H COP26, ΟΙ ΙΘΑΓΕΝΕΙΣ ΚΑΙ ΑΛΛΕΣ ΙΣΤΟΡΙΕΣ

“Περιμένουμε από τους πολιτικούς να αναλάβουν δράση για την κλιματική αλλαγή, και εκείνοι μιλούν για σχέδια 20ετίας, όταν τοσο μεγάλο κομμάτι κομμάτι του πλανήτη βιώνει ήδη την κλιματική κρίση, χάνει δουλειές, χωριά, πανίδα, πρόσβαση στο περιβάλλον, ακόμη και την ζωή του λόγω της ρύπανσης. Οι πολιτικοί μιλούν με ευκολία για το 2050, άλλα όχι για το 2021.” Αυτά μου είπε η Patience Nabukalu, ακτιβίστρια από την Ουγκάντα που πήρε το αεροπλάνο, ταξίδεψε 10 ώρες για να φτάσει στην Γλασκώβη, εκεί που από την περασμένη εβδομάδα χτυπάει η καρδιά της Παγκόσμιας Συνόδου για το Κλίμα.

Η COP 26, είχε αναβληθεί πέρυσι λόγω της παγκόσμιας πανδημίας, με αποτέλεσμα φέτος να πραγματοποιείται κάτω από έντονες πολιτικές πιέσεις, μιας και στον χρόνο που μεσολάβησε η κλιματική αλλαγή επιτάχυνε ακόμη περισσότερο το βήμα της, προκαλώντας πολλές καταστροφές και σύμφωνα με πανεπιστημιακές έρευνες (Monash University, Australia), πάνω από 5 εκατομμύρια θύματα, οι θάνατοι των οποίων συνδέονται με όψεις της κλιματικής αλλαγής.

Τί περιμένουν όμως να διαπραγματευτούν οι 197 κυβερνήσεις στην Σκωτία, και τί παραπάνω έχουν να πουν από όσα ήδη λένε εδώ και χρόνια;

Είμαι στο τρένο προς το κέντρο της πόλης, έξω μόλις έχει αρχίσει να βρέχει πολύ και κάθομαι να διαβάσω ένα άρθρο στο κινητό μου: “H κλιματική και οικολογική κρίση, απλώς δεν μπορεί πλέον να λυθεί στο πλαίσιο των σημερινών πολιτικών και οικονομικών συστημάτων. Δεν είναι γνώμη αυτό. Είναι ζήτημα απλών μαθηματικών”, γράφει πρόσφατα ο Daniel Tanuro. Ο Tanuro γνωρίζει καλά πως την ίδια ώρα που τρία δισεκατομμύρια άνθρωποι δεν διαθέτουν ούτε καν τα βασικά, το 10% των πιο πλούσιων του πληθυσμού εκπέμπει πάνω από το 50% του παγκόσμιου CO2. Αν είναι όμως ζήτημα απλών μαθηματικών, γιατί επί 26 χρόνια οι βασικοί στόχοι που θέτουν οι Σύνοδοι για το Κλίμα συνήθως καταλήγουν να είναι ευχολόγια που μικρή σημασία έχουν στην ουσιαστική αναχαίτιση της κλιματικής αλλαγής;

Η Γλασκώβη δείχνει να βρίσκεται σε μία περίεργη αναμονή. Στους δρόμους συνυπάρχουν οι αφίσες που καλούν στην μεγάλη διεθνή διαδήλωση, μαζί με τα επίσημα μπανερς της Συνόδου του ΟΗΕ. Στο αεροδρόμιο, τους κεντρικούς σταθμούς τρένων και στους αυτοκινητόδρομους, εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπων καταφτάνουν με σακίδια, σακάκια, μπλουζάκια με τυπωμένα συνθήματα. Δεν κατευθύνονται όλοι και όλες στις ίδιες περιοχές, αφού περίπου 30.000 εξ αυτών βρίσκονται εκεί εκπροσωπόντας κυβερνήσεις, πανεπιστήμια, πολιτικά κόμματα, κοινοβούλια, ερευνητικά ινστιτούτα τράπεζες και ενεργειακά λόμπι. Για 12 ημέρες συνολικά, επιχειρούν να καλύψουν το χαμένο έδαφος των τελευταίων ετών και ιδανικά να καταλήξουν σε έναν κοινό τόπο όσον αφορά την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης.

Οι υπόλοιποι, περίπου 150.000 στον αριθμό, με πράσινες σημαίες και αδιάβροχα ψάχνουν στο google maps τα σημεία της πόλης που διοργανώνεται η μεγάλη Σύνοδος των Λαών – μία πρωτοβουλία αρκετών εκατοντάδων οργανώσεων, περιβαλλοντικών κινημάτων, ακτιβιστών και ερευνητών από κάθε σημείο του κόσμου που σκοπό έχει να πιέσει τους ηγέτες να αναλάβουν ουσιαστική δράση.

Μέχρι και πέρυσι, το μεγάλο ερώτημα στους διαδρόμους του ΟΗΕ ήταν με ποιον τρόπο άλλοτε φιλόδοξη Συμφωνία του Παρισιού για το κλίμα, μπορεί να εφαρμοστεί στην πράξη και να παράξει μετρήσιμα αποτελέσματα. Σήμερα όμως, και αφού η κλιματική αλλαγή έχει μετατραπεί σε κλιματική κρίση, η μουρμούρες στους ίδιους διαδρόμους αμφισβητούν το κατά πόσο αρκούν ακόμη και οι στόχοι του Παρισιού. Αιτία είναι πως τέτοιου τύπου σύνοδοι συνηθίζουν να καταλήγουν σε συναινέσεις και στόχους άλλα σπάνια σε συγκεκριμένους οδικούς χάρτες για να μπορέσουν να πιάσουν αυτούς τους στόχους. Για παράδειγμα, η απόφαση για ένα παγκόσμιο ταμείο 100 δισεκατομμυρίων που θα στηρίξει τον αναπτυσσόμενο κόσμο να αντιμετωπίσει τις συνέπειες της κρίσης θα έπρεπε να έχει επιτευχθεί ήδη το 2020, ενώ τώρα μεταφέρεται για το 2023, χωρίς να είναι ξεκάθαρο αν ακόμη και αυτή η αναβολή αρκεί για να συγκεντρωθούν τα χρήματα. Ερευνητές υποστηρίζουν πως ακόμη και αυτό, είναι αρκετά πίσω από τις ανάγκες που μας επιβάλλει η κατάσταση.

Δεν είναι τυχαίο ότι ένα από τα σημεία τριβών στην Γλασκώβη, αποτελούν τα λεγόμενα Εθνικά Προγράμματα Προσαρμογής, τα οποία όλοι συμφωνούν ότι είναι απαραίτητη προυπόθεση για την υλοποίηση των στόχων, όμως ελάχιστοι ηγέτες είναι διατεθειμένοι να αναλάβουν την ευθύνη για αυτά στις χώρες τους.

Τι εχει ομως αλλαξει αυτη τη φορα;

Η παρουσία του Παγκόσμιου Νότου, είναι εντονότερη από κάθε άλλη σύνοδο. Και εντός της COP26 με Κυβερνήσεις όπως αυτή των Μπαρμπέιντος να αναλαμβάνουν τον ρόλο του κώδωνα κινδύνου, άλλα και εκτός, με τις αποστολές από κοινότητες ιθαγενών από όλο τον κόσμο να ξεπερνούν κάθε προσδοκία και να συμμετέχουν μαζικά και στις κινητοποιήσεις, και στα πάνελ των συζητήσεων, δίπλα σε γνωστές Ευρωπαϊκές προσωπικότητες όπως η Βρετανή Πράσινη Βουλευτής Caroline Lucas.

Συνέπεια της ισχυρής παρουσίας κρατών της Αφρικής, της ΝΑ Ασίας, της Καραϊβικής και του Ειρηνικού, είναι το αίτημα που έχει αρχίσει και συζητιέται τελευταία εντονότερα περί αποζημιώσεων στις περιοχές του πλανήτη που πληρώνουν δυσανάλογο κόστος εξαιτίας της πολυετούς εκμετάλλευσης πόρων από ενεργειακούς ομίλους της Ευρώπης και των ΗΠΑ. Τα κινήματα σε αυτές τις χώρες υιοθετούν ολοένα και με μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση τον όρο Οικοκτονία (Ecocide), μιλούν για αφανισμό περιοχών, εκτοπισμούς πληθυσμών και μάλλον έχουν πλήθος παραδειγμάτων που υποστηρίζουν τα όσα λένε.

“Είμαστε εδώ γιατί δεν εμπιστευόμαστε ότι όσοι επέτρεψαν την κλιματική κρίση, είναι ικανοί να την αντιμετωπίσουν”, μου λέει θυμωμένη μία ακτιβίστρια που έχει έρθει από τον Καναδά, εκπροσωπώντας ένα κίνημα που παλεύει ενάντια στις εξορύξεις και τις εκτοπίσεις πληθυσμών για χάρη μεγάλων εταιρειών που εκμεταλλεύονται αυτές τις εκτάσεις. Πίνουμε καφέ στο λόμπι του Κέντρου Κινηματογράφου στα δυτικά του κέντρου της πόλης όπου στεγάζονται πολλές συνελεύσεις, και κουβεντιάζουμε για την κατάσταση Ελλάδα. Σκέφτομαι πως ίσως έχει δίκιο. “Hγέτες που δε ηγούνται”, γράφει ένα φυλλάδιο που μας μοίρασε μία κοπέλα από μία οργάνωση. Αυτό.

Διαβάζω το πρόγραμμα της Συνόδου, και κάτω-κάτω διαβάζω με έκπληξη (ή και όχι) τους σπόνσορες. Πρόκειται για τράπεζες, αλυσίδες τροφίμων, μεγαθύρια της τεχνολογίας και ενεργειακούς κολοσσούς που ενώ φιγουράρουν ως πρωτοπόροι στις πράσινες πολιτικές, ταυτόχρονα βρίσκονται στις λίστες με τους μεγαλύτερους ρυπαντές του πλανήτη. Είναι εντυπωσιακό το γεγονός πως το πιο ισχυρό “κράτος” που συμμετέχει στην COP26, δεν είναι άλλο από το λόμπι ορυκτών καυσίμων. Την ίδια ώρα που οι κυβερνήσεις ξοδεύουν μεγάλα ποσά για να μεταφέρουν πολυμελής αντιπροσωπείες στην Σύνοδο (πχ. η αντιπροσωπεία της Βραζιλιάνικης Κυβέρνησης αριθμεί 479 άτομα), σύμφωνα με την MKO Global Witness, οι εταιρείες ορυκτών καυσίμων έχουν εξασφαλίσει καρέκλα διαπραγματευτή σε 503 εκπροσώπους τους. Η ίδια η Γκρέτα Τούνμπεργκ λίγο αργότερα αναγκάστηκε να βαπτίσει την COP “ένα παγκόσμιο φεστιβάλ πράσινου ξεπλύματος” ενώ ο εκπρόσωπος τύπου της ΜΚΟ αναρωτήθηκε, “πως είναι δυνατόν όσοι δημιουργούν την κλιματική κρίση, να παρουσιάζονται ως μέρος της λύσης”.

Ένας ερευνητής από την Τζακάρτα, κουβεντιάζοντας μου παραδέχτηκε πως η κλιματική κρίση για τον Παγκόσμιο Βορρά, είναι στην καλύτερη των περιπτώσεων άλλο ένα θέμα σε μία μακρά πολιτική ατζέντα. “Στον Νότο, είναι ζήτημα επιβίωσης. Τα επόμενα 20 χρόνια όλο το βόρειο τμήμα της Πρωτεύουσας της Ινδονησίας (πληθυσμός 10 εκατομμύρια), μάλλον θα καλυφθεί από νερό. Ποιός θα αναλάβει την ευθύνη για αυτό;”

Η βροχή μετά από δύο ημέρες, έχει κοπάσει. Σχεδόν φαίνονται τα βουνά που περιτριγυρίζουν την πόλη. Είναι ένα μεγάλο ερωτηματικό αν η μαζική διαδήλωση των 150.000 και πλέον ανθρώπων στην Γλασκώβη λίγες μέρες νωρίτερα, μπορεί να επηρεάσει δραστικά τις συζητήσεις που διεξάγονται αυτές τις ημέρες μέσα στην Παγκόσμια Σύνοδο. Οι κυβερνήσεις μπορεί να αφουγκράζονται το ευρύτερο κλίμα, όμως είναι σχεδόν απομονωμένες σε δωμάτια διαπραγματεύσεων και τεχνικών συζητήσεων. Διαβάζω τις διαρροές που βγαίνουν καθημερινά σε ειδικά σάιτς και θυμάμαι τις προσδοκίες πριν 10 ημέρες, όταν ξεκινούσε η COP26. Ενθουσιασμός, συγκρατημένη αισιοδοξία και όρεξη για φιλόδοξα σχέδια. Με λίγες ημέρες διαφορά, διαβάζω την έρευνα της Climate Action Tracker που δημοσιεύει ο Guardian, και η οποία λέει πως ακόμη και αν υλοποιηθούν οι όποιες δεσμεύσεις της COP στην Γλασκώβη, οι ο κόσμος όπως τον ξέρουμε θα εξακολουθήσει να οδεύει προς τους 2.4 βαθμούς κελσίου, σφραγίζοντας πλήρως την αποτυχία του στόχου που πριν λίγα χρόνια έθετε το όριο του 1.5 βαθμού κελσίου που είναι απαραίτητο ως μίνιμουμ συνθήκη για τo φρενάρισμα της κλιματικής αλλαγής.

Τα τελικά αποτελέσματα της Συνόδου ακόμη τα αναμένουμε. Η Γλασκώβη σε λίγες ημέρες θα αδειάσει και πίσω θα μείνουν άδειες αίθουσες και ξενοδοχεία. Έστω και τώρα, ίσως είναι η στιγμή της συλλογικής ευθύνης και της συμπερίληψης που θα καταγραφεί ως η κινητήρια δύναμη πίσω από τις πρωτοβουλίες των ηγετών. Και ας είναι οι ιθαγενείς της Λατινικής Αμερικής, οι λαοί των νησιών του Ειρηνικού και οι εκτοπισμένες κοινότητες στην Κεντρική Αφρική, εκείνοι που θα μας δείξουν τον δρόμο για ένα μία άλλη σχέση με τον πλανήτη, όσο και αν ακόμη προλαβαίνουμε.