Η ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ ΕΚΚΕΝΩΣΗΣ ΤΟΥ ΕΛΑΙΩΝΑ ΦΑΝΕΡΩΝΕΙ ΤΗΝ ΑΠΟΥΣΙΑ ΣΧΕΔΙΟΥ ΕΝΤΑΞΗΣ

Στις 08:00 το πρωί της Τετάρτης, 15 Ιουνίου, φλόγες ξεπήδησαν μέσα από την ανοιχτή δομή φιλοξενίας αιτούντων άσυλο στον Ελαιώνα. Ένα 13χρονο παιδί βρέθηκε για αρκετή ώρα εγκλωβισμένο μέσα στο κοντέινερ, εισέπνευσε αιθάλη και διοξείδιο του άνθρακα και του προκλήθηκαν εγκαύματα στον αναπνευστικό σωλήνα. Μεταφέρθηκε στο νοσοκομείο μαζί με την μητέρα του η οποία είχε σαφώς ελαφρύτερα αναπνευστικά προβλήματα. Το παιδί νοσηλεύτηκε άμεσα σε μονάδα εντατικής θεραπείας όπου και χρειάστηκε να παραμείνει για περίπου μια εβδομάδα, μέχρι τελικά να διαφύγει τον κίνδυνο.

Μέχρι σήμερα δεν έχει βγει το τελικό πόρισμα για το πώς ξεκίνησε η φωτιά, με πιθανότερη πηγή να είναι ένα γκαζάκι και ένας λάθος χειρισμός του. Αν επιβεβαιωθεί δεν θα είναι η πρώτη φορά που ξεκινά πυρκαγιά με τέτοιο τρόπο σε καταυλισμούς όπου άνθρωποι ζουν σε κοντέινερ ανάμεσα σε εύφλεκτα υλικά. Οι φλόγες έκαψαν τρία κοντέινερ μέσα στη δομή και μέσω των δέντρων μεταφέρθηκαν γρήγορα έξω από τα όρια του καταυλισμού, σε μια αποθήκη. «Κάηκαν τα πάντα, η ζημιά ξεπερνάει τα 200.000 ευρώ» είπε στο Magazine ο ενοικιαστής της αποθήκης. Κινεζικής υπηκοότητας, έχει έρθει ως μετανάστης στην Ελλάδα το 2000 και ασχολείται για περισσότερα από δέκα χρόνια με τις εισαγωγές. Τον συγκεκριμένο χώρο τον είχε νοικιάσει μόλις στις αρχές του Ιούνη. Τρία κοντέινερ μεταλλικά ράφια που είχε εισάγει από την Κίνα και θα τα πουλούσε σε εμπορικά καταστήματα, καταστράφηκαν ολοσχερώς μαζί με την οροφή της αποθήκης.

Το σημείο πίσω από την ανοιχτή δομή του Ελαιώνα δεν διαφέρει από την υπόλοιπη περιοχή στην οποία κυριαρχούν εκατοντάδες αποθήκες και περίπου 500 μεταφορικές εταιρείες σε στενούς δρόμους στους οποίους ο χρόνος μοιάζει να έχει σταματήσει τρεις δεκαετίες πριν. Οι οδηγοί των φορτηγών που μεταφέρουν τα εμπορεύματα προσπαθούν από μακριά να συνεννοηθούν, προκειμένου να αποφύγουν το μποτιλιάρισμα στα τυφλά στενά με τη διαλυμένη άσφαλτο. Με το ζόρι χωράει ένα φορτηγό και ένας μετανάστης που σπρώχνει μέσα στη ζέστη του καλοκαιριού ένα αυτοσχέδιο μεταλλικό καρότσι ύψους δύο μέτρων, φορτωμένο με χαρτόκουτα που μάζεψε από τα σκουπίδια για να βγάλει το μεροκάματό του. Μια «πίσω αυλή» στην καρδιά της πρωτεύουσας, μόλις τρία χιλιόμετρα από την πλατεία Συντάγματος.

Η εκκένωση

Μετά από απόφαση του δήμου Αθηναίων στον οποίο ανήκει το οικόπεδο, η ανοιχτή δομή φιλοξενίας πρόκειται να κλείσει. Η αρχή αναμένεται να γίνει στις 30 Ιουνίου και σύμφωνα με τον σχεδιασμό ο χώρος θα έχει αδειάσει μέσα στους επόμενους μήνες.

Ο Ελαιώνας ήταν η πρώτη μεγάλη δομή φιλοξενίας που άνοιξε το 2015 κατά τη διάρκεια των μεγάλων προσφυγικών ρευμάτων και λειτούργησε ως πρότυπο για όλες τις άλλες δομές της επικράτειας. Ήδη από τον περασμένο Δεκέμβρη, οπότε και στα κοντέινερ του καμπ ζούσαν περίπου 2.000 μετανάστες και πρόσφυγες, ο αριθμός έχει σταδιακά μειωθεί στους 1.200 ανθρώπους. Η σύνθεση του πληθυσμού του έχει συγκεκριμένες ιδιαιτερότητες για μια σειρά από λόγους. Κατά βάση φιλοξενεί οικογένειες με παιδιά διαφόρων εθνικοτήτων -κυρίως γαλλόφωνων- έχει όμως και το μεγαλύτερο ίσως ποσοστό μη καταγεγραμμένων φιλοξενούμενων.

Ανάμεσα στους αιτούντες άσυλο, ένας μεγάλος αριθμός των ωφελούμενων είναι και αναγνωρισμένοι πρόσφυγες που δεν λαμβάνουν πλέον καμία οικονομική βοήθεια ή σίτιση αλλά και άνθρωποι των οποίων η αίτηση ασύλου έχει απορριφθεί σε δεύτερο βαθμό και επίσης δεν έχουν δικαιώματα στήριξης από το κράτος. Αδυνατώντας να αποκτήσουν εισόδημα ικανό να τους εξασφαλίσει διαμέρισμα για να μείνουν, οι μόνες επιλογές που έχουν είναι είτε οι κρατικές δομές είτε η αστεγία.

Άλλωστε η ένταξη μεταναστών και προσφύγων και η διασύνδεσή τους με την κοινωνία και την οικονομία δεν έχει προχωρήσει τα τελευταία χρόνια. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός πως η αρμόδια υπουργός, Σοφία Βούλτεψη, στην οποία έχει ανατεθεί το χαρτοφυλάκιο, επί της θητείας της δεν έχει δεχτεί καν να συναντήσει τις οργανώσεις που για χρόνια δραστηριοποιούνται στο πεδίο, σε νησιά και ηπειρωτική χώρα, υιοθετώντας στις δημόσιες τοποθετήσεις της μια επιθετική ρητορική απέναντί τους. Ακόμη και σχετικό αίτημα της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες αρνήθηκε η υπουργός, όταν κατά τη διάρκεια συνάντησής τους, οι άνθρωποι της Ύπατης, της ζήτησαν να δεχτεί να μιλήσει με τις οργανώσεις που έχουν καθημερινή επαφή με τους αιτούντες άσυλο στη χώρα.

Ο σχεδιασμός και οι ενστάσεις

Μπροστά στο ενδεχόμενο μετανάστες και πρόσφυγες να βρεθούν ξαφνικά άστεγοι στους δρόμους της Αθήνας -ειδικά με τις εκλογές να πλησιάζουν όλο και περισσότερο- το υπουργείο Μετανάστευσης που έχει αναλάβει την εκκένωση της δομής έχει αποφασίσει να τους κατανείμει σε άλλες περιφερειακές δομές, όπως εκείνη του Σχιστού, της Μαλακάσας, των Οινοφύτων και αλλού.

Ο δήμος Αθηναίων, αρχικά είχε ζητήσει η εκκένωση να γίνει τον περασμένο Δεκέμβρη, όμως υπήρξαν έντονες αντιδράσεις σε αυτό το ενδεχόμενο από φορείς και οργανώσεις. Οι αντιδράσεις δεν πήγαζαν ποτέ από αντιρρήσεις στο ενδεχόμενο κλεισίματος της δομής του Ελαιώνα, αφού όπως υπογραμμίζουν είναι και δική τους άποψη πως δεν μπορεί να υπάρξει ουσιαστική ένταξη μέσα από τη λογική των καμπ φιλοξενίας. Τόνιζαν όμως πως η μεταφορά των διαμενόντων θα έπρεπε να γίνει με σχέδιο και σίγουρα μετά το τέλος της σχολικής χρονιάς, καθώς τα εκατοντάδες παιδιά που ζουν στη δομή θα αναγκαζόντουσαν να αλλάξουν περιβάλλον ενώ θα ήταν σε εξέλιξη τα μαθήματα. Σήμερα ο σχεδιασμός που αφορά την εκπαίδευση των ανηλίκων έχει προχωρήσει, ωστόσο υπάρχουν και μια σειρά από ζητήματα που πρέπει να λυθούν -όπως η ιατρική περίθαλψη κ.α.

Από το υπουργείο Μετανάστευσης μεταφέρθηκε στο Magazine πως «όλα γίνονται σε συνεννόηση με τις αρχές τοπικής αυτοδιοίκησης στα σημεία που θα γίνει η μεταφορά, ώστε να προχωρήσει και η περαιτέρω ένταξή τους στις τοπικές κοινωνίες». Στον αντίποδα, άνθρωποι που έχουν ασχοληθεί από διάφορα πόστα με το μεταναστευτικό, εκφράζουν τους ενδοιασμούς τους και τον φόβο τους πως «ο Ελαιώνας θα κλείσει, όπως είναι σωστό να κλείνουν τα καμπ, αλλά οι μηδαμινές μέχρι σήμερα κινήσεις προς μια ουσιαστική πολιτική ένταξης από πλευράς κυβέρνησης, θα διατηρήσει τις σημερινές συνθήκες γκετοποίησης. Απλώς σε άλλα κοντέινερ».

Από τις αρχές της εβδομάδας έξω από τις πύλες του κέντρου φιλοξενίας έχουν γίνει τρεις διαμαρτυρίες με πανό που γράφουν «Δεν αφήνουμε το σπίτι μας». Στις κινητοποιήσεις συμμετείχαν περίπου 100 από τους 1.200 διαμένοντες στη δομή. Οι υπόλοιποι, όπως διαπίστωσε το Magazine που βρέθηκε τις προηγούμενες ημέρες στα κοντέινερ που ζουν μετανάστες και πρόσφυγες, είτε δεν είναι αρνητικοί στο ενδεχόμενο μετακίνησης, είτε έχουν κάποιους ενδοιασμούς που περιμένουν να διαλυθούν, είτε δεν έχουν καν ενημερωθεί ότι αυτό πρόκειται να γίνει άμεσα. Αρκετοί από τους διαμένοντες, σε ερώτηση που τους έγινε δεν γνώριζαν ότι τις επόμενες ημέρες θα πρέπει να φύγουν από τον χώρο. Άλλοι εξέφραζαν ανησυχία για την πορεία των αιτήσεων ασύλου τους, καθώς φοβούνται μήπως η μετακίνησή τους μακριά από την Αθήνα θα οδηγήσει τις υποθέσεις τους στα αζήτητα. Σημειώνεται πως η δομή του Ελαιώνα είναι η μοναδική που βρίσκεται σε αστικό περιβάλλον με άμεση διασύνδεση με την πρωτεύουσα.

Κατάληψη από το μεσημέρι της Παρασκευής

Την Παρασκευή το μεσημέρι, έγινε κατάληψη των κοντέινερ της διοίκησης και των εργαζομένων, με τους υπαλλήλους να αναγκάζονται να αποχωρήσουν από τη δομή. Η κατάληψη διαρκεί μέχρι και σήμερα, Κυριακή, χωρίς ωστόσο να υπάρχει ένταση.

Μετά την κατάληψη, πηγές του υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου διαμήνυαν πως η εκκένωση θα πραγματοποιηθεί σύμφωνα με τον αρχικό προγραμματισμό, «παρά τις παραβατικές συμπεριφορές που έχουν λάβει χώρα τις τελευταίες ημέρες». Συμπλήρωναν ακόμη πως «η μεταφορά διαμενόντων πραγματοποιείται κατόπιν έγγραφης δήλωσης βούλησης ή συναίνεσης. Ο τερματισμός λειτουργίας της δομής εντός του 2022 παραμένει προτεραιότητα του Υπουργείου Μετανάστευσης».

Αξίζει να σημειωθεί ότι η δομή, τους τελευταίους μήνες έχει περάσει σε ένα ιδιότυπο καθεστώς, αφού ο δήμος Αθηναίων στις αρχές του 2022 αποφάσισε να συνεχίσει να δραστηριοποιείται μόνο στις ψυχοκοινωνικές υπηρεσίες, αποχωρώντας από τη διαχείριση των τεχνικών και υποστηρικτικών υπηρεσιών -σε συνέχεια της πρόθεσής του να γίνει η εκκένωση- οι οποίες πέρασαν στο υπουργείο Μετανάστευσης και άρα στον Διεθνή Οργανισμό Μετανάστευσης (ΔΟΜ).

Κρίσιμες οι επόμενες ημέρες

Με τα δεδομένα που υπάρχουν αυτή τη στιγμή, η εβδομάδα που έρχεται θα είναι κρίσιμη για το πώς θα προχωρήσει το σχέδιο της εκκένωσης. Άπαντες ελπίζουν να μην υπάρξει μια νέα Μόρια, αυτή τη φορά στο κέντρο της Αθήνας, την ώρα που η έλλειψη αποτελεσματικής ενταξιακής πολιτικής αλλά και η ελλιπής ενημέρωση των διαμενόντων για τον σχεδιασμό, δημιουργεί κινδύνους για την επικείμενη εκκένωση.