Η ΑΠΕΡΓΙΑ ΤΩΝ ΣΕΝΑΡΙΟΓΡΑΦΩΝ ΤΟΥ ΧΟΛΙΓΟΥΝΤ ΕΙΝΑΙ ΠΟΛΥ ΠΙΟ ΣΗΜΑΝΤΙΚΗ ΑΠΟ ΤΟ «ΠΟΤΕ ΘΑ ΞΕΜΕΙΝΟΥΜΕ ΑΠΟ ΣΕΙΡΕΣ»

Ναι, μην ανησυχείς. Θα περάσει καιρός μέχρι η απεργία να γίνει αληθινά αισθητή στο αποτέλεσμα των σειρών που βλέπουμε– πόσο μάλλον των ταινιών. Και πιθανότατα δε θα φτάσουν τα πράγματα σε αυτό το σημείο.

Όμως όποια κι αν είναι η λύση που τελικά θα φέρει τις δύο πλευρές σε συμφωνία (συμφωνία από την οποια απέχουν μια τεράστια απόσταση αυτή τη στιγμή, ωστόσο) θα πρέπει να συμπεριλαμβάνει ζητήματα που ξεπερνούν τις αποζημιώσεις, αλλά άπτονται μιας ολόκληρης μελλοντικής συμπεριφοράς απέναντι στην τεχνολογία.

Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή.

Μια μέρα μετά την πρωτομαγιά, η συντεχνία των σεναριογράφων του Χόλιγουντ (WGA, δηλαδή Writers Guild of America), κήρυξε επισήμως απεργία για τα περισσότερα από 11.500 μέλη της. Απεργία την οποία η βάση των μελών ενέκρινε με το αστρονομικό και ιστορικό ποσοστό του 97.5% (μεγαλύτερο από ποτέ) κι η οποία έρχεται μετά από 6 εβδομάδες διαπραγματεύσεων με την αντίστοιχη ένωση των στούντιο (AMPTP) κατά την οποία φάνηκε πως οι δύο πλευρές όχι απλώς απέχουν πολύ, αλλά βρίσκονται σε διαφορετικές σφαίρες κατανόησης του ζητήματος.

Η λίστα των αιτημάτων των σεναριογράφων υπολογίζεται πως θα αποφέρει ένα επιπλέον συλλογικό κέρδος $429 εκατομμυρίων το χρόνο ενώ οι αντιπροτάσεις των στούντιο φτάνουν στα $86, όμως αυτό είναι σχεδόν δευτερεύον ζήτημα. Το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι πως τα κεντρικότερα σημεία των αιτημάτων των σεναριογράφων μένουν αναπάντητα από τα στούντιο καθώς θα άλλαζαν ριζικά τον τρόπο με τον οποίο έχουν μάθει τα τελευταία χρόνια να λειτουργούν.

ΠΩΣ ΕΧΕΙ ΑΛΛΑΞΕΙ ΤΕΛΕΙΩΣ Ο ΤΡΟΠΟΣ ΠΟΥ ΑΠΟΖΗΜΙΩΝΟΝΤΑΙ ΟΙ ΣΕΝΑΡΙΟΓΡΑΦΟΙ

Οι συντεχνίες διαπραγματεύονται νέα συλλογική σύμβαση με τα στούντιο κάθε τρία χρόνια, αλλά αυτή τη φορά οι σεναριογράφοι δεν τα βρήκαν με τα στούντιο κηρύσσοντας την πρώτη τους απεργία ύστερα από 15 χρόνια. Τότε, η απεργία είχε έρθει στο μέσον της σεζόν κάνοντας το τέλος των εργασιών πιο άμεσα αισθητό, όμως αν κάτι έχει ενδιαφέρον σε σχέση με το παρελθόν είναι αυτό που τότε μόλις άρχιζε να φαίνεται ως κεντρικό ζήτημα: Οι αποζημιώσεις για το streaming.

Είναι σημαντικό το ότι όπως εξηγεί αναλυτικά το Vox, συλλογικά οι μισθοί των σεναριογράφων έχουν ΜΕΙΩΘΕΙ κατά 4% την τελευταία δεκαετία, κι αν συνυπολογίσουμε τον πληθωρισμό αυτό συνεπάγεται πρακτική μείωση μισθού που φτάνει στο 23% κατά μέσο όρο! Επίσης για τις ανάγκες αυτής της συζήτησης αποκλείστε από το μυαλό σας τους σεναριογράφους σούπερ-σταρ τύπου Άαρον Σόρκιν που βγάζουν εκατομμύρια και σκεφτείτε απλούς staff writers που βγάζουν νορμάλ λεφτά ζώντας μισθό με μισθό. Αυτοί έχουν πληγεί, την ώρα που τα κέρδη του industry έχουν εκτοξευθεί, από $5 δις το 2000, σε σχεδόν $30 δις αυτή τη στιγμή.

Σε γενικές γραμμές, ένας σεναριογράφος βγάζει λεφτά όταν προσλαμβάνεται σε μια σειρά για να στελεχωθεί το λεγόμενο «δωμάτιο των σεναριογράφων», οπότε και πληρώνεται όπως κάθε υπάλληλος: Όχι με το σενάριο ή με τη λέξη αλλά βάσει χρόνου συμβολαίου.

Ο άλλος τρόπος, είναι τα λεγόμενα residuals. Κάθε φορά που ένα επεισόδιο όπου έχει credit παίζει σε επανάληψη στην τηλεόραση, ο σεναριογράφος κερδίζει ένα μικρό ποσοστό χρημάτων, που σε βάθος χρόνου γίνεται διόλου ευκαταφρόνητο ποσό. Ο λόγος για αυτή τη συμφωνία είναι μάλλον αυταπόδεικτος: Εφόσον ένα σενάριο συνεχίζει να αποφέρει έσοδα για το στούντιο (κόβοντας μάλιστα ώρες προβολής που θα πήγαιναν εν δυνάμει σε ένα ορίτζιναλ κομμάτι), ο σεναριογράφος πρέπει να συνεχίζει να ανταμείβεται.

Όμως σήμερα, κυρίως χάρη στο streaming, και τα δύο αυτά μοντέλα πληρωμής έχουν υποστεί τεράστιες αλλαγές. Από τη μία, οι σειρές πλέον λειτουργούν διαφορετικά: Λιγότερα επεισόδια, μεγαλύτερη απόσταση ανάμεσα στις σεζόν, μικρότερη ομάδα σεναριογράφων. Αυτό έχει μετατρέψει κάτι που προσομοίαζε μια κάποια σταθερή δουλειά (για παράδειγμα, σε μια σειρά που γυριζόταν Αύγουστο ως Απρίλιο, ο σεναριογράφος ήταν στην ουσία μισθωτός για σχεδόν όλο το χρόνο ξέροντας πως επιστρέφει στο τέλος του καλοκαιριού) σε, βασικά, μια εφαρμογή του gig economy. Σεναριογράφοι προσλαμβάνονται ακανόνιστα, για μικρά διαστήματα, χωρίς αίσθηση του πότε θα επιστρέψει η δουλειά και πότε. Μικρότερα συμβόλαια, περισσότερες δουλειές «με το κομμάτι».

Αλλά κι επιπλέον, η σχετικά νέα παράδοση του «μίνι δωματίου», δηλαδή μια ομάδα λίγων σεναριογράφων που μπορεί και να σχετίζονται με τη μετέπειτα στελέχωση μιας σειρά ή όχι, που δουλεύουν πάνω σε σενάρια επεισοδίων πριν ξεκινήσει επισήμως η παραγωγή. Όλα αυτά, το καθένα από μόνο του και όλα μαζί σε πλήρη ισχύ, αποδυναμώνουν την όποια σταθερή εργασιακή συνθήκη απολάμβανε κανείς.

Και τα residuals; Στην προηγούμενη απεργία που λέγαμε, τα στούντιο είχαν προσφέρει μηδέν, με τη λογική πως ένα σόου που προβάλλεται εν δυνάμει παντοτινά ονλάιν δεν είναι το ίδιο με μια σειρά που παίζεται σε επανάληψη στην τηλεόραση. Αυτή τη φορά η WGA θέλει να μην αφήσει το streaming να δρα με έναν απροσδιόριστο, σχεδόν ανεξέλεγκτο τρόπο ως προς την νομική οριοθέτηση μισθών, αλλά και συνθηκών εργασίας.

Έτσι, ζητά να θεσμοθετηθούν στη συλλογική σύμβαση σημεία όπως η υποχρεωτική στελέχωση σειρών με συγκεκριμένο αριθμό σεναριογράφων (ώστε να καταπολεμηθούν τα «μίνι δωμάτια» αλλά και υποστελέχωση που στη συνέχεια καταλήγει σε freelancers που γράφουν σενάρια με το κομμάτι) αλλά και η διάρκεια απασχόλησης.

ΣΗΜΕΡΑ ΤΟ STREAMING, ΑΥΡΙΟ Η ΤΕΧΝΗΤΗ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗ

Αν λοιπόν αυτή η μάχη με την τεχνολογία έχει κάνει την συντεχνία των σεναριογράφων να τρέχει πίσω από λάθη του παρελθόντος προσπαθώντας να καλύψει τρύπες, είναι μια άλλη, επερχόμενη μάχη που πολύ σωστά αποτελεί επίσης καθοριστικό παράγοντα στις φετινές διαπραγματεύσεις: Η επέλαση του ΑΙ.

Φυσικά μια συλλογική σύμβαση δε μπορεί ποτέ να τα βάλει με την εξέλιξη, αλλά αυτό που μπορεί και οφείλει να κάνει, είναι να περιχαρακώσει κάπως το πεδίο, να βάλει όρους και όρια ώστε η όποια εικόνα του αύριο βρει τον χώρο έτοιμο και ικανό να ανταπεξέλθει στις νέες προκλήσεις– κι όχι μια εικόνα διάλυσης των όποιων εργασιακών δικαιωμάτων.

Δεν φαντάζει αυτή τη στιγμή καθόλου ξένο, για παράδειγμα, το ενδεχόμενο ακόμα και στο κοντινό μέλλον ένα στούντιο να χρησιμοποιεί ΑΙ εργαλεία ώστε να γεννά επεισόδια procedural σειρών ή ακόμα και κάποια από αυτές τις high concept ιδέες που το Χόλιγουντ θέλει συχνά να χρυσοπληρώνει. Έχεις το ΑΙ να γεννά γενικόλογες ή γνώριμες ιδέες, και μετά προσλαμβάνεις σεναριογράφους (με το κομμάτι πάντα, φυσικά!) για να μετατρέπουν αυτές τις ιδέες ή τους σκελετούς σεναρίων σε κάτι πιο αληθινό.

Σας φαίνεται απίθανο; Γιατί δεν είναι καθόλου. Πόσο δύσκολο θα είναι για ένα ΑΙ εργαλείο να γράψει το επόμενο επεισόδιο CSI ή την επόμενη ταινία της Marvel;

Η WGA θέλει λοιπόν το ΑΙ να μπει στο τραπέζι με ένα τρόπο που να θεμελιώνει κάποιες στοιχειώδεις προστασίες. Εμπλοκή δηλαδή σεναριογράφων σε κάθε περίπτωση με ένα τρόπο που να προβλέπεται από τη συλλογική σύμβαση, αλλά και κάτι ακόμα σημαντικότερο που μπορεί να έχει τεράστιες συνέπειες σε όλο το δημιουργικό χώρο του μέλλοντος: Την απόδοση πνευματικών δικαιωμάτων.

Όταν ένα εργαλείο ΑΙ γεννά ένα κείμενο ή μια εικόνα ή μια ιδέα, το κάνει έχοντας συλλέξει πληροφορίες. Πρέπει να λοιπόν αφενός να ξεκαθαριστεί το αν τραβά πληροφορίες ελεύθερες στο διαδίκτυο ή πληροφορίες που προστατεύονται από πνευματικά δικαιώματα. Κι έπειτα, αυτά τα δικαιώματα να αποζημιώνονται με κάποιο τύπο residuals.

Για να το πούμε απλά, αν ένα ΑΙ γεννήσει ένα σενάριο CSI, τότε θα πρέπει να είναι σαφές από ποια άλλα επεισόδια CSI άντλησε πληροφορίες. Εκείνοι οι σεναριογράφοι δε θα πρέπει να αποζημιωθούν εκ νέου; Η νέα ομάδα σεναριογράφων που θα είναι υπεύθυνη για τη φροντίδα του εργαλείου και των ΑΙ σεναρίων, δε θα πρέπει να αποτελεί ένα κάποιου τύπου «δωμάτιο σεναριογράφων»; Το ξαναλέμε: Αυτά ακούγονται επιστημονική φαντασία αλλά όχι για πολύ. Ως ένα μόνο από τα πολλά αιτήματα των σεναριογράφων, το πώς προσεγγίζουμε την ύπαρξη του ΑΙ μπορεί να αποβεί καθοριστικό για πολλούς άλλους τομείς, κι όχι μόνο για τους ίδιους τους σεναριογράφους και τις σειρές που γράφουν.

ΟΙ ΑΛΛΕΣ ΕΝΩΣΕΙΣ ΜΠΑΙΝΟΥΝ ΣΤΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ

Μιας και μιλάμε για το ΑΙ, είναι προφανές το γιατί το συγκεκριμένο αποτελεί ένα πολύ καυτό ζήτημα και για τους ηθοποιούς. Είναι λοιπόν πολύ σημαντικό το ότι σύντομα λήγει το τρέχον συμβόλαιο και της SAG-AFTRA, δηλαδή της συντεχνίας των ηθοποιών– όπως και των σκηνοθετών, η DGA, αυτόν τον Ιούνιο.

Τι σημαίνει αυτό; Πως αν φτάσει η στιγμή να λήξουν τα συμβόλαια ηθοποιών και σκηνοθετών δίχως να υπάρχει κάποια εξέλιξη στις συζητήσεις με τους σεναριογράφους, τότε το Χόλιγουντ μπορεί πραγματικά να βρεθεί υπό γενικό στοπ. Η συντεχνία των σκηνοθετών ιστορικά δεν είναι εξίσου πολιτική με των σεναριογράφων, αλλά τα ζητήματα που έχουν ανακύψει από τη streaming πραγματικότητα σίγουρα θα κάνουν κι εκείνους να σηκωθούν από τις καρέκλες τους.

Όσο για τους ηθοποιούς, εξυπακούεται πως είναι εκείνοι χωρίς τους οποίους κυριολεκτικά δε μπορεί να συνεχιστεί η παραγωγή περιεχομένου, αλλά είναι και η συντεχνία με τα πιο αναγνωρίσιμα και επιδραστικά μέλη. Αν οι ηθοποιοί μπουν στον αγώνα μαζί με τους σεναριογράφους, τότε τα στούντιο θα έχουν έναν πολύ μακρύ χειμώνα να αντιμετωπίσουν.

ΤΙ ΣΥΜΒΑΙΝΕΙ ΤΩΡΑ ΜΕ ΣΕΙΡΕΣ ΚΑΙ ΤΑΙΝΙΕΣ

Σε πρώτη φάση, οι άμεσες συνέπειες της απεργίας θα είναι λιγοστές. Πέρα από κάποια νυχτερινά σόου που αναγκαστικά αναστέλλουν άμεσα την παραγωγή, τα κανάλια και –πόσο μάλλον– οι streamers έχουν περιεχόμενο για πολύ καιρό ακόμα. Για τα παραδοσιακά δίκτυα η παραγωγή για τις σειρές της σεζόν έχει ήδη ολοκληρωθεί, το Netflix έχει μπόλικο διεθνές περιεχόμενο, οπότε θα είναι σα να μην έχει αλλάξει τίποτα. Για τις δε ταινίες τα πράγματα εκεί είναι ακόμα καλύτερα για τα στούντιο, καθώς η παραγωγή τυπικά τρέχει πολλούς μήνες πριν μια κυκλοφορία– βασικά ό,τι είναι να κυκλοφορήσει μες στο ‘23 είναι ασφαλές.

Όμως! Κάποια πρώτα ζητήματα αρχίζουν ήδη να προκύπτουν στο παρασκήνιο.

Μαθαίνουμε ας πούμε πως σειρές όπως το House of the Dragon ή το Lord of the Rings συνεχίζουν αυτή τη στιγμή την παραγωγή και τα γυρίσματα των 2ων σεζόν τους μιας και τα σενάρια έχουν γραφτεί. Αυτό φυσικά αγνοεί το γεγονός πως, τυπικά, οι σεναριογράφοι των εκάστοτε επεισοδίων είναι παρόντες στο σετ όχι μόνο για οδηγίες και συμβουλές, αλλά και για επί τόπου rewrites. Το να ξαναγράφονται πράγματα τη στιγμή του γυρίσματος είναι συχνό, αλλά προσέξτε τώρα τι γίνεται: Με δεδομένη πλέον την απεργία, δεν επιτρέπεται να συμβεί ΤΙΠΟΤΑ κατά τη διάρκεια του γυρίσματος, που συνιστά «κομμάτι συγγραφής». Όχι αλλαγές σε διαλόγους, όχι αλλαγές σε οδηγίες, και φυσικά όχι στο να συμβεί κάτι που δεν υπαγορεύεται στο σενάριο.

Ακόμα κι ένας showrunner της σειράς δεν επιτρέπεται να βρίσκεται στο σετ ή να λειτουργήσει με τον οποιοδήποτε τρόπο υπό τη συγγραφική του ιδιότητα. Όταν λοιπόν λέμε πως συνεχίζουν να γυρίζονται πράγματα που έχουν ήδη γραφτεί, εννοούμε πως αυτό συμβαίνει με έναν εντελώς άκαμπτο και αυτόματο τρόπο, δίχως καθοδήγηση ή περιθώρια αλλαγών ή βελτιώσεων.

Οι εξελίξεις πάντως είναι ραγδαίες. Όσο γράφονται αυτές οι γραμμές, η Disney κι η Warner έχουν ήδη αποστείλει επιστολές στους showrunners των σειρών τους απαιτώντας να εμφανιστούν στη δουλειά και εκτελώντας τα καθήκοντά τους– πολλά εκ των οποίων φυσικά έρχονται σε κόντρα με τις ντιρεκτίβες της συντεχνίας τους.

Αλλού, σειρές και ταινίες έχουν αρχίσει να κατεβάζουν ρολά: Η 3η σεζόν του Hacks σταμάτησε την παραγωγή ενώ το Blade της Marvel αναστέλλει την ενεργή προ-παραγωγή του καθώς, πολύ απλά, το σενάριο δεν έφτασε κοντά στο να είναι έτοιμο. Τι θα γίνει όμως με τις τρεις ταινίες και δύο σειρές που ήδη γυρίζονται ή ετοιμάζονται να γυριστούν για το στούντιο, το οποίο παραδοσιακά αλλάζει τα πάντα κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων;

Και, για να κλείσουμε με το πιο γλυκό; Ένα ρεπορτάζ αναφέρει πως στούντιο ήδη εξερευνούν το ενδεχόμενο χρήσης εργαλείων ΑΙ για συγγραφή σεναρίων κατά τη διάρκεια της απεργίας, τα οποία φυσικά θα καθαρογράψουν σεναριογράφοι μετά την επιστροφή τους στην εργασία. Κι ακόμα είμαστε στην πρώτη βδομάδα της απεργίας.

Τα δεδομένα θα αλλάξουν ακόμα πιο δραματικά φυσικά, αν φτάνοντας στον Ιούνιο δεν έχει υπάρξει κάποια εξέλιξη με τους ηθοποιούς ή τους σκηνοθέτες. Εκεί μπορεί να φτάσουμε σε αληθινό στοπ εργασιών που θα δείξει άμεσα αποτέλεσμα. Αλλά ως τότε έχουμε ακόμα δρόμο. Προς το παρόν η μάχη έχει μόλις ξεκινήσει και, κρίνοντας από το χάσμα που χωρίζει τις δύο πλευρές σε αιτήματα αλλά και στην ίδια τους την κοσμοθεωρία, θα είναι μακρά.

Και θα κρίνει πολλά.