ΓΙΟΥΡΙ ΓΚΑΓΚΑΡΙΝ, Η ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΑΥΤΟΚΤΟΝΙΑΣ ΣΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ

“Βλέπω τη Γη και είναι τόσο όμορφη”! Αυτά ήταν τα πρώτα λόγια του ανθρώπου στο διάστημα και ακούστηκαν πριν από 60 χρόνια, στις 12 Απριλίου του 1961, από τον σοβιετικό κοσμοναύτη Γιούρι Γκαγκάριν. Ο “Κολόμβος του διαστήματος”, όπως τον αποκάλεσαν, πέθανε σε ηλικία μόλις 34 ετών, στις 27 Μαρτίου του 1968, μετά από τη συντριβή του αεροπλάνου του, Mig-15, στη διάρκεια εκπαιδευτικής πτήσης, όμως στη σύντομη ζωή του πρόλαβε να γίνει παγκόσμιο σύμβολο, αφού υπήρξε ο πρώτος κάτοικος του πλανήτη μας που ταξίδεψε στο διάστημα. Σήμερα, 53 χρόνια μετά το θάνατό του, τιμούμε τη μνήμη του με ένα μικρό αφιέρωμα στην πορεία του από τη γη στο ανεξερεύνητο, σε ένα από τα σημαντικότερα ορόσημα του 20ου αιώνα, που άνοιξε διάπλατα νέους ορίζοντες στην ανθρωπότητα, κάνοντας πραγματικότητα την κατάκτηση του διαστήματος.

Ο Γιούρι Γκαγκάριν γεννήθηκε τον Μάρτιο του 1934 (το τρίτο από τέσσερα αδέρφια) στο Κλούσινο, ένα χωριό 160 χιλιόμετρα δυτικά της Μόσχας, από πατέρα ξυλουργό και μητέρα αγρότισσα, που δούλευαν μαζί σε ένα κολχόζ. Μικρός έζησε από πρώτο χέρι τη ναζιστική βαρβαρότητα με τη χιτλερική εισβολή στην ΕΣΣΔ. Ένας Γερμανός αξιωματικός κατάσχεσε το σπίτι των Γκαγκάριν, επιτρέποντας στην οικογένεια να σκάψει ένα όρυγμα, μέσα στο οποίο πέρασαν τους επόμενους 21 μήνες, έως το τέλος της γερμανικής κατοχής. Ο Γιούρι πήρε μέρος σε πολλά σαμποτάζ εναντίον των Ναζί, κυρίως αχρηστεύοντας τις μπαταρίες από τα τανκς τους. Στο σχολείο έδειξε κλίση στα μαθηματικά και τη φυσική, ενώ του άρεσε να φτιάχνει μοντέλα αεροπλάνων. Πέρασε από τεχνική σχολή, στη συνέχεια εργάστηκε σε χυτήριο και στα 17 του επιλέχτηκε για το τεχνικό πανεπιστήμιο του Σάρατοφ.

Μαθαίνοντας να πιλοτάρει

Όσο σπούδαζε στο Σάρατοφ, ο Γκαγκάριν γράφτηκε σε μια τοπική αερολέσχη και έμαθε να πιλοτάρει πρώτα διπλάνα, περνώντας στη συνέχεια στα εκπαιδευτικά στρατιωτικά Yakovlev Yak-18. Ο εκπαιδευτής του, Μαρτιάνοφ, βλέποντας το ταλέντο και τις ικανότητές του, τον συμβούλεψε να ακολουθήσει καριέρα αεροπόρου και πράγματι, το 1955, ο Γιούρι κατετάγη στη Σοβιετική Πολεμική Αεροπορία και γράφτηκε στη σχολή του σώματος στο Όρενμπουργκ. Εκεί συνέχισε να πετάει με τα ήδη γνωστά του Yakovlev, σύντομα όμως πέρασε στα Mig-15, όπου λίγο έλειψε να κοπεί, επειδή είχε πρόβλημα στην προσγείωση. Ξεπερνώντας και αυτό το εμπόδιο, αποφοίτησε τελικά με άριστα από τη σχολή με το βαθμό του υποσμηναγού και από το 1957 άρχισε πλέον να πετάει μόνος. Τον Νοέμβριο της ίδιας χρονιάς παντρεύτηκε την αγαπημένη του, Βαλεντίνα Γκοριάτσεβα, νοσοκόμα στο επάγγελμα.

Έχοντας πληροφορηθεί το πρόγραμμα των “Sputnik”, ο Γκαγκάριν γοητεύτηκε από την προσπάθεια της κατάκτησης του διαστήματος. Ειδικά μετά την εκτόξευση τον Οκτώβριο του 1959 του “Luna 3”, του πρώτου διαστημόπλοιου που φωτογράφισε την αθέατη πλευρά της Σελήνης, αποφάσισε πως ήθελε να οπωσδήποτε να συμμετάσχει στο πρόγραμμα και υπέβαλλε αίτηση για να ενταχθεί σε αυτό. Ο Γιούρι όλα εκείνα τα χρόνια που βρισκόταν στο Όρενμπουργκ, είχε μελετήσει σε βάθος τα έργα του Κονσταντίν Τσιολκόφσκι, διάσημου σοβιετικού επιστήμονα και πατέρα της θεωρητικής αστροναυτικής και είχε ξεκινήσει να αποτυπώνει στο χαρτί τις δικές του ιδέες και τα σχέδιά του για την κατασκευή διαστημοπλοίων. Τελικά η αίτησή του έγινε δεκτή και έτσι τον Νοέμβριο του 1959 μετακόμισε με την Βαλεντίνα και την κορούλα του, Λένοτσκα, στην Πόλη των Άστρων, το κέντρο εκπαίδευσης των κοσμοναυτών, κοντά στη Μόσχα.

Μέλος του προγράμματος “Vostok”

Ο Γκαγκάριν πέρασε με επιτυχία μια σειρά ψυχολογικών τεστ και ιατρικών εξετάσεων, μέχρι να γίνει και επίσημα μέλος του προγράμματος “Vostok”, το οποίο έψαχνε πιλότους ηλικίας 25-30 ετών, για την πρώτη επανδρωμένη πτήση στο διάστημα. Όλοι οι υποψήφιοι έπρεπε να έχουν ύψος μικρότερο του 1.70 και να ζυγίζουν λιγότερο από 72 κιλά, κάτι στο οποίο ο Γιούρι δε συνάντησε πρόβλημα, αφού ήταν μόλις 1.57 μ.! Η αρχική λίστα είχε 154 πιλότους που πληρούσαν τις προδιαγραφές και από αυτούς, μετά από νέες ιατρικές εξετάσεις, προέκυψε μια δεύτερη λίστα με 29, από τους οποίους μια ειδική επιτροπή τς σοβιετικής κυβέρνησης, επέλεξε 20. Ανάμεσα στους 12 πρώτους που πήραν το επίσημο “οκ” τον Μάρτιο του 1960, ήταν και ο Γκαγκάριν. Αμέσως μετά ξεκίνησε η εκπαίδευση, εξαντλητική και απόλυτα εξειδικευμένη στο πώς θα αντιδρούσε ο ανθρώπινος οργανισμός σε ένα ταξίδι στο διάστημα.

Μεγάλες περίοδοι απομόνωσης σε περιορισμένο χώρο, πειράματα έλλειψης βαρύτητας, αντοχή σε υψηλές θερμοκρασίες, άλματα με αλεξίπτωτο από μικρά και μεγάλα ύψη, πτήσεις υπό ψυχολογική πίεση, ήταν οι βασικές ασκήσεις του Γκαγκάριν για αρκετούς μήνες. Για να πάρετε μια ιδέα, σε μια δοκιμή και ενώ χειριζόταν διάφορα κουμπιά μέσα στην κάψουλα, παράλληλα έπρεπε να λύνει διαφορικές εξισώσεις, ενώ την ίδια στιγμή από τα μεγάφωνα οι εκπαιδευτές προσπαθούσαν να τον μπερδέψουν λέγοντάς του λάθος λύσεις! Πάντως ο Γιούρι έχαιρε μεγάλης εκτίμησης ανάμεσα στους υπόλοιπους υποψήφιους λόγω των ικανοτήτων του αλλά και του χαρακτήρα του και όταν κάποια στιγμή κλήθηκαν όλοι να γράψουν ανώνυμα ποιον άλλον εκτός από τον εαυτό τους θα διάλεγαν για την πρώτη επανδρωμένη πτήση στο διάστημα, οι 16 από τους 19 ψήφισαν τον Γκαγκάριν.

Σκληρή εκπαίδευση επτά μηνών

Εκείνο τον καιρό, οι Σοβιετικοί είχαν κατασκευάσει έναν προσομοιωτή διαστημόπλοιου, επειδή όμως δεν ήταν καθόλου πρακτικό να εκπαιδεύονται σε αυτόν και οι είκοσι υποψήφιοι κοσμοναύτες, αποφάσισαν να κάνουν μια τελική επιλογή και έτσι προέκυψαν οι περίφημοι “Vanguard Six”, που – καθόλου τυχαίο – ήταν οι έξι πιο κοντοί από τους είκοσι και βέβαια, ένας από αυτούς ήταν και ο Γκαγκάριν. Μετά από σκληρή και ακόμα πιο εξειδικευμένη εκπαίδευση επτά μηνών, τον Ιανουάριο του 1961 έγινε η τελική αξιολόγηση των έξι (δυο εκ των οποίων είχαν αντικατασταθεί στην πορεία λόγω ιατρικών λόγων) και ο Γιούρι βρέθηκε επικεφαλής της λίστας, έχοντας πρωτεύσει σε όλες τις εξετάσεις (ιατρικές, ψυχολογικές, φυσικής κατάστασης, μέσα στον προσομοιωτή, στον φυγοκεντρητή και στο γραπτό τεστ) και πλέον ήταν το ακλόνητο φαβορί για να ταξιδέψει στο διάστημα.

Στην αξιολόγηση του Γκαγκάριν, διαβάζουμε μεταξύ άλλων, τα εξής: “Μετριόφρων, υψηλός βαθμός πνευματικής ανάπτυξης, φανταστική μνήμη, διαφέρει από όλους τους υπόλοιπους συνυποψηφίους του στην ευρεία και πανέξυπνη αίσθηση απομνημόνευσης του περιβάλλοντος της κάψουλας, διαθέτει άκρως ανεπτυγμένη φαντασία και γρήγορες αντιδράσεις, χειρίζεται την ουράνια μηχανική (σ.σ. βασικός κλάδος της αστρονομίας) και τις μαθηματικές φόρμουλες με ευκολία, υπερέχει στα ανώτερα μαθηματικά, δε διστάζει να υπερασπιστεί τη γνώμη του όταν θεωρεί πως έχει δίκιο, δείχνει ότι αντιλαμβάνεται τη ζωή πολύ καλύτερα από τους φίλους του”. Στις 18 Ιανουαρίου του 1961, οι υπεύθυνοι του προγράμματος επέλεξαν τρεις κοσμοναύτες, πρώτο τον Γκαγκάριν, δεύτερο τον Τίτοφ και τρίτο τον Νελιούμποφ, οι οποίοι ταξίδεψαν στο Τιουρατάμ (κοντά στο κοσμοδρόμιο του Μπαϊκονούρ στο Καζακστάν) για την τελική φάση της εκπαίδευσης πριν την πτήση.

Γκαγκάριν, ο εκλεκτός για την πτήση

Στις 8 Απριλίου του 1961, στη συνεδρίαση της κρατικής επιτροπής, ο επικεφαλής της ειδικής διυπηρεσιακής επιτροπής, συνταγματάρχης Νικολάι Καμάνιν, ανακοίνωσε την πρότασή του για επιλογή του Γκαγκάριν ως πρώτου πιλότου και του Τίτοφ ως δεύτερου, με τον Νελιούμποφ να είναι αναπληρωματικός των δυο. Τέσσερις ημέρες αργότερα, η δράση είχε μεταφερθεί στο κοσμοδρόμιο Μπαϊκονούρ και όλα ήταν έτοιμα για την εκτόξευση του “Vostok 3KA-3”. Στις αρχές της χρονιάς, λίγες εβδομάδες πριν την πτήση, είχε γεννηθεί και η δεύτερη κόρη του Γιούρι, η Γκαλότσκα, που σημαίνει “πνοή της άνοιξης”. Κάτι που έκανε ακόμα πιο “δύσκολη” την αποστολή, αφού πέρα από όλα τα μεγαλόστομα που ακούγονταν και γράφονταν εκείνες τις μέρες, οι σοβιετικοί επιστήμονες, αλλά και ο ίδιος ο Γκαγκάριν, γνώριζαν τους τεράστιους κινδύνους του εγχειρήματος.

Κανείς δεν ήταν σε θέση να πει με σιγουριά αν ο κοσμοναύτης θα επέστρεφε στη γη, αντίθετα, μυστικές μελέτες που είχαν γίνει, υποστήριζαν ότι υπήρχαν μόνο 5% πιθανότητες για επιβίωση στο διάστημα και μηδενικές για ασφαλή επάνοδο. Με άλλα λόγια, στην ουσία επρόκειτο για αποστολή αυτοκτονίας. παρόλα αυτά, ο Γιούρι ήταν αποφασισμένος να επιχειρήσει το πρώτο βήμα για την ανθρώπινη παρουσία στο διάστημα. Στις 6:07 το πρωί έγινε η εκτόξευση του πυραύλου από το κοσμοδρόμιο, με τον “κέδρο” (το κωδικό όνομα του Γκαγκάριν κατά τη διάρκεια της πτήσης) να μπαίνει εικοσιπέντε λεπτά αργότερα σε ελλειπτική τροχιά (302 χιλιόμετρα η πιο μακρινή απόσταση από τη γη και 175 χλμ η πιο κοντινή) και να κινείται με ταχύτητα 27.396 χλμ την ώρα, δηλαδή 7,61 χλμ το δευτερόλεπτο, πραγματοποιώντας μια πλήρη περιστροφή γύρω από τη γη.

12 Απριλίου 1961: “Φύγαμε”!

Τη στιγμή της εκτόξευσης, ο επικεφαλής του σοβιετικού διαστημικού προγράμματος, Σεργκέι Κορολιόφ, είπε από το μικρόφωνο στον Γιούρι: “Σου ευχόμαστε μια καλή πτήση. Όλα είναι εντάξει”. Η απάντηση που ήρθε, ήταν η εξής: “Φύγαμε! Αντίο μέχρι να ξαναβρεθούμε σύντομα καλοί μου φίλοι”. Μόλις ξεκίνησε η πτήση, το Σοβιετικό Επιτελείο τον προήγαγε σε ταγματάρχη, ενώ είχαν ετοιμαστεί τρία διαφορετικά δελτία Τύπου, ένα σε περίπτωση που όλα ολοκληρώνονταν ομαλά και δυο για την περίπτωση αποτυχίας. Εδώ να πούμε ότι ο Γκαγκάριν δεν είχε τον έλεγχο του διαστημόπλοιου, επειδή κανείς δεν ήξερε πώς θα τον επηρέαζαν οι συνθήκες κατά τη διάρκεια της πτήσης. Το σκάφος ελεγχόταν από ομάδα επιστημόνων και τεχνικών στη γη, ενώ, για την ακραία περίπτωση που ο Γιούρι θα έπρεπε να το οδηγήσει ο ίδιος, είχε μαζί του έναν σφραγισμένο φάκελο με τον συνδυασμό ξεκλειδώματος του χειριστήριου.

Μετά από 67 λεπτά σε τροχιά, η ομάδα ελέγχου πτήσης, έδωσε εντολή στο σκάφος να πυροδοτήσει τους κινητήρες επιβράδυνσης, ώστε να ξεκινήσει η επανείσοδός του στην ατμόσφαιρα. Ο Γκαγκάριν δεν επέστρεψε στη γη μαζί με την κάψουλα, αλλά σε ύψος επτά χιλιομέτρων έθεσε σε λειτουργία το εκτινασσόμενο κάθισμά του – όπως ήταν προγραμματισμένο – και μετά από ελεύθερη πτώση, χρησιμοποίησε το αλεξίπτωτό του και προσγειώθηκε ασφαλής κοντά στην πόλη Σαράτοφ. Η συνολική διάρκεια της αποστολής ήταν 108 λεπτά, ενώ ο Γκαγκάριν ξαναμπήκε στην ατμόσφαιρα βιώνοντας δυνάμεις έξι έως οκτώ φορές μεγαλύτερες από τη γήινη βαρύτητα, διατήρησε όμως πλήρως τη συνείδησή του σε κάθε στιγμή της πτήσης. Παράλληλα, επιβεβαιώθηκε ότι ο ανθρώπινος εγκέφαλος λειτουργεί το ίδιο καλά και στο διάστημα, κάτι που αποτελούσε ένα από τα μεγαλύτερα ερωτηματικά των επιστημόνων.

Ο πρώτος άνθρωπος στο διάστημα

Ο Κορολιόφ, ενθουσιασμένος από την πετυχημένη έκβαση του εγχειρήματος, είχε μόνο αποθεωτικά λόγια για τον Γκαγκάριν: “Καλός πιλότος είναι εκείνος που σε ένα λεπτό πτήσης, μπορεί να κάνει τόσες παρατηρήσεις και να βγάλει τόσα συμπεράσματα, που θα κάνει ένα ολόκληρο ινστιτούτο να τα αναλύει επί ένα χρόνο. Αυτό που μας ικανοποίησε ιδιαίτερα ήταν ότι ο Γιούρι σε αυτά τα 108 λεπτά μπόρεσε να δει τόσα πολλά και να εμπλουτίσει την επιστήμη με πολύτιμες πληροφορίες και συμπεράσματα”. Υπήρχε όμως κάτι που ανησυχούσε πολύ τους Σοβιετικούς και δεν ήταν άλλο από το αν η FAI (η Διεθνής Ομοσπονδία Αεροναυτικής) θα αναγνώριζε επίσημα το επίτευγμα του Γκαγκάριν και αυτό επειδή τα στάνταρντ που είχαν τεθεί, απαιτούσαν ο πιλότος να προσγειωθεί μαζί με το σκάφος του και όχι με αλεξίπτωτο.

Αρχικά οι Σοβιετικοί αρνήθηκαν να παραδεχτούν ότι ο κοσμοναύτης τους δεν είχε προσγειωθεί με το σκάφος του, όμως “προδόθηκαν” από την πτήση του Τίτοφ με το “Vostok 2”, τέσσερις μήνες αργότερα. Παρόλα αυτά, η FAI αποφάσισε να αλλάξει τους κανονισμούς της και αναγνώρισε το ρεκόρ του Γκαγκάριν, αφού όπως ανακοίνωσε η ίδια, στην πτήση του “Vostok 1” είχαν πραγματοποιηθεί τα τρία απαραίτητα βήματα, δηλαδή η ασφαλής εκτόξευση, η τροχιά και η επιστροφή του πιλότου στη γη. Έτσι, ο Γιούρι έγινε και επίσημα ο πρώτος άνθρωπος που ταξίδεψε στο διάστημα, μπήκε σε τροχιά και πραγματοποίησε περιστροφή γύρω από τη γη. Η υποδοχή του στη Σοβιετική Ένωση ήταν αντάξια αυτής ενός ήρωα και το ίδιο συνέβη και στον υπόλοιπο κόσμο, που εντυπωσιασμένος έβλεπε το πρώτο πολύ σημαντικό βήμα για την κατάκτηση του διαστήματος.

“Γκαγκάριν σώσε την Ελλάδα”!

Τα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων σε όλο τον κόσμο ήταν για μέρες αφιερωμένα στον άθλο του Γκαγκάριν. Εκατοντάδες χιλιάδες Σοβιετικοί πολίτες αποθέωσαν τον κοσμοναύτη που με μια αυτοκινητοπομπή διέσχισε τους δρόμους της Μόσχας για να καταλήξει στο Κρεμλίνο, όπου σε μια λαμπρή τελετή, ο Νικίτα Χρουστσόφ του απένειμε το παράσημο του Ήρωα της Σοβιετικής Ένωσης. Στις 15 Απριλίου, τρεις ημέρες μετά την πτήση του στο διάστημα, ο Γιούρι, συνοδευόμενος από αξιωματούχους της Σοβιετικής Ακαδημίας Επιστημών, έδωσε συνέντευξη Τύπου με παρόντες περισσότερους από χίλιους δημοσιογράφους! Στη συνέχεια, έκανε μια παγκόσμια περιοδεία ως πρέσβης καλής θέλησης, ξεκινώντας από τη Μεγάλη Βρετανία και συνεχιζοντας σε 30 ακόμα κράτη που τον είχαν προσκαλέσει. Όχι όμως και οι ΗΠΑ, αφού ο πρόεδρος Κένεντι φοβόταν τη δημοφιλία του κοσμοναύτη.

Το 1962 ο Γκαγκάριν έγινε βουλευτής του Ανώτατου Σοβιέτ και ορίστηκε Διοικητής του Αγήματος Κοσμοναυτών. Την ίδια χρονιά, στις 12 Φεβρουαρίου, επισκέφθηκε τη χώρα μας, καλεσμένος του Ελληνοσοβιετικού Συνδέσμου. Κατά την άφιξή του στο αεροδρόμιο του Ελληνικού, συγκεντρωμένα μέλη της ΕΔΑ, άρχισαν να φωνάζουν στα ρωσικά “Γκαγκάριν, ειρήνη” και “Γκαγκάριν, σώσε την Ελλάδα”! Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής τον δέχτηκε στο πολιτικό του γραφείο, όχι όμως και το Παλάτι, που προτίμησε να κρατήσει αποστάσεις από τον “κομμουνιστή” κοσμοναύτη. Ο Γιούρι έμεινε δυο μέρες στη χώρα μας, ανακηρύχθηκε επίτιμος δημότης της Αθήνας και στη συνέχεια αναχώρησε για την Κύπρο, για να συναντηθεί με τον Μακάριο, αφού πρώτα ανέβηκε στην Ακρόπολη και αποχαιρέτησε την Ελλάδα με ένα παραδοσιακό γλέντι στο Λιόπεσι (Παιανία)!

“Εθνικό κεφάλαιο” για την ΕΣΣΔ

Το 1963 ο Γκαγκάριν επέστρεψε στην Πόλη των Άστρων και τα επόμενα χρόνια ασχολήθηκε με τη σχεδίαση ενός επαναχρησιμοποιούμενου διαστημόπλοιου, ενώ έγινε και αναπληρωτής διευθυντής εκπαίδευσης των κοσμοναυτών, με τον βαθμό πλέον του συνταγματάρχη. Ο ίδιος ήθελε να ξαναπετάξει σε διαστημική αποστολή, όμως οι Σοβιετικοί δεν ήθελαν σε καμία περίπτωση να χάσουν τον ήρωά τους, τονίζοντας πως “ήταν πολύ αγαπητός στην ανθρωπότητα, για να ρισκάρουμε τη ζωή του χάριν μιας συνηθισμένης διαστημικής πτήσης”. Το 1965 άρχισε να πιλοτάρει ξανά μαχητικά αεροπλάνα, ενώ έγινε μέλος του προγράμματος “Soyuz” και ορίστηκε ως αναπληρωματικός πιλότος του φίλου του, Βλαντιμίρ Κομαρόφ, στο “Soyuz 1”. O Νικολάι Καμάνιν ήταν αντίθετος σε αυτό, υποστηρίζοντας ότι ο Γκαγκάριν είχε πάρει βάρος και η πτητική του ικανότητα είχε επηρεαστεί αρνητικά λόγω της πενταετούς αποχής του.

Ο στόχος πλέον δεν ήταν η τροχιά γύρω από τη γη, αλλά η κατάκτηση της Σελήνης και η σκληρή κόντρα με τις ΗΠΑ, ήταν εκείνη που έκανε τους Σοβιετικούς να πιέσουν πολιτικά ώστε να επισπευστεί η εκτόξευση του “Soyuz 1”, παρά τις διαμαρτυρίες του Γκαγκάριν για πρόσθετα μέτρα ασφάλειας στο σκάφος. Τελικά το Σογιούζ με τον Κομαρόφ στην κάψουλα, συνετρίβη κατά την επιστροφή του στη γη τον Απρίλιο του 1967 – δεν άνοιξε το κυρίως αλεξίπτωτο – με τον σοβιετικό κοσμοναύτη να σκοτώνεται ακαριαία. Μετά το τραγικό δυστύχημα, οι Σοβιετικοί απαγόρευσαν στον Γκαγκάριν να συμμετάσχει ξανά σε διαστημική πτήση. Αρχικά αποκλείστηκε και από οποιαδήποτε πτήση μαχητικού αεροπλάνου, όμως μετά από τις επίμονες προσπάθειές του, πήρε την άδεια να πετάει μόνο τέτοια αεροσκάφη και πάντοτε με τη συνοδεία δεύτερου πιλότου. Θα αποδεικνυόταν μοιραίο…

27 Μαρτίου 1968, η μοιραία πτήση

Στις 27 Μαρτίου του 1968, ενώ ο Γκαγκάριν βρισκόταν σε μια πτήση ρουτίνας ενός MiG-15UTI μαζί με τον εκπαιδευτή πιλότων, Βλαντιμίρ Σεριόγκιν, το αεροσκάφος τους συνετρίβη με αποτέλεσμα να ανασυρθούν και οι δυο νεκροί. Ήταν ένα σοκ όχι μόνο για τη Σοβιετική Ένωση, αλλά για ολόκληρο τον κόσμο, που είδε ένα από τα μεγάλα σύμβολα της κατάκτησης του διαστήματος να χάνεται σε ηλικία μόλις 34 ετών. Η σορός του Γκαγκάριν αποτεφρώθηκε και η τέφρα εναποτέθηκε στη Νεκρόπολη του Τείχους του Κρεμλίνου. Υπήρξαν τρεις παράλληλες έρευνες για να διακριβωθούν τα αίτια του δυστυχήματος, μια από την Πολεμική Αεροπορία, μια από επίσημες κρατικές επιτροπές και μια από την KGB. Τα πορίσματα που βγήκαν, δεν έδωσαν ξεκάθαρες απαντήσεις, αφού το καθένα υποστήριξε διαφορετικές εκδοχές, αποκλείοντας πάντως λάθος των πιλότων.

Ευθύνες αποδόθηκαν στο προσωπικό της αεροπορικής βάσης “Chkalovsky”, επειδή δεν είχε ενημερώσει το δελτίο καιρού που είχε στείλει στον Γκαγκάριν, αλλά και γιατί είχε αφήσει εξωτερικές δεξαμενές καυσίμου συνδεδεμένες στο αεροσκάφος. Συνολικά όλα τα πορίσματα κατέληξαν στο ότι το αεροπλάνο έπεσε σε περιδίνηση, ίσως λόγω σύγκρουσης με κάποιο πτηνό ή λόγω κάποιου απότομου ελιγμού στην προσπάθειά του να αποφύγει άλλο αεροσκάφος. Άλλη θεωρία υποστήριξε ότι υπήρξε αποσυμπίεση καμπίνας, επειδή κάποιο μέλος από το προηγούμενο πλήρωμα είχε ξεχάσει ανοιχτό τον εξαερισμό, προκαλώντας υποξία στους Γκαγκάριν και Σεριόγκιν. Ακούστηκαν φυσικά και διάφορες -εξωφρενικές κυρίως – θεωρίες συνωμοσίας, όπως για παράδειγμα ότι ήταν ο Γ.Γ. Λεονίντ Μπρέζνιεφ, εκείνος που διέταξε να συμβεί το “δυστύχημα”, επειδή ζήλευε τη δημοτικότητα του Γκαγκάριν!

Δείχνοντας πάντα στο διάστημα

Το σίγουρο είναι ότι ο θάνατος του Γκαγκάριν βύθισε σε πένθος όλη την υφήλιο. Η μνήμη του χαμογελαστού κοσμοναύτη τιμήθηκε σε κάθε γωνιά της γης, αφού το κατόρθωμά του είχε αγγίξει τις καρδιές των απλών ανθρώπων, ξεπερνώντας κάθε πολιτική σκοπιμότητα ή προπαγάνδα. Ο Γιούρι πραγματοποίησε το όνειρο αιώνων, αψήφησε κινδύνους και λογική, κάνοντας ένα από τα μεγαλύτερα βήματα προς την κατάκτηση του διαστήματος, σε μια αποστολή που μπορεί να έμοιαζε με ραντεβού με τον θάνατο, αλλά αποδείχτηκε θρίαμβος θέλησης και αυταπάρνησης, μια από τις πιο ξεχωριστές στιγμές στην πορεία της ανθρωπότητας προς το άγνωστο. Ο Γκαγκάριν, μια χαρισματική προσωπικότητα, αξιοποίησε με τον καλύτερο τρόπο τα “όπλα” που του έδωσαν η επιστήμη και η τεχνολογία, για να πετάξει ψηλά, πιο ψηλά από οποιονδήποτε άλλο, στα αστέρια.

Ήρωας της Σοβιετικής Ένωσης, αλλά και παγκόσμιο, παντοτινό σύμβολο, η φιγούρα του συνεχίζει να δείχνει το διάστημα με τα χέρια σηκωμένα προς τον ουρανό στο κοσμοδρόμιο του Μπαϊκονούρ, καλώντας σε μια αέναη εξερεύνηση του ανεξερεύνητου, σε μια πρόκληση που δε γνωρίζει εμπόδια και αμφιβολίες, σε μια αιώνια αποστολή γνώσης και μυστηρίου, σε ένα ταξίδι με προορισμό το άπειρο. Ο Γιούρι Γκαγκάριν μπορεί να έφυγε από τη ζωή πριν 53 χρόνια, όμως η παρακαταθήκη του συνεχίζει να εμπνέει και να καθοδηγεί, έξι δεκαετίες μετά την ιστορική του πτήση που άλλαξε τον κόσμο και έβαλε τα θεμέλια για να φτάσουμε ακόμα πιο ψηλά, ακόμα πιο μακριά. Και τα λόγια του, όταν πρωτοαντίκρισε τη Γη από το παράθυρο του διαστημόπλοιου, ο πρώτος που την έβλεπε από τέτοια απόσταση, παραμένουν μέχρι και σήμερα, η δέσμευση για ένα καλύτερο αύριο: “Βλέπω τη Γη και είναι τόσο όμορφη”…

* Βίντεο: Εικόνες από την ιστορική πτήση του Γιούρι Γκαγκάριν (12/4/1961)

* Πηγές: rizospastis.gr, bbc.com, elpais.com, sansimera.gr, theguardian.com, wiki

Ακολουθήστε το News247.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις