Η ΣΟΦΙΑ ΧΙΛΛ ΣΤΟ NEWS 24/7: “Ο ΛΟΓΟΣ ΤΩΝ ΚΙΝΗΤΟΠΟΙΗΣΕΩΝ ΕΙΝΑΙ ΠΡΩΤΙΣΤΩΣ ΗΘΙΚΟΣ”
Η Σοφία Χιλλ μιλάει στο Magazine με αφορμή το “Ρέκβιεμ” που παρουσιάζεται στο θέατρο Άττις σε σκηνοθεσία του Θεόδωρου Τερζόπουλου.
Την κοιτάζω από μακριά καθώς κατεβαίνει την Αποστόλου Παύλου στο Θησείο ερχόμενη στο ραντεβού μας και νιώθω μία απόκοσμη οικειότητα. Δεν είχα άδικο. Η κουβέντα με τη Σοφία Χιλλ ξεκινά στον αυτόματο σαν να γνωριζόμαστε χρόνια. Ξεκινάμε να περπατάμε προς τον Λουμπαρδιάρη και συζητώντας περί φύσεως και άλλων δαιμονίων συνειδητοποιούμε πως δεν ξέρουμε πού πάμε, οπότε κάνουμε μεταβολή και επιστρέφουμε σε ένα ηλιόλουστο καφέ επί του πεζοδρόμου.
Πνεύμα, αντισυμβατικό και ρομαντικό, η σπουδαία αυτή ηθοποιός. Λάτρης της φύσης και της ελευθερίας. Φύσει και θέσει καλλιτέχνιδα. Άνθρωπος βαθιά συναισθηματικός και άκρατα πιστός. Τόσα χρόνια άλλωστε στο πλευρό του Θεόδωρου Τερζόπουλου και στο θέατρο Άττις.
Τώρα, υπό τη σκηνοθετική του ματιά συνθέτει επί σκηνής με την Αγλαΐα Παππά ένα “Ρέκβιεμ” σ’ έναν ρευστό χρόνο και αχαρτογράφητο τόπο.. Η μια γυναίκα υποδέχεται την άλλη, την προσκαλεί και την καθοδηγεί σε ένα επώδυνο αλλά αναγκαίο ταξίδι μνήμης, όσο η δεύτερη αρνείται να αναγνωρίσει την τωρινή κατάστασή της και να ανακαλέσει τον εφιάλτη. Η κάθοδος στον Άδη καταλήγει σε μια κατάφαση: αλληλεγγύη και μνήμη για τα θύματα των γυναικοκτονιών. Εξάλλου, η επίκληση στη μνήμη, ένα επιτακτικό «θυμήσου» ως μόνιμη επωδός, αποτελεί για το Άττις ένα πάγιο αίτημα ενάντια στη λήθη και το εφήμερο.
Επιστροφή στο Άττις μ’ ένα Ρέκβιεμ…
“Πρόκειται για μια παράσταση από αυτές που τα κείμενά της έχουν δημιουργηθεί μέσα στην ομάδα, δεν υπάρχει δηλαδή ένα συγκεκριμένο έργο. Μια παράσταση για την απώλεια θα την χαρακτήριζα. Χάθηκαν πολλά αγαπημένα πρόσωπα τελευταία. Και στο Θέατρο Άττις χάσαμε αγαπημένους ανθρώπους, όπως τη Σοφία Μιχοπούλου, που ήταν σύμβολο του θεάτρου και την Ανέζα Παπαδοπούλου που έχει παίξει πολύ καθοριστικό ρόλο στο πώς εξελίχθηκε το Άττις. Και βέβαια τον Χαράλαμπο Τερζόπουλο, τον αδελφό του Θεόδωρου Τερζόπουλου και τον άνθρωπο που έκανε όλες τις σκηνικές εγκαταστάσεις τα τελευταία χρόνια. Και τώρα στο Ρέκβιεμ, δική του είναι η εγκατάσταση. Πρόκειται για έναν πολύ σπουδαίο καλλιτέχνη, που εχει κάνει σπουδαια εργα τα οποία αξίζει να τα γνωρίσει ο κόσμος κάποια στιγμή” αναφέρει η Σοφία Χιλλ.
Αυτό το “ρέκβιεμ” ακούγεται και κάπως βαρύγδουπο. Αλλά νιώθω πως στην εποχή μας ζούμε υπό τη μουσική υπόκρουση ενός ρέκβιεμ…
Πράγματι, νιώθω σαν να συνθέσαμε ένα ρέκβιεμ για τον ίδιο τον εαυτό, για την απώλεια ενός κομματιού μας. Σε αυτή την εποχή, τη μετα-κόβιντ εποχή του φόβου, δε νομίζω πως έχει τελειώσει κάτι. Ζούμε την επόμενη μέρα και είμαστε ακόμα μέσα στον φόβο. Και ο φόβος αυτός τώρα έχει σίγουρα πυροδοτηθεί από την περιρρέουσα ατμόσφαιρα. Οι αυτοκτονίες αυξάνονται διαρκώς, η βία γίνεται όλο και πιο έντονη. Η τηλεόραση συνέχεια παίζει και διαφημίζει βία. Στο δε κινητό έρχονται με την πρώτη δυσκολία ειδοποιήσεις πως κινδυνεύει η ζωή μας. Ακούγαμε αυτά παλιά ότι γίνονται στην Αμερική και γελούσαμε. Και σήμερα έχουμε καταντήσει χειρότεροι…
Μπορούμε και στη ζωή να επιλέξουμε αντί του φόβου τη χαρά, αντί της αδικίας τη δικαιοσύνη, ειρήνη αντί για πόλεμο. Και ας προσπαθήσουμε να το κάνουμε έστω και τεχνικά που λέμε στο θέατρο…
Πώς το βιώνεις όλο αυτό το κλίμα εσύ, που είσαι φύσει και θέσει καλλιτεχνική φύση; Δεν πρέπει να βρίσκεις και φωτεινές διεξόδους;
Ναι εννοείται. Γιατί ακόμα και αυτό το Ρέκβιεμ που ετοιμάζουμε ή ακόμα όταν πρόκειται να παίξεις σε μία τραγωδία ή έναν ρόλο που είναι βουτηγμένος μέσα σ’ ένα βάσανο, πρέπει να έχεις χαρά. Πρέπει να έχεις χαρά γιατί πατάς στο σανίδι και γιατί έχει νόημα να κάνεις αυτήν την Τέχνη. Η τεράστια χαρά σε οδηγεί να πας προς τα εκεί. Και νομίζω ότι όλη η ζωή θα έπρεπε να είναι έτσι, δηλαδή να τη ζούμε με χαρά με πάθος.
Μπορούμε και στη ζωή να επιλέξουμε αντί του φόβου τη χαρά, αντί της αδικίας τη δικαιοσύνη, ειρήνη αντί για πόλεμο. Και ας προσπαθήσουμε να το κάνουμε έστω και τεχνικά που λέμε στο θέατρο… Προσωπικά είμαι πολύ αισιόδοξη, γιατί πιστεύω στον άνθρωπο. Πιστεύω στην αγάπη.
Τι θα έλεγες πως σε νοηματοδοτεί;
Ο γιος μου, ο άνθρωπος δηλαδή που αποτελεί το σύμβολό μου, αλλά και ο άνθρωπος γενικότερα. Με συγκινεί η περίπτωσή μας σε αυτό το σύμπαν. Και το θέατρο. Ίσως γι αυτό και το ακολούθησα. Νομίζω ότι είναι πολύ σημαντικό να μπορεί ο καθένας μας να επικοινωνήσει αυτό που αισθάνεται. Η τέχνη είναι ένας δρόμος. Αλλά και μια γυναίκα που μαγειρεύει ένα φαγητό για την οικογένειά της δεν εκφράζεται μέσω της μαγειρικής; Εκφράζεται ακόμη και από το πώς απλώνει τα ρούχα. Η ζωή μπορεί να είναι τέχνη, όπως και η τέχνη να είναι ζωή. Εγώ έτυχε και ήμουν τυχερή που βρήκα το θέατρο. Και δεν το ξεκίνησα για βιοποριστικούς λόγους και ακόμα δεν το κάνω γι΄αυτό. Έχω πολλές φορές φτάσει στο σημείο να θεωρώ τον εαυτό μου χαζό, αλλά τελικά επιλέγω να κρατάω το θέατρο μέσα μου αγνό και σημαντικό. Μου κάνει πιο πολύ καλό αυτό, από το να έβγαζα πολλά λεφτά, που θα μπορούσα.
Το Ρέκβιεμ αυτό είναι σαν μια ακροβασία στον χρόνο και μια βουτιά στο μέσα μας, όπου κανείς αναμετριέται με τις απώλειες, τον φόβο, τον θαμμένο πόνο.
Είσαι πολλά χρόνια δίπλα στον Θεόδωρο Τερζόπουλο….
Πάντα είναι πολύ γόνιμος ένας διάλογος με τον Τερζόπουλο, γιατί τα πράγματα λειτουργούν από ένα επίπεδο και πάνω. Στις συζητήσεις που γίνονται στις πρόβες, υπάρχει πάντα μια ζύμωση που με κινητοποιεί. Παράλληλα, είμαι και ένας άνθρωπος που έχω μεγαλώσει σε μεγάλη οικογένεια και λειτουργώ πολύ συναισθηματικά. Δένομαι με τους ανθρώπους.
Έτσι, πέρα από το καλλιτεχνικό, είναι και το συναισθηματικό κομμάτι μου πολύ έντονο αναφορικά με τον Τερζόπουλο. Λειτουργώ δηλαδή με όρους αγάπης. Όταν μπήκα στο Άττις, ήμουν σε πολύ μικρή ηλικία. Και ο Τερζόπουλος έπαιξε έναν ρόλο καθοδηγητή και μέντορα, μία εποχή που είχα ανάγκη να μαθητεύσω, να μάθω πράγματα σημαντικά πράγματα για το θέατρο για την τέχνη. Άνοιγε η σκέψη, το βλέμμα μου. Το πολύτιμο στη σχέση μας είναι πως η ζύμωση γίνεται εκεί πάνω, εννοώ στη σκηνή, έχουμε καταφέρει να κρατήσουμε τη μεταξύ μας σχέση αμιγώς καλλιτεχνική.
Μία συμπαγής γυναικεία ενέργεια
Τώρα στην παράσταση, πώς δουλεύετε το γυναικείο στοιχείο μέσα από μια ανδρική οπτική;
Στο Ρέκβιεμ αυτό πρωταγωνιστούμε δύο γυναίκες, εγώ και η Αγλαΐα Παππά. Συζητούσαμε πολύ στις πρόβες του έργου αυτού μεταξύ μας, εκεί έγιναν όλες οι ζυμώσεις, δεδομένου πως δεν είχαμε κάποιο συγκεκριμένο κείμενο στα χέρια μας. Κάπως αυθόρμητα, σχεδόν αυτόματα το γυναικείο ζήτημα και οι γυναικοκτονίες ήρθε έντονα στην επιφάνεια των όσων λέγαμε.
Ο Τερζόπουλος έχει ιδιαίτερη σύνδεση με τις γυναίκες. Είχε και μια σχέση με τη μητέρα του πολύ καθοριστική. Υπάρχουν φορές που λέει ότι “το θέατρο είναι γυναικεία υπόθεση”. Στην παράσταση αυτή τώρα, υπάρχει μια συμπαγής γυναικεία ενέργεια μέσα από τη ματιά του. Νομίζω ότι και ένας θεατής θα το καταλάβει. Είναι ένα άνοιγμα στον χρόνο και τις αισθήσεις. Υπάρχει ένα ρίσκο διαρκές, γιατί ο χρόνος είναι πολύ ανοιχτός και το κείμενο ούτε δύο σελίδες. Είναι σαν μια ακροβασία στον χρόνο και μια βουτιά στο μέσα μας, όπου κανείς αναμετριέται με τις απώλειες, τον φόβο, τον θαμμένο πόνο.
Η γυναίκα είναι η πιο αδύναμη και γίνεται τελικά θύμα;
Μάλλον θα έλεγα το αντίθετο. Τουλάχιστον έτσι όπως έχω εγώ μέσα μου την εικόνα της γυναίκας. Απλώς η γυναίκα είναι από τη φύση της πιο εύκολη στην αγάπη και η αγάπη θεωρείται αδυναμία. Γιατί όταν αγαπάς, ρισκάρεις και όταν ρισκάρεις είσαι πιο ευάλωτος.
Γιατί, όμως, γυναίκες που κακοποιούνται, ακόμη και σωματικά, δε μιλάνε;
Θα έπρεπε να μιλάνε. Πολλές φορές οι γυναίκες υπομένουν και δε μιλάνε από αγάπη, επειδή πιστεύουν ότι με αυτόν τον τρόπο θα προστατεύσουν τον άλλον. Συχνά η γυναίκα που μένει σε μια κακοποιητική σχέση, κάπου μέσα της έχει πιστέψει ότι αυτό το πλάσμα που έχει δίπλα της πρέπει να το προστατεύσει από την κοινωνία, να του γιατρέψει την πληγή. Τουλάχιστον έτσι ξεκινά η ανοχή. Και μετά η κατάσταση εκτροχιάζεται και καταλήγει σε μια σε μια σχέση κακοποιητική που βασίζεται στη συνήθεια και τον φόβο.
Πώς βλέπεις τον σύγχρονο άντρα;
Κοίταξε, επειδή έχω και γιο είμαι κάπως ευαισθητοποιημένη με το θέμα των αντρών. Υπάρχει ένας φαύλος κύκλος. Ζούμε σε μια εποχή που ο “άντρας”, ο ρόλος δηλαδή που του έχει φορεθεί, ξεφτίζει και πρέπει να επαναπροσδιοριστούν τα πάντα. Είναι μία πολύ δύσκολη εποχή για τους άνδρες και η αλλαγή πρέπει να γίνει από όλους μας, εννοώ και από εμάς τις γυναίκες. Με κόπο, υπομονή και αλληλοκατανόηση.
Βλέπεις γύρω σου και γυναίκες να ετεροκαθορίζονται από τα παιδιά τους; Δεν είναι λίγες οι μαμάδες που μιλούν σε πρώτο πληθυντικό διαρκώς, όταν αναφέρονται στα παιδιά τους…
Από αυτό που λες όταν συμβαινει, δείχνει ότι σε μια κοινωνία κάτι δεν πάει καλά. Και δεν ήταν όλες τις εποχές έτσι. Όταν μια γυναίκα μπορεί να εκφραστεί και μέσα από άλλα πράγματα, δύσκολα θα ετεροκαθοριστεί. Έχω άλλη εικόνα για τη γυναίκα και δεν τη θεωρώ σε καμία περίπτωση το αδύναμο φύλο.
Σαν παιδί έζησα πολύ στην επαρχία και θυμάμαι εκείνες τις γυναίκες. Καταρχάς πόσο δραστήριες ήταν. Οι περισσότερες δούλευαν και μάλιστα σκληρά. Είχαν ζώα Από την άλλη μαζεύονταν στον αργαλειό και ύφαιναν όλες μαζί, έκαναν δηλαδή τέχνη. Θυμάμαι τη διαδικασία του να φτιάξουμε το στημόνι, το γνέσιμο, την βαφή και πόσα άλλα. Έκαναν τέχνη τραγουδούσαν, χόρευαν, ήξεραν παραμύθια και ιστορίες που τις διηγούνταν, όταν είχαν την ευκαιρία. Η καθημερινή επαφή με την τέχνη τους έδινε αυτοπεποίθηση και ισχυροποιούσε τη θέση τους στην ομάδα. Η τέχνη είναι απαραίτητη. Η τέχνη, ο πολιτισμός. Και μία χώρα στην οποία ο πολιτισμός απαξιώνεται, είναι μία χώρα που νοσεί. Γι αυτό σου λέω, έχω αυτή την εικόνα της γυναίκας και δεν τη θεωρώ σε καμία περίπτωση αδύναμο φύλο. Σήμερα νιώθω σαν να έχουμε χάσει το δέντρο, ιδιαίτερα στις πόλεις. Έχει κοπεί και το νήμα με τη φύση και την παραγωγή.
Τη νέα γενιά πώς τη βλέπεις; Γιατί είσαι και καθηγήτρια στη δραματική Σχολή του Ωδείου Αθηνών…
Βλέπω τα παιδιά πιο καλομεγαλωμένα, πιο φροντισμένα με έναν τρόπο. Σαν κάποιος να έχει σκύψει από πάνω τους να εχει συζητήσει μαζί τους, να τα έχει ακούσει. Η νέα γενιά μπορεί να πάει παρακάτω τα πράγματα.
Οι ένδοξες αγωνιστικές μέρες του θεάτρου και η κρατική αδιαφορία
Πώς εξηγείς αλήθεια αυτή τη στροφή του κοινού στο θέατρο;
Ίσως κουράστηκε ο κόσμος από τον εγκλεισμό και τις οθόνες. Εκτιμούμε μάλλον πιο πολύ αυτό το ζωντανό, που συμβαίνει στο σανίδι. Και οι ηθοποιοί και το κοινό. Το θέατρο έχει αυτό το ζωντανό δόσιμο. Και είναι σημαντική η ενέργεια που ανταλλάσσεται μεταξύ θεατών και ηθοποιών, αυτή η επαφή. Εκεί που λέγαμε ότι το θέατρο πεθαίνει, χάνεται, έχω την αίσθηση πως κάτι ξαναγεννιέται.
Από τη μια ωστόσο το θέατρο ζει στιγμές δόξας από την άλλη η πολιτεία αδιαφορεί. Μάλιστα εδώ και 20 χρόνια τα πτυχία των δραματικών σχολών είναι στον αέρα και πλέον η νέα γενιά έχει ξεκινήσει τον δικό της αγώνα…
Νομίζω πως είναι η πρώτη υγιής αντίδραση μετά από πάρα πολύ καιρό σε αυτή την χώρα μέ όλα αυτά τα ευτράπελα που ζούμε. Και ξεκίνησε από αυτά τα παιδιά που είναι το πιο υγιές κομμάτι της κοινωνίας. Βλέπουν την αδικία και αντιδρούν. Και το φυσιολογικό, όταν αδικείσαι, είναι να αντιδράς. Το πιο σημαντικό είναι ότι ο λόγος των κινητοποιήσεων είναι πρωτίστως ηθικός. Όταν τους λες ότι το πτυχίο τους ισοδυναμεί με τίποτα, είναι σαν να τα απαξιώνεις. Αυτό πονάει πιο πολύ από όλα, γιατί οι σπουδές τους [αντίθετα με ότι θεωρούν κάποιοι] απαιτούν πολύ κόπο, πολύ χρόνο, πολύ διάβασμα και μεγάλες θυσίες. Έχω μαθητές που κάνουν δύο και τρεις δουλειές παράλληλα για να συντηρούν τις σπουδές τους ή άλλους που σπουδάζουν παράλληλα στο πανεπιστήμιο για να κάνουν και το χατήρι των γονιών, που θεωρούν το θέατρο μία όχι και τόσο καλή επιλογή για το παιδί τους.
Αυτά τα νέα παιδιά όπως έχουν μαζευτεί να αγωνιστούν τώρα, ωριμάζουν, διαβάζουν, ενημερώνονται, έχουν γίνει τσακάλια στα πάντα, ακόμη και στα νομικά ζητήματα. Είναι πολύ συνειδητοποιημένα και ψύχραιμα σε αυτή την τόσο δυσκολη και περίπλοκη συνθήκη. Με έχει εντυπωσιάσει φοβερά επίσης αυτό το “μαζί”, αν παρακολουθήσει κάποιος λίγο το τι έχουν κάνει αυτό το διάστημα με τις καταλήψεις, είναι φοβερό. όλοι οι σπουδαστές των κρατικών και των ιδιωτικών σχολών είναι ένα πράγμα. Θα μπορούσαν να έχουν διασπαστεί από πολύ νωρίς, να έχουν αφήσει τα κόμματα να μπουν ανάμεσά τους, να χρωματιστούν. Αλλά δεν το έκαναν. Από την άλλη νομίζω πως έχουν αρχίσει να κουράζονται. Είναι απογοητευτικό να μην σε ακούει η Πολιτεία. Δεν πρέπει να ματαιωθούν αυτά τα παιδιά. Πρέπει να τα ακούσουμε. Και να διδαχθούμε και εμείς κάτι από τη στάση τους.
Εγώ πάντως τους λέω, πως μέσα από αυτή την εμπειρία “έχουν ήδη βγει κερδισμένα”.
