Η ΜΕΓΑΛΗ ΑΛΛΑΓΗ ΠΟΥ ΦΕΡΝΟΥΝ ΟΙ ΝΕΟΙ ΣΤΗΝ ΤΕΚΝΟΘΕΣΙΑ ΣΤΗ ΛΟΑΤΚΙ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ

“Η επιλογή των θεμάτων βασίστηκε στην πρόθεσή μας να αναδείξουμε εκείνα τα στοιχεία που συμβάλλουν στην κοινωνική αποδοχή της διαφορετικότητας, του σεξουαλικού προσανατολισμού και της ταυτότητας φύλου. Επιπλέον, σκεφτήκαμε ότι για να πετύχουμε κάτι τέτοιο, θα πρέπει να πιάσουμε το νήμα από την αρχή, δηλαδή από την παιδική ηλικία, αφιερώνοντας μέρος του υλικού μας και στην εκπαιδευτική διάσταση του θέματος. Κι αυτό επειδή σε αυτή την ηλικία αρχίζουν να διαμορφώνονται συνειδήσεις, ικανές να καταρρίψουν στη συνέχεια στερεότυπα και αναχρονιστικές αντιλήψεις που υπάρχουν στην κοινωνία. “

Αυτό λέει στο Magazine η Αγγελική Κ. Καραγεώργου με αφορμή την επιμέλεια που είχε στις Όψεις του Eteron για το Pride. Άλλωστε πια ο Ιούνιος είναι πια ο μήνας που η παρουσία του Pride τον χαρακτηρίζει. Όχι μόνο σαν παρέλαση αλλά και σαν μια περίοδος που αναλογιζόμαστε την ισότητα που υπάρχει στην ελληνική κοινωνία και όχι μόνο.

“Ταυτόχρονα”, συμπληρώνει η Αγγελική Κ. Καραγεώργου, “θελήσαμε να ανοίξουμε περαιτέρω το θέμα και να αναδείξουμε την επιτακτική ανάγκη για εξασφάλιση ίσων δικαιωμάτων στην εργασία, τη στέγαση, την προσωπική ελευθερία, την γονεϊκότητα. Με στόχο την ορατότητα, την ενδυνάμωση και μια ζωή χωρίς διακρίσεις για όλα τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα απευθυνθήκαμε σε οργανώσεις που εργάζονται στο πεδίο ή συσπειρώνουν ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα, ακτιβιστές και ακτιβίστριες. Έτσι, στις Όψεις Pride μπορείτε, μεταξύ άλλων, να διαβάσετε και να δείτε από το βίντεο «Περήφανα Εμείς: Μια συζήτηση για τις τρανς ζωές» με την σκηνοθέτρια–ακτιβίστρια Πάολα Ρεβενιώτη και τη συγγραφέα–ηθοποιό Ερωφίλη Κόκκαλη έως και αναλύσεις για τη σύνδεση αστεγίας – ΛΟΑΤΚΙ+ ταυτοτήτων, τις αναπαραστάσεις των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων στα ελληνικά ΜΜΕ και την ανάγκη νομικής κατοχύρωσης του πολιτικού γάμου και της τεκνοθεσίας για ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα.”

Ελληνική κοινωνία και ΛΟΑΤΚΙ κοινότητα. Με αφορμή την έρευνα που κάνατε στο Eteron, αλλά και με αφορμή το φετινό Pride, θα μπορούσαμε να πούμε ότι τα πράγματα είναι κάπως καλύτερα; Δηλαδή, πριν από λίγα χρόνια δε θα διαβάζαμε για μια ελληνική οικογένεια με δύο μπαμπάδες;
Πράγματι υπάρχει αλλαγή κλίματος στην ελληνική κοινωνία και εδώ, θα έλεγα, πως τον τόνο δίνει η νέα γενιά. Οι νέοι άνθρωποι είναι πολύ πιο ευαισθητοποιημένοι και ενημερωμένοι για τα ΛΟΑΤΚΙ+ ζητήματα και δικαιώματα. Τους απασχολούν ιδιαίτερα οι έμφυλες ανισότητες και, όπως προκύπτει από την μεγάλη ποσοτική έρευνα που πραγματοποίησε το Eteron στο πλαίσιο του project για την Οικονομική Δικαιοσύνη, στη μεγάλη τους πλειοψηφία (70%) θέλουν να επιτραπεί η τεκνοθεσία στα ΛΟΑΤΚΙ+ ζευγάρια. Αυτή η γενιά συμπαρασύρει με τη στάση και τον συμπεριληπτικό της λόγο και τα μεγαλύτερα ηλικιακά άτομα. Συμβάλλει, όπως και οι ακτιβιστικές οργανώσεις, στην ανατροπή στερεοτύπων, στην αλλαγή ματιάς και σκοπιάς. Επηρεάζει σε κάποιο βαθμό και την ατζέντα κομμάτων και ΜΜΕ.

Επομένως ναι, χάρη στη διαμόρφωση αυτού του νέου τοπίου, σήμερα διαβάζουμε για οικογένειες με δύο μπαμπάδες ή δύο μαμάδες, ενώ πριν από δεκαπέντε χρόνια κάτι τέτοιο θα ήταν σχεδόν αδύνατο. Η κοινωνία προχωράει, ενημερώνεται και αλλάζει με τρόπο περισσότερο ανθρωποκεντρικό. Ωστόσο, υπάρχει ακόμα μεγάλη απόσταση που πρέπει να διανυθεί και, εδώ, το μπαλάκι βρίσκεται στο γήπεδο της Πολιτείας που καλείται να δώσει άμεσα λύσεις σε μια σειρά από ζητήματα που χρονίζουν αδικαιολόγητα καθώς και να εξασφαλίσει ίσα δικαιώματα για όλες και όλους τους πολίτες της. Ας μην ξεχνάμε, για παράδειγμα, ότι κατά την τελευταία περιοδική επισκόπηση (UPR) του ΟΗΕ, η Ελλάδα έλαβε συστάσεις για ψήφιση και εφαρμογή νόμων που αναγνωρίζουν τους γάμους ομόφυλων ζευγαριών και τη δυνατότητα υιοθεσίας παιδιών. Αντίστοιχη σύσταση για ενίσχυση των ΛΟΑΤΚΙ+ δικαιωμάτων έγινε και από την πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής προς τις χώρες που δεν έχουν ακόμα συμμορφωθεί. Και η Ελλάδα παραμένει, δυστυχώς, μία από αυτές.

Πράγματι, υπάρχουν πολλά πράγματα ακόμα να γίνουν. Ποια είναι τα βασικά αιτήματα που εκφράζονται από την ΛΟΑΤΚΙ κοινότητα αυτή τη στιγμή;
Το δικαίωμα στον γάμο, την τεκνοθεσία και την ιατρικά υποβοηθούμενη αναπαραγωγή είναι χρόνια αιτήματα της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας – ενδεχομένως και τα πιο γνωστά – και θα πρέπει να γίνουν άμεσα αποδεκτά προκειμένου να μην υπάρχουν «πολίτες δύο ταχυτήτων», όπως πολύ σωστά επισημαίνει ο ηθοποιός Μιχάλης Οικονόμου στη συνέντευξή του στο Eteron.

Ωστόσο δεν είναι μόνο αυτά, διότι ο γάμος και η δημιουργία οικογένειας είναι μία από τις ψηφίδες στη ζωή ενός ατόμου. Υπάρχουν και άλλες διεκδικήσεις, εξίσου σημαντικές και κρίσιμες, που αφορούν μια σειρά από ζητήματα, όπως είναι η ισότητα στην εκπαίδευση, την εργασία και την καθημερινή ζωή, δηλαδή η εξάλειψη των διακρίσεων λόγω του σεξουαλικού προσανατολισμού ή της ταυτότητας φύλου ενός ατόμου. Η Πάολα και η Ερωφίλη στη βιντεο-συζήτηση που πραγματοποίησαν για το Eteron, φωτίζουν πτυχές του ζητήματος και περιγράφουν το μεγάλο κενό που υπάρχει στην εξασφάλιση στοιχειωδών ΛΟΑΤΚΙ+ δικαιωμάτων. Ένα παράδειγμα; Το υψηλό κόστος που απαιτείται να καταβάλει ένα τρανς άτομο προκειμένου να προχωρήσει στη δικαστική διαδικασία που αφορά την αλλαγή των εγγράφων του, στο πλαίσιο της νομικής αναγνώρισης της ταυτότητας φύλου.

Παράλληλα υπάρχουν διεκδικήσεις, εξίσου χρόνιες και ανεκπλήρωτες, που σχετίζονται με προστατευτικές πολιτικές στο θέμα της στέγασης, όπως για παράδειγμα για άστεγα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα, με κυρίαρχο αίτημα τη δημιουργία ξενώνων φιλοξενίας. Όπως επισημαίνουν στο άρθρο τους η Νάνσυ Παπαθανασίου και ο Θεοδόσης Γκελτής από το Orlando LGBT+, αυτό σημαίνει ότι η Πολιτεία θα πρέπει να αναγνωρίσει τις ιδιαίτερες προκλήσεις που αντιμετωπίζουν τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα και να αντιμετωπίσει τη συστημική ομο/αμφί/τρανσφοβία που εντοπίζεται τόσο στις υπηρεσίες Υγείας και Ψυχικής Υγείας, όσο και στο σύνολο του δημόσιου τομέα.

Εντοπίζουμε πια ότι πρέπει η “δουλειά” της ενημέρωσης να γίνει στα πρώτα βήματα κοινωνικης συμπεριφοράς του ατόμου, δηλαδή στο σχολείο και κατ’ επέκτασιν στην οικογένεια; Από την έρευνα του ETERON σε τι κατάσταση διαπιστώνουμε ότι βρισκόμαστε σε αυτές τις δύο κολώνες της ελληνικής κοινωνίας;
Τόσο οι ειδικοί, όσο και η σχετική βιβλιογραφία, κάνουν ξεκάθαρο ότι τα θεμέλια χτίζονται κατά τα πρώτα βήματα της κοινωνικής συμπεριφοράς του ατόμου. Όπως επισημαίνουμε και στο εισαγωγικό μας κείμενο, η αποδοχή και η αγάπη προς τη διαφορετικότητα είναι θέμα Παιδείας που θα πρέπει να ξεκινά από μικρή ηλικία και μάλιστα να περιλαμβάνει διαδικασίες στήριξης και ενδυνάμωσης προς όλα τα παιδιά, πόσο μάλλον για τα ΛΟΑΤΚΙ+ παιδιά και τα παιδιά από ΛΟΑΤΚΙ+ οικογένειες που βρίσκονται σε μεγαλύτερη ευαλωτότητα.

Από την έρευνα του Colour Youth για το σχολικό κλίμα προκύπτει ότι περισσότερα από οκτώ στα δέκα παιδιά (84,9%) ακούν στο σχολείο τη λέξη «γκέι» με αρνητική χροιά, ενώ ανησυχητικός είναι ο τρόπος που οι εκπαιδευτικοί συμπεριφέρονται σε ΛΟΑΤΚΙ+ παιδιά ή διαχειρίζονται λεκτικές επιθέσεις σε βάρος τους.

Το παράδοξο είναι ότι παρόλη τη γνώση που κατέχουμε σήμερα, η κατάσταση στα ελληνικά σχολεία παραμένει απογοητευτική – αν και υπάρχουν ορισμένα, φωτεινά, παραδείγματα στην πρόσφατη ειδησεογραφία που δείχνουν τον δυναμικό τρόπο που η μαθητική κοινότητα εκφράζει την αλληλεγγύη της, υποστηρίζει και υπερασπίζεται ΛΟΑΤΚΙ+ παιδιά και δικαιώματα. Από την έρευνα του Colour Youth για το σχολικό κλίμα προκύπτει ότι περισσότερα από οκτώ στα δέκα παιδιά (84,9%) ακούν στο σχολείο τη λέξη «γκέι» με αρνητική χροιά, ενώ ανησυχητικός είναι ο τρόπος που οι εκπαιδευτικοί συμπεριφέρονται σε ΛΟΑΤΚΙ+ παιδιά ή διαχειρίζονται λεκτικές επιθέσεις σε βάρος τους. Είναι ενδεικτικό ότι περισσότερα από τα μισά παιδιά (58,1%) έχουν ακούσει ομοφοβικά σχόλια από καθηγητές ή καθηγήτριες, ενώ μία στις τρεις φορές προκύπτει ότι – αν και ήταν παρόντες ή παρούσες – δεν παρενέβησαν για να αποτρέψουν επιθέσεις από παιδί σε παιδί.

Τα ευρήματα της εν λόγω έρευνας φανερώνουν δηλαδή, ότι το σχολείο δεν αποτελεί ασφαλές περιβάλλον για ένα παιδί ώστε να εκφράσει ανοιχτά την ετερότητα του, ούτε να συζητήσει για τη σεξουαλικότητα, τη σεξουαλική υγεία, την ταυτότητα και την έκφραση φύλου. Κι αυτό είναι κάτι που πρέπει να αλλάξει άμεσα – και μπορεί να αλλάξει – μέσα από την παροχή μιας ολοκληρωμένης σεξουαλικής αγωγής που θα είναι συμπεριληπτική. Διαφορετικά, όπως επισημαίνει η Μαργαρίτα Γερούκη σε άρθρο της στις Όψεις Pride, η αδυναμία να προσφέρουμε συμπεριληπτική σεξουαλική εκπαίδευση και να προστατεύσουμε τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα από παρενόχληση, στιγματισμό και βία θα φανερώνει την ουσιαστική μας αδυναμία να ζήσουμε σε μια κοινωνία που χωράει όλους τους ανθρώπους της.

Άλλωστε η ολοκληρωμένη σεξουαλική εκπαίδευση είναι απαραίτητη στα σχολεία, όχι μόνο για τα ΛΟΑΤΚΙ+ παιδιά, αλλά για όλα τα παιδιά. Μάλιστα, όσο παραμένει απούσα, τόσο οι επιπτώσεις της θα αποτυπώνονται στους αρνητικούς δείκτες σεξουαλικής υγείας του πληθυσμού, αλλά και στις υποθέσεις σεξουαλικής κακοποίησης και έμφυλης βίας.

Πόσα προβλήματα θα λύσει η θέσπιση πολιτικού γάμου για ομόφυλα ζευγάρια;
Η νομική κατοχύρωση του πολιτικού γάμου κατοχυρώνει ισονομία. Αν ένα δικαίωμα παρέχεται σε ένα κομμάτι του πληθυσμού, πρέπει να παρέχεται σε όλα. Διαφορετικά, συνιστά αρνητική διάκριση. Ωστόσο, το δικαίωμα στον πολιτικό γάμο για τα ομόφυλα ζευγάρια, θα πρέπει να συνοδεύεται από το δικαίωμα για τεκνοθεσία. Πρόκειται για μια δυνατότητα που δεν παρέχεται στο σύμφωνο συμβίωσης για τα ομόφυλα ζευγάρια – ούτε και για τα ετερόφυλα – και πρέπει να διορθωθεί προκειμένου να δοθούν πραγματικά ίσα δικαιώματα προς όλα τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα.

Επιπλέον, το δικαίωμα στην τεκνοθεσία θα λύσει μια σειρά από ζητήματα που αφορούν καθημερινές και κρίσιμες ανάγκες των οικογενειών ομόφυλων ζευγαριών. Η πιο σημαντική εξ αυτών είναι η αναγνώριση του/της γονέα που προς το παρόν παραμένει «αόρατος/η», αφού δεν αναγνωρίζεται από το κράτος. Με τις υπάρχουσες συνθήκες, οι «αόρατοι/ες» γονείς, όπως και τα παιδιά των ομόφυλων ζευγαριών, είναι εκτεθειμένοι στις απρόβλεπτες καταστάσεις της ζωής. Για παράδειγμα, αν ο ένας/ η μία γονέας που έχει υιοθετήσει το παιδί ή που είναι το βιολογικό του παιδί πεθάνει, η επιμέλεια δεν θα δοθεί στον άλλο/η γονέα αλλά στον πρώτο συγγενή εξ αίματος. Η ζωή ενός παιδιού λοιπόν, μπορεί να αλλάξει από τη μία στιγμή στην άλλη και αντί να μεγαλώνει με τον/την δεύτερο/η γονέα, να μεγαλώσει με τη γιαγιά και τον παππού ή σε κάποιο ίδρυμα.

Όσον αφορά την τεκνοθεσία για ομόφυλα ζευγάρια, ακούγεται πολύ το αν είναι έτοιμη ή όχι η ελληνική κοινωνία. Αλήθεια τι σημαίνει αυτό το έτοιμη η “ελληνική κοινωνία” και τι χρειάζεται για να συμβεί αυτό;
Η επίκληση στην ετοιμότητα της ελληνικής κοινωνίας χρησιμοποιείται διαχρονικά από πολιτικά κόμματα και πρόσωπα προκειμένου να δικαιολογήσει τις ολιγωρίες που, με ευθύνη της Πολιτείας, καταγράφονται σε κρίσιμα ζητήματα. «Η ελληνική κοινωνία δεν είναι ακόμα έτοιμη για κάτι…» είναι μια φράση που, ως επί το πλείστον, ισοδυναμεί με το «δεν είμαστε έτοιμοι να αναλάβουμε το πολιτικό ρίσκο και κόστος… ή να συγκρουστούμε με κοινωνικές μερίδες που εκπροσωπούμε». Εξυπηρετεί δηλαδή, πολιτικές σκοπιμότητες και δεν αντικατοπτρίζει την πραγματική εικόνα.

Όσον αφορά την ετοιμότητα της ελληνικής κοινωνίας στο ζήτημα της τεκνοθεσίας, θα επικαλεστώ πάλι τον Μιχάλη Οικονόμου που τα τελευταία χρόνια μεγαλώνει με τον σύντροφό του ένα παιδί. Όταν πήγαν τον γιο τους στον παιδικό σταθμό, η ανοιχτότητα και η αποδοχή που γνώρισαν από εκπαιδευτικούς και γονείς των άλλων παιδιών, μάς μεταφέρουν μια εικόνα της κατάστασης.

Φυσικά, το παράδειγμα του κ. Οικονόμου δεν αναιρεί το γεγονός ότι για τέτοια ζητήματα υπάρχουν κομμάτια της ελληνικής κοινωνίας που είναι αρνητικά ή πιο συντηρητικά. Ωστόσο, η νομοθεσία και η παρέμβαση της Πολιτείας λειτουργεί και εκπαιδευτικά για την κοινωνία. Λειτουργεί για να μετασχηματιστούν συνειδήσεις και κοινωνικές πρακτικές, χωρίς φυσικά κάτι τέτοιο να εξαντλείται στη νομοθέτηση, αλλά αφορά και την εφαρμογή. Η αλλαγή της νομοθεσίας είναι ένα σημαντικό βήμα για την καταπολέμηση των κοινωνικών στερεοτύπων και διακρίσεων και την αλλαγή των στάσεων και των ατομικών και κοινωνικών συμπεριφορών.

Στο τέλος της ημέρας, βοηθά η πολιτική ορθότητα στην επίτευξη της ισότητας στη ΛΟΑΤΚΙ κοινότητα;
Η «πολιτική ορθότητα» ή αν θέλετε καλύτερα, κατά τη γνώμη μου, η «κοινωνική συμπεριληπτικότητα» αποσκοπεί στην συμπερίληψη όλων των κοινωνικών ομάδων στον δημόσιο διάλογο, πρακτικές και πολιτικές, και την εξάλειψη των κοινωνικών προκαταλήψεων μέσω της αποφυγής εκφράσεων και ενεργειών που αποκλείουν, περιθωριοποιούν ή/και προσβάλλουν ομάδες ανθρώπων. Χάρη σε αυτή την προσέγγιση έχουν αποκατασταθεί ορισμένες κοινωνικές αδικίες. Oπότε ναι, συμβάλλει σημαντικά στην επίτευξη της ισότητας.