ΓΙΩΡΓΟΣ ΛΙΑΝΗΣ ΣΤΟ NEWS 24/7: “Ο ΑΝΔΡΕΑΣ ΗΤΑΝ ΕΝΑΣ. Ο ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΣ ΑΡΧΗΓΟΣ”

Σε αντίθεση με αυτό που θα περίμενε να αντικρίσει κάποιος στο σπίτι ενός δημοσιογράφου και συγγραφέα με πολυδεκαετή καριέρα, είναι σχετικά λίγα τα βιβλία που έχει πια στην κατοχή του ο Γιώργος Λιάνης, «τα απολύτως απαραίτητα», όλα τους συγκεντρωμένα στα δύο δωμάτια που έχει μετατρέψει σε γραφεία, εκεί όπου συνεχίζει να γράφει σχεδόν νυχθημερόν – στο μικρότερο το πρωί, στο μεγαλύτερο μετά τα μεσάνυχτα. Τα υπόλοιπα, περίπου επτά χιλιάδες, έχουν μεταφερθεί στη Δημοτική Βιβλιοθήκη Αμυνταίου “Γιώργος Λιάνης”, δηλαδή τη βιβλιοθήκη της γενέτειράς του που φέρει το όνομα του γιατί εξελέγη πρώτη φορά Βουλευτής Φλώρινας με το ΠΑΣΟΚ το 1989 και τελευταία το 2009.

Εκεί βρίσκονται πια και τα περισσότερα από τα έργα τέχνης που απέκτησε μέσα στα χρόνια, πέρα από λίγες εξαιρέσεις, όπως είναι για παράδειγμα ένας ιδιαίτερα πολύτιμος σε συναισθηματικό επίπεδο πίνακας με την ιδιόχειρη αφιέρωση: «Στον Λιάνη, με εκτίμηση, Γιάννης Τσαρούχης». Στον απέναντι τοίχο, ίσως στην πιο προβεβλημένη γωνιά του σπιτιού του, και με εμφανή την πατίνα του χρόνου στα χρώματα της, ο Γιώργος Λιάνης έχει καδραρισμένη μία φωτογραφία του την οποία τράβηξε ο Ανδρέας Παπανδρέου στην Ελούντα το καλοκαίρι του 1991. Ακριβώς δίπλα της δεσπόζει μια μαύρη γραφομηχανή που του χάρισε τη δεκαετία του ’70 ο Δημήτρης Χορν – δεν την έχει χρησιμοποιήσει ποτέ, τόσο σημαντική είναι για τον ίδιο, άλλωστε συνεχίζει μέχρι σήμερα να γράφει με το χέρι.

«Η τρίτη ηλικία δεν είναι ξοφλημένη κατάσταση» λέει, έχοντας πρόσφατα κλείσει τα 80. «Αυτά που κάνω σήμερα στη ζωή μου, δεν τα έκανα ούτε όταν ήμουν στην πιο γερή μου ηλικία, εκεί, γύρω στα 40. Γράφω στη Ναυτεμπορική, ετοιμάζω βιβλία, αξιοποιώ το αρχείο μου, κάνω εκπομπή στο Real FM, ετοιμάζω μια σειρά οχτώ ντοκιμαντέρ με τίτλο “Η φωνή των αγαλμάτων” όπου δείχνω ότι οι Έλληνες πάντα ήταν σε εμφύλιο πόλεμο. Είμαι και στο “Αυτή η νύχτα μένει”».

Αυτή του η ιδιότητα -σύμβουλος στην πολυσυζητημένη τηλεοπτική μεταφορά του ομώνυμου βιβλίου του Θάνου Αλεξανδρή– αποτέλεσε την αφορμή της μεγάλης συνέντευξης που παραχώρησε στο Magazine. Και με αφετηρία τη δεκαετία του ’80, εκείνο το «μεθυστικό» κεφάλαιο της νεότερης ελληνικής ιστορίας, φτάσαμε στις σελίδες της που γράφονται σήμερα.

ΑΥΤΗ Η ΝΥΧΤΑ ΜΕΝΕΙ

Καταρχάς πείτε μου για το ρόλο του συμβούλου που έχετε αναλάβει στο «Αυτή η νύχτα μένει».
Προέκυψε αιφνιδιαστικά η πρόταση να είμαι σύμβουλος σε μια σειρά που διαδραματίζεται μεσούσης της δεκαετίας του ’80, μιας δεκαετίας που εγώ ήμουν στην άνοδο μου όσον αφορά τη δημοσιογραφία, την έζησα για τα καλά από την αρχή της, από την άνοδο του Ανδρέα Παπανδρέου στην εξουσία το ’81, μέχρι το τέλος της, το λεγόμενο «βρώμικο ’89». Τότε μπήκα στην πολιτική. Συνεπώς ξέρω την εποχή και δημοσιογραφικά και πολιτικά πάρα πολύ καλά. Η ιστορία της σειράς έχει μεγάλο ενδιαφέρον. Με εντυπωσιάζει και το καστ, από τη Βίκυ Παπαδοπούλου μέχρι την Μαρία Κατσανδρή και φυσικά το αγαπημένο παιδί του Καρόλου Κουν, τον Γιώργο Αρμένη. Είναι μεγάλη τιμή η συμμετοχή του για την ελληνική τηλεόραση κατ’ αρχήν, για το συγκεκριμένο σίριαλ κατ’ επέκταση. Όλα αυτά τα θεωρώ θετικά εχέγγυα.

Ο ρόλος του κυρίου Αρμένη εύλογα ξυπνά μνήμες της εμβληματικής του ερμηνείας στο «Όλα είναι δρόμος» του Παντελή Βούλγαρη. Πρόσφατα δήλωσε στο Magazine για τον «Μάκη Τσετσένογλου»: «Όλο αυτό που δείχνει, άρχισε να φουντώνει με το ΠΑΣΟΚ. Έριχνε και ο Ανδρέας τις ζεϊμπεκιές του. Ήταν ένας άνθρωπος με μεγάλο μυαλό και εξωστρέφεια. Πήρε θάρρος ο κόσμος. Θα πάω στα μπουζούκια, έλεγε ο άλλος, να ξεδώσω. Όλοι τέτοια θέλανε. Να αισθανθούν θεοί. Έλα μου όμως που μετά έπρεπε να πληρώσουν τα σπασμένα».
Ήταν αίτημα της εποχής να ζήσει ο κόσμος πιο ανέμελα, ειδικά μετά από όσα είχαν προηγηθεί. Τη δεκαετία του ’80 έπνεε ένας αέρας γενικής αλλαγής. Επικρατούσε φουσκοθαλασσιά, τα νερά ανέβαιναν και παρέσυραν πράγματα. Άλλαξαν πολλά σε πολιτικό και κοινωνικό επίπεδο. Άλλαξε, για παράδειγμα, το οικογενειακό δίκαιο και ο φεμινισμός έγινε ισχυρότερος. Επίσης οι άνθρωποι γλεντούσαν, χόρευαν, τραγουδούσαν. Σήμερα δεν υπάρχει γλέντι, δεν υπάρχει χορός, δεν υπάρχει έρωτας, θα έλεγα.

Τον Ανδρέα όμως δεν θα τον χαρακτήριζα γλεντζέ. Ο Ανδρέας ήταν ένας άνθρωπος που όταν είχε ελεύθερο χρόνο, θα πήγαινε ίσως στον Τσιτσάνη. Ή -πήγε μία φορά και έγινε θέμα- στη Σακελλαρίου. Δεν έβγαινε κάθε βράδυ για να τον πω γλεντζέ. Αγαπούσε βέβαια τη μουσική και ίσως να μην ξέρει ο κόσμος ότι περισσότερο απ’ όλους αγαπούσε τον Μάνο Χατζιδάκι. Όταν άρχισα να μπαίνω στο σπίτι του, την εποχή της Δήμητρας, μου το έλεγε συνέχεια. Θυμάμαι μάλιστα να μου δίνει ο ιδιόχειρο σημείωμα για να το δώσω στον Χατζιδάκι, στο οποίο εξηγούσε γιατί δεν μπορούσε να πάει σε μια συναυλία του. Αλλά δεν ήταν γλεντζές. Όχι ότι είναι κακό να είσαι γλεντζές. Ούτε τον εαυτό μου δεν θα έλεγα γλεντζέ, κι ας έχω γλεντήσει πάρα πολύ. Γλεντζέδες είναι οι άνθρωποι που γλεντάνε συστηματικά. Ο Ανδρέας συστηματικά κυβερνούσε, δεν γλεντούσε.

Τον Ανδρέα όμως δεν θα τον χαρακτήριζα γλεντζέ. Ο Ανδρέας ήταν ένας άνθρωπος που όταν είχε ελεύθερο χρόνο, θα πήγαινε ίσως στον Τσιτσάνη.

Δεν θέλω όμως να ακουστεί σαν να διαφωνώ με τον φίλο μου τον Αρμένη, τον οποίο εκτιμώ πολύ, είναι εξαιρετικός ηθοποιός και πράος, ωραίος τύπος. Δεν είναι τυχαίο ότι τον αγαπούσε ο Κουν. Έχω τώρα στο μυαλό μου κάτι μεσημέρια, στην πλατεία όπου είναι το άγαλμα του Κολοκοτρώνη. Τρώγαμε στο Κεντρικόν. Κοντά στον Κουν ήταν μόνο δυο-τρεις άνθρωποι. Πάντοτε ήταν ο Αρμένης, ο Κοεμτζής, καμιά φορά ο Λαζάνης, ο Χατζημάρκος κι εγώ. Ένιωθα σαν μέλος του θεάτρου Τέχνης. Μου έδωσε και συνέντευξη – κάτι που δεν έκανε τότε. Είναι μερικά πράγματα που δεν επαναλαμβάνονται. Δηλαδή η δεκαετία του ’80 είχε τον Κουν στο απώγειό του, να πηγαίνει στη Γαλλία και να τον αποθεώνουν.

Ποια είναι η μεγαλύτερη παρεξήγηση για τη δεκαετία του ’80 που ακόμη καλά κρατεί;
Για πολύ κόσμο θεωρείται η καλύτερη δεκαετία της χώρας. Για μένα που ζω από το ’50 και εύχομαι να φτάσω τα χρόνια του πατέρα μου που έφτασε τα 100, όπως και η μάνα μου που ζει ακόμη, η χρυσή δεκαετία των Ελλήνων ήταν του ’60. Όχι από πλούτο, αλλά από διάθεση εθνική και από το ότι άρχισε να ξυπνάει η νεολαία και να αγωνίζεται. Σαν ηφαίστειο ήταν η νεολαία. Λέει ο Εμπειρίκος κάπου: «Δώστε μου να φάω νεότητα σαν κρέας ωμό». Ενώ σήμερα η νεότητα δεν ξέρει καν ότι είναι νεότητα. Ξεχνάει το βασικό, να ονειρεύεται. Νεότητα είναι η ισχύς της φαντασίας και η δυνατότητα του ονείρου. Δεν το βλέπω αυτό. Οι νέοι είναι προσηλωμένοι στα κινητά τους.

Ο Χορν μου χάρισε αυτή τη γραφομηχανή που βλέπεις στο ράφι όταν του πήρα μια μεγάλη συνέντευξη για τα Επίκαιρα τη δεκαετία του ’70. Δεν τη χρησιμοποίησα ποτέ γιατί δεν θέλω να κάνω τίποτα άλλο από το να έχω μια λευκή κόλλα μπροστά μου και ένα μολύβι ή μία πένα. Αυτό για μένα είναι ερωτική κατάσταση. Ναι, δέχομαι ότι τα κινητά προσφέρουν μια μεγάλη ευκολία, αλλά ακριβώς επειδή είναι εύκολα και δεν μου δίνουν την κοπιώδη γνώση που αναζητώ, τα έχω μόνο για τα άκρως απαραίτητα: να μιλάω. Τη γνώση μου δεν την αποκτάω έτσι. Ναι, σου δίνει πληροφορία -που γεννήθηκε ο τάδε κλπ- ποτέ όμως δεν σου δίνει γνώση. Γιατί γνώση σημαίνει ότι σκάβεις, ψάχνεις, βρίσκεις νερό, ενίοτε και χρυσάφι.

ΟΙ ΠΑΘΟΓΕΝΕΙΕΣ ΤΗΣ ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΙΑΣ

Το τοπίο της δημοσιογραφίας σήμερα πώς σας φαίνεται;
Πολύ μέτρια και άσχημα τα πράγματα. Μιλάω για την κακή πλευρά της δημοσιογραφίας. Φυσικά υπάρχει και η καλή. Η δημοσιογραφία, συνάδελφε, είναι ένα πανέμορφο επάγγελμα, που σου ζητάει όλη την ώρα να έχεις κρίση και μυαλό, και μπορεί να είναι σαν ένα μαγικό κλειδί που σε πάει παντού. Όποιος την αγαπά, είναι ένας Ροβινσών Κρούσος που ζει σε όποιο νησί θέλει. Ένα μαγικό χαλί είναι η δημοσιογραφία.

Όταν δεν είναι διαπλεκόμενη.
Το πρόβλημα της διαπλοκής είναι γενικότερο στην Ελλάδα. Είναι εδραιωμένη. Και στην πολιτική και στη δημοσιογραφία και στην κοινωνία, θα έλεγα, με την ευρύτερη έννοια. Δεν μπορεί όμως να είναι αυτό η Ελλάδα. Μικραίνει η χώρα μας έτσι. Διότι η Ελλάδα στο χάρτη είναι μεν μια σταλιά, αλλά πρόκειται για μια χώρα η οποία επηρέασε και καθόρισε τον ευρωπαϊκό πολιτισμό, το παγκόσμιο πνεύμα. Δεν μπορούμε να λέμε ότι είμαστε απόγονοι όλων αυτών και να μη δίνουμε μια πεντάρα για τίποτα. Αυτό βλέπω γενικά αλλά και στη δημοσιογραφία. Ακόμη και εξαιρετικοί δημοσιογράφοι έχουν μια ανελευθερία, ένα μάγκωμα, για να το πω ευγενικά. Πάντα όμως περνούσε από στενωπούς η δημοσιογραφία. Και σήμερα είναι πολλές.

Στη δεκαετία του ’80 ήταν καλύτερα τα πράγματα;
Θεωρώ πως ναι. Σκεφτείτε ότι εμείς στην ΥΕΝΕΔ -δηλαδή στο κανάλι των Ενόπλων Δυνάμεων- κάναμε θέμα για τα τραγούδια των ανταρτών. Εννοείται ότι έπεσε κεραυνός! Πλάκωσαν τα τηλέφωνα, ανακατεύτηκε ο Καραμανλής, οι στρατηγοί πήραν έξαλλοι τον Αβέρωφ, αλλά η εκπομπή δεν κόπηκε.

Κόπηκε όμως μια άλλη, για τον Καζαντζίδη.
Πράγματι, ήταν η τρίτη εκπομπή που κάναμε για το θέμα με τους Ρεπόρτερς. Είχαν προβληθεί οι δύο και στην τρίτη, με παρέμβαση του Ισραήλ έγινε υπουργικό συμβούλιο για να δουν τι τιμωρία θα μας επιβάλλουν. Ποιο ήταν το παράπτωμά μας; Ότι στη συνέντευξη που του πήραμε είχε αποκαλέσει τον Εβραίο τον κ. Μάτσα. Προσωπικά Ισραηλίτη θα τον έλεγα, αλλά από εκεί όμως μέχρι να το μάθει το Ισραήλ, να κάνει επίσημη νότα στην Ελλάδα, να γίνει υπουργικό συμβούλιο με Κουτσόγιωργα, Κακλαμάνη, Μαρούδα, Λαλιώτη και Μαγκάκη, η απόσταση είναι τεράστια. Μάλιστα επικράτησαν τρεις διαφορετικές τάσεις. Οι σκληροί, Κουτσόγιωργας και Κακλαμάνης, έλεγαν να πεταχτούν οι Ρεπόρτερς από την τηλεόραση. Οι απόλυτα αντίθετοι, Λαλιώτης και Μαγκάκης, έλεγαν να αγνοηθεί η νότα του Ισραήλ γιατί πρόκειται για παρέμβαση στα εσωτερικά της χώρας. Και οι υπόλοιποι αποτελούσαν τη γέφυρα λέγοντας να μην προβληθεί η τρίτη εκπομπή αλλά να μείνουν οι Ρεπόρτερς στην τηλεόραση. Αυτό έγινε, μια μεσοβέζικη λύση. Τραγικό συμβάν, αλλά έγινε. Κι άλλη μια φορά -δεν ξέρω με τίνος παρέμβαση, θα το έλεγα αν ήξερα- η εκπομπή που κάναμε για τη μασονία δεν παίχτηκε ποτέ.

Μήπως λοιπόν δεν ήταν καλύτερη η κατάσταση της δημοσιογραφίας στα 80s;
Τα πράγματα πάντα δύσκολα ήταν. Αλλά τότε υπήρχαν περισσότερες δυνατότητες και αποδράσεις μαγικές. Εγώ, ας πούμε, μπορούσα να πω στα Νέα, στον Καψή ή στον Καραπαναγιώτη ότι θέλω να πάω στους Ολυμπιακούς της Μόσχας και πέρα από τα ρεπορτάζ για τους αγώνες, να κάνω συναντήσεις με μεγάλα πρόσωπα. Όντως πήγα, έκανα τα ρεπορτάζ των αγώνων και συνάντησα τον Γεφτουσένκο, τον μεγαλύτερο ποιητή της Ρωσίας, τη Μάγια Πλισέτσκαγια, τον Ρώσο Πατριάρχη και σε ένα δεύτερο ταξίδι είδα και τον Άμλετ του Ινοκέντιου Σμοκτουνόφσκι που θεωρείται ο μεγαλύτερος Άμλετ όλων των εποχών. Δηλαδή ο δημοσιογράφος ικανοποιούσε όχι αυτά που του έλεγε η εφημερίδα, αλλά όσα ένιωθε ο ίδιος ότι είναι δημοσιογραφία, όσα ένιωθε ότι βγάζουν τον καλύτερο του εαυτό. Κανείς δεν παρενέβαινε στα θέματα μου. Κάθε Δευτέρα γινόταν μια σύσκεψη στα Νέα και λέγαμε όλοι τις ιδέες μας για την εβδομάδα. Ήταν μερικές φορές τόσο εκδηλωτικά τα πράγματα που ο Καραπαναγιώτης ερχόταν και με φιλούσε στο στόμα από τη χαρά του. Δεν ξεχνιούνται αυτά. Και βεβαίως είχαμε την πολυτέλεια να δουλεύουμε τρεις μέρες συνεχώς και να το σκάμε δύο. Θα έλεγα λοιπόν ότι η θάλασσα είχε πάρα πολλά ψάρια. Όλα μπορούσες να τα δεις, από θηρία, καρχαρίες και φάλαινες, μέχρι μικρά που τρώγονται. Αλιεύαμε πολύ εύκολα. Όχι με μηχανότρατες, μόνοι μας. Αλιεία ανθρώπων και ιστοριών, αυτό είναι η δημοσιογραφία.

Θα σας φαίνονταν τόσο συναρπαστικά τα πράγματα αν δεν κυβερνούσε τότε το ΠΑΣΟΚ;
Δεν μπορώ να απαντήσω εύκολα. Λένε ότι θα γινόταν κάποια στιγμή μια αλλαγή. Έγινε όμως από το ΠΑΣΟΚ. Προφανώς δεν είναι τυχαίο αυτό. Και έγινε από τον Ανδρέα, το οποίο επίσης δεν είναι καθόλου τυχαίο, αντιθέτως είναι καθοριστικό. Χωρίς τον Ανδρέα δεν θα γινόταν η «Αλλαγή». Άρα από αυτόν ξεκίνησαν όλα. Υπάρχουν και λάθη σε αυτή την πορεία, αλλά τα καλά είναι πάρα πολλά. Λάθη που την εποχή εκείνη πήγαν να οδηγήσουν τον Ανδρέα στο Ειδικό Δικαστήριο. Αν είναι δηλαδή δυνατόν ο Παπανδρέου να κατηγορηθεί ότι εδωροδοκείτο με Pampers στην Εκάλη! Λίγο να τον ήξερε κάποιος θα έπρεπε να πάρει με τις πέτρες όσους τα έλεγαν αυτά. Ντροπή! Δεν βρέθηκε του καημένου, του τεράστιου αυτού Ανδρέα, ούτε ένα ευρώ πουθενά. Πλην του σπιτιού που άφησε στην Δήμητρα δεν υπάρχει τίποτα, πουθενά σε όλη τη γη. Δεν τον ενδιέφερε καν το χρήμα. Στο βιβλίο μου γι’ αυτόν έγραφα το εξής: «Μες στο κενό θησαύριζε και μες στους θησαυρούς έμενε κενός». Έχω μια εικόνα στο μυαλό μου που δεν θα ξεχάσω ποτέ. Αναγγέλει στον Πάγκαλο ότι θα κατέβει για δήμαρχος στην Αθήνα και το χαίρεται εκείνος. «Θόδωρε, θα σε προικίσω», του λέει, «για να βγεις με ένα ποσό που δεν έχει πάρει ποτέ άλλος υποψήφιος». Εκείνο το βράδυ μας βγάζει έξω να φάμε και όταν έρχεται η ώρα να πληρώσουμε μου λέει: «Σε παρακαλώ, πάρε τα κατάλληλα χαρτονομίσματα από τον Ζιάγκα (σ.σ. Μιχάλης Ζιάγκας, ειδικός γραμματέας στο Ιδιαίτερο Γραφείο του πρωθυπουργού) γιατί δεν έχω μαζί μου λεφτά». Ο άνθρωπος δηλαδή είχε κάθε μήνα το μισθό του δοσμένο στον Ζιάγκα και από εκεί έπαιρνε. Επτά χρόνια που τον έζησα από κοντά, δεν τον είδα ποτέ να έχει λεφτά στην τσέπη, κι ας έκανε προφανώς μια κάποια ζωή ως πρωθυπουργός. Το χόμπι του πάντως ήταν η φωτογραφία και το να οδηγεί καμιά φορά από την Εκάλη μέχρι τα σπίτια των φίλων του. Αργότερα, όταν δεν επιτρεπόταν, το έκανε καμιά φορά παράνομα, για να λέμε την αλήθεια.

“ΑΝΔΡΕΑΣ”- Ο ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΣ ΑΡΧΗΓΟΣ

Φταίει τελικά εκείνη η οχταετία του ΠΑΣΟΚ για τα επτά κακά της μοίρας αυτής της χώρας;
Διόλου δεν με ενοχλεί όταν το ακούω γιατί καταλαβαίνω ότι αυτή η άποψη αντιπροσωπεύει ένα πολύ μικρό μέρος του ελληνικού λαού. Το μεγαλύτερο μέρος θεωρεί τη δεκαετία του ’80 ως την καλύτερη που έχει ζήσει. Επίσης θεωρεί ότι ο Ανδρέας Παπανδρέου είναι μακράν ο καλύτερος ηγέτης μετά τον εμφύλιο πόλεμο και τον συγκρίνει μόνο με τον Ελευθέριο Βενιζέλο. Σε μερικές δημοσκοπήσεις μάλιστα έχει βγει πρώτος ο Ανδρέας. Κατά τη γνώμη μου ο Ελευθέριος Βενιζέλος εκ των πραγμάτων είχε για την Ελλάδα μεγαλύτερα αποτελέσματα από αυτά που είχε ακόμη και ο Ανδρέας. Τουλάχιστον σε ό,τι αφορά τη γεωπολιτική κατάσταση.

Μα δεν γίνεται ένας ηγέτης να μην είναι και λαϊκιστής, ρε παιδιά. Και ο Ελευθέριος Βενιζέλος λαϊκιστής ήταν. Και ο Καραμανλής λαϊκιστής ήταν. Δεν γίνεται αλλιώς. Στην εξουσία κάποια στιγμή θα αρχίσεις να αντιμετωπίζεις το θέμα των εκλογών, το οποίο μοιραία θα σε οδηγήσει σε κάποιο λαϊκισμό.

Ποιες ήταν οι μεγαλύτερες παθογένειές του μοναδικού μέχρι σήμερα πολιτικού ηγέτη που ο λαός τον φωνάζει με το μικρό του όνομα;
Πράγματι ως λαός όταν αγαπάμε κάποιον τον αποκαλούμε με το μικρό του όνομα. Ανδρέας ξέρουμε ποιος είναι. Στέλιος ξέρουμε ότι είναι ο Καζαντζίδης. Θανάσης ξέρουμε ότι είναι ο Βέγγος. Γιατί όμως δεν αποκαλεί ο λαός άλλον πολιτικό με το μικρό του όνομα; Γιατί ο Ανδρέας ήταν ένας. Ο Τελευταίος Αρχηγός, όπως είναι ο τίτλος του βιβλίου μου. Ένας τίτλος που δυστυχώς μέχρι σήμερα δικαιώνεται. Και λέω δυστυχώς γιατί εγώ δεν θέλω να είναι ο τελευταίος. Θέλω να βρούμε κι άλλον. Μέχρι στιγμής όμως δεν έχει υπάρξει άλλος. Όσον αφορά τις παθογένειές του που με ρωτάς, δεν αποφεύγω να απαντήσω. Σαφώς υπήρχαν αρνητικά στοιχεία. Ας πούμε ότι ένας άντρας με τόσο μεγάλο μέγεθος δεν είχε μια ανάλογα μεγάλη αγάπη για την τέχνη. Ερμηνεύεται όμως αυτό. Είχε μέσα στην ψυχούλα του μια πληγή από το γάμο του πατέρα του με την Κυβέλη, που δεν ήταν η μητέρα του. Τον πόνεσε πολύ. Όχι ότι δικαιολογεί ένας ηγέτης του δικού του αναστήματος να μην ασχολείται πολύ με την τέχνη. Είχε τη Μελίνα, θα μου πείτε. Ο ίδιος, στις λίγες εξόδους που έκανε, πήγαινε, όπως είπα, μόνο να ακούσει Χατζιδάκι ή Τσιτσάνη, και μια φορά στη Σακελλαρίου. «Αν ήμουν πρωθυπουργός της Ελλάδας δεν θα έκανα τίποτα που να μην περνάει μέσα από τον πολιτισμό της», έλεγε ο Μιτεράν. Θεωρώ ότι είχε δίκιο. Ο Ανδρέας έκανε πολλά που δεν πέρασαν μέσα από τον πολιτισμό. Φαντάσου να έκανε πολλά που θα περνούσαν και μέσα από τον πολιτισμό της χώρας. Θα ήταν ακόμη καλύτερα τα πράγματα. Κατά τα άλλα, ως άνθρωπος δεν είχε ζήλιες, ούτε κόμπλεξ. Ήταν εντελώς ακομπλεξάριστος. Είχε όμως και το εξής: Μερικές φορές άκουγε τους άλλους, αλλά ήταν σαν να μην τους άκουγε.

Δεν ήταν και λαϊκιστής, όπως έχει κατηγορηθεί;
Μα δεν γίνεται ένας ηγέτης να μην είναι και λαϊκιστής, ρε παιδιά. Και ο Ελευθέριος Βενιζέλος λαϊκιστής ήταν. Και ο Καραμανλής λαϊκιστής ήταν. Δεν γίνεται αλλιώς. Στην εξουσία κάποια στιγμή θα αρχίσεις να αντιμετωπίζεις το θέμα των εκλογών, το οποίο μοιραία θα σε οδηγήσει σε κάποιο λαϊκισμό. Θα σου πω ένα παράδειγμα. Όταν σκέφτηκα ότι θα ήταν σημαντικό να ξανάρθουν οι Ολυμπιακοί Αγώνες στην Ελλάδα, το είπα στον Ανδρέα. Θα τους ζητήσω τιμητικά, του λέω, γιατί είναι η επέτειος των 100 χρόνων, δεν μπορεί να φάμε «χαστούκι». Κινήσου, μου λέει, όπως νομίζεις. Με φωνάζει κάποια στιγμή και μου λέει: Πώς πάει αυτή η ιστορία; Του λέω ότι ο Σάμαρανκ θέλει να γίνει η ιστορία με υποψηφιότητα κλπ, προφανώς για να μην τους πάρουμε. Θα επιμείνεις; μου λέει. Ναι Πρόεδρε, του λέω, θα επιμείνω γιατί όπως λέει ο Ελύτης είναι μια κοσμοθεωρία δική μας, η μόνη που έχει επιβιώσει επί 2500 χρόνια. Και γυρίζει και μου λέει: Κάτι πιο πρακτικό; Θα κερδίσουμε τις εκλογές, Πρόεδρε, του λέω. Προχώρα! μου λέει. Λαϊκισμός δεν είναι αυτό; Αλλά ποιος θα έλεγε όχι; Και τις κερδίσαμε όντως τις εκλογές.

ΧΩΡΙΣ ΗΓΕΤΕΣ

Είναι καλό που μέχρι νεοτέρας φαίνεται να έχει περάσει η εποχή των μεγάλων ηγετών, τουλάχιστον όπως τους εννοούσαμε στο παρελθόν;
Κοιτάξτε, η Ελλάδα έχει αποδείξει ότι είναι μια χώρα που αναγεννάται από τις στάχτες της. Όμως σήμερα είμαστε σε μια περίοδο παρακμής. Οφείλω να το επισημάνω, αν και είμαι αισιόδοξος από τη φύση μου. Και η μεγάλη παρακμή της χώρας φαίνεται κυρίως στον πολιτισμό της. Αν κάνεις τη σύγκριση της σημερινής εποχής με τη δεκαετία του ’80, δεν μπορεί να μη σου κάνει εντύπωση ότι τότε είχαμε πολλούς ποιητές ανάμεσα στους μεγαλύτερους του κόσμου. Βραβεία Νόμπελ, Λένιν, βενετσιάνικα λιοντάρια ο Αγγελόπουλος, διακρίσεις ένα σωρό. Σήμερα τι βλέπετε; Πείτε μου ένα μεγάλο ποιητή πέρα από τον Τίτο Πατρίκιο που ευτυχώς ζει, είναι ο τελευταίος των Μοϊκανών. Δεν λέω ότι δεν έχουμε καλούς ποιητές και σήμερα. Ή καλούς σκηνοθέτες και ηθοποιούς. Αλλά δεν μπορείς να λες πχ ότι ο Κιμούλης είναι μεγάλος ηθοποιός. Είναι εξαιρετικός, αλλά όχι μεγάλος. Διότι μεγάλος ήταν ο Χορν. Μεγάλος ήταν ο Κατράκης. Μεγάλος ήταν ο Διαμαντόπουλος. Μεγάλη ήταν η Λαμπέτη. Η χώρα σήμερα έχει έλλειψη σε μεγάλες, παγκόσμιες προσωπικότητες, σαν τον Μίκη Θεοδωράκη, τη Μελίνα Μερκούρη, την Ειρήνη Παπά. Κάτι ανάλογο συμβαίνει και στην πολιτική.

Είναι δυνατόν να μην ψηφίζει το 40%; Ντροπή! Αλλά δε γίνεται να λες ότι δεν σε νοιάζει να αποφασίσεις για τη μοίρα σου ενώ τάχαμου θέλεις δημοκρατία. Θα μου πείτε ότι και η δική μου γενιά τον έφτασε εκεί τον κόσμο. Ναι, έτσι είναι. Ντροπή και σε εμάς.

Της οποίας η αποϊδεολογικοποίηση παρουσιάζεται ως αντίδοτο στην πόλωση που προκύπτει από ξεπερασμένους, όπως υποστηρίζουν ορισμένοι, διαχωρισμούς όπως είναι η αριστερά και η δεξιά.
Μέγα λάθος. Την πόλωση μπορούμε να τη γλιτώσουμε με χίλιους άλλους τρόπους. Τη στράτευση επίσης. Όχι όμως και να είσαι ανιδεολόγητος. Αν δεν πιστεύεις σε τίποτα, τότε τι είσαι; Ή μήπως να μη μετέχεις στα κοινά; Έγκλημα! Στην αρχαία Αθήνα υπήρχε ποινή και μάλιστα αυστηρή. Μα τι λέμε τώρα; Δεν θα ενδιαφερθείς για τη μοίρα της χώρας σου; Είναι δυνατόν να μην ψηφίζει το 40%; Ντροπή! Αλλά δε γίνεται να λες ότι δεν σε νοιάζει να αποφασίσεις για τη μοίρα σου ενώ τάχαμου θέλεις δημοκρατία. Θα μου πείτε ότι και η δική μου γενιά τον έφτασε εκεί τον κόσμο. Ναι, έτσι είναι. Ντροπή και σε εμάς. Γιατί βάλαμε το χεράκι μας σε αυτή την κακού τύπου εξάρτηση που έχει αναπτύξει μια μερίδα του κόσμου με την πολιτική. Μιλάω φυσικά για το ρουσφέτι. Η Ελλάδα δυστυχώς δεν απαλλάχτηκε ποτέ από αυτό, υπάρχει από τα πρώτα χρόνια μετά την επανάσταση του ’21, από την εποχή του Καποδίστρια, μέχρι τώρα. Συν ότι οι Έλληνες είμαστε πάντα σε εμφύλιο πόλεμο, σε διχόνοια. Ακόμη και σήμερα ισχύει. Πάρε για παράδειγμα τον Κυριάκο και τον Αλέξη. Δεν μπορούν να συνεννοηθούν αυτοί οι δύο.

Εδώ που τα λέμε δεν ήταν και πολύ καλύτερο το επίπεδο συνεννόησης μεταξύ κυβέρνησης και αξιωματικής αντιπολίτευσης τη δεκαετία του ’80.
Ο Ανδρέας όμως έτεινε χείρα, ήθελε να μιλήσει. Ακόμη και ο Μητσοτάκης το επιχείρησε κάποια στιγμή. Είναι δυνατόν να μη μιλάνε οι αρχηγοί της κυβέρνησης και της αντιπολίτευσης; Τόσο δύσκολο είναι να βρουν τον τρόπο; Γιατί να μην το κάνουν κάτω από την Πρόεδρο της Δημοκρατίας; Δεν περνάμε αρκετά σοβαρά θέματα ως χώρα; Δεν θα έπρεπε να είχε ήδη συγκληθεί τουλάχιστον δέκα φορές το συμβούλιο πολιτικών αρχηγών; Δεν μπορεί δηλαδή να συνομιλήσει η δεξιά με την αριστερά και το αντίστροφο; Δεν μπορούν να συμφωνήσουν σε τίποτα;

Ρεαλιστικά μιλώντας, μπορούν να συμφωνήσουν σε πολλά;
Κοιτάξτε, έχει προφανώς νόημα να μιλάμε με όρους αριστεράς και δεξιάς, αλλά κυρίως πρέπει να μιλάμε με όρους δημοκρατίας εν τη ευρύτερη έννοια. Και δημοκρατικές αρχές μπορεί και πρέπει να έχει και μια δεξιά κυβέρνηση – όπως και έχει. Από εκεί και πέρα δεν μπορείς να διαχωρίζεις τον κόσμο. Προσωπικά ως πολιτικός είχα το γραφείο μου ανοιχτό όλη τη μέρα σε δεξιούς, αριστερούς, κεντρώους, όποιος ήθελε, έμπαινε μέσα. Δεν γίνεται να είσαι βουλευτής μόνο ενός κόμματος.

Πρακτικά τι γίνεται με την ιδεολογία που ασπάζεσαι;
Την εφαρμόζεις εκεί που πρέπει να την εφαρμόσεις. Όχι φιμώνοντας όσους ασπάζονται την αντίθετη. Εν πάση περιπτώσει μπορείς να διατρανώνεις τα πιστεύω σου αλλά με κόσμιο τρόπο. Γιατί έτσι όπως τα διατρανώνουν μερικοί στην Ελλάδα, στην πραγματικότητα τα καταβυθίζουν. Δεν το έκαναν ο Φλωράκης και ο Κύρκος -προφανώς η τερατογένεση του ’89 είναι άλλο πράγμα. Δεν το έκανε ο Ανδρέας; Πώς μπορούσαν να συνομιλούν αυτοί; Ο Ανδρέας με τον Φλωράκη είχαν εξαιρετικές σχέσεις.

ΠΡΩΤΗ ΦΟΡΑ ΑΡΙΣΤΕΡΑ

Πρώτη φορά Αριστερά στην Ελλάδα είχαμε το 2015 ή το 1981;
Κάποιος είπε κάποτε στον Ανδρέα: Αυτό που πάτε να κάνετε δεν είναι ΠΑΣΟΚ. Γιατί εγώ είμαι ΠΑΣΟΚ; απάντησε. Ο Ανδρέας ήταν ένας καθαρόαιμος αριστερός. Δεν ήταν όμως φανατικός. Δυστυχώς οι Έλληνες έχουμε μέσα μας πολύ έντονο τον φανατισμό και ειδικά στην πολιτική ακόμη περισσότερο. Τη δεκαετία του ’80 φτάσαμε στη χείριστη κατάσταση, να υπάρχουν γαλάζια και πράσινα καφενεία. Αυτά είναι τα άσχημα της δεκαετίας.

Η διακυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ τι εντυπώσεις σας άφησε;
Φιλότιμες προσπάθειες, χαρισματικός ηγέτης, ευτυχώς την τελευταία στιγμή το έσωσε και δεν έγινε το απονενοημένο διάβημα γιατί δεν θα μιλούσαμε αυτή τη στιγμή. Εννοείται θεωρώ θετικό και το ότι άφησε ορισμένα λεφτά για τους επόμενους, δεν έχει ξαναγίνει αυτό. Υπάρχον προφανώς και πολλά αρνητικά, αλλά εγώ ψάχνω να βρω πάντα τα θετικά. Και στον τωρινό πρωθυπουργό βρίσκω μερικά.

Θα κερδίσει τις επόμενες εκλογές ο Κυριάκος Μητσοτάκης;
Πρώτος θα έρθει κατά τη γνώμη μου αλλά δεν θα κερδίσει τις εκλογές.

Άρα τι θα γίνει την επόμενη μέρα;
Αυτό που πρέπει να γίνει βάσει του Συντάγματος. Το έχει πει ο ίδιος ο Μητσοτάκης, θα ξανακάνει εκλογές προσπαθώντας να βγει με αυτοδυναμία. Κατά τη γνώμη μου δεν θα τα καταφέρει. Αν όμως τα καταφέρει, θα είναι μια άξια νίκη και εύχομαι να κυβερνήσει σωστά. Αν δηλαδή τον θέλει η πλειοψηφία του ελληνικού λαού, τι συζητάμε; Δεν το βλέπω όμως εύκολο. Γι’ αυτό θεωρώ πολύ κακό που δεν έχουν αρχίσει να μιλάνε ήδη οι αρχηγοί. Πότε θα μιλήσουν; Όταν θα είναι εξαναγκασμένοι;

Δεν είναι πια απίθανη η συνεργασία ΝΔ και ΠΑΣΟΚ εξαιτίας του σκανδάλου των υποκλοπών;
Στην πολιτική δεν μπορώ να αποκλείσω τίποτα γιατί τα έχω δει όλα. Δεν ξέρω πώς θα είναι τότε η συγκυρία, πώς θα είναι οι σχέσεις Ελλάδας-Τουρκίας. Αν είναι καταδικασμένη η χώρα να κάνει κυβέρνηση, πρέπει να κάνει κυβέρνηση. Να κόψουν το λαιμό τους και να κάνουν κυβέρνηση. Να τηρήσουν το Σύνταγμα. Δεν λέω ότι θέλω να πάμε προς τα εκεί. Γι’ αυτό θα έπρεπε να υπάρχει ήδη μια γόνιμη συζήτηση ανάμεσά τους. Δυστυχώς δεν υπάρχει ανταλλαγή απόψεων πέρα από τις μάχης που δίνονται στη Βουλή, όπου κανόνας είναι ότι σπάνια επιτυγχάνεται έστω και μικρή σύγκλιση. Δεν γίνεται δουλειά έτσι.

Υπάρχει περίπτωση να ξαναγίνει πρωθυπουργός ο Τσίπρας;
Ανέκαθεν πίστευα ότι ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης είναι εν δυνάμει πρωθυπουργός. Μια φορά στις Πρέσπες, επί κυβέρνησης ΠΑΣΟΚ, ήρθε ο Κώστας Καραμανλής και τον υποδέχτηκα λέγοντας του: Χαιρετίζω τον εν δυνάμει μελλοντικό πρωθυπουργό της χώρας. Έγινε της τρελής στο ΠΑΣΟΚ. Το δημοσιογραφικό μου ήθος όμως δεν μου επιτρέπει παρά να λέω αυτό που πιστεύω ακόμη κι αν δεν ηχεί καλά στα κομματικά αυτιά. Κατά συνέπεια ο κύριος Τσίπρας μπορεί να κυβερνήσει ξανά γιατί είναι αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης.

Αν ζούσε ο Ανδρέας και έπρεπε απαραιτήτως να διαλέξει διάδοχο, είναι πολύ πιθανό να διάλεγε τον Λαλιώτη. Ενδεχομένως και τον Βενιζέλο.

Το ΠΑΣΟΚ θα καταφέρει ποτέ να επιστρέψει στα υψηλά ποσοστά του παρελθόντος του;
Είναι ένα μεγάλο ερώτημα. Το ΠΑΣΟΚ κατάφερε να κρύψει τις πληγές και τα κουρέλια του. Αυτό δεν είναι λίγο. Κατάφερε να διπλασιάσει τη δύναμη του, από το 6% πήγαμε στο 12-14%. Μοιάζει να έχει ανακοπεί για λίγο αυτό το κύμα, αλλά δεν πιστεύω πάντα στις δημοσκοπήσεις. Αν καθίσει και ορθοφρονήσει ο Έλληνας και θελήσει να βγάλει μια τρίτη ισχυρή δύναμη, θα είναι για καλό. Να μην είναι δηλαδή δίπολο η εξουσία. Αυτόν το ρόλο το ΠΑΣΟΚ μπορεί να τον παίξει πάρα πολύ καλά.

Αλλά μέχρι εκεί.
Βλέπετε τι έγινε στη Γαλλία, όπου χτυπιέται στήθος με στήθος ο Μακρόν με τη Λεπέν. Ή στην Ιταλία; Δεν μπορώ να αποκλείσω τίποτα. Αφού μου θέτεις όμως αυτό το ερώτημα, θα σου απαντήσω με κάτι που θα σε σοκάρει: Ναι, θα επανερχόταν ενδεχομένως στην εξουσία το ΠΑΣΟΚ αν ήταν ακόμη στο κόμμα ο Λαλιώτης και ο Βενιζέλος. Ο Λαλιώτης δεν θέλει την ηγεσία, και αυτό το εκτιμώ από μία μεριά, από την άλλη όμως κανείς δεν ταίριαζε στο κόμμα περισσότερο από αυτόν. Δηλαδή αν ζούσε ο Ανδρέας και έπρεπε απαραιτήτως να διαλέξει διάδοχο, είναι πολύ πιθανό να διάλεγε τον Λαλιώτη. Ενδεχομένως και τον Βενιζέλο.

Ειδικά ο Λαλιώτης όμως δεν συμβολίζει και μια εποχή του ΠΑΣΟΚ που έχει παρέλθει οριστικά;
Συμβολίζει όμως και τα καλά εκείνης της εποχής. Το πέμπτο παιδί του Ανδρέα είναι ο Κώστας. Τον αγαπούσε ίσως περισσότερο και από τα παιδιά του. Είναι ίσως ο καλύτερος αναλυτής πολιτικών καταστάσεων. Επίσης όλα τα μεγάλα έργα της Ελλάδας έχουν υπογραφή από κάτω «Κώστας Λαλιώτης». Δεν τα σκέφτεται όμως αυτά μια μερίδα του κόσμου. Δηλαδή δεν γίνεται να έχει κάνει όλα αυτά τα μεγάλα έργα -Εγνατία, Ελευθέριος Βενιζέλος, Αττική Οδός, Μετρό- και κάποιοι να νομίζουν ότι έχει κάνει λοβιτούρες. Πείτε μου ένα μεγαλύτερο έργο που έγινε μετά τον Λαλιώτη. Τυχαίο είναι; Και γιατί από όλα αυτά τα έργα δεν βρέθηκε ένας να τον κατηγορήσει για διαπλοκή; Γιατί δεν έχει κάνει τίποτα τέτοιο! Με λυπεί αφάνταστα που ορισμένοι δεν το πιστεύουν. Είναι παρεξηγημένος ο Κώστας. Δεν είναι ο μόνος. Εμένα επί πέντε χρόνια με αποκαλούσαν «ο ξάδερφος». Μετά από 25 χρόνια στη δημοσιογραφία, 70 αποστολές στο εξωτερικό, 14 συνεντεύξεις με αρχηγούς κρατών, ήμουν απλά «ο ξάδερφος»; Όμως συνέχισα να αποδεικνύω ότι είμαι καλός δημοσιογράφος. Και όσον αφορά την πολιτική, το ότι ο κόσμος σήμερα με εκτιμά και μου το λέει όπου κι αν με συναντήσει, είναι το μεγαλύτερο δώρο, σκέφτομαι ότι δεν πήγαν τσάμπα τόσα χρόνια. Διότι ήμουν ένας καλός βουλευτής Φλώρινας χωρίς να είμαι απλά ένας βουλευτής του ΠΑΣΟΚ. Aν ήμουν καλός ως βουλευτής του ΠΑΣΟΚ, θα ήμουν κακός για τη Φλώρινα, στα ίσια το λέω. Γιατί η Φλώρινα έχει σημαντικά εθνικά ζητήματα.

Πώς κρίνετε τη Συμφωνία των Πρεσπών;
Είναι από τα σημαντικότερα πράγματα που έκανε ο ΣΥΡΙΖΑ, από τα σημαντικότερα πράγματα που έχουν γίνει στην Ελλάδα τα τελευταία 40 χρόνια. Είναι πολύ καλή συμφωνία, την οποία μάλιστα έκανε μόνος του ο Τσίπρας. Σήμερα χαίρομαι που την τιμά ο Μητσοτάκης.

Πρόκειται όμως ως γνωστόν για μια Συμφωνία που την πολέμησε η ΝΔ.
Ναι μεν, αλλά πιστεύω ότι αν μπορούσαν να ψηφίσουν ελεύθερα οι βουλευτές της ΝΔ, πολλοί θα ψήφιζαν υπέρ. Η συμφωνία είναι η καλύτερη που θα μπορούσε να πάρει η Ελλάδα. Ενδεχομένως να ήταν ακόμη καλύτερη αν η Βουλή ήταν ενωμένη. Γιατί είχαμε κι εκείνα τα συλλαλητήρια, όπως θυμάστε.

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΠΡΩΘΥΠΟΥΡΓΩΝ

Λίγο πριν το τέλος, ας πιάσουμε το νήμα ξανά από τη δεκαετία του ’80 και, ξετυλίγοντάς το μέχρι σήμερα, θα ήθελα να ξεχωρίσετε με δυο λόγια την παρακαταθήκη των πολιτικών αρχηγών που έγιναν πρωθυπουργοί μετά τον Ανδρέα Παπανδρέου.
Ο Ανδρέας είναι ο τελευταίος αρχηγός, ένας χαρισματικός ηγέτης, όπως είπα και νωρίτερα δεν υπήρξε άλλος σαν και αυτόν εκτός από τον Ελευθέριο Βενιζέλο. Δέκα χρόνια ευτύχησε ο λαός μαζί του. Από εκεί και πέρα…

Κωνσταντίνος Μητσοτάκης.
Σπουδαίος κοινοβουλευτικός. Κανείς άλλος δεν πέρασε περισσότερες ώρες μέσα στη Βουλή. Ενδιαφερόταν για τον λόγο και του τελευταίου βουλευτή. Άκρως δημοκρατικό αυτό. Είχε μεγάλα προσόντα, έκανε όμως και δύο μεγάλα ιστορικά λάθη, καθοριστικά για την Ελλάδα. Τίποτα δεν μπορεί να τα ισοφαρίσει αυτά.

Κώστας Σημίτης.
Πολύ καλός πρωθυπουργός, μετρημένα όλα, χωρίς να κρατάει μανιάτικο, που λένε. Εμένα, για παράδειγμα, που δεν τον ψήφισα, με έκανε υπουργό κάποια στιγμή. Επίσης έκανε τους Ολυμπιακούς αγώνες. Από την άλλη, δεν ήταν μεγάλος ηγέτης. Και θα κουβαλάει πάντα τα Ίμια, κυρίως για την ακροτελεύτια φράση που είπε στη Βουλή, αυτό το «ευχαριστώ τους αμερικανούς». Κατά τη γνώμη μου ήταν πολύ άδικο και σκληρό για τους Έλληνες.

Κώστας Καραμανλής.
Πολύ καλή αύρα ως άνθρωπος, τον συμπαθώ, αλλά δεν ήταν επιτυχημένος πρωθυπουργός, ξέρετε τι λένε όλοι οι οικονομολόγοι για το χρέος της χώρας επί πρωθυπουργίας του.

Γιώργος Παπανδρέου.
Οι εκτιμήσεις του σε κρίσιμα σημεία όσο ήταν πρωθυπουργός ήταν λανθασμένες. Το «λεφτά υπάρχουν» δεν ήταν απλά μια φράση. Ήταν μια νοοτροπία. Έπεσε πολύ έξω. Ο Γιώργος ως πρωθυπουργός δεν υπήρξε μεγάλος. Ούτε ως ηγέτης του ΠΑΣΟΚ. Το ότι έφυγε από το ΠΑΣΟΚ, ήταν μια πατροκτονία -κάτι που δεν συγχωρείται- και κίνηση πολιτικής αυτοχειρίας για τον ίδιο, όπως αποδείχθηκε. Προσωπικά, αν γινόταν ξανά αρχηγός ο Γιώργος, θα έφευγα από το ΠΑΣΟΚ.

Αντώνης Σαμαράς.
Έχω μια προσωπική φιλία μαζί του πολλών χρόνων. Θεωρώ ότι αυτός και ο Βενιζέλος σήκωσαν το ασήκωτο βάρος μιας δύσκολης εποχής. Αν δεν είχαν κάνει αυτή την προσπάθεια, δεν ξέρω πού θα ήταν σήμερα η χώρα.

Αλέξης Τσίπρας.
Πιστεύω ότι αν του δοθεί μια δεύτερη ευκαιρία θα είναι καλύτερος. Αλλά πρέπει ο χώρος στον οποίο είναι ο Τσίπρας, να καταλάβει τι είναι ο Τσίπρας.

Κυριάκος Μητσοτάκης.
Με προσόντα, υπομονή και μερικά καλά αποτελέσματα σε ορισμένα ζητήματα, αλλά με πελώρια άσχημο χειρισμό στο θέμα των υποκλοπών. Δεν πείστηκε κανείς. Δεδομένου ότι η ΕΥΠ υπάγεται στον ίδιο, παίρνει όλη την ευθύνη. Παλιότερα ένα τέτοιο γεγονός μπορεί να έφερνε την πτώση μιας κυβέρνησης. Σήμερα έχουν καταφέρει να μη συζητιέται.

Είναι ο ΣΥΡΙΖΑ το «νέο -παλιό- ΠΑΣΟΚ»;
Όχι βέβαια, δεν θέλω να κάνω τέτοιες ανίερες συγκρίσεις. Ο Τσίπρας θέλει μερικά από τα στοιχεία του ΠΑΣΟΚ και καλώς τα θέλει. Γιατί να μη θες να μιμηθείς τα καλά κάποιου; Μέχρι εκεί όμως. Δεν υπάρχει σχέση ως προς την ηγετική στόφα ανάμεσα στον Τσίπρα και τον Ανδρέα. Επίσης ο Τσίπρας χρειάζεται ένα ΣΥΡΙΖΑ καλύτερο από τον ΣΥΡΙΖΑ. Κοντολογίς, ο ΣΥΡΙΖΑ δεν θα υπήρχε στο χάρτη χωρίς τον Τσίπρα, πώς να το κάνουμε τώρα;

Ο Ανδρέας Παπανδρέου τι γνώμη πιστεύετε ότι θα είχε σήμερα για τον Κυριάκο Μητσοτάκη και τον Αλέξη Τσίπρα;
Θα τους ανέθετε δύο καλά υπουργεία. Θα τους αξιοποιούσε. Αλλά δεν μπορώ κιόλας να μπω στο μυαλό του Ανδρέα. Σκεφτόταν πολύ διαφορετικά. Θα σου πω το εξής: Ο Γιώργος κάποια στιγμή αποφάσισε να φέρει μια τροπολογία για την αποποινικοποίηση. Έπεισε τη Δαμανάκη, εμένα, μερικούς ακόμη και καταθέσαμε την πρόταση. Δεν ξέρω τι έγινε με τους άλλους, εμένα όμως με φώναξε ο Ανδρέας. Έβαλες την υπογραφή σου σε αυτό το νομοσχέδιο; μου λέει. Μάλιστα, κύριε Πρόεδρε, του λέω. Γιατί την έβαλες; μου λέει. Γιατί κύριε Πρόεδρε, του λέω, είμαι υπέρ της αποποινικοποίησης. Για ποιο λόγο; μου λέει. Γιατί κύριε Πρόεδρε έχω κάνει οκτακόσιες έρευνες και όπου έγινε αποποινικοποίηση ήταν θετικά τα αποτελέσματα. Γυρίζει και μου λέει: Ρε ’σύ, τις παρενέργειες στην ελληνική οικογένεια τις υπολόγισες; Πήγαινε λοιπόν και πάρε πίσω την υπογραφή σου. Τελικά όντως αποσύρθηκε η πρόταση. Μα άκου πώς το έθεσε: «Τις παρενέργειες στην ελληνική οικογένεια». Εννοώντας ότι θα χάναμε τις εκλογές.