“GOODBYE HORSES”: Η ΦΩΝΗ-ΑΙΝΙΓΜΑ ΤΟΥ ΤΡΑΓΟΥΔΙΟΥ ΑΠΟ ΤΗ “ΣΙΩΠΗ ΤΩΝ ΑΜΝΩΝ”

Η Σιωπή των Αμνών φτάνει προς το φινάλε.

H ντετέκτιβ Κλαρίς Στάρλινγκ έχει περίπου μπει στο κελί του δρ. Χάνιμπαλ Λέκτερ, ο δρ. Χάνιμπαλ έχει σίγουρα μπει στο μυαλό της Κλαρίς κι επιτέλους ήρθε η ώρα να δούμε τον Buffalo Bill. Τον serial killer που απάγει νεαρές γυναίκες και τις γδέρνει, θέλοντας να φτιάξει με το δέρμα τους το ένδυμα που θα χωρέσει την μπερδεμένη του ταυτότητα. Το επόμενο του θύμα, φυλακισμένο στον πάτο ενός πηγαδιού, επιχειρεί να σωθεί αρπάζοντας το μπισόν φριζέ σκυλάκι του δολοφόνου. Εκείνος δεν το ακούει γιατί η μουσική παίζει διαπασών, ενώ ετοιμάζεται. Ρουζ, μάσκαρα, λιπ γκλος και λίγη κουβέντα με τον καθρέφτη (“Would you fuck me? I’d fuck me… I’d fuck me hard… I’d fuck me so hard…”) πριν μας χαρίσει την αξέχαστη σκηνή με το mangina. Έχει βάλει την κάμερα να γράφει, την πλησιάζει και τραγουδά: “Goodbye Horses/ I’m Flying/ I’m flying over you…”

 

Σε ένα σπίτι στο Νιου Τζέρσεϊ ένας εντεκάχρονος βλέπει την ταινία σε βιντεοκασέτα, νοικιασμένη από τους γονείς του. Το φιλμ συζητιέται, θα κερδίσει άλλωστε και τα πέντε Μεγάλα Όσκαρ το 1992 (Καλύτερη Ταινία/ Σκηνοθεσία/ Α’ Ανδρικός/ Α’ Γυναικείος/ Διασκευασμένο Σενάριο), λανσάροντας την αντεπίθεσή του ψυχολογικού θρίλερ στα 90s. Στην σκηνή που εμφανίζεται ο Buffalo Bill να χορεύει γυμνός, η μητέρα του εντεκάχρονου πετιέται και μπαίνει μπροστά στην τηλεόραση για να την καλύψει. Κι έτσι το μόνο που μένει στον μικρό είναι ο ήχος της μουσικής που βγαίνει από την οθόνη. 

Θα τον σημαδέψει. Ως έφηβος στο υπόγειο του σπιτιού του, παίζει συχνά Σιωπή των Αμνών με τους φίλους του, αναπαριστώντας σκηνές της ταινίας (που έτσι κι αλλιώς ανακυκλώθηκε στο ποπ υποσυνείδητο, από σίκουελ και φιλμ παρωδίες σε τηλεοπτικές σειρές και σκετσάκια στο SNL). Μόνο που δεν μπορεί να βρει Εκείνο Το Τραγούδι. Ψάχνει στα δισκάδικα για Q Lazzarus αλλά πίσω από το γράμμα Q δεν υπάρχουν παρά ελάχιστες επιλογές.

Κάπως έτσι φτάνουμε στο 1998. Ενήλικος πια, χορεύει στο νεοϋορκέζικο γκοθ κλαμπ Bank και ξαφνικά μπαίνει το “Goodbye Horses”. Τρέχει κι αρπάζει τον DJ για να τον ρωτήσει πού βρήκε αυτό το κομμάτι που κυνηγά τόσο καιρό. Η απάντηση είναι σε ένα κινηματογραφικό σάουντρακ. Την επόμενη μέρα το αγοράζει σε βινύλιο, κασέτα και CD, για να το ακούει on repeat τόσο στο αυτοκίνητο όσο και στο σπίτι του. 

Σήμερα, ο Τζος Τσίον δεν είναι πια ένας νεαρός, αγχωμένος να βρει τους δίσκους που τελικά τον διαμόρφωσαν. Είναι εκείνος που τους επανεκδίδει για να τους ανακαλύψουν οι νεότεροι μέσα από το καταπληκτικό label Dark Entries που επανακυκλοφορεί παραγνωρισμένα ή/και ξεχασμένα διαμάντια από το new wave/electro/disco φάσμα των 70s-80s-90s (ανάμεσά τους και τους αξεπέραστους δίσκους της Λένας Πλάτωνος). Πριν λίγες εβδομάδες, έκανε ένα ακόμα όνειρό του πραγματικότητα. Μετά από 15 χρόνια έρευνας, διαπραγματεύσεων και πολλών εμποδίων κατάφερε να επανακυκλοφορήσει ένα από τα τραγούδια της ζωής του, ένα από τα τραγούδια της ζωής μας. Το “Goodbye Horses” σε 12ιντσο με επιπλέον instrumental και a capella εκδοχές, συν δύο ακυκλοφόρητα κομμάτια. «Η μελωδία του πάντα με υπνώτιζε», μου γράφει στο τσατ από το Σαν Φρανσίσκο όπου ζει πια. «Δεν υπήρχε αμφιβολία ότι είναι διαχρονικό κομμάτι. Γι’ αυτό έχει ξανά επικαιρότητα, και το ενδιαφέρον γύρω του έχει ανανεωθεί».

Οι τελευταίες λέξεις δεν είναι τυχαίες. Επίσης λίγες εβδομάδες πριν, έκανε πρεμιέρα το ντοκιμαντέρ της Εύα Αρίτζις Φουέντες, Goodbye Horses: The Many Lives of Q Lazzarus, και βγήκε ένας ακόμα δίσκος με τα (ακυκλοφόρητα) τραγούδια από το σάουντρακ του. Όμως, αυτή η σπουδαία φωνή που γεννήθηκε με το όνομα Ντάιαν Λάκεϊ δεν είναι εδώ για να απολαύσει αυτήν την -έστω αναδρομική- αναγνώριση και δημοσιότητα. Πέθανε τον Ιούλιο του 2022, ενώ όλα τα παραπάνω πρότζεκτ βρίσκονταν εν κινήσει, προκειμένου να φωτίσουν ένα πρόσωπο-αίνιγμα που παρέμεινε στην αφάνεια για περίπου 25 χρόνια, κάνοντας απίθανες δουλειές για να επιβιώσει. 

Σε δύο κούρσες ταξί είναι που πρέπει να επιστρέψουμε, για να γεμίσουμε τα κενά της αφήγησης. 

Η πρώτη γύρω στο 1985-86. Η Q παλεύει να τα καταφέρει στη μουσική σκηνή της Νέας Υόρκης, αλλά χρειάζεται να οδηγεί και ταξί για να τα βγάλει πέρα. Όποιος πελάτης μοιάζει «κάποιος», δέχεται το επιθετικό της μάρκετινγκ. «Μήπως δουλεύεις σε δισκογραφική;», είναι η ερώτηση που ακούει και ο σκηνοθέτης Τζόναθαν Ντέμι όταν κάθεται στο πίσω κάθισμα, ενώ έξω έχει χιονοθύελλα. Απαντά αρνητικά, γιατί δεν έχει όρεξη για πολλά, αλλά εκείνη του παίζει έτσι κι αλλιώς την κασέτα με τα ντέμο της μπάντας της, Q Lazzarus and the Resurrection. Ο Ντέμι, που έφυγε επίσης από τη ζωή το 2017, μένει άναυδος. Είναι άλλωστε σεσημασμένος μουσικόφιλος, έχει μόλις σκηνοθετήσει τους Talking Heads στο Stop Making Sense (μάλλον το κορυφαίο concert film της ιστορίας). Της δίνει την κάρτα του, εκείνη λέει στους φίλους της ότι «αυτός έχει κάτι», τον πιστεύει. Τελικά, ο Ντέμι της τηλεφωνεί. Χρησιμοποιεί ένα κομμάτι (“Candle Goes Away”) στο Άγριο Θηλυκό (Something Wild) με τη Μέλανι Γκρίφιθ και, φυσικά, το “Goodbye Horses” στην επόμενη ταινία του Παντρεμένη με τη Μαφία (Married to the Mob) το 1988. Όμως, ξέρει ότι δεν το έχει αναδείξει όσο (του) πρέπει. Του δίνει μια δεύτερη -και τι- ευκαιρία στη Σιωπή των Αμνών. 

Τα υπόλοιπα δεν είναι ακριβώς ιστορία, γιατί η ιστορία μόλις αρχίζει. Το hype από την ταινία έκανε το τραγούδι μια άμεση, σχετική επιτυχία. Οι original κόπιες του 12ιντσου από το 1991, της μοναδικής κυκλοφορίας της Q Lazzarus όσο ήταν εν ζωή, σήμερα μπορεί να σκοράρουν και τετραψήφιο νούμερο στο Discogs. Για πολλούς ανθρώπους σε όλον τον πλανήτη έγινε ένας από τους δίσκους που θα «παίρναμε μαζί μας στο ερημονήσι». Ποιος μπορεί να αντισταθεί στην ανδρόγυνη φωνή της Q; (Αν αρχικά πιστεύατε ότι τραγουδά άνδρας, μην αισθάνεστε άσχημα – δεν είστε οι μόνοι.) Ποιος μπορεί να αγνοήσει τα νιουγεϊβάδικα πλήκτρα που θυμίζουν όλα τα σωστά πράγματα από τα 80s, αλλά θα μπορούσαν να είχαν γραφτεί και χθες; Ποιος, έστω κι αν μετά από χιλιάδες ακροάσεις ακόμα δεν έχει καταλάβει τι θέλει να πει το τραγούδι, δεν τραγουδά κάθε -μα κάθε φορά- “oh no sir/I must say you’re wrong”; Ποιος δεν πέφτει κάθε φορά στην παγίδα, πότε του θεατρικού γκοθ κι άλλοτε της σπάνιας ποπ ευαισθησίας; 

To “Goodbye Horses” εξελίχθηκε σε πασπαρτού, κάτι σαν δημόσια μουσική περιουσία.  Ακούγεται επίσης στο Clerks II του Κέβιν Σμιθ, σε ένα επεισόδιο του Family Guy, ακόμα και στο σάουντρακ από το πασίγνωστο βιντεοπαιχνίδι Grand Theft Auto IV. Αμέτρητα covers (μόνο σε αυτήν την youTube list θα βρει κανείς 61 διαφορετικές εκδοχές), remixes κι edits του έχουν δώσει διαστάσεις cult classic. Το έχουν ερμηνεύσει αρκετές φορές στα live τους οι MGMT, μια κλασική διασκευή είναι αυτή των Psyche, μια συνταρακτική αυτή του Jon Hopkins μαζί με τον Hayden Thorpe των Wild Beasts, μπορεί κανείς να το βρει με mariachi κιθάρες, το κλασικό remix για κλαμπ είναι του Krikor, εδώ ξεδιπλώνεται ως dub disco μαραθώνιος, η δική moy αγαπημένη είναι η live διασκευή των Airborne Toxic Event. Για τον Τζος Τσίον, «αγαπημένη εκτέλεση είναι το original extended mix του 1988, αυτό που έπαιζε στο βίντεο κλιπ κι επανεκδόσαμε. Έχει ένα έξτρα ρεφρέν προς το τέλος και είναι υπέροχο».

 

Fast forward στο 2019.

Η Εύα Αρίτζις Φουέντες έχει αργήσει σε ένα ραντεβού για δείπνο και ψάχνει ταξί να την πάει γρήγορα από το Μπρούκλιν στο Μανχάταν. Μπαίνει σε μια πληθωρική αφροαμερικανίδα οδηγό που δεν είναι συντονισμένη στο ραδιόφωνο, αλλά ακούει το Harvest του Νιλ Γιανγκ. Πιάνουν την κουβέντα, χάνουν τον δρόμο, καταλήγουν να τραγουδάνε μαζί. Η σκηνοθέτις τη ρωτάει αν έχει δει τον Νιλ Γιανγκ live, και κατόπιν αν έχει ακούσει ζωντανά την Q Lazzarus. Ξέρει. Εισπράττει αρνητική απάντηση, όμως όταν τελειώνει η κούρσα, η οδηγός της λέει: «Εγώ είμαι η Q». Ανταλλάσσουν τηλέφωνα. 

Η Φουέντες (με την οποία επικοινώνησα αλλά ευγενικά αρνήθηκε να ξοδέψει τον χρόνο της για μια συνέντευξη σε χώρα που δεν είναι προγραμματισμένη κάποια προβολή) είχε μόλις λύσει ένα μεγάλο ποπ μυστήριο-αγαπημένο θέμα των συνωμοσιολόγων/ντετέκτιβ του reddit. Τι απέγινε η Q Lazzarus; 

Συνοπτικά: Τα 90s ήταν πολλά υποσχόμενα για την Q, αλλά τελικά δεν κράτησαν τον λόγο τους. Ο Ντέμι χρησιμοποίησε τη διασκευή της στο “Heaven” των Talking Heads για το επόμενο του φιλμ Philadelphia που χάρισε το πρώτο Όσκαρ στον Τομ Χανκς. Το κομμάτι της όμως δεν συμπεριλήφθηκε στο επίσημο σάουντρακ, η ίδια πίστευε ότι κόπηκε για να μπει ένα κομμάτι της Πολέτα Ουάσινγκτον, συζύγου του συμπρωταγωνιστή Ντένζελ. Η Q τσακώθηκε επίσης για τα δικαιώματα και με τον βασικό συνθέτη – στενό συνεργάτη της, Μπιλ Γκάρβεϊ, συνήθιζε μέχρι το τέλος να λέει ότι «μόνο από το σινεμά είχε πάρει κάποια λεφτά για τη μουσική της». Απογοητευμένη, απένταρη, με κακές παρέες και μια κρακ συνήθεια που όλο και χειροτέρευε κατέφυγε στο Λονδίνο για μια ακόμα προσπάθεια. Πειραματίστηκε πότε με το hard rock, πότε με τον baggy ήχο που ήταν τότε της μόδας, πότε με το καθαροαιμο house, το crossover δεν ήρθε ποτέ. (Όλα αυτά τα κομμάτια κυκλοφόρησαν για πρώτη φορά στο σάουντρακ του ντοκιμαντέρ.) Η μουσική βιομηχανία της εποχής δεν ήξερε πώς να σε πουλήσει αν ήσουν μαύρη και δεν ήσουν η Γουίτνεϊ Χιούστον ή η Τζάνετ Τζάκσον. Και δεν ενδιαφερόταν να μάθει. 

 

 

Ένας χωρισμός με τον τότε σύντροφο-μάνατζέρ της έκανε τα πράγματα χειρότερα. Επιστροφή στη Νέα Υόρκη, περισσότερο κρακ, πεζοδρόμιο, αστεγία, φυλακή για κατοχή. Φτάνοντας στον πάτο, η Ντάιαν επέζησε αλλά για να το πετύχει έθαψε την Q. Ταξίδεψε για μήνες στη Νότια Αμερική, τελικά γκαταστάθηκε στο Στέιτεν Άιλαντ της ΝΥ, παντρεύτηκε, έκανε έναν γιο, άρχισε να οδηγά και λεωφορείο. Δεν ήθελε καθόλου οι άνθρωποι από την παλιά της ζωή να ξέρουν τι της συνέβη κι απέκρυπτε πλήρως το παρελθόν της από τους νέους της φίλους (ακόμα κι από την οικογένειά της). «Δυστυχώς δεν κατάφερα ποτέ να τη συναντήσω από κοντά» λέει ο Τζος Τσίον. «Και τι δε θα δινα για να με πάει μια κούρσα με το ταξί της, θα το προτιμούσα ακόμα κι από το να βγάλω ένα καινούριο άλμπουμ μαζί της. Στο τέλος της ημέρας, η Q πάνω απ’ όλα ήταν μάνα. Έκανε τα πάντα για να ζήσει το παιδί της. Κι όταν λέω τα πάντα, εννοώ ακόμα και να δουλέψει για έξι μήνες σε ψαροκάικο στην Αλάσκα», προσθέτει μια άλλη πινελιά στην απίστευτη ζωή της. 

Ο Τζος ταλαιπωρήθηκε αρκετά για να εξασφαλίσει τα δικαιώματα του reissue. «Απευθύνθηκα στον συνθέτη του κομματιού, Μπιλ Γκάρβεϊ, πρώτη φορά το 2009. Λίγους μήνες αργότερα, έφυγε από τη ζωή χωρίς να μου έχει απαντήσει. Μια φίλη που, μετα το θάνατό του, καθάρισε το e-mail του, είδε το ενδιαφέρον μου και με έφερε σε επαφή με την οικογένειά του και την MGM που διατηρούσε τα δικαιώματα. Περίμενα, αλλά δεν βρήκαν ποτέ το extended mix. Τότε ένα άλλο μικρό label από το Μπρούκλιν, η Mon Amie Records, απέκτησε τα δικαιώματα για τρία χρόνια, ύστερα τα ανανέωσε για άλλα τρία, με τα πολλά έπρεπε να περιμένω ως το 2019. Τότε ήταν που επιτέλους μπόρεσα να κάνω το licensing για λογαριασμό μου, αλλά και να επισκεφτώ τους συγγενείς που είχαν στην κατοχή τους τα αυθεντικά tapes. ‘Ήταν περίπου η εποχή που είχαν αρχίσει να δημοσιεύονται τα πρώτα άρθρα με το πραγματικό όνομα της Q. Θυμάμαι να την αναζητώ, να βρίσκω έναν αριθμό τηλεφώνου και να αφήνω μήνυμα στον προσωπικό της τηλεφωνητή. Συνάντησα κι άλλη μια δυσκολία καθώς μου πήρε μήνες να βρω ένα στούντιο για να μεταγράψει τα αυθεντικά tapes, τα οποία μπορούσαν να παιχτούν μόνο σε μια συσκευή του 1986 που είχε κατασκευαστεί στην Ιαπωνία και φυσικά δεν υπήρχε πια στην αγορά. Με το που το ξεπέρασα κι αυτό και πήρα τα tranfers στα χέρια μου, το ανακοίνωσα στο Facebook τον Φεβρουάριο του 2020 και κάποιος ανέφερε στα σχόλια ότι η Εύα είχε συναντήσει την Q αε ένα ταξί και θα γύριζε κάποιο ντοκιμαντέρ. Μίλησα μαζί της και μου ζήτησε να κυκλοφορήσω το Goodbye Horses όταν θα ήταν έτοιμο και το doc. Κάτι όμως που, λόγω του COVID, πήρε τέσσερα χρόνια».

H περίοδος COVID άλλαξε και την σχέση μεταξύ της Φουέντες με την Q. Αφού αρχικά την έπεισε για την ταινία, η περίοδος της απομόνωσης έφερε τις δύο γυναίκες πολύ κοντά. Βρίσκονταν συχνά, παράγγελναν μεσανατολίτικο πικάντικο φαγητό και συζητούσαν για όλα. Η αρχική ιδέα ήταν το doc να τελείωνε με την πρώτη ζωντανή εμφάνιση της Q από τα 90s κι έπειτα – η ανάσταση του Λαζάρου σε πλήρη κύκλο. Το 2022, όμως, η Ντάιαν έσπασε το πόδι της, προσβλήθηκε από σηψαιμία στο νοσοκομείο και πέθανε από τις επιπλοκές. Ο γιος της, Τζέιμς Λάκεϊ, είπε στον Guardian: «Πέθανε με τον τρόπο που πεθαίνουν μόνο οι μαύρες γυναίκες όταν νοσηλεύονται. Πέθανε από αδιαφορία, δείτε τους αριθμούς. Πόσες περισσότερες μαύρες γυναίκες πεθαίνουν κατά τη διάρκεια εγχειρήσεων; Αυτή είναι η δυσάρεστη αλήθεια‘.

Ίσως έτσι αποδεικνύεται ότι η ζωή της Q ήταν μεν μυθιστορηματική από την αρχή ως το τέλος, αλλά τα εμπόδια που διαρκώς συναντούσε δεν ήταν απλά ατυχία. 

Ήταν πολιτική.