Η ΠΙΟ ΧΙΠ ΓΕΙΤΟΝΙΑ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ

Οι γειτονιές ανοίγονται σε όσους θέλουν να τις δουν. Ένα ζευγάρι σύγχρονων flâneurs επέλεξε πριν από τρία χρόνια τη γειτονιά πίσω από το Δουργούτι για το studio παραγωγής του, το Shampoo Productions.

Μπροστά από τις προσφυγικές κατοικίες, στη “Μαγική Πόλη” του Νίκου Κούνδουρου, ο Φώτης Φωτεινόγλου και ο Θοδωρής Κασσαβέτης άνοιξαν το ΦΙΤΑ, το εστιατόριο που έδειξε σε Αθηναίους και μη, τον δρόμο σε μία σχεδόν άγνωστη περιοχή της πόλης. Το τετράγωνο πίσω από τη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση πάλλεται από ζωή, μετά την απόφαση του Πέτρου Ζήσου να στήσει το Naif, ένα μαγαζί για όλες τις ώρες.

Τα διαφορετικά πρόσωπα του Νέου Κόσμου

Τα διαφορετικά πρόσωπα του Νέου Κόσμου, μιας περιοχής με “κοσμοπολίτικο όνομα” όπως λέει ο Δημήτρης Θεοδωρόπουλος, Αναπληρωτής Διευθυντής Πολιτισμού στη Στέγη, συνθέτουν ένα ενδιαφέρον μωσαϊκό, τόσο για τους ίδιους τους κατοίκους όσο και για τους επισκέπτες. Το τραμ, η μεγάλη λαϊκή αγορά στη Σαρκουδίνου, το Δουργούτι, οι μικρές κοινότητες μεταναστών που με τα χρόνια έστησαν μια νέα ζωή και άφησαν το σημάδι τους εδώ, αποτελούν μοναδικά κομμάτια του Νέου Κόσμου, που αν τα ενώσεις βλέπεις τελικά την ομορφιά μιας περιοχής που εξελίσσεται συνεχώς.

“Ο Νέος Κόσμος είναι μία περιοχή που έχει φτιαχτεί από διαφορετικά στρώματα ανθρώπων το όνομά του ακούγεται πολύ φιλόξενο. Είναι επίσης ένα κοσμοπολίτικο όνομα, γι’ αυτό κι εμείς το χρησιμοποιούμε σε πάρτι μας και φέτος αποφασίσαμε να το έχουμε όλη τη χρονιά για να τιμήσουμε τη γειτονιά” τονίζει ο Δημήτρης Θεοδωρόπουλος.

Μία νέον επιγραφή “Νέος Κόσμος” καλωσορίζει τους επισκέπτες στο κτήριο, ως ένας μικρός φόρος τιμής στην περιοχή που αποτελεί το σπίτι της εδώ και 11 χρόνια.

Η ΣΤΕΓΗ ΙΔΡΥΜΑΤΟΣ ΩΝΑΣΗ σε συνάρτηση με τη γειτονιά

“Νομίζω πως χρειάζεται προσοχή για να παραμείνει μία γειτονιά, που να είναι και residential, να έχει ταυτότητα, χαρακτήρα και να μην είναι ένα τουριστικό λούνα παρκ. Η περιοχή έχει αναπτυχθεί και τουριστικά εν μέρει, βλέπεις δηλαδή πολλά Airbnb. Μέρος της αποστολής μας ως Στέγη είναι να είμαστε διακριτικοί και όχι κατακτητικοί. Ακόμα και τα πάρτι που οργανώναμε προ πανδημίας, γίνονταν σε συνεννόηση με τη γειτονιά. Έχει σημασία ακόμα και η επιλογή των γραφείων μας που στεγάζονται σε μία ανακαινισμένη παλιά πολυκατοικία και σκοπεύουμε στο μέλλον να γίνει ένας τόπος συνάντησης με το Δουργούτι. Πολλοί από τους κατοίκους ήταν θαμώνες στα εκπαιδευτικά προγράμματα που διοργανώναμε πριν την πανδημία. Πιστεύουμε στον πολιτισμό της καθημερινότητας που λένε. Πώς να κάνεις καλύτερη τη ζωή του άλλου χωρίς πυροτεχνήματα” καταλήγει ο Δημήτρης Θεοδωρόπουλος.

Για το Ίδρυμα Ωνάση, η Αθήνα είναι ζωντανός οργανισμός, γεμάτος ενδιαφέρουσες συναντήσεις και ανθρώπους που αλληλεπιδρούν με την πόλη, τη συνοικία και τη γειτονιά τους. Επιδιώκοντας μια πιο οικολογική, «πράσινη» προσέγγιση της αστικής ταυτότητας του Νέου Κόσμου πραγματοποιήθηκαν ολικές ανακαινίσεις σε γήπεδα της περιοχής και παιδικές χαρές, σε συνεργασία με τον Δήμο Αθηναίων. Δύο street artists, o SAME84 και o Ath1281, παρουσίασαν τα νέα τους έργα σε δύο σημεία στον Νέο Κόσμο, στα γήπεδα μπάσκετ που βρίσκονται στο 39ο Κέντρο Νεότητας (Σαρκουδίνου & Κασομούλη) και στο 60ο Κέντρο Νεότητας (Χέλντραϊχ, Πάρκο Δουργουτίου) δίνοντας την ευκαιρία σε κάθε μικρό και μεγάλο, κάτοικο ή επισκέπτη, να απολαύσει αθλητικές δραστηριότητες και να «συντονιστεί» με έργα τέχνης που αποπνέουν χαρά και αισιοδοξία.

“Το σκεπτικό ήταν να δημιουργήσουμε ένα γήπεδο με χρώματα, ιδέες και υφές που μπορείς να συναντήσεις στον δρόμο για να είναι κυριολεκτικά ένα κομμάτι της γειτονιάς. Να είναι απολύτως λειτουργικό και να μπορεί κάθε νέος λάτρης του μπάσκετ να κάνει εκεί τα πρώτα του βήματα. Φτιάξαμε ένα γήπεδο οικείο, να νιώθουν όλοι σαν το σπίτι τους. Ελπίζω οι περίοικοι παρατηρώντας τα έντονα χρώματα να παίρνουν ανάσες αισιοδοξίας, να το αγκαλιάσει και να το αγαπήσει η γειτονιά και να το προστατέψει” αναφέρει ο SAME 84, ο οποίος είναι γνωστός για τις τοιχογραφίες του σε μεγάλη κλίμακα και τα δημόσια έργα τέχνης στην Ελλάδα και το εξωτερικό, για το έργο του.

Ο εικαστικός Ath1281 με τοιχογραφίες σε διάφορα σημεία της πόλης, ατομικές και ομαδικές εκθέσεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, αναπαριστά με χιούμορ καθημερινές καταστάσεις στο 60ο Κέντρο Νεότητας, με τις χαρακτηριστικές του φιγούρες. “Η τοιχογραφία αποτελείται από πολλά αυτοτελή καρέ. Ξεκινάει απεικονίζοντας την τωρινή σχέση του ανθρώπου με το περιβάλλον και συνεχίζει σε έναν φαντασιακό κόσμο όπου άνθρωπος, πανίδα και χλωρίδα δημιουργούν από κοινού μία αθλητική ομάδα, την ‘team earth’ με στόχο τη νίκη. Σκοπός ήταν να ευαισθητοποιήσει τον θεατή σχετικά με το περιβάλλον αλλά και να δημιουργήσει έναν ευχάριστο χώρο άθλησης για τα παιδιά και τους κατοίκους της περιοχής” αναφέρει για το γήπεδο μπάσκετ που ζωγράφισε.

Το Δουργούτι δεν είναι μόνο η γειτονιά της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση. Είναι μια από τις ιστορικές συνοικίες της Αθήνας, με επάλληλα στρώματα, αναμείξεις και ενσωματώσεις. Η αυτοσχέδια προσφυγική γειτονιά φιλοξενούσε Αρμένιους, Μικρασιάτες και άλλους πληθυσμούς από την Ήπειρο και τη Μακεδονία, αλλά και όλο τον κόσμο. Ιστορικές μνήμες και ένα πρότυπο κοινωνίας όπου ζυμώθηκαν οι διαφορές των πολιτισμών, δημιουργώντας τελικά μια μοναδική ταυτότητα και φυσιογνωμία.

Η Στέγη από την αρχή της λειτουργίας της ενεργοποιεί τη γειτονιά με καλλιτεχνικές δράσεις, με στόχο τη δημιουργία καθημερινών σχέσεων, απρόσμενων συναντήσεων, ενός ζωντανού κυττάρου γεμάτου ανθρώπους καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας και της νύχτας. Από τα street parties έναρξης της καλλιτεχνικής χρονιάς της Στέγης, με χιλιάδες κόσμου να πλημμυρίζουν τη γειτονιά, έως τον οπτικοακουστικό περίπατο στον άγνωστο “Νέο Κόσμο” και το Soundscapes Landscapes 1, με μια καλλιτεχνικά επιμελημένη ψηφιακή χαρτογράφηση για real-time βόλτες στην περιοχή μέσα από την ενεργοποίηση μιας απλής εφαρμογής για smartphone ή tablet. Στην προσπάθειά της να στηρίξει και να ενισχύσει τις σχέσεις της με τη γειτονιά, η Στέγη προσφέρει εδώ και χρόνια τη δυνατότητα για μειωμένα εισιτήρια σε όσους κατοικούν στον Νέο Κόσμο, στο Κουκάκι, στη Νέα Σμύρνη, στο Παλαιό Φάληρο και στην Καλλιθέα.

Για τη Δήμητρα Δερνίκου, Production Manager στη Στέγη, η περιοχή έχει αλλάξει αισθητά μέσα σε αυτά τα 11 χρόνια που εργάζεται η ίδια εδώ. “Η πρώτη φορά που επισκέφτηκα τον Νέο Κόσμο ήταν όταν ήρθα για την πρώτη μου συνέντευξη στα γραφεία της Στέγης, που ήταν και τότε πίσω από το Κεντρικό Κτήριο, η κατασκευή του οποίου δεν είχε ολοκληρωθεί ακόμα. Θυμάμαι χαρακτηριστικά την εικόνα των εργατών που έκαναν το διάλειμμά τους στον φούρνο, πίσω ακριβώς από την Στέγη. Καθόντουσαν ο ένας δίπλα στον άλλον κρατώντας στο ένα χέρι ένα ωμό κρεμμύδι και στο άλλο μισή φρατζόλα ψωμί.

Από τότε, η γειτονιά, γιατί ευτυχώς είναι ακόμα γειτονιά ο Νέος Κόσμος, έχει αλλάξει πολύ, χωρίς όμως να έχει χάσει αυτόν τον οικείο και ζεστό χαρακτήρα της. Νομίζω ότι για τους περισσότερους από εμάς, το κέντρο από αυτή τη γεωγραφική προσέγγιση, έφτανε μέχρι το δημοφιλές Κουκάκι. Η Στέγη αποτέλεσε την πρώτη καλή αφορμή για να επισκεφτεί για πρώτη φορά τη γειτονιά αρκετός κόσμος. Δημιουργήθηκε έτσι μια νέα πολιτιστική εστία που συμπαρέσυρε την δημιουργία καινούριων εστιατορίων, μπαρ, καφέ, ξενοδοχείων, δίνοντας έτσι μια νέα ζωή στο Νέο Κόσμο, ο οποίος εξακολουθεί να είναι συνοικιακός αλλά όχι αποκλειστικά πλέον για τους κατοίκους του. Νομίζω ότι το μόνο που του λείπει είναι να καταφέρουμε να κάνουμε κάποια στιγμή και αυτό το κομμάτι της Λ. Συγγρού, ήπιας κυκλοφορίας, για να είναι πιο “φιλικό” στους πεζούς.

Μου αρέσουν πάρα πολύ οι εργατικές κατοικίες. Έχει πολύ ενδιαφέρον να έρθει κάποιος και να περπατήσει στο Δουργούτι και στο Νέο Κόσμο. Να ανακαλύψει τα πάρκα, τα μικρά γηπεδάκια που είναι καθημερινά γεμάτα αλλά και την αρχιτεκτονική που εξακολουθεί και έχει έναν χαρακτήρα παλιάς Αθήνας σε αρκετά σημεία” καταλήγει.

Δύο σύγχρονοι flâneurs επιλέγουν τον Νέο Κόσμο ως τόπο καλλιτεχνικής έκφρασης

Η Ελένη Ασβεστά και ο Χάρης Πατραμάνης, ένα κοσμογυρισμένο δίδυμο producer/director διατηρούν εδώ και τρία χρόνια το γραφείο του Shampoo Productions στο Δουργούτι. “Ψάχναμε έναν χώρο στο κέντρο αλλά πιο περιφερειακά. Η Ελένη έπεσε πάνω σε αυτό το συνεργείο που νοικιαζόταν, εγώ ήμουν Λος Άντζελες όταν μου έστειλε φωτογραφία και της είπα αμέσως ‘κλείστε το’” θυμάται ο Χάρης.

“Κάποια στιγμή τελειώσαμε με τα Βόρεια Προάστια. Εδώ, η περιοχή συνδυάζει κατοικίες, μικρές βιοτεχνίες, συνεργεία, κι 1-2 πολύτιμα πράγματα που ανακαλύπτεις, που βγαίνουν σαν διαμαντάκια σε αυτές τις γειτονιές. Οι γείτονές μας είναι αυτό το συνεργείο δίπλα με τους οποίους μιλάμε κάθε μέρα. Έχεις μια άλλη κοινωνικότητα. Δεν είναι ωραίο να γίνονται τα μέρη ίδια” συμπληρώνει η Ελένη.

Μου μιλάνε με πάθος για τη νέα τους γειτονιά, τονίζοντας την καλοσύνη των κατοίκων, την κοινωνικότητα που βιώνουν καθημερινά, τους όμορφους περιπάτους με τον σκύλο τους, την Σκάουτ. Ξεχωρίζουν τις εργατικές πολυκατοικίες, “αυτό το απίστευτο σύμπλεγμα που χαίρομαι πάρα πολύ που υπάρχει δίπλα μου» όπως λέει ο Χάρης, συμπληρώνοντας “Επίσης, είναι μια γειτονιά που έχει πολλά θέατρα, είναι ένα hub καλλιτεχνών, η Στέγη είναι δίπλα”. “Είναι μέρος που έχει ακόμα κάτι δικό του, αυθεντικό” προσθέτει η Ελένη.

“Η Shampoo είναι στο κέντρο, εμπνέεται από αυτό και θέλει να εμπνεύσει κινηματογραφικές παραγωγές. Θέλουμε να κάνουμε συνεργασίες με άλλους σκηνοθέτες και κινηματογραφιστές, να τους δώσουμε μια πλατφόρμα με ένα backup παραγωγής. Πρέπει τα μέρη να είναι τόποι συναντήσεων” καταλήγουν. Το δίδυμο δουλεύει πάνω σε μικρά web series, ενώ η ταινία που ανέλαβαν την παραγωγή, Χτίστες, νοικοκυρές και η οικοδόμηση της σύγχρονης Αθήνας, μια ταινία του Onassis Culture που προβάλλεται στο πλαίσιο του 27ου Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Αθήνας “Νύχτες Πρεμιέρας”.

Οι νέες αφίξεις συναντούν τα “institutions” του Νέου Κόσμου

Η επιτυχία των πρώτων αφίξεων στον Νέο Κόσμο έδωσε το πράσινο φως και σε άλλους επιχειρηματίες να κάνουν πράξη τα όνειρά τους και να ανοίξουν μαγαζιά σε όχι και τόσο προφανή σημεία. Ο Λάλος, ένα εγχείρημα δύο νέων παιδιών, στήθηκε με σεβασμό στη γειτονιά, ενώ το Annie’s Fine Cooking, δημιουργήθηκε με στόχο να γίνει προορισμός για όσους αναζητούν το καλό φαγητό. Το Teras, μία από τις πιο νέες αφίξεις, ήρθε να προστεθεί στον ήδη ενδιαφέρον χάρτη της περιοχής.

“Την περιοχή δεν τη γνώριζα καθόλου, πέρα από τις παραστάσεις στη Στέγη. Παρόλα αυτά κάποια στιγμή μετά από μία παράσταση, είδα αυτόν τον χώρο που ήταν κλειστός και έτσι έγινε. Το πιο βασικό για μένα ήταν η γειτονιά. Το κέντρο της Αθήνας ήταν υπέρ-κορεσμένο. Οπότε είναι αυτό που λέμε, ψάξε να βρεις καινούργιους προορισμούς, να έρχεται ο κόσμος επί τούτου” λέει ο Πέτρος Ζήσου, ιδιοκτήτης του Naif.

“Αγαπώ την Ευρυδάμαντος σαν δρόμο. Μου άρεσε που δεν υπήρχε και τίποτα άλλο εδώ. Την περιοχή έτσι όπως γνωριστήκαμε, την έχω αγαπήσει πολύ. Την περιοχή την κάνουν οι κάτοικοί της και έτσι όπως δραστηριοποιούνται έχουν δώσει έναν πολύ ωραίο χαρακτήρα. Εδώ, βιώνω περισσότερο την αίσθηση της γειτονιάς”.

Με αφετηρία τη λαϊκή του Νέου Κόσμου, την οποία συναντάς κάθε Σάββατο, μπορείς να περιηγηθείς στη Σαρκουδίνου και τους γύρω δρόμους, ανακαλύπτοντας μικρά μυστικά.

Ο Αρμένιος Τόμας ήρθε στην Αθήνα το 1977 κι έχοντας μυηθεί στα μυστικά της μαγειρικής από τη μητέρα του, αποφάσισε να αφήσει πίσω του τη δουλειά του ως μοντελίστ και να ανοίξει το ομώνυμο μαγαζί του, που σήμερα αποτελεί σταθερή αξία στο κεμπάπ. Ο μικρότερος γιος του, ο Μάριος, συνεχίζει μια παράδοση χρόνων, «το κεμπάπ έχει μόνο μοσχάρι, αρνί και αλάτι και φυσικά τα φτιάχνουμε όλα εμείς» μου λέει. Ο Τόμας έχει τους θαμώνες του εδώ και χρόνια, αλλά κερδίζει συνεχώς νέο κόσμο και φυσικά τουρίστες. «Το 2012 είχαμε 48 διαμερίσματα για Airbnb στην περιοχή, ενώ σήμερα φτάνουν τα 300. Έχω παρατηρήσει επίσης ότι έχει αυξηθεί ο κόσμος, και μάλιστα Έλληνες, που μαζεύονται μετά τη λαϊκή για να πάρουν ό,τι έχει απομείνει” καταλήγει.

Ο Τόμας δεν έμεινε ανέγγιχτος από την πανδημία. Ο άλλοτε σταθμός των οδηγών ταξί και των μαστόρων από τα γύρω συνεργεία, αναγκάστηκε να μαζέψει τα τραπέζια του.

“Αυτό το μεσημεριανό διάλειμμα πολλών, χάθηκε πλέον”. Αυτό όμως που μένει αναλλοίωτο μέσα στα χρόνια, είναι η γεύση και η ποιότητα στο φαγητό. “Είχε έρθει κάποτε ένας κύριος από τη Γερμανία για να φάει και όταν επέστρεψε μετά από 15 χρόνια με τη σύζυγό του, μας είπε ότι είναι η ίδια γεύση. Ήταν πολύ ωραίο να το ακούς”.

Ένας ακόμα “ναός” του τυλιχτού στον Νέο Κόσμο είναι ο Αχιλλέας. Από το 1987 φτιάχνει χειροποίητο γύρο – για τον οποίο συρρέουν από κάθε γωνιά της Αθήνας, τον οποίο μαρινάρει με τη δική του μυστική συνταγή, για να τον τυλίξει με πίτα που ψήνεται στα κάρβουνα, ντομάτα, κρεμμύδι, μαϊντανό και σπιτικό τζατζίκι. Συνεχιστής του ονόματος, ο Μαρίνος, βλέπει την περιοχή να αλλάζει, με τους τουρίστες να αναζητούν την αυθεντικότητα που χαρακτηρίζει το μαγαζί.

Στην οδό Κλεμανσού (4), ο Όλεγκ άνοιξε το κατάστημά του το 2009, όπου βρίσκει κανείς προϊόντα από Ρωσία, Ρουμανία, Μολδαβία, Πολωνία και Ουκρανία.

Στα ψυγεία και τα ράφια του παντοπωλείου, θα δεις αλλαντικά, τυριά, κρέμες και βούτυρα, παγωτά, μπύρες και πολλά ακόμα προϊόντα από τις παραπάνω χώρες, ιδανικά για μία πρώτη γνωριμία με την εκάστοτε κουζίνα.

Το 2014, μια οικογένεια Αρμένιων άνοιξε το Natural Market (Κασσομούλη 21), ένα φανταστικό σούπερ μάρκετ με προϊόντα από Λίβανο, Συρία, Τουρκία ακόμη και Αργεντινή, το οποίο προτιμούν πολλοί Έλληνες για τα ψώνια τους. Βρίσκεις ακόμα και yogurt “stone”, ένα σκληρό τυρί που χρησιμοποιείται στις κουζίνες της Ιερουσαλήμ, του Τελ Αβίβ και της Ιορδανίας.

Ο κύριος Παναγιώτης ανήκει στη δεύτερη γενιά που ανέλαβε το εργαστήριο και ζαχαροπλαστείο Βομβύλας (Θεοδωρήτου Βρεσθένης 7), που φημίζεται για τα λουκούμια και το υποβρύχιό του, καθώς επίσης για τη συνέπεια στην ποιότητα. Γέννημα θρέμμα της περιοχής, καθώς το πατρικό του ήταν πάνω από το κατάστημα που άνοιξε το 1967 (το εργαστήριο λειτουργεί από το 1950), θυμάται τότε που “ο Νέος Κόσμος ήταν πραγματικά νέος.

Τώρα είναι άλλος κόσμος” λέει χαρακτηριστικά. “Έχουμε τους παλιούς μας πελάτες αλλά και νέα παιδιά που μαθαίνουν για εμάς μέσω του διαδικτύου. Είναι και οι τουρίστες που δίνουν χρώμα στην περιοχή. Ο Νέος Κόσμος έχει γίνει δορυφόρος για το Κουκάκι” καταλήγει.