Η ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΗ ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΠΕΙΛΗ ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ ΣΤΑ ΑΓΝΩΣΤΑ ΥΠΟΘΑΛΑΣΣΙΑ ΔΑΣΗ
Ζωτικής σημασίας για τη δέσμευση του άνθρακα δεν είναι μόνο τα τροπικά δάση όπως ο Αμαζόνιος, αλλά και τα δάση των φυκιών τα οποία χαρτογραφούνται για πρώτη φορά.
Τα δάση φυκιών είναι ένα από τα πιο παραγωγικά και δυναμικά οικοσυστήματα στη Γη, και περιγράφονται συχνά ως “μηχανικοί οικοσυστημάτων” αφού ευθύνονται για τον σχηματισμό ολοκληρωμένων βιοτόπων.
Παράλληλα, αποτελούν πολύτιμη πηγή τροφής για πολλά είδη ζώων, τόσο άμεσα όσο και έμμεσα. Άλλα έμβια όντα “βόσκουν” τα ίδια τα φύκια, ενώ άλλα τρέφονται με την οργανική ύλη που απελευθερώνουν στα παράκτια ύδατα. Παράλληλα, τα μεγάλα δάση φυκιών μπορούν να προστατεύσουν τις ακτές μας από ζημιές από τις καταιγίδες, μειώνοντας τη δύναμη των κυμάτων που φτάνει στη στεριά. Οι δε κοινότητές τους συχνά καταχωρούνται μεταξύ των προστατευόμενων ειδών.
Τελευταία, όλο και περισσότερες έρευνες επιβεβαιώνουν πως τα δάση φυκιών μπορούν να λειτουργήσουν ως ένα ζωτικής σημασίας προστατευτικό μέσο κατά της κλιματικής κρίσης, απορροφώντας το διοξείδιο του άνθρακα από το θαλασσινό νερό και την ατμόσφαιρα. Εκτιμάται δε πως τα ωκεάνια δάση μπορούν να αποθηκεύουν τόσο άνθρακα, όσο το τροπικό δάσος του Αμαζονίου. Ωστόσο, εξακολουθεί να υπάρχει ένα σημαντικό κενό στην πλήρη κατανόηση της μακροπρόθεσμης ικανότητας των φυκιών να δεσμεύουν άνθρακα, δηλαδή ως προς την “αποτελεσματικότητά” τους, και ως προς τις συνέπειες που θα μπορούσαν να υπάρξουν από την καταστροφή τους.
Παράλληλα, οι πληθυσμοί των φυκιών είναι δύσκολο να χαρτογραφηθούν λόγω των δυσκολιών της μέτρησης του βάθους των ωκεανών με δορυφόρους. Ωστόσο, έρευνα που δημοσιεύθηκε τον Σεπτέμβριο διαπίστωσε ότι τα δάση με φύκια είναι πολύ πιο εκτεταμένα από ό,τι θεωρούσαμε προηγουμένως.
Μια διεθνής ομάδα επιστημόνων από οκτώ χώρες, υπό τον Albert Pessarrodona του Πανεπιστημίου της Δυτικής Αυστραλίας, εξέτασαν εκατοντάδες μελέτες – συμπεριλαμβανομένων τοπικών αρχείων με βάσεις δεδομένων φυτών και καταγραφών πολιτών, για να μοντελοποιήσει την παγκόσμια κατανομή των ωκεάνιων δασών.
Κατέληξαν λοιπόν στο ότι τα υποθαλάσσια δάση καλύπτουν από 6.000 έως 7.200 τετραγωνικά χιλιόμετρα – μια περιοχή συγκρίσιμη με τη λεκάνη του τροπικού δάσους του Αμαζονίου και διπλάσια από την Ινδία.
Η θαλάσσια βιολόγος Karen Filbee-Dexter, μία εκ των 10 καθηγητών που συνέγραψαν τη μελέτη, ανέφερε πως η έρευνα ήταν ένα “σημαντικό βήμα προς τα εμπρός” στην κατανόηση του δυνητικού ρόλου που μπορούν να παίξουν τα φύκια στον μετριασμό της κλιματικής κρίσης, και να οδηγήσει στην εκτίμηση του δυναμικού απορρόφησης άνθρακα των θαλάσσιων δασών του κόσμου.
Παράλληλα, τα δάση φυκιών αποτελούν “καταφύγια” για ψάρια, θαλάσσια ζώα και πτηνά. Στην Αυστραλία για παράδειγμα, όπως αναφέρει ο Guardian που παρουσιάζει τη μελέτη, στα δάση φυκιών ζει ο “θαλάσσιος δράκος”, ενώ στα δάση Kelp κατά μήκος της ακτής του Ειρηνικού της Βόρειας Αμερικής βρίσκουν τροφή οι θαλάσσιες ενυδριδίνες.
Επιπλέον, οι γκρίζες φάλαινες “κρύβουν” σε αυτά τα δάση τα μικρά τους κατά τη διάρκεια της μετανάστευσης στα ύδατα της Αλάσκας. Τα υποβρύχια δάση εκτιμάται ακόμη πως θα μπορούσαν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στις προσπάθειες για την ανακούφιση της παγκόσμιας κρίσης επισιτισμού, χάρη στην ταχεία ανάπτυξή τους.
“Βρήκαμε ότι τα ωκεάνια δάση είναι πιο παραγωγικά από πολλές καλλιέργειες, όπως το σιτάρι, το ρύζι και το καλαμπόκι”, αναφέρει η εν λόγω έρευνα. Η παραγωγικότητα καθορίστηκε σχετικά με το πόση βιομάζα παρήχθη συγκριτικά, από τις καλλιέργειες και από τα φύκια. Κατά μέσο όρο, τα ωκεάνια δάση σε εύκρατες περιοχές, όπως η νότια ακτή της Αυστραλίας, παρήγαγαν μεταξύ δύο και 11 φορές περισσότερη βιομάζα ανά περιοχή από τις εντατικές καλλιέργειες άλλων προϊόντων, κάτι που θα μπορούσε να αξιοποιηθεί για το σύστημα διανομής τροφίμων.
Τα φύκια καταναλώνονται άλλωστε μαζικά στην Ασία εδώ και αιώνες, και τώρα οι δυτικές αγορές εντάσσονται στην πώλησή τους για ανθρώπινη κατανάλωση.
“Αν και υπάρχουν ενδείξεις ότι τα φύκια καταναλώνονταν ως τροφή πριν από 14.500 χρόνια, δεν ήταν μέρος της διατροφής μεγάλων τμημάτων του παγκόσμιου πληθυσμού”, αναφέρει από τη δική της μεριά η θαλάσσια βιολόγος Amanda Swinimer. “Πρακτικά μπορούν να αποτελέσουν μια πολύ βιώσιμη και πλούσια σε θρεπτικά συστατικά, πηγή τροφής”, προσθέτει σημειώντας πως χρησιμοποιούνται και ως ζωοτροφές, αντί του καλαμποκιού και των κόκκων σόγιας, χάρη στην υψηλή διατροφική τους αξία.
Ωστόσο, τα δάση φυκιών αντιμετωπίζουν πολλαπλές απειλές, συμπεριλαμβανομένης της αύξησης της θερμοκρασίας της θάλασσας και της ρύπανσης. Κατά μήκος της βόρειας ακτής της Καλιφόρνια, τα φύκια μειώθηκαν κατά περισσότερο από 95% τα τελευταία χρόνια, και αποδεκατίστηκαν κυρίως από αχινούς, ο πληθυσμός των οποίων έχει γνωρίσει έκρηξη καθώς τεράστιοι αριθμοί αστερίων – που είναι οι κύριοι θηρευτές τους – έχουν θανατωθεί από μια ασθένεια που συνδέεται με την υπερθέρμανση των νερών.
Ο Μεγάλος Νότιος Ύφαλος κατά μήκος της ακτογραμμής της Αυστραλίας και τα δάση στον βορειοδυτικό Ατλαντικό, κατά μήκος των ακτών του Μέιν, του Καναδά και της Γροιλανδίας, δείχνουν επίσης ανησυχητικά σημάδια αποδυνάμωσης στους πληθυσμούς φυκιών.
Τα δάση με φύκια συχνά παραβλέπονται και μελετώνται λιγότερο σε σύγκριση με τους κοραλλιογενείς υφάλους, γεγονός που καθιστά δύσκολο να κατανοήσουμε το πώς αλλάζουν. “Τα περισσότερα από τα δάση φυκιών στον κόσμο δεν είναι καν χαρτογραφημένα, και έτσι δεν παρακολουθούνται”, τονίζει η Filbee-Dexter. Ενώ τα κοράλλια βρίσκονται σε ζεστές, ήρεμες και εύκολα προσβάσιμες περιοχές, γεγονός που τα καθιστά προσιτά για χαρτογράφηση, τα φύκια βρίσκονται σε κρύα νερά σε μερικές από τις πιο ασταθείς και “δύσκολες” ακτές στον κόσμο. Η ίδια εκτιμά πως όσο πιο κατανοητοί γίνουν οι πληθυσμοί τους από τους επιστήμονες, τόσο πιο πιθανή θα είναι η επιβίωση αυτών των εύθραυστων θαλάσσιων οικοσυστημάτων, που είναι τόσο πολύτιμα για την ανθρωπότητα.
Παγκόσμιος κίνδυνος
Πριν λίγους μήνες, μια άλλη έρευνα (συμμετείχε η ερευνήτρια Ευγενία Αποστολάκη του Ινστιτούτου Ωκεανογραφίας του Ελληνικού Κέντρου Θαλασσίων Ερευνών – ΕΛΚΕΘΕ), έδειξε πως η σταδιακή εξαφάνιση ειδών όπως η “Ποσειδωνία” στην Μεσόγειο, εξαιτίας της ρύπανσης των θαλασσών, οδηγεί σταδιακά στην απελευθέρωση στην ατμόσφαιρα μεγάλων ποσοτήτων διοξειδίου του άνθρακα, “συμβάλλοντας” περαιτέρω στην άνοδο της θερμοκρασίας σε παγκόσμιο επίπεδο. Οι ερευνητές εκτίμησαν πως κατά τον 20ό αιώνα το 29% των υποθαλάσσιων λιβαδιών από φύκια καταστράφηκαν διεθνώς, κυρίως λόγω της ρύπανσης.
Καθώς η θαλάσσια βλάστηση εξαφανίζεται με ετήσιο ρυθμό περίπου 1,5%, υπολογίζεται ότι σχεδόν 300 εκατομμύρια τόνοι άνθρακα απελευθερώνονται από τις θάλασσες και επιστρέφουν στην ατμόσφαιρα ετησίως, ενισχύοντας το “φαινόμενο του θερμοκηπίου”.
Αντίθετα με τα επίγεια δάση που διακρατούν τον άνθρακα επί 60 χρόνια κατά μέσο όρο, προτού τον απελευθερώσουν ξανά στην ατμόσφαιρα, τα οικοσυστήματα της βλάστησης των θαλασσών δεσμεύουν και αποθηκεύουν άνθρακα ήδη από την τελευταία εποχή των παγετώνων. Εκτιμάται λοιπόν ότι σωρευτικά σχεδόν 20 δισεκατομμύρια τόνοι άνθρακα βρίσκονται σήμερα αποθηκευμένοι τόσο στα ίδια τα φύκια, όσο και στο υπέδαφος του βυθού, σε βάθος έως ενός μέτρου κάτω από τη θαλάσσια βλάστηση.
Αν τα φύκια πεθάνουν, τότε, όπως ανέφεραν οι ερευνητές, όλη αυτή η τεράστια ποσότητα άνθρακα θα επιστρέψει στην ατμόσφαιρα. Τέλος, ιδιαίτερη ανησυχία προκαλεί το γεγονός πως η άνοδος της θερμοκρασίας οδηγεί σταδιακά σε εξαφάνιση την “Ποσειδωνία” που απειλείται με σχεδόν πλήρη εξαφάνιση έως το 2050. Το γεγονός αυτό θεωρείται παραπάνω από επικίνδυνο, επειδή το συγκεκριμένο είδος θαλάσσιας βλάστησης δεσμεύει περίπου δεκαπλάσια ποσότητα άνθρακα σε σχέση με τα περισσότερα άλλα είδη φυκιών.
