Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΠΡΩΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΡΓΑΤΙΚΗΣ ΠΡΩΤΟΜΑΓΙΑΣ

Είναι παράδοξο αλλά η πρώτη απεργία στον σημερινό ελλαδικό χώρο παρακινημένη από το πνεύμα της εξέγερσης του Σικάγο, έγινε στη Δράμα όταν ακόμη ήταν σε οθωμανικά χέρια, το 1888. Πρωτοστάτησαν οι καπνεργάτες και οι τσιγαράδες (οι εργάτες που κατασκεύαζαν τα χειροποίητα τσιγάρα) με κύριο αίτημά τους, όχι την καθιέρωση του οκταώρου, αλλά του δεκαώρου, καθώς τότε δούλευαν 12 με 13 ώρες τη μέρα και μάλλον οι οκτώ ώρες θα φαίνονταν ως μία πολύ τολμηρή και εκτός πραγματικότητας διεκδίκηση.

Ήδη από το 1884, οι καπνεργάτες (Έλληνες, Οθωμανοί και Εβραίοι στην πλειοψηφία τους) είχαν αρχίσει να οργανώνονται λόγω των πολύ δύσκολων συνθηκών που επικρατούσαν, κερδίζοντας τη συμπάθεια και των άλλων επαγγελματιών, καθώς γνώριζαν ότι αν έχαναν εκείνοι την αγοραστική τους δύναμη, θα ζημιώνονταν όλοι.

Στην Αθήνα τώρα, δύο χρόνια μετά, την Πρωτομαγιά του 1890 ο Σταύρος Καλλέργης, ένας απ’ τους πρωτοπόρους του σοσιαλιστικού κινήματος στην Ελλάδα, θα οργανώσει μια συγκέντρωση συμβολικού εορτασμού στις στήλες του Ολυμπίου Διός, μεταξύ λίγων φίλων και ομοϊδεατών. Την ίδια μέρα θα ανακοινώσει την ίδρυση του “Κεντρικού Σοσιαλιστικού Συλλόγου” και την έκδοση της εφημερίδας “ΣΟΣΙΑΛΙΣΤΗΣ”, η οποία και θα αρχίσει τον επόμενο μήνα να εκδίδεται ως αρχικά δίμηνο φύλλο.

Ακριβώς έναν χρόνο μετά, πάλι ο Καλλέργης, μαζί με δώδεκα ακόμα Σοσιαλιστές θα μεταβεί στο ιστορικό φωτογραφείο του Σούτσου και θα φωτογραφηθεί μαζί με τους συντρόφους του, ως ένδειξη συμβολικής συμμετοχής στην Παγκόσμια Ημέρα των Εργατών.

Την Πρωτομαγιά του 1892, 30 σοσιαλιστές με επικεφαλής και πάλι τον ίδιο θα πραγματοποιήσουν συγκέντρωση μπροστά απ’ το Καλλιμάρμαρο, προετοιμάζοντας το έδαφος για τον επόμενο χρόνο, για τη μέρα που θα περνούσε στην ιστορία ως η πρώτη μαζική συγκέντρωση της Εργατικής Πρωτομαγιάς στην Ελλάδα.

Η πρώτη ελληνική Πρωτομαγιά

“Στας δύο Μαΐου, ημέρα Κυριακήν, 5μ.μ. εις το Αρχαίον Στάδιον όπισθεν του Ζαππείου, εις την γέφυραν όπου είναι τα Αγγλικά μνημεία με κυπαρίσσια: Όλοι οι Σοσιαλισταί και οι υπό μισθόν πάσχοντες θα συναθροισθώσι διά να υπογράψωσι Ψήφισμα προς την Βουλήν των Ελλήνων…”.

Το παραπάνω κάλεσμα θα δημοσιευτεί στον “Σοσιαλιστή” και σχεδόν δύο χιλιάδες άνθρωποι θα “απαντήσουν” θετικά. Θα γίνει την Κυριακή 2 Μαΐου και όχι την 1η Μαΐου, προς διευκόλυνση των εργαζομένων, καθώς το Σάββατο δεν ήταν ακόμη ημέρα αργίας.

Την Πρωτομαγιά του 1893, μέλη του Κεντρικού Σοσιαλιστικού Συλλόγου, αλλά και “μέγα πλήθος εκ των πασχουσών εργατικών τάξεων των ευρισκομένων υπό τον ζυγόν του μισθού…” όπως θα γράψει ο “ΣΟΣΙΑΛΙΣΤΗΣ” στο επόμενο φύλλο του, θα δώσουν το παρόν, φορώντας κόκκινες κονκάρδες “επί της κομβιοδόχης των”.

Άλλες αστικές εφημερίδες πάντως της εποχής θα κάνουν λόγο για διακόσια άτομα και όχι δύο χιλιάδες.

Ο Καλλέργης, θα εκφωνήσει λόγο, αναπτύσσοντας τους στόχους της ομάδας του. Στη συνέχεια θα μοιράσει ψήφισμα, ζητώντας τις υπογραφές των συγκεντρωμένων, προκειμένου να το καταθέσει στη Βουλή. Μεταξύ άλλων, το ψήφισμα ανέφερε:

‘Διαμαρτυρόμεθα κατά του σημερινού πλουτοκρατικού αθλίου συστήματος και ζητούμεν την επί του παρόντος βελτίωσιν της θέσεως των εργατών και μισθωτών και την διάδοσιν των σοσιαλιστικών αρχών, με σκοπόν την κατάργησιν του κληρονομικού δικαιώματος και της ιδιοκτησίας των μέσων παραγωγής διά νομίμων και ειρηνικών μέσων, εάν δε ταύτα αποδειχθώσιν ανεπαρκή τότε διά παντός μέσου να διαδώσωμεν, να επιβάλλωμεν και να εφαρμόσωμεν τας ιδέας μας’.

Στο ίδιο ψήφισμα συμπεριλαμβάνονται και τα αιτήματά τους:

“1. Την Κυριακή να κλείωσι τα καταστήματα και τα εργοστάσια καθ’ όλην την ημέραν και οι πολίται να αναπαύονται.

2. Οι εργάται και οι μισθωτοί να εργάζονται 8 ώρες την ημέραν.

3. Να απονέμεται σύνταξις εις τους εκ της εργασίας παθόντας και καταστάντας ανικάνους, προς συντήρησιν εαυτών και της οικογενείας των.

4. Να καταργηθώσιν αι θανατικαί εκτελέσεις.

5. Να καταργηθεί η διά χρέη προσωπική κράτησις”

Εκείνη την ημέρα, 500 άνθρωποι θα υπογράψουν το ψήφισμα, όμως ο αριθμός θα αυξηθεί στις δύο χιλιάδες καθώς ο Καλλέργης θα καθυστερήσει επτά μήνες να το μεταφέρει στη Βουλή και όλο αυτό το διάστημα, εργάτες θα συνεχίζουν να δίνουν τις υπογραφές τους.

Στις 2 Δεκεμβρίου του 1893 τα μέλη του Δ.Σ του Συλλόγου με επικεφαλής τον Καλλέργη θα μεταβούν στην Παλαιά Βουλή και θα επιδώσουν στον πρόεδρο της Βουλής το ψήφισμα. Ο Καλλέργης θα καθίσει στο θεωρείο των δημοσιογράφων, περιμένοντας να διαβαστούν τα αιτήματά τους από τον πρόεδρο. Όμως θα απογοητευτεί, ο πρόεδρος θα το προσπεράσει.

Ο Καλλέργης θα σηκωθεί όρθιος και θα αρχίσει να φωνάζει δυνατά το περιεχόμενο του ψηφίσματος. Αστυνομικοί θα επέμβουν και θα τον βγάλουν έξω απ’ την αίθουσα, με τον ίδιο να φωνάζει “Ζήτω ο Σοσιαλισμός”.

Θα ξυλοκοπηθεί και θα συλληφθεί. Θα δικαστεί σε 12 ημέρες φυλάκιση, τις οποίες θα τις περάσει στην Παλιά Στρατώνα στο Μοναστηράκι.

Συλλήψεις και προσωρινό τέλος

Η Πρωτομαγιά του 1894 θα είναι ακόμα πιο μαζική, εξαιτίας και αυτών των γεγονότων που προκάλεσαν μεγάλο ενδιαφέρον στους κατοίκους της μικρής ακόμα πρωτεύουσας για την επέτειο. Υπολογίζεται ότι περίπου 6.000 συγκεντρώθηκαν στο στάδιο, κυρίως οπαδοί του Καλλέργη αλλά και του Πλάτωνα Δρακούλη, έτερου πρωτοπόρου σοσιαλιστή. Ανάμεσά τους υπήρξε και μια μικρή μερίδα αναρχικών.

Αυτή θα ήταν κι η τελευταία Εργατική Πρωτομαγιά του 19ου αιώνα, καθώς σιγά σιγά οι διώξεις εναντίον των σοσιαλιστών είχαν αρχίσει να εντείνονται. Οι δέκα που θα συλληφθούν τις επόμενες μέρες της Πρωτομαγιά του 1894 θα είναι μόνο η αρχή.

Θα έπρεπε να περιμένουμε μέχρι το 1912 για να συγκεντρωθεί ξανά κόσμος προς τιμήν των νεκρών του Σικάγου και των διαχρονικών αιτημάτων τους.