Η MADONNA ΘΑ ΚΑΝΕΙ Ο,ΤΙ ΓΟΥΣΤΑΡΕΙ. ΓΙΑΤΙ ΜΠΟΡΕΙ!

Ζούσαμε (όσοι ζούσαμε τότε) στο 1982 όταν ένα ξανθό κορίτσι, με συμπαθητική φωνή έκανε το ντεμπούτο της, με την κυκλοφορία του πρώτου της single (Everybody).

Δεν είχε καν βρει τα άλλα τραγούδια του άλμπουμ που τελικά παρουσίασε ένα χρόνο αργότερα. Είχε για τίτλο το όνομα της.

Madonna.

Δυο χρόνια μετά η Madonna Louise Ciccone ήταν γνωστή σε όλον τον πλανήτη. Την κάλεσαν στα πρώτα MTV Video Music Awards της ιστορίας, για να ερμηνεύσει το Like a Virgin. Ενώ ήταν στην σκηνή, όλος ο κόσμος είδε τα οπίσθια της.

Mετά το αποκαλυπτικό ενδυματολογικό ‘ατύχημα’ η ομάδα που δούλευε για εκείνη την ενημέρωσε πως κάπου εκεί τελειώνει η καριέρα της. Ότι δεν θα βρει δουλειά ποτέ, πουθενά.

Σαράντα ένα χρόνια αργότερα, συνεχίζει να είναι ‘σχετική’ και να προκαλεί, αφυπνίζοντας συνειδήσεις και αμφισβητώντας κατεστημένα.

Η τελευταία τέτοια στιγμή ήταν κατά την εμφάνιση της στα Grammys 2023.

Aνέβηκε στην σκηνή για να παρουσιάσει τους Kim Petras και Sam Smith.

Το πρώτο πράγμα που είπε στο κοινό ήταν “είστε έτοιμοι για λίγη διαμάχη;”.

Συνέχισε με το “ας κάνουμε λίγο θόρυβο. Κοντεύετε να κοιμηθείτε όλοι εδώ πέρα” .

Σιγά μην δεν προκαλούσε, όπως περνούσε στο θέμα της.

“Ιδού τι έμαθα έπειτα από τέσσερις δεκαετίες στη μουσική.

Αν σας αποκαλούν σοκαριστικό, σκανδαλώδη, ενοχλητικό, προβληματικό, προκλητικό ή επικίνδυνο, σίγουρα έχετε κάτι ιδιαίτερο.

Εδώ κάνετε θόρυβο (απευθύνεται στον κόσμο που χειροκροτεί).

Βρίσκομαι εδώ για να ευχαριστήσω όλους τους επαναστάτες εκεί έξω, που χάραξαν νέο μονοπάτι και δέχθηκαν τις συνέπειες για αυτό.

Όλοι οι ταραχοποιοί εκεί έξω πρέπει να ξέρετε ότι το ατρόμητο σας δεν έχει περάσει απαρατήρητο. Έχετε κάνει αισθητή την παρουσία σας, η φωνή σας έχει ακουστεί και -πάνω από όλα- σας έχουν αναγνωρίσει και εκτιμήσει.

Μου δίνει τεράστια ευχαρίστηση να παρουσιάσω δυο απίστευτα ταλαντούχους καλλιτέχνες, που ξεπρόβαλλαν του θορύβου, των αμφιβολιών, των κριτικών και έγιναν κάτι όμορφα ανίερο”.

(Παρεμπιπτόντως, η πρώτη trans που εμφανίστηκε στην σκηνή του θεσμού, Kim Petras και ο Sam Smith ερμήνευσαν το τραγούδι τους που έχει τίτλο Unholy).

Mάντεψε σε τι στάθηκε ο περισσότερος κόσμος που είδε και άκουσε την -64χρονη- Madonna αυτό το βράδυ.

Στο πρόσωπο της.

Που ναι, έχει παραμορφωθεί, συγκριτικά με το πώς ήταν στο πικ της καριέρας της.

Γεγονός που το λες εύλογο.

Όπως εύλογο είναι να κάνει ό,τι γουστάρει με τον εαυτό της.

Άλλωστε είναι η αδιαμφισβήτητη βασίλισσα της pop, μια γυναίκα που άλλαξε την παγκόσμια βιομηχανία της μουσικής, επανεφευρίσκοντας τον εαυτό της και προτάσσοντας ζητήματα που άλλοι προτιμούσαν να κάνουν πως δεν βλέπουν.

Προκαλούσε πάντα κύματα οργής, αλλά δεν την ένοιαζε.

Κάτι που ακόμα δεν έχει αλλάξει. Όπως δεν έχει αλλάξει η συνήθεια που έχει να μην αφήνει άλλους να μιλούν για εκείνη.

Γενικά, δεν θα έλεγες πως ίδρωσε ποτέ το αυτί της από όσα της ‘χρεώνουν’ εδώ και 40 χρόνια. Είχε τις δικές της προτεραιότητες να ασχοληθεί. Δεν είχε χρόνο για όσα ‘καθρέφτιζαν’ άλλοι πάνω της.

Έτσι, πριν λίγες ημέρες έκανε για μια ακόμη φορά έκανε τον πανικό της, λίγο πριν ξεκινήσει την τουρνέ για τον εορτασμό των 40 χρόνων καριέρας. Όπως είπε, γύρισε την κλεψύδρα το έτος της κυκλοφορίας του πρώτου της άλμπουμ -όχι με την κυκλοφορία του πρώτου single.

Η βασίλισσα της pop και της επανεφεύρεσης

Δεδομένα έχει το δικό της κεφάλαιο στην ιστορία της μουσικής εδώ και χρόνια, με τη διαδρομή της να ‘γεμίζει’ αμφισβήτηση από τα πρώτα βήματα. Το πρώτο ‘ανάθεμα’ ήταν πως δεν είχε φωνητικές ικανότητες.

(Για την ιστορία, το 2018 το Rolling Stone έγραψε πως “η Madonna είναι η τραγουδίστρια με την πιο σημαντική γυναικεία φωνή, στην ιστορία της σύγχρονης μουσικής.”)

Ακολούθησαν πολλά άλλα, πριν πάρει την κατάσταση στα χέρια της και ορίσει εκείνη το ‘περιεχόμενο’ -και τις αντιδράσεις.

Το κοινωνικο-πολιτισμικό αντίκτυπο που είχε η Madonna στον κόσμο -μέσω των ηχογραφήσεων, της συμπεριφοράς της, των ρούχων και του τρόπου ζωής– έχει μελετηθεί από κοινωνιολόγους, ιστορικούς και άλλους κοινωνικούς επιστήμονες.

Έγινε αντικείμενο μελέτης σε σχολές επιχειρήσεων και μάρκετινγκ, ενώ οικονομολόγοι, έμποροι και επιχειρηματίες έκαναν αναλύσεις ή ειδικά μαθήματα επί των λόγων της συνεχιζόμενης επιτυχίας της και των ‘στρατηγικών’ της.

Κρίθηκε ως αδύνατη η ερμηνεία του ‘φαινομένου’ χωρίς την ανάλυση των μεθόδων της -με καθηγητές από κορυφαία πανεπιστήμια να της ζητούν να τους βοηθήσει.

Έχει αναφερθεί πως είναι αυτή που “έφερε την επανάσταση στον τρόπο με τον οποίο η μουσική παρουσιάζεται, παραδίδεται στις μάζες, αγοράζεται, συσκευάζεται, κατεβάζεται και ακόμη και μεταδίδεται ταυτόχρονα, σε πλατφόρμες αιχμής”.

Το έργο και η persona της έγιναν ακαδημαϊκό αντικείμενο, ως προς το πώς επεκτάθηκε σε ένα τεράστιο εύρος θεωρητικών θεμάτων, από το φεμινισμό έως τις queer studies.

Έχει αναφερθεί και έχει επιδράσει στις τέχνες, τη λογοτεχνία, τον κινηματογράφο, τη μουσική και την επιστήμη.

Επιστήμονες έχουν συμφωνήσει πως πρόκειται για μείζονος σημασίας ιστορική φιγούρα. Ένα culture icon, “η γυναίκα καλλιτέχνης, με τη μεγαλύτερη επιρροή στην ιστορία” που άνοιξε το δρόμο και για άλλες γυναίκες και άλλαξε τη μουσική σκηνή για όλες.

Μεγαλούργησε σε εποχή που “ήταν πολύ σπάνιο για γυναίκες καλλιτέχνες να είναι οι κυρίαρχες της μοίρας τους: άφηναν τους άνδρες μάνατζερ, παραγωγούς και ατζέντηδες να παίρνουν τις περισσότερες αποφάσεις που τις αφορούσαν. Κάτι που δεν έκανε η Madonna”.

Το Billboard είχε γράψει χαρακτηριστικά ότι “η ιστορία της pop μουσικής μπορεί ουσιαστικά να χωριστεί σε δύο εποχές: πριν τη Madonna και μετά τη Madonna”.

Στα των πωλήσεων, παραμένει η γυναίκα με τις περισσότερες της ιστορίας.

Η γυναίκα που θεωρείται η πρωτοπόρος και αυτή που έκανε δημοφιλές το είδος του dance-pop και εκείνη που σύστησε την ευρωπαϊκή ηλεκτρονική μουσική στη mainstream αμερικανική σκηνή με το Vogue (για πρώτη φορά χρησιμοποιήθηκε Korg M1).

(το κραταιό το 1990, MTV της είχε ζητήσει να αφαιρέσει τα πλάνα στα οποία φαίνεται το στήθος της, μέσα από τη δαντελένια μπλούζα της. Η δυναμική της ήταν τέτοια που απάντησε ‘όχι’ και τελείωσαν όλα εκεί. Το ασπρόμαυρο art-deco δημιούργημα του David Fincher προτάθηκε για 9 βραβεία MTV και το τραγούδι έγινε το 8ο Νο1 της Madonna στο Billboard Hot 100).

Όπως έγραψαν οι Νew York Times “έχει επανεφεύρει τον εαυτό της, ξανά και ξανά, από την άφιξή της στη σκηνή των clubs της Νέας Υόρκης με φθηνά μπουστάκια, δαντελένια γάντια χωρίς δάχτυλα και σταυρούς, μέχρι της εισόδου της στην οικογένεια του Χόλιγουντ με την εμφάνιση της ως Marilyn Monroe στο “Material Girl”.

Υπήρχε η ανδρόγυνη Madonna, η κυρίαρχη Madonna, η hippie kabbalah Madonna, η designer-chic Madonna, η ρετρό ντίσκο Madonna και η Madonna ως Madge, όταν μεγάλωνε την οικογένειά της στην αγγλική ύπαιθρο.

Και φυσικά κανένα ρούχο δεν θα μπορούσε να μείνει πιο αξέχαστο από το πώς τη γέννησε η μητέρα της στο βιβλίο με τίτλο Sex και περιεχόμενο σειρά με προκλητικές, σεξουαλικές ερωτικές φωτογραφίες που ανέλαβε να τραβήξει ο Steven Meisel”.

Εξέλιξε την πόλωση σε τέχνη

Στα χρόνια που γινόταν μύθος, έγινε στόχος κοινωνικών και πολιτισμικών οργανώσεων και θεσμών. Της επιτέθηκαν οικογενειακές οργανώσεις, τρομοκράτες, θρησκευτικές ομάδες (στις αρχές του 2010 το ισλαμικό κράτος απαγόρευσε έστω να ακούγεται το όνομα της) και φεμινίστριες που την κατηγορούσαν για συνεργό της ομαλοποίησης της πορνείας στην ανδρική κουλτούρα.

Ένα από τα πιο κραυγαλέα προσωνύμια που της ‘κόλλησαν’ ήταν αυτό της σύγχρονης Μέδουσας. Δεν ήταν λίγοι αυτοί που επέμεναν πως η Madonna αποκατέστησε την εικόνα της Πόρνης της Βαβυλώνας.

Την είχαν περιγράψει και ως “την πιο διεστραμμένη σεξουαλικά γυναίκα του 20ου αιώνα”.

Οι αντιφάσεις ήταν εκ των κυριότερων χαρακτηριστικών της ύπαρξης της στο χώρο της showbiz και εκτός αυτού, στο βαθμό που έγιναν σχετικές ακαδημαϊκές μελέτες. Κατέληξαν στο ότι οι πολωμένες απόψεις και η καταδίκη της ήταν θέσεις ασάφειας και ανοιχτής στάσης.

Παρεμπιπτόντως, ό,τι και αν άκουγε, δεν έκανε πίσω. Τουναντίον, σκεφτόταν κάτι πιο πονηρό, κάτι πιο ανατρεπτικό, κάτι που θα εξυπηρετούσε το πέρασμα της στο επόμενο επίπεδο της διαδρομής που είχε επιλέξει.

Όλα ξεκίνησαν με το Papa Don’t Preach

Δεν ήταν η πρώτη επιτυχία της. Ήταν όμως, το πρώτο music video

που ξεσήκωσε θύελλα αντιδράσεων. Το 1986 τόλμησε να παρουσιάσει την ιστορία μιας εγκύου έφηβης, οικογένειας εργατικής τάξης να λέει στον πατέρα της πως αποφάσισε να κρατήσει το μωρό της.

Έφτασε στην κορυφή του Billboard Hot 1000.

Η Planned Parenthood (οικογενειακή οργάνωση) απαίτησε το μποϊκοτάζ, επιμένοντας πως το single προωθεί την εγκυμοσύνη των εφήβων.

Δεκατρία χρόνια μετά, η Madonna δήλωσε πως “ό,τι κάνω ακόμα θεωρείται αμφιλεγόμενο, χωρίς να καταλαβαίνω το λόγο”.

Πριν ‘καθίσει’ η σκόνη από την οργή των οικογενειαρχών για το Papa Don’t Preach, ήλθε το νέο χτύπημα με το Open Your Heart.

Το music video κρίθηκε ως σεξουαλικά προκλητικό. Η πρωταγωνίστρια υποδύθηκε μια ‘εξωτική’ χορεύτρια που έκανε την εμφάνιση σε peep show -με έναν μικρό αγόρι να προσπαθεί να ‘κλέψει’ ματιές από τα παρασκήνια.

Θεωρήθηκε ως φόρος τιμής σε μερικά αστέρια της Χρυσής Εποχής του Χόλιγουντ, όπως η Marlene Dietrich και η Liza Minnelli.

Οι κριτικοί έγραψαν πως παρουσίασε το γυναικείο φύλο ως το κυρίαρχο και αποδυνάμωσε το ανδρικό βλέμμα. Κατακρίθηκε για την παρουσία ενός παιδιού, σε sex club.

Ό,τι και αν είχε ακούσει δεν ήταν τίποτα μπροστά στα όσα της έσουραν μετά το Like A Prayer, το 1989.

Kατάφερε να ενώσει τη θρησκευτική δεξιά και την πολιτιστική αριστερά, ενώ καταδικάστηκε και από το Βατικανό, με οικογενειακές και θρησκευτικές ομάδες να διαδηλώνουν ώστε να μην προβάλλεται το βίντεο.

Πώς τα έκανε όλα αυτά;

Εμφανιζόταν σε μια εκκλησία με καθολικά σύμβολα, να χορεύει μπροστά σε φλεγόμενους σταυρούς -παρουσία της Ku Klux Klan- και να ονειρεύεται πως φιλάει έναν μαύρο Ιησού, όπως προσπαθούσε να γλιτώσει από τους λευκούς άνδρες που ήθελαν να τη δολοφονήσουν.

Της πρόσαψαν πως εμφανιζόταν ως λευκή σωτήρας. Διευκρινίστηκε και για όσους δεν ήθελαν να καταλάβουν, πως το όραμα της ιδίας και της σκηνοθέτιδας Mary Lambert ασχολήθηκαν με τις καταπιεστικές κοινωνικές δομές που δεν έχουν εξαφανιστεί στο μεσοδιάστημα.

Ιδού τι είπε το 2021.

Ήθελα να ανατρέψω την ιδέα ότι μια ομάδα μίσους μπορεί να πάρει ένα ιερό σύμβολο για πολλούς ανθρώπους, όπως είναι ο σταυρός και να τον οικειοποιηθεί με τρόπο που ενσταλάζει τον τρόμο και το φόβο και προωθεί το φυλετικό μίσος.

“Δεν θυμάμαι κάποιον να υπερασπίστηκε το περιεχόμενο, εκτός του γενικού κοινού”.

Το επόμενο νοκ ντάουν στο κατεστημένο έγινε με το Justify My Love, το 1990.

Αυτήν τη φορά το γυμνό ήταν ξεκάθαρο, όπως και η σεξουαλικότητα, με τη Madonna να εμφανίζεται να περπατάει σε διάδρομο ξενοδοχείου, ταλαιπωρημένη και κουρασμένη από τη δουλειά, πριν γοητευτεί από ένα μυστηριώδες ζευγάρι και κάνουν σεξ.

Το music video που είχε εικόνες σαδομαζοχισμού, ηδονοβλεψίας και αμφιφυλοφιλίας, ήταν φόρος τιμής στην ταινία Bay of Angels (1962).

Απαγορεύτηκε από το MTV και άλλα διεθνή δίκτυα -για το ξεκάθαρο σεξουαλικό περιεχόμενο-, με την Madonna να επικρίνει το κανάλι και την κοινωνία για το υποκριτικό ‘αγκάλιασμα’ της βίας και την υποβάθμιση των γυναικών, λογοκρίνοντας εικόνες σεξ μεταξύ συναινούντων ενηλίκων.

Κυκλοφόρησε το τραγούδι σε VHS και έγινε το πρώτο “video single” με πωλήσεις 250.000 αντιτύπων. Έγινε και Νο1 στο Billboard Hot 100.

Η Daily Review είχε γράψει πως “η Madonna ξεκινά μια φάση της καριέρας της που ταλαντεύεται μεταξύ της κυνικής αυτοεκμετάλλευσης και της θαρραλέας αυτοέκφρασης”.

Από πολλά μέσα τονίστηκε η ικανότητα της να μεταμορφώνεται και να προκαλεί.

Συνέχισε να δημιουργεί σεξουαλικό περιεχόμενο, πριν κάνει ένα διάλειμμα (παντρευτεί, κάνει το δεύτερο παιδί της και σπίτι στην αγγλική ύπαιθρο) και επιστρέψει το 2001 με το What It Feels Like for a Girl.

Αυτήν τη φορά κατηγορήθηκε για πρωτοφανή εξύμνηση της ακραίας βίας και της κακοποίησης. Ο τότε σύζυγος της, Guy Ritchie είχε αναλάβει τη σκηνοθεσία σεναρίου που παρουσίαζε τη Madonna σε ένα μηδενιστικό εγκληματικό ξεφάντωμα, στο Λος Άντζελες.

Σπάει αυτοκίνητα, ληστεύει ανθρώπους και πέφτει με το αυτοκίνητο της σε έναν τηλεφωνικό θάλαμο.

Στο μυαλό της ήταν ξεκάθαρη παρουσίαση των δυο μέτρων και δυο σταθμών που υπάρχουν για τους άνδρες και τις γυναίκες, σε ό,τι αφορά τα κοινωνικά πρότυπα.

Η προβολή του music video απαγορεύτηκε από το MTV νωρίτερα από τις 21.00. Κυκλοφόρησε και σε DVD που έγινε αυτό με τις περισσότερες εβδομαδιαίες πωλήσεις, στο πρώτο επταήμερο της κυκλοφορίας του.

To 2003 στο ένατο studio album της υπήρχε ένα τραγούδι με τίτλο American Life. Για αυτό το music video δοκίμασε μια άλλη προσέγγιση στον όρο ‘πρόκληση’.

Όπως είπε αργότερα “δεν θέλω να συνεχίσω να λέω τα ίδια πράγματα, να τραγουδώ για τα ίδια θέματα” κι έτσι στο ρυθμό της ραπ έγινε η πιο πολιτικοποιημένη και συγκρουσιακή έκδοση του εαυτού της. Αμφισβήτησε την ‘ελαφρότητα’ της σύγχρονης ζωής, το Αμερικανικό Όνειρο επί της προεδρίας του George W. Bush -στον οποίον ρίχνει χειροβομβίδα στο φινάλε.

Ο πόλεμος στη Μέση Ανατολή ήταν μέσα σε αυτό που παρουσίασε, εν τούτοις κριτικοί επισήμαναν πως “για πρώτη φορά λογοκρίνει τον εαυτό της και επιλέγει από φόβο διαφορετική δημιουργική οδό”.

Προφανώς και αποκλείστηκε από πολλά δίκτυα η προβολή του, εν τούτοις έγινε το πρώτο τραγούδι της ιστορίας που μπήκε στα charts, βάσει μόνο των πωλήσεων στο διαδίκτυο.

(έχεις μετρήσει τις πρωτιές ή να τις ξαναπώ;)

Το 2017 η Madonna μετακόμισε στη Λισαβόνα, για να βρει την καλύτερη ποδοσφαιρική ακαδημία στον γιο της David, ο οποίος τότε ήθελε να γίνει επαγγελματίας ποδοσφαιριστής. Στον ελεύθερο χρόνο της, συναντούσε καλλιτέχνες και τους καλούσε σε ‘living room sessions”, όπου ο καθένας ασχολείτο με την τέχνη του και τελικά, έβγαινε ένα κοινό αποτέλεσμα.

Τότε αποφάσισε να δημιουργήσει ένα ακόμα άλμπουμ. Ήταν το Madame X που κυκλοφόρησε το 2019. Το masterpiece της ήταν τo God Control.

Αυτήν τη φορά, δεν το έκανε εικόνα σε music video, αλλά σε έκδοση ταινίας μικρού μήκους που προφανώς και προκάλεσε αντιδράσεις.

Τα οκτώ λεπτά της ξεκινούν με ανησυχητικές εικόνες πτωμάτων που κείτονται σε μια πίστα, ξεκάθαρη παραπομπή στους πυροβολισμούς στο gay club Orlando Pulse το 2016, όταν σκοτώθηκαν 49 άνθρωποι.

Το βίντεο αντιπαραθέτει σκηνές από γλεντζέδες που ζουν την καλύτερη ζωή τους σε club, με την καταστροφή που προκάλεσε ένας μοναχικός σκοπευτής, τελειώνοντας με την έκκληση προς όσους παρακολουθούν να ‘ξυπνήσουν’ και να απαιτήσουν τον έλεγχο των όπλων.

Eάν δεν έγινε σαφές έως εδώ, η Madonna όσο θα ζει, θα έχει θέληση να επιβιώσει και δεν θα επιτρέψει σε κανέναν να την ‘νικήσει’. Όποιος κι αν είναι, από όπου και αν προέρχεται.

Στα όσα έχει κάνει στο πρόσωπο της, το άρθρο των New York Times καταλήγει ως εξής:

“Είναι δυνατόν η Madonna να έχει ‘τυλφωθεί’ τόσο από τη φήμη και τον πλούτο της που έχει χάσει την ικανότητα να βλέπει τον εαυτό της αντικειμενικά, όπως ο Michael Jackson που ήθελε μια όλο και πιο λεπτή μύτη; Ναι, αλλά όποιες και αν είναι οι προθέσεις της, η σούπερ σταρ μας έχει κάνει να μιλάμε για το πόσο υποκειμενική είναι η καλή εμφάνιση και πόσο διαβρωτικός μπορεί να γίνει ο ηλικιακός ρατσισμός

Αν ήθελε να κάνει μια δήλωση ή απλώς να δείχνει νεότερη (ή καλύτερα ανανεωμένη) δεν έχει σημασία. Αν η ομορφιά είναι κατασκεύασμα, η Madonna δημιούργησε και παρουσίασε τον σκελετό του”.