H ΜΙΝΙ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ BOOKSTAGRAM

Πόσες αναρτήσεις υπάρχουν στο Instagram με την ένδειξη #bookstagram; Ο αριθμός είναι τόσο μεγάλος που σε βάζει σκέψεις: 59,162,384 posts τη στιγμή που γράφεται το κείμενο, ενώ το νούμερο μεγαλώνει κάθε δευτερόλεπτο που περνά. Είναι φανερό πως τα βιβλία βρήκαν τον ίσως πιο απρόσμενο σύμμαχό τους στην ψηφιακή εποχή. Ένα κοινωνικό δίκτυο που ζητά από τους χρήστες να χρησιμοποιούν όσο το δυνατόν λιγότερο λόγο και όσο περισσότερες εικόνες γίνεται. Σχήμα οξύμωρο, ναι, αλλά ένα σχήμα που δουλεύει.

“Μπορώ να σκεφτώ γρήγορα-γρήγορα τρεις περιπτώσεις βιβλίων που απέκτησαν φήμη μέσα από το Bookstagram -το Confiteor(εκδ. Πόλις) του Jaume Cabre, το Γκιακ (εκδ. Αντίποδες) του Δημοσθένη Παπαμάρκου και πιο πρόσφατα το Όλιβ Κίττριτζ(εκδ. Άγρα) της Elizabeth Strout- οπότε εύκολα μπορούμε να καταλάβουμε πως το Ιnstagram μπορεί να ‘φτιάξει’ ένα βιβλίο αναφέρει ο συγγραφέας Βαγγέλης Γιαννίσης, σχετικά με το κατά πόσο είναι ή όχι σημαντικά τα social media για έναν λογοτέχνη.

Ενα απροσμενο trend

Πρόσφατα, σε ένα άλλο κοινωνικό δίκτυο, αυτό του TikTok, είδαμε ακόμα και παλιότερες εκδόσεις να γίνονται viral μέσα από το trend του #BookTok. Πιο χαρακτηριστική περίπτωση από αυτές; Το τραγούδι του Αχιλλέα (εκδ. Διόπτρα) της Madeline Miller. H 42χρονη Αμερικανίδα συγγραφέας είδε ξαφνικά το δικό της μυθιστόρημα να φιγουράρει ξανά στις λίστες με τα ευπώλητα ύστερα από 10 ολόκληρα.

Λογικό, αν σκεφτεί κανείς πως το συγκεκριμένο tag είναι υπεύθυνο για πάνω από 6 δισ. views στο TikTok. Τα βιβλία, λοιπόν, που καβάλησαν το κύμα καρπώθηκαν και καρπώνονται το όφελος. «Το Bookstagram έχει τρομερή δύναμη» επιβεβαιώνει η χρήστης katapliktika_ με τους σχεδόν 50 χιλιάδες followers, μιλώντας με βάση τη δική της εμπειρία. «Αυτή την εβδομάδα παρέλαβα γύρω στα 10 βιβλία από νέες κυκλοφορίες, αφού οι εκδοτικοί οίκοι αναγνωρίζουν την επιρροή του Bookstagram. Κάθε μέρα λαμβάνω αρκετά μηνύματα από ανθρώπους που μου ζητούν να τους προτείνω κάποιο βιβλίο – και δεν είμαι καν ένας λογαριασμός με περιεχομενο αμιγώς βιβλιοφιλικό. Προσωπικά, βλέπω το bookstagram να γίνεται ακόμα μεγαλύτερο, με πολλούς λογαριασμούς και μεγάλη απήχηση στον κόσμο».

Για να κάνει κλικ ένας συγγραφέας στο Βookstagram πρέπει να έχει γράψει ένα βιβλίο που έχει κάτι να πει – ή να είναι ο ίδιος ιδιαίτερα χαρισματικός. Δεν αρκεί, δηλαδή, μονάχα η προώθηση της δουλειάς καθαυτή από τον ίδιο τον συγγραφέα ή τον εκδοτικό του

Είναι, όμως, τελικά τα social media αρκετά από μόνα τους; «Για να παραφράσω τον James Carville από το 1992: “It’s the plot, stupid”» αναφέρει σαρκαστικά ο Βαγγέλης Γιαννίσης. Πραγματικά, ο ίδιος έχει έναν αρκετά δυνατό λογαριασμό (πάνω από 2000 followers), δύσκολα όμως θα τα κατάφερνε καλά, αν δεν έδινε στο κοινό ενδιαφέρουσες προσπάθειες όπως το πρόσφατο Λεωφόρος Αλεξάνδρας 173 (εκδ. Διόπτρα), ένα βιβλίο που κινείται στα πλαίσια του true crime.

«Για να κάνει κλικ ένας συγγραφέας στο Βookstagram πρέπει να έχει γράψει ένα βιβλίο που έχει κάτι να πει – ή να είναι ο ίδιος ιδιαίτερα χαρισματικός. Δεν αρκεί, δηλαδή, μονάχα η προώθηση της δουλειάς καθαυτή από τον ίδιο τον συγγραφέα ή τον εκδοτικό του». Το σωστό καδράρισμα, τα εντυπωσιακά χρώματα, η συχνή παρουσία, οι έξυπνες ατάκες δεν μπορεί να είναι αρκετά από μόνα τους. Ή μήπως όχι;

Influencers για βιβλια;

“Ξεκίνησα το Bookstagram περισσότερο για μένα» πληκτρολογεί η katapliktika_, ενώ όση ώρα περιμένω το μήνυμα, χαζεύω τον λογαριασμό της. Είναι γεγονός πως λειτουργεί ως μία πραγματικά καλαίσθητη ψηφιακή βιτρίνα για όποιον εκδοτικό ενδιαφέρεται. «Το γεγονός ότι είχα (και έχω) έναν χώρο για να καταγράφω οτιδήποτε διαβάζω μου δίνει κίνητρο να καταπιάνομαι με όλο και περισσότερα βιβλία. Το προηγούμενο μήνα διάβασα δέκα διαφορετικές εκδόσεις για πρώτη φορά στη ζωή μου και σίγουρα ο βασικός λόγος είναι το Bookstagram”.

Για εκείνη η αφορμή δόθηκε όταν αποφάσισε να βάλει ένα challenge στον εαυτό της: θα διάβαζε 100 βιβλία σε ένα χρόνο και θα κατέγραφε την εμπειρία της σε ένα blog. Τελικά, το blog λειτουργεί πια συμπληρωματικά ως προς το Instagram. “Το κοινό του Instagram είχε ήδη έναν χώρο έτοιμο για τα βιβλία: το Bookstagram. Κάπως έτσι έγινα και εγώ ένα μέρος του”.

Ο λογαριασμός ξεκίνησε μετά από μια κουβέντα που είχα με φίλους για το πώς ο τρόπος που προσεγγίζουμε την Τέχνη και το πώς μιλάμε για αυτή μπορεί να απομακρύνει ή να φέρει κοντά τον μέσο άνθρωπο

Δεν έχει περάσει πολύς καιρός από τη μέρα που ένα κομμάτι του ελληνικού ίντερνετ αποφάσισε να «δικάσει» ένα από τους πιο διάσημους λογαριασμούς του ελληνικού Bookstagram. Η intellectual_thighs βρέθηκε αντιμέτωπη με την οργή των χρηστών επειδή -αν είναι ποτέ δυνατόν!- τολμά να φωτογραφίζει βιβλία πάνω στα πόδια της. Η πιο γνωστή ως «Διανόηση και μπούτια» απάντησε κατάλληλα με ένα χαρακτηριστικό post (λέγοντας ότι στην ηλικία που είναι και καθώς μεγαλώνει ένα αγόρι δεν πρόκειται να ρωτήσει κανέναν για το τι θα κάνει) σε όσους την κατηγορούσαν για αντικειμενοποιήση του γυναικείου σώματος.

“Ο λογαριασμός ξεκίνησε μετά από μια κουβέντα που είχα με φίλους για το πώς ο τρόπος που προσεγγίζουμε την Τέχνη και το πώς μιλάμε για αυτή μπορεί να απομακρύνει ή να φέρει κοντά τον μέσο άνθρωπο» μου πληκτρολογεί στο chat του Instagram, όταν την ρωτώ για το πώς, πότε και γιατί αποφάσισε να ασχοληθεί με το Bookstagram. Σήμερα, άλλωστε, είναι μία από τους πιο χαρακτηριστικούς εκπροσώπους του trend.

“Θυμήθηκα ένα ρεπορτάζ που είχε γίνει πριν χρόνια στην Art Athina, όπου ο συνεργάτης μιας σατιρικής εκπομπής ρωτούσε τους ανθρώπους του χώρου την άποψή τους για καλλιτέχνες, μόνο που τα ονόματα που χρησιμοποιούσε ήταν ονόματα ποδοσφαιριστών. Δεν υπήρξε κανείς που να παραδέχτηκε ότι δεν γνωρίζει το όνομα του δήθεν καλλιτέχνη, αντιθέτως οι περισσότεροι μίλησαν γενικόλογα και πολύπλοκα για την τεχνοτροπία και τον τρόπο που επηρεάζουν την σύγχρονη Τέχνη οι Ατματσίδης, Οφορίκουε και Ογκουνσότο”, συνεχίζει την αφήγησή της.

Τι ήθελε όμως εκείνη να κάνει; «Σκέφτηκα, λοιπόν, ότι θα είχε γούστο ένας λογαριασμός που θα μιλούσε για κάτι που γουστάρω, το βιβλίο, με τρόπο απλό, κατανοητό και προσωπικό. Χωρίς ύφος ειδήμονα και επιτηδευμένες αερολογίες, αλλά συζητώντας και μαθαίνοντας περισσότερα μέσω της αλληλεπίδρασης με άλλους ανθρώπους που το προσεγγίζουν με τον ίδιο τρόπο. Το μπούτι μπήκε από σπόντα (εκεί φωτογραφίζω τα βιβλία μου, βολεύει), όχι για να προκαλέσει, αλλά για να δείξει το ύφος μου, που πιθανότατα να μην ταιριάζει σε όλους».

Εντυπωσιακά φορέματα, έξυπνο marketing, σωστά κάδρα, σωστοί φωτισμοί και βιβλία, πολλά βιβλία. Όχι, όμως, σκέτα και απλά ως εξώφυλλα. Η intellectual_thighs φροντίζει πάντα να συνοδεύει τα post της με εύστοχες κριτικές και χιουμοριστικά σχόλια. Τι, λοιπόν, κερδίζει εκείνη από όλα αυά; «Μέχρι στιγμής μου έχει φέρει μόνο χαρά, έχω γνωρίσει πολύ κόσμο, έχω βρει τρόπο να είμαι δημιουργική, έρχομαι σε επαφή με ανθρώπους του χώρου. Μετά από πολλά χρόνια στα social media, μπορώ να πω ότι τώρα με αυτόν τον τρόπο, αποσυμπιέζομαι».

H επομενη μερα και καποια σκοτεινα σημεια

Όταν δεν είσαι μέρος ενός trend, το εξετάζεις πολύ επικριτικά. Μόλις όμως έρθουν τα πρώτα likes για μία φωτογραφία που πόσταρες και απεικονίζει ένα βιβλίο σε κάποια παραλία του Ιονίου, τότε εύκολα ξεχνάς τις όποιες επιφυλάξεις διατηρούσες. Μήπως όμως το Bookstagram μας αποσπά την προσοχή και μας κάνει να διαβάζουμε λιγότερες τυπωμένες σελίδες;

«Έστω και έμμεσα, ναι. Συμβάλλει αρκετά στη δημιουργία του συνδρόμου FOMO (σ.σ: ο φόβος να μην χάσεις ό,τι συμβαίνει, ο οποίος αντιπροσωπεύει την τάση που έχουν γεννήσει τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης) και το βλέπω στον εαυτό μου» αναφέρει ο Βαγγέλης Γιαννίσης, πριν συνεχίσει: «Πολλές φορές αισθάνομαι άσχημα με τις αναγνωστικές μου επιδόσεις. Βλέποντας, για παράδειγμα, πως είναι 20 Απριλίου και ο άλλος έχει διαβάσει ήδη 40 βιβλία. Σκέφτεσαι ότι κάτι δεν πάει καλά, μπορεί και να ξενερώσεις, να πέσεις σε reading slump».

Ακόμα και όταν όλα πηγαίνουν ρολόι στον πλανήτη Bookstagram, που σημαίνει ότι κάποιος παίρνει πολλά likes ενώ παράλληλα συνεχίζει να διαβάζει μανιωδώς, τι κίνδυνοι ελλοχεύουν; «Υπάρχουν βεβαίως και άσχημες μέρες» μου εκμυστηρεύεται η χρήστης “Διανόηση και μπούτια”. Ποιες είναι άραγε αυτές; «Όταν μεταφέρεται και στο Instagram η ανάγκη να μετρηθούμε πόσοι είμαστε από δω και πόσοι από εκεί, που μου φέρνει κάπως σύγχυση, γιατί πίστευα και πιστεύω ότι η λογοτεχνία σε βοηθά να δεις τις διαστάσεις των πραγμάτων οι οποίες δεν φαίνονται με την πρώτη ματιά και αυτό σε κάνει λιγότερο απόλυτο για τις αλήθειες σου, αλλά υποψιάζομαι ότι οι επιτυχημένες παρουσίες θα πρέπει να είναι και πιο απόλυτες, δεν ξέρω, ίσως κάνω κάτι λάθος. Να το, πάλι με αμφισβητώ, σίγουρα κάνω κάτι λάθος».

Πολλοί μπορούν να κάνουν προβλέψεις για το πού ακριβώς θα οδηγηθεί το Bookstagram – για το αν, για παράδειγμα, θα καταφέρει να φτάσει τις 100 εκ. αναρτήσεις στο Instagram μέχρι το τέλος της χρονιάς. Κανείς, όμως, δεν μπορεί να το γνωρίζει με σιγουριά. Τουλάχιστον, έτσι πιστεύει η intellectual_thighs: «Δεν έχω ιδέα πού θα πάει όλο αυτό, ελπίζω κάπου καλά, μπορεί κάποια στιγμή να σταματήσει να μου φέρνει χαρά και να το αφήσω να με αφήσει. Θα βρω κάτι άλλο».

Τελικά, ίσως απλά είναι άλλο ένα trend του καιρού μας, το οποίο όμως δείχνει να αλλάζει -έστω προσωρινά- ολόκληρη τη βιομηχανία του βιβλίου. Πώς όμως είναι ο κόσμος για έναν συγγραφέα που δεν διατηρεί καν Instagram; Ο Μίνως Ευσταθιάδης, το Κβάντι (εκδ. Ίκαρος) του οποίου φιγουράρει στις λίστες με τα ευπώλητα των βιβλιοπωλείων, απάντησε με νόημα στο ερώτημα: “Κάποιες φωτογραφίες βιβλίων είναι καταπληκτικές. Μπορεί το βιβλίο να γίνει το τέλειο προϊόν -κάτι σαν σκουλαρίκι, πιάτο φαγητού, σπορ αμάξι, μάσκαρα ή μαγιό; Σίγουρα έτσι θα πουληθούν περισσότερα αντίτυπα. Υπάρχει περίπτωση να χαθεί κάτι (εκτός από το μαγιό) στην διαδρομή;”.