil
Συγκαταλέγεται στους μουσικούς με τη μεγαλύτερη επιρροή στη χώρα του, αφού η φωνή του έχει ταυτιστεί με τη βραζιλιάνικη ψυχή. Μέσα από τον ήχο του, ένα κράμα bossa nova, baiao, samba, reggae και rock, ο Gilberto Gil κατάφερε να φέρει τη βραζιλιάνικη μουσική σε επαφή με τις αφρικανικές ρίζες της. Και κατόπιν σε επαφή με όλο τον κόσμο.
Παράλληλα με τη μουσική του πορεία, ο Gilberto Gil θέλησε να βοηθήσει τη χώρα του και ως περιβαλλοντικός και πολιτικός ακτιβιστής και μετέπειτα υπουργός Πολιτισμού (2003-2008). Σε όλη του τη ζωή υπερασπίστηκε τη δημοκρατία, τους λιγότερο προνομιούχους και την πολιτιστική ποικιλομορφία.
Η περιοδεία του λέγεται “Αυτή η αγκαλιά” όχι μόνο γιατί όλη η οικογένειά του αγκαλιασμένη θα ανέβει στη σκηνή για ένα – ίσως – τελευταίο συναυλιακό “αντίο”. Αυτή η εμφάνιση, εκτός των άλλων, αντικατοπτρίζει και όλη τη φιλοσοφία της ζωή του στην οποία “αγκάλιασε” όλα τα μουσικά είδη, αλλά και όλους τους ανθρώπους χωρίς διακρίσεις.
Ένας ιδιοφυής μουσικός και ακτιβιστής από… κούνια
Γεννήθηκε τον Ιούνιο του 1942 στο Salvador και πέρασε τα πρώτα του χρόνια σε μία μικρή πόλη, το Ituaçu, στην εξοχική Bahia. Ο Gilberto Gil είναι ακόμα μία περίπτωση μουσικού από… κούνια. Ο πατέρας του ήταν γιατρός και η μητέρα του δασκάλα δημοτικού και όταν ο μικρός Gil ήταν μόλις δυόμιση ετών είπε στην μητέρα του ότι θα γίνει ή μουσικός ή πρόεδρος της Βραζιλίας. Τα προσπάθησε και τα δύο με όλες του τις δυνάμεις. Από μικρός του άρεσαν οι μουσικοί του δρόμου στο Salvador και άρχισε να παίζει ντραμς και τρομπέτα, ακούγοντας τον Bob Nelson στο ραδιόφωνο.
Σε ηλικία 10 ετών, η μητέρα του, που ήταν και η πιο φανατική θαυμάστριά του, του αγόρασε ένα ακορντεόν και τον έστειλε σε μουσικό σχολείο για τέσσερα χρόνια. Οι βάσεις είχαν μπει και ήταν μόνο η αρχή. Ως παίκτης ακορντεόν ειδικεύτηκε στην κλασική μουσική, αλλά λάτρεψε και την παραδοσιακή μουσική της Βραζιλίας. Το κόλλημά του ήταν ο Luiz Gonzaga, μια από τις πιο σημαντικές μορφές της βραζιλιάνικης λαϊκής μουσικής του 20ού αιώνα, τον οποίο και μιμούνταν. Κατόπιν, ήρθε σε επαφή με την samba, τη μουσική που ακουγόταν στις παραλίες του Salvador. Πολύ γρήγορα ήρθε η στιγμή να ενταχθεί σε μία μπάντα. Οι “Os Desafinados”, η πρώτη του μπάντα, ήταν επηρεασμένοι από τον Elvis Presley. Δεν χρειάζεται να συνεχίσουμε την εξιστόρηση της ζωής αυτού του σπουδαίου μουσικού για να καταλάβουμε πόσο πολυσυλλεκτικός και ανοιχτός προς το διαφορετικό ήταν.
Tropicália, Glastonbury και ένα “δύσκολο” υπουργείο Πολιτισμού
Ο Gil υπήρξε κεντρική φιγούρα στα κινήματα “brasileira” και “tropicália” του 1960, μαζί με τον καρδιακό του φίλο και συνεργάτη Caetano Veloso. Η Τροπικάλια (Tropicália) ήταν ένα βραζιλιάνικο κίνημα κατά το δεύτερο μισό της δεκαετίας του ’60, το οποίο περιελάμβανε θέατρο, ποίηση και μουσική και είχε επηρεαστεί από την “poesia concreta”, ένα είδος βραζιλιάνικης avant-garde ποίησης. Από την πλευρά της μουσικής η tropicália ήταν μια μίξη μπόσα νόβα, ροκ εν ρολ, παραδοσιακής μουσικής της περιοχής Bahia και πορτογαλικών fado με ένα χαρακτηριστικό afro ρυθμό.
Το άλμπουμ του 1968 “Collaboration album Tropicália: ou Panis et Circenses” θεωρείται το μουσικό μανιφέστο της tropicália, ενώ ο Gil και ο Veloso είναι οι γεννήτορές του. Η στρατιωτική δικτατορία που πήρε την εξουσία στη Βραζιλία είδε το δίδυμο σαν απειλή. Οι δύο καλλιτέχνες φυλακίστηκαν για εννέα μήνες το 1969, πριν να εκδιωχθούν από τη χώρα. Ο Gil μετακόμισε στο Λονδίνο και επέστρεψε στην Bahia το 1972, όπου ασχολήθηκε με τη μουσική του, αλλά και με τον πολιτικό και περιβαλλοντικό ακτιβισμό.
Κατά την παραμονή του στο Λονδίνο, ο Gil ήρθε σε επαφή με τη ρέγκε μουσική. Άκουγε Bob Marley (τραγούδια του οποίου αργότερα τραγούδησε), Jimmy Cliff και Burning Spear. Αργότερα εισχώρησε και στην ροκ σκηνή και μοιράστηκε τη σκηνή με τους Yes, τους Pink Floyd και την Incredible String Band, ενώ υπήρξε ένα από τα ιδρυτικά “μυαλά” του Glastonbury. Ο ίδιος είχε πει: “Άνοίχτηκα σε νέες μουσικές στο Λονδίνο. Για ένα διάστημα εκεί ήταν το απόλυτο κέντρο όλων των εξελίξεων. Και αυτός ήταν ένας από τους λόγους που επέλεξα αυτή την πόλη, όταν αναγκάστηκα να φύγω από τη Βραζιλία. Όχι μόνο για τη μουσική αλλά για την “επαναστατική” στάση της νεολαίας τότε”.
Η “μίξη” των πραγμάτων ήταν κάτι με το οποίο μεγάλωσε
Πολλές φορές ο Gil έχει δηλώσει ότι η ανάμιξη διαφορετικών πολιτιστικών στοιχείων είναι κάτι με το οποίο μεγάλωσε. “Η αίσθηση του να μοιράζεσαι, να ζεις με άλλους ανθρώπους και να ανταλλάσσεις στοιχεία, δεν είναι πράγματα που ανακάλυψα ξαφνικά. Αυτή η αντίληψη με έχει συνοδεύσει μέσα στα χρόνια. Από το κολέγιο και μετά, όταν είχα τις πρώτες μου ιδέες για τον σοσιαλισμό. Με ακολουθεί απ΄ τη νιότη μου.” έχει δηλώσει ο Βραζιλιάνος τραγουδιστής που στα τέλη του 1980 έγινε δημοτικός σύμβουλος στο Σαλβαδόρ. Το 2003 αποδέχθηκε τον ρόλο του Υπουργού Πολιτισμού υπό από την προεδρία του Luíz Inácio “Lula” da Silva. Εκείνη τη χρονιά, ερμήνευσε σε συνεδρίαση του Ο.Η.Ε. στη Νέα Υόρκη το τραγούδι “Toda Menina Baiana” (Every Girl from Bahia), και μάλιστα ο τότε Γενικός Γραμματέας Kofi Annan τον συνόδευσε live στα κρουστά.
Έμεινε στη θέση αυτή μέχρι το 2008, στηρίζοντας την ιδέα ότι ο πολιτισμός είναι μία έννοια καθημερινή: τον συναντάς στη γωνία του δρόμου, στα μπαρ, στις πλατείες. Πολέμιος του Bolsonaro, ο Gil δεν χάνει ευκαιρία να συμμετέχει σε πρωτοβουλίες για την προστασία του περιβάλλοντος (ειδικά κατά της αποψίλωσης του Αμαζονίου). Όπως έχει δηλώσει ο ίδιος “Από τότε που συνειδητοποίησα τον εαυτό μου ως πολίτη του κόσμου, άρχισα να εργάζομαι για το περιβάλλον”. Μάλιστα το 2017, ο Gil μαζί με τους Elza Soares και Maria Bethânia ηχογράφησαν το τραγούδι “Demarcação Já!” για τους ιθαγενείς της Βραζιλίας και τα δικαιώματά τους πάνω στη Γη των προγόνων τους.
Ο Gilberto Gil στο Ηρώδειο
“Όσο υπάρχει το μπαμπού, θα υπάρχει και το βέλος” λέει μια βραζιλιάνικη λαϊκή ρήση, και όσο υπάρχει αυτή η πηγαία επιθυμία για μουσική τόσο θα υπάρχουν μεγάλοι καλλιτέχνες που ακόμα και στα 80 τους δεν θα θέλουν να κατέβουν από τη σκηνή. Ο Gil είναι μία τέτοια περίπτωση.
Στη σκηνή του ρωμαϊκού ωδείου Ηρώδου του Αττικού τον Gil θα πλαισιώσει μια πλειάδα καλλιτεχνών από την ευρύτερη μουσική του οικογένεια. Σε αυτήν τη συναυλία-επίλογο για τις ζωντανές εμφανίσεις του Gil στην Ελλάδα, το αθηναϊκό κοινό θα έχει την ευκαιρία να ακούσει ένα χορταστικό πρόγραμμα που ανθολογεί μερικές από τις καλύτερες στιγμές του ακούραστου Βραζιλιάνου, με τα πολυάριθμα Grammys και τις περισσότερες από 50 δισκογραφικές κυκλοφορίες.
“Οι Ρωμαίοι ήταν εδώ; Τώρα ήρθαν και οι Βραζιλιάνοι” λέει χαμογελώντας καθισμένος στα σκαλιά του Ηρωδείου και τα μάτια του λάμπουν, κοιτάζοντας τριγύρω με τρομερό ενδιαφέρον.
Πώς νιώθει που δίνει μια συναυλία σε αυτό το αρχαίο θέατρο; “Υπάρχει μία ατμόσφαιρα ένα πνεύμα, μία ιστορική συμπύκνωση, συγκέντρωση, μας αγγίζει και είναι κάτι που νιώθουμε σαν να γινόμαστε μέρος της ιστορίας. Ήρθαν και οι Βραζιλιάνοι στο Ηρώδειο”.
Στην ερώτηση αν υπάρχει ένας δεσμός ανάμεσα στην ελληνική και τη βραζιλιάνικη κουλτούρα, απαντάει “Ναι φυσικά. Οι Λατίνοι και οι Έλληνες βοήθησαν τις Δυτικές κοινωνίες να μεγαλώσουν και να γίνουμε ό,τι είμαστε σήμερα. Ανάμεσά μας υπάρχει μια σύνδεση που βγαίνει με φυσικότητα. Ας πούμε, πολλές λέξεις ελληνικές τις χρησιμοποιούμε και στη γλώσσα μας. Το νιώθω και στη μουσική. Ο δυτικός πολιτισμός ξεκίνησε από τη Ρώμη και την Ελλάδα. Έχουμε την ίδια ‘’γεύση’ του μεσογειακού συναισθήματος. Την οποία επίσης έχουμε στην Ισπανία και στην Πορτογαλία και στη Γαλλία και στην Ιταλία, μέρη τα οποία έχουν επηρεάσει τη Βραζιλία και την κουλτούρα της και τη μουσική και την λογοτεχνία και την ποίηση και ιστορία.”
Στην ερώτηση τι πρόγραμμα θα μας παρουσιάσει ο Βραζιλιάνος μουσικός, αναφέρει: “Φέρνουμε την οικογένεια Gil σε ένα πρόγραμμα που έχουν επιλέξει οι γιοι, οι κόρες και τα εγγόνια μου, αλλά και μουσικοί που έχουν αγαπήσει τη μουσική μας εδώ και χρόνια. Θα σας παρουσιάσουμε ένα πρόγραμμα που έχουμε συλλάβει όλοι μαζί. Στη σκηνή θα είμαστε περίπου 12 με 15 μουσικοί. Και θα έχουμε και κάποιους από την ευρύτερη πολιτιστική μας οικογένεια που θα παίξουν σαξόφωνο και τρομπέτα και άλλα όργανα για να συνθέσουμε το αποτέλεσμα. Μια κόρη μου θα τραγουδάει και μία εγγονή μου θα κάνει τα back vocals.”
Όλα αυτά υπέροχα όμως το Ηρώδειο έχει ένα κακό. Δεν θα μπορέσουμε να χορέψουμε όρθιοι τα τραγούδια του. Ο Gil σχολιάζει χαμογελώντας:” Αν χορέψετε από μέσα σας, εμένα μου φτάνει.”
