Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΜΑΧΑΙΡΙΟΥ ΩΣ ΔΟΛΟΦΟΝΙΚΟ ΟΠΛΟ – ΤΙ ΘΕΩΡΕΙΤΑΙ OVERKILL ΣΤΙΣ ΜΕΡΕΣ ΜΑΣ

Άβυσσος η ψυχή του ανθρώπου και όσα αναζητά σε μηχανές αναζήτησης. Όπως προσπαθούσα να βρω στις πόσες μαχαιριές παύει να ισχύει το ‘εν βρασμώ ψυχικής ορμής’, ανακάλυψα ότι στο Νο1 των προτιμήσεων του αγγλόφωνου λαού του Google, σε φράσεις που αρχίζουν με το ‘πόσες μαχαιριές‘, είναι το “πόσες χρειάζονται για να σκοτώσεις κάποιον“.

Η δεύτερη πιο δημοφιλής -σχετική- ερώτηση ήταν το “πόσες μαχαιριές χρειάζονται για να σκοτώσεις καρχαρία, ενώ είσαι σε βάρκα”, ενώ ψηλά ψηλά ήταν το “πόσων μαχαιριών μπορεί να επιβιώσει κάποιος”, μαζί με το “πόσες μαχαιριές θεωρούνται υπερβολή”.

Δεν ξέρω αν ξέρεις αλλά υπάρχει ο όρος overkill -και χρωστά σε συγκεκριμένους λόγους την ύπαρξη του.

Τα χτυπήματα με αιχμηρά αντικείμενα συναντώνται περισσότερο στα ηλικιακά γκρουπ 15-19 και 20-24 χρόνων, στη Βόρειο και τη Δυτική Ευρώπη. Στη Μεγάλη Βρετανία κάθε χρόνο προκύπτουν κατά μέσο όρο 14.000 εγκλήματα με μαχαίρι (knife crimes). Το 2018 έγινε το ρεκόρ των 40.147 σχετικών περιστατικών.

Πώς προέκυψε αυτό το φαινόμενο;

Ο συγγραφέας του βιβλίου “Knife Crime: The Law of the Blade”, John McShane είχε επισημάνει ότι “τελείωσε η εποχή που η απάντηση σε μια αντιπαράθεση ήταν λεκτική ή ακόμα και σωματικά βίαιη. Προτιμάται το γρήγορο, άστοργο σπρώξιμο μιας λεπίδας από άνθρωπο που στερείται συμπόνιας ή ηθικής και σκέφτεται μόνο τον εαυτό του και αδιαφορεί για το χάος που προκαλεί”.

Στην αναζήτηση στο Google, ξεχωριστό ενδιαφέρον παρουσίασε και το “σε ποιο σημείο η αυτοάμυνα παύει να είναι αυτοάμυνα -σε μαχαιριές”. H απάντηση -του νομοθέτη- είναι “κάθε φορά που ένας επιτιθέμενος σταματήσει να σας επιτίθεται σωματικά ή δεν φαίνεται πλέον να έχει τη θέληση ή την ικανότητα να κάνει πράξη τη ρητή απειλή του/της ότι θα σας επιτεθεί άμεσα”.

Δηλαδή, εάν κάποιος που πυροβολεί κατεβάσει το όπλο ή αν κάποιος που απειλεί με μαχαίρι, το πετάξει μακριά.

Για τις άλλες ερωτήσεις, λυπάμαι αλλά δεν θα δώσω απαντήσεις, για λόγους που έχουν να κάνουν με τη δικαιοσύνη και το δικαίωμα μου να ζω ως ελεύθερη.

Μια φορά, θα ήθελα να ξέρεις πως το μαχαίρωμα ήταν ο τρόπος που έχασαν τη ζωή τους το 22% των 97.183 θυμάτων ανθρωποκτονιών που κατεγράφησαν το 2017, σύμφωνα με το United Nations Office of Drugs and Crime.

Στην Ευρώπη το 40% των ανθρωποκτονιών αφορούσαν μαχαίρι και το 20% όπλο, αναλογία που ήταν αντίστροφη στη Βόρειο Αμερική -όπου βρίσκουν πιο εύκολα όπλα.

Κατά το PPSS Group (παγκόσμιο ηγέτη στην κατασκευή υψηλής απόδοσης ρούχων προστασίας του σώματος και μέσων θωράκισης του), άλλος λόγος για την έξαρση είναι

1. τα σοβαρά θέματα ψυχικής υγείας (όπως αποκαλύπτουν διαγνώσεις που γίνονται μετά τα συμβάντα),
2. τα streams των εκατομμυρίων στα videos με επιθέσεις που αναρτώνται, στην ανάγκη της αίσθησης του ανήκειν που νιώθουν όσοι γίνονται μέλη συμμοριών και άρα κουβαλούν μαχαίρι και ενίοτε το χρησιμοποιούν και
3. στη θρησκεία και τον πολιτικό εξτρεμισμό -που κάνει κάποιους να πιστεύουν πως το να κάνουν κακό σε άλλους είναι ο τρόπος που θα ζήσουν την ολοκλήρωση τους και θα φτάσουν στον υπέρτατο στόχο τους.
4. Ένα θύμα μαχαιρώματος μπορεί να πεθάνει από αιμορραγία, μέσα σε πέντε λεπτά. Getty Images/iStockphoto

   
   

Όσο υπάρχουν άνθρωποι, υπάρχουν μαχαιρώματα

Αιχμηρό αντικείμενο στοίχισε τη ζωή αρκετών διακεκριμένων ιστορικών προσώπων, με χαρακτηριστικά παραδείγματα αυτό του Ιουλίου Καίσαρα και εκείνο του Καλιγούλα. Στη δε, Ιαπωνία υπάρχει ιστορική πρακτική σκόπιμων μαχαιρωμάτων σε περιπτώσεις αυτοκτονίας. Είναι το seppuku που προφανώς και ξέρεις ως hara-kiri (αυτό σημαίνει ‘κόψιμο της κοιλιάς’ αφού συνήθως εκεί κατέληγε το χτύπημα).

Η ελαστικότητα του ανθρώπινου δέρματος είναι ο τρόπος που διαθέτει για να αμύνεται. Μετά το χτύπημα με λεπτό αντικείμενο, το δέρμα ‘κλείνει’ γύρω από το αντικείμενο και το αυτό κάνει, όταν απομακρύνεται το αντικείμενο -κίνηση που μπορεί να παγιδεύσει λίγο αίμα μέσα στο σώμα. Συνήθως οι θάνατοι από μαχαιρώματα, προκαλούνται από σοκ, σοβαρή απώλεια αίματος, απώλεια λειτουργίας ζωτικού οργάνου (πχ καρδιά ή πνεύμονας) ή λοίμωξη.

Ένα θύμα μαχαιρώματος μπορεί να πεθάνει από αιμορραγία, μέσα σε πέντε λεπτά.

Τι θεωρείται overkill

Ο όρος ‘υπερβολή’ στα χτυπήματα που φέρει ο θύτης υπάρχει γιατί υπάρχουν λόγοι. Ορίζεται ως εξής: “συχνά θεωρείται προϊόν έκφρασης εκτεταμένης επιθετικότητας -και σε αυτήν την περίπτωση συνήθως οι επιτιθέμενοι χρησιμοποιούν ένα όπλο” σε περιπτώσεις ανθρωποκτονιών στις ΗΠΑ, όπου έχουν γίνει οι σχετικές έρευνες.

Σε αυτήν του 2019 αναφέρθηκαν ως όριο πριν το overkill

• τα τρία τραύματα από πυροβολισμό,
• οι 17 πληγές από αιχμηρό αντικείμενο και
• τα 6 τραύματα αμβλείας δύναμης -μη διεισδυτικά (πχ προκύπτουν σε συγκρούσεις οδικής κυκλοφορίας, κατά τη διάρκεια αθλημάτων ή πτώσης ή από χτυπήματα).

Για την ιστορία, στην ίδια μελέτη αναφέρθηκε πως “η χρήση όπλου που βρέθηκε στον τόπο του εγκλήματος, υποδηλώνει ότι η πράξη ήταν παρορμητική και απρογραμμάτιστη (έκφραση εκτεταμένης επιθετικότητας). Η μεταφορά του όπλου υποδηλώνει ότι το άτομο περίμενε μια αντιπαράθεση ή έχει βιώσει προηγούμενες βίαιες συγκρούσεις”.

Τονίστηκε και ότι “η χρήση χειροκίνητων όπλων ή αμβλείας δύναμης αντιπροσωπεύει μια αντιδραστική, μη προγραμματισμένη ανθρωποκτονία, η οποία έχει συσχετιστεί με πιο έντονες πρωτογενείς σχέσεις. Τα αιχμηρά αντικείμενα μπορεί να συνεπάγονται περισσότερη προσωπική βία, με αποτέλεσμα μεγαλύτερο αριθμό υπερβολικών τραυμάτων”.

Το όπλο είναι το πιο δημοφιλές όπλο στις ανθρωποκτονίες στις ΗΠΑ (φευ), με τα αιχμηρά αντικείμενα να ‘πιάνουν’ το Νο2. “Συχνά παρατηρούνται πολλαπλά μαχαιρώματα, λόγω της έκφρασης της συγκίνησης ενός δράστη -που είναι πιο συχνή σε περιπτώσεις που σχετίζονται με τα φύλα (σεξουαλική ζωή, ζήλια, παραφιλία κλπ). Αυτά τα μαχαιρώματα μπορούν να παρατηρηθούν και σε διάφορες άλλες σχέσεις. Μπορεί και να οδηγήσουν σε μεγαλύτερο αριθμό τραυμάτων, καθώς θεωρείται πιο προσωπική μέθοδος”.

Tι υπάρχει πίσω από το overkill

Υπάρχουν υποθέσεις, στις οποίες ο θύτης έφερε περισσότερες από 100 μαχαιριές στο θύμα του (114 ήταν αυτές ενός 14χρονου σε μια cheerleader του σχολείου του πριν ένα χρόνο) και η υπερβολή αυτή έγινε αντικείμενο μελέτης.

Όπως έγινε αντικείμενο μελέτης, έφηβος στην Αυστραλία που σκότωσε άγνωστο με μαχαίρι, γιατί ήταν κάτι που είχε σκεφτεί, είχε ονειρευτεί και του προκαλούσε ενθουσιασμό. Είπε χαρακτηριστικά ότι “ένιωθα την ίδια έκρηξη αδρεναλίνης με τις επισκέψεις μου σε θεματικά πάρκα. Πάντα ήθελα να το κάνει. Είχα σκεφτεί να σκοτώσω με όπλο, αλλά δεν ήθελα να είναι τόσο γρήγορη η διαδικασία”. Πρόσθεσε και πως “είχα βίαιες, σαδιστικές, δολοφονικές φαντασιώσεις, να μαχαιρώνω άνδρες και να τους βλέπω να ξεψυχούν, με τη φρίκη ‘ζωγραφισμένη’ στα μάτια όσων ήταν μπροστά”.

Τα δυνατά συναισθήματα της φαντασίωσης, η προσμονή και η αδρεναλίνη γίνονται κακός συνδυασμός και συχνά η ρίζα εντοπίζεται σε ψυχικές ασθένειες που κάνουν την εμφάνιση τους, την στιγμή της πράξης. Υπάρχουν βέβαια, κάποιοι που έχουν πει πως μαχαίρωσαν κάποιον γιατί τους άρεσε.

Πότε ακυρώνεται στην Ελλάδα ο ‘βρασμός ψυχικής ορμής’

Το Μagazine ζήτησε από τον ποινικολόγο Παναγιώτη Στ. Μπαλακτάρη να εξηγήσει τι θεωρεί ο ελληνικός νόμος ως ‘βρασμό ψυχικής ορμής’. Όπως λέει “ως βρασμός ψυχικής ορμής ορίζεται η αιφνίδια υπερδιέγερση του συναισθήματος ενός ανθρώπου. Είναι, δηλαδή, η απότομη και κατακόρυφη εκτίναξη του θυμικού.

Ο βρασμός πρέπει να διαπιστωθεί ότι συνέτρεχε και κατά την απόφαση διάπραξης του εγκλήματος, αλλά και κατά την τέλεσή του.

Αιτίες του βρασμού ψυχικής ορμής είναι πολλές και όλες συνυφασμένες με την ανθρώπινη φύση. Σταχυολογώ: θυμός, οργή, θλίψη, πάθος, ζήλια, φθόνος, έρωτας, είναι ικανά να προκαλέσουν την απευκταία απότομη υπερδιέγερση, η οποία ―υπό προϋποθέσεις― δύναται να καταλήξει σε ειδεχθή εγκλήματα.

Αυτή η υπερδιέγερση συνήθως οφείλεται σε κάποια πράξη που προηγήθηκε κατά του προσώπου που επικαλείται τη συνδρομή του βρασμού ―και εστρέφετο εναντίον εκείνου ή κάποιου οικείου του”.

Σε ό,τι αφορά τον αριθμό των μαχαιριών σε ανθρωποκτονίες “το ζήτημα της ύπαρξης ή μη βρασμού ψυχικής ορμής σε αυτές τις περιπτώσεις, έχει απασχολήσει επιστημονικά και τη θεωρία του ποινικού δικαίου και τη νομολογία.

Δεν ισχύει κάποιος γενικός κανόνας που να συσχετίζει αριθμό μαχαιριών και βρασμό ψυχικής ορμής.

Για παράδειγμα, στην υπόθεση Κοεμτζή («Παραγγελιά», 1973), ο δράστης Νικόλαος Κοεμτζής με ευάριθμες μαχαιριές σε διαφορετικά άτομα, καταδικάστηκε για ανθρωποκτονία με πρόθεση, ενώ ο ίδιος ισχυριζόταν ότι “είχε θολώσει το μυαλό του”, δηλαδή ότι βίωσε βρασμό ψυχικής ορμής. Τα δικαστήρια δεν του το αναγνώρισαν.

Ίδια ποινική μεταχείριση επιφύλαξαν τα δικαστήρια και στον δράστη μιας άλλης ανθρωποκτονίας με τέσσερις μαχαιριές. Παρότι ζήτησε να αναγνωριστεί ότι εγκλημάτησε ευρισκόμενος σε βρασμό ψυχικής ορμής, τα δικαστήρια αποφάσισαν ότι δεν είχε φτάσει σε αυτό το σημείο και τέλεσε το έγκλημα ευρισκόμενος σε ήρεμη ψυχική κατάσταση (ΑΠ 219/2002).

Από την άλλη, και για ανθρωποκτονία, η οποία διαπράχθηκε πριν λίγα χρόνια με πάρα πολλές μαχαιριές ―παρά κάτι εξήντα-, τα δικαστήρια έκριναν ότι ο δράστης την τέλεσε σε ήρεμη ψυχική κατάσταση και όχι σε βρασμό ψυχικής ορμής”.

Τι έχουν να πουν οι ψυχολόγοι

Η αιφνίδια ψυχική υπερένταση και υπερδιέγερση που είναι το βασικό χαρακτηριστικό του βρασμού είναι η ‘αψιθυμία’ των ψυχολόγων. Που δεν έχει σχέση με το θυμό.

Η αψιθυμία που τη λες και ευερεθιστότητα (σίγουρα έχεις χαρακτηρίσει κάποιον ως οξύθυμο) περιγράφεται ως γνώρισμα/χαρακτηριστικό. Είναι μια διάσταση της προσωπικότητας που χαρακτηρίζεται από την τάση να είναι κάποιος θυμωμένος και αντιδραστικός σε ελαφρές προκλήσεις και διαφωνίες (Caprara et al., 1985).

Σύμφωνα με μελέτη που δημοσιεύτηκε το 2016, είναι μια συναισθηματική διαδικασία που χαρακτηρίζεται από την τάση να βιώνουν αρνητικές συναισθηματικές καταστάσεις, όπως θυμό, ενόχληση και απογοήτευση, που μπορεί να εκφράζονται ή να μην εκφράζονται εξωτερικά.

Από το 1985 ο όρος συμπεριλήφθηκε στο Index Medicus, προκειμένου να είναι ξεκάθαρη η έννοια στην κλινική έρευνα νευροεπιστημόνων. Δημιουργήθηκαν και διάφορες κλίμακες, που δίνουν έμφαση στην επίδραση του θυμού, την ταχεία πρόκληση θυμού, την αδυναμία ελέγχου του θυμού και την αυξημένη αντιδραστική επιθετικότητα.

Ο θυμός είναι συναισθηματική κατάσταση. Συνήθως συνδέεται με εχθρικές σκέψεις, φυσιολογική διέγερση και δυσπροσαρμοστικές συμπεριφορές. Αναπτύσσεται συνήθως ως απάντηση στις ανεπιθύμητες ενέργειες ενός άλλου ατόμου που θεωρείται ότι είναι ασεβές, υποτιμητικό, απειλητικό ή σας παραμελεί. Μπορεί να γίνει και θετικό συναίσθημα, όταν γίνεται ο τρόπος να εκφράσουμε τα αρνητικά συναισθήματα ή μας παρακινεί να βρούμε λύσεις.

Έχει τρεις τύπους (που βοηθούν στη διαμόρφωση του τρόπου που αντιδρούμε, σε ό,τι μας θυμώνει). Δηλαδή, πρόκειται για συμπεριφορές. Είναι α) παθητική επιθετικότητα (ποιος να τσακώνεται τώρα;), β) ανοιχτή επιθετικότητα (δεν κρατώ τίποτα μέσα μου, τσακώνομαι, ειρωνεύομαι, κριτικάρω και φωνάζω) και γ) δυναμική επιθετικότητα (χρησιμοποιώ τις λέξεις και ακούω τι έχει να μου πει η άλλη πλευρά, προκειμένου να λυθεί το όποιο πρόβλημα).

Και τα δυο μπορεί να προκύψουν ως απάντηση, σε σειρά από προκλήσεις (απειλές, λεκτικές προσβολές, απογοήτευση). Στα υγιή άτομα “ο βαθμός απογοήτευσης είναι ανάλογος με το βαθμό προσδοκίας για ανταμοιβή).

Επιστροφή στην αψιθυμία, με τους επιστήμονες να εξηγούν πως είναι φυσιολογική συνθήκη που “οι περισσότεροι άνθρωποι βιώνουν τουλάχιστον περιστασιακά, κατά τη διάρκεια της ζωής τους. Μπορεί να προκληθεί από σειρά καθημερινών ταλαιπωριών -όπως έναν κακό ύπνο, σε συνδυασμό με την κίνηση στους δρόμους και μιας διαφωνίας με αγαπημένο πρόσωπο.

Τα υψηλά επίπεδα ευερεθιστότητας μπορεί να είναι ενδεικτικά μιας υποκείμενης ιατρικής ή ψυχιατρικής διαταραχής.

Η χρόνια σοβαρή αψιθυμία είναι συχνή στην παιδική ηλικία και προβλέπει αυτοκτονία, κοινωνική αναπηρία και καταθλιπτικές και αγχώδεις διαταραχές στην ενήλικη ζωή. Ανεξάρτητα από την αιτία, η χρόνια αυξημένη ευερεθιστότητα και τα συχνά επεισόδια, μπορούν να προκαλέσουν διαπροσωπικές συγκρούσεις και να μειώσουν τη συνολική ποιότητα ζωής του ανθρώπου που την έχει -και των γύρω του”.