ΚΑΡΥΟΦΥΛΛΙΑ ΚΑΡΑΜΠΕΤΗ ΣΤΟ NEWS 24/7: “ΚΑΠΟΙΟΙ ΜΕΝΟΥΝ ΠΑΝΤΟΤΙΝΑ ΠΙΣΤΟΙ ΣΤΗ ΜΝΗΜΗ ΕΝΟΣ ΕΡΩΤΑ”

Η Καρυοφυλλιά Καραμπέτη στη συνείδηση του κόσμου έχει εντυπωθεί ως μία γυναίκα απόμακρη, δυναμική και
“σκληρή”. Και για να μην πω ψέματα και στη δική μου. Οι ρόλοι που ερμηνεύει και η επιβλητική της παρουσία δημιουργούν αυτήν την επίπλαστη εντύπωση σε όποιον δεν την ξέρει.

Στην πραγματικότητα είναι ένας χαμογελαστός και πρόσχαρος άνθρωπος που αποπνέει μία γλυκιά αύρα οικειότητας και απλότητας. Με τη μεγάλη αυτή Ελληνίδα πρωταγωνίστρια του θεάτρου, του κινηματογράφου και της τηλεόρασης συναντηθήκαμε μία συννεφιασμένη, σχεδόν βροχερή, ημέρα του Μαΐου με αφορμή την παράσταση που παρουσιάζει η 2023 Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης “Μυστήριο 76 Don’t look back”. Πρόκειται για τη νέα δημιουργία του Γιάννη Χουβαρδά που μεταμορφώνει τις αποθήκες του Παλαιού Ελαιουργείου στο ξενοδοχείο – φάντασμα Hotel Spectre και μέσα του τοποθετεί ζευγάρια χαμένων… ερώτων.

Την κοιτάζω καθώς φωτογραφίζεται στο Μέγαρο Σταθάτου του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης και θαυμάζω τη νεανικότητα της, το λαμπερό της βλέμμα και την έμφυτη ευγένειά της. Λίγο αργότερα, στη συζήτησή μας μου κάνει εντύπωση ο καθαρά δομημένος λόγος της, οι προσεκτικά επιλεγμένες λέξεις που χρησιμοποιεί στις απαντήσεις, η λεπτή αίσθηση του χιούμορ που τη διακρίνει κι ένας αυθορμητισμός που μπορεί ακόμη να σε εκπλήξει, καθώς δε θα διστάσει να χορέψει ακόμη και τσάμικο επί του πεζοδρομίου της Βασιλίσσης Σοφίας προκειμένου να σου περιγράψει με γλαφυρά λόγια μία ανατρεπτική σκηνή της παράστασης.

Η συζήτησή μας ξεκίνησε από την νέα παράσταση του Γιάννη Χουβαρδά και γρήγορα πήρε κι άλλες προεκτάσεις…

Ανάμεσα στο θρίλερ, την επιστημονική φαντασία και τη μεταφυσική περφόρμανς, το Μυστήριο 76 Don’t LooK Back στηρίζεται στην κεντρική ιδέα της ιστορίας του Ορφέα και της Ευρυδίκης και συγκεκριμένα στην εντολή που είχε λάβει ο Ορφέας από τον Πλούτωνα, όταν ήθελε να πάρει μαζί του στον επάνω κόσμο την αγαπημένη του, να μην υποκύψει στον πειρασμό και γυρίσει να τη δει. Ο Ορφέας δεν άντεξε και πάνω στον ενθουσιασμό του γύρισε και την κοίταξε και η Ευρυδίκη χάθηκε. Έτσι όμως είναι οι ερωτευμένοι, ανυπόμονοι…

“Με αφορμή αυτόν τον μύθο, ο Γιάννης Χουβαρδάς γράφει ένα έργο και στήνει μια περφόρμανς που διαδραματίζεται στους χώρους του Παλαιού Ελαιουργείου της Ελευσίνας, οι οποίοι έχουν διαμορφωθεί από την Εύα Μανιδάκη σε χώρους ενός εγκαταλελειμένου ξενοδοχείου με το όνομα Hotel Spectre. Ένα ξενοδοχείο-φάντασμα που μοιάζει με τον Άδη των χαμένων ερώτων. Από εκεί περνούν πολλά και διαφορετικά ζευγάρια διαφόρων ηλικιών από 20, 30, 40 μέχρι και τα 90 του Γιάννη Βογιατζή και γινόμαστε μάρτυρες ιστοριών που καταδεικνύουν τη βία των σχέσεων, το άπιαστο του έρωτα, την έννοια της απώλειας και ό,τι συνιστά ένα ερωτικό ζεύγος” αναφέρει η Κ. Καραμπέτη.

Καταργώντας τις διαχωριστικές γραμμές μεταξύ κοινού και ερμηνευτών

Και συνεχίζει “Το χαρακτηριστικό της παράστασης αυτής είναι η εγγύτητα με το κοινό. Μέσα στους χώρους του “ξενοδοχείου” μπορούν να βρίσκονται μόνο 35 θεατές κάθε φορά και θα πρέπει να παραδίδουν τα κινητά τους στην είσοδο. Με έναν ήχο ή μια δόνηση μπορεί να διασαλευτεί η μεταφυσική ησυχία που προσπαθούμε να δημιουργήσουμε. Άλλωστε στον Άδη δε χτυπουν κινητά. Πρέπει επίσης να φορούν μάσκες μιας χρήσης, όχι τις μάσκες του κορονοϊού, αλλά ειδικές μάσκες “ουδετερότητας” -που θα τις προμηθεύει η παραγωγή- για λόγους πνευματικής συγκέντρωσης και για να μην επηρεάζουν τους άλλους θεατές”.

Τι κάνετε σ’ αυτό το ξενοδοχείο των χαμένων ερώτων;
Κάθε ζευγάρι, ή αυτός που έχει απομείνει, αφηγείται τη δική του ιστορία. Άλλος βίωσε την απώλεια του αγαπημένου του προσώπου από αρρώστια, αλλού συνέβη ένα έγκλημα πάθους, ένας φόνος ή μια αυτοκτονία. Άλλους τους χώρισε η διαφορά των επιθυμιών και των χαρακτήρων τους. Το χιούμορ είναι κι αυτό παρόν.

Εγώ ανήκω σε ένα κουαρτέτο μεγαλύτερων ηλικιών, δύο ζευγάρια 65-80 χρονών. Είμαστε αιώνια εγκλωβισμένοι στο λόμπι του ξενοδοχείου και παρόλο που μοιραζόμαστε τις ίδιες καρέκλες και συνυπάρχουμε ως σώματα, ουσιαστικά είμαστε ο καθένας μόνος του. Και ενώ ο αγαπημένος μας είναι δίπλα μας, εμείς βιώνουμε έντονα το συναίσθημα της απώλειας, δεν μπορούμε να επικοινωνήσουμε μαζί του, το βλέμμα μας διαπερνάει το σώμα του σαν να βρίσκεται σε άλλη διάσταση.

Κοιτούν οι ήρωες αυτοί πίσω τους;
Οι ήρωές μας μιλούν για το παρελθόν, αλλά αυτό έχει πια περάσει, δεν μπορούν να το αλλάξουν, δεν μπορούν να επέμβουν σ’ αυτό, ούτε να ερωτευτούν ξανά ο ένας τον άλλον. Οπότε και η αφήγησή τους δεν έχει κάτι το φλεγόμενο μέσα της, κάτι που να τους πληγώνει στο τώρα. Υπάρχει η μνήμη, η ανάμνηση του έρωτα. Στην πορεία όμως αφήνονται πιο έντονα στον σπαραγμό της απώλειας. Σ’ αυτό συμβάλλει και η μουσική του Θοδωρή Οικονόμου, που είναι ένας ακόμα πρωταγωνιστής της παράστασης.

Το αναγκαίο του έρωτα και η απώλεια

Εκτός από τον θάνατο, ένας χωρισμός σηματοδοτεί μια απώλεια;
Είναι η απώλεια της έκστασης, της ψυχικής ανάτασης, Η απώλεια αυτού που νιώθουμε όταν είμαστε απόλυτα δοσμένοι και χαμένοι μέσα στον άλλον. Η στιγμή που θα χαθεί ο έρωτας, ακόμη και επειδή εμείς οι ίδιοι σταματήσαμε να είμαστε ερωτευμένοι, είναι σημαδιακή και κρύβει μέσα της βαθιά οδύνη, απελπισία και απόγνωση. Είναι ένα βαθύ τραύμα. Και νομίζω ότι όσα χρόνια και να περάσουν, αυτό θα το φέρουμε πάντα μέσα στην ψυχή μας. Μπορεί να μην είναι πια τόσο έντονο όσο την ώρα που συνέβη, αλλά υπάρχει συνεχώς μέσα μας, ποτέ δεν επουλώνεται εκατό τοις εκατό.

Θα μείνω στη στιγμή που εμείς οι ίδιοι σταματάμε να είμαστε ερωτευμένοι…
Είναι μία στιγμή εξίσου τραυματική, γιατί εκεί υπάρχει η απομάγευση. Δηλαδή ενώ σε κάτι πίστεψες, από κάτι γοητεύτηκες, κάτι εξιδανίκευσες, κάτι ελπίζεις και κάτι περιμένεις, βλέπεις πια τον ίδιο σου τον εαυτό να κάνει ένα βήμα πίσω. Όταν σταματάς να αισθάνεσαι ερωτευμένος, κατακλύζεσαι από μια μεγάλη απογοήτευση. Και η λέξη απο-γοήτευση έχει μέσα της την απώλεια της γοητείας. Όπως και η απο-μάγευση μιλάει για τη χαμένη μαγεία.

Η στιγμή που θα χαθεί ο έρωτας, ακόμη και επειδή εμείς οι ίδιοι σταματήσαμε να είμαστε ερωτευμένοι, είναι σημαδιακή και κρύβει μέσα της βαθιά οδύνη, απελπισία και απόγνωση…

Πάντως συχνά ζούμε στις σχέσεις ο καθένας το δικό του παραμύθι. Δε βλέπουμε τον άλλο με καθαρή ματιά…
Το έχουμε ανάγκη αυτό. Ο έρωτας είναι κάτι που θέλουμε διακαώς να μας συμβεί. Είναι από τα πιο υπέροχα πράγματα που μπορεί να βιώσει ένα ανθρώπινο πλάσμα στο ταξίδι του μέσα στη ζωή. Έχουμε ανάγκη να πετάμε στα σύννεφα, να φεύγει το πέλμα από το έδαφος. Να μην είμαστε μονίμως γειωμένοι, ή πεσμένοι στα Τάρταρα. Μας αρέσει να γινόμαστε λίγο Ίκαροι, αλλά όσο πιο ψηλά πετάμε, τόσο πιο βαριά είναι και η πτώση, τόσο πιο τραυματική.

Όμως, παρόλο που το ξέρουμε αυτό και πάλι έχουμε ανάγκη αυτή την έκσταση και κάθε φορά ελπίζουμε ότι θα κρατήσει για πάντα. Εξιδανικεύουμε τον άλλον, δεν τον βλέπουμε όπως είναι, αλλά όπως θα θέλαμε να είναι. Έτσι, θα απογοητευτούμε ξανά και ξανά, μέχρι να έρθει ίσως μια σχέση που θα καταφέρει να μεταλλαχθεί, να εξελιχθεί σε κάτι άλλο, στην αγάπη, που μπορεί να μην είναι τόσο απόλυτη όσο ο έρωτας, αλλά συμβαδίζει με τον άλλον πιο ήρεμα, πιο βαθιά και τελικά πιο ουσιαστικά.

Πόσο μπορεί να μας καθορίσει ένας έρωτας, ακόμη και όταν σβήσει;
Σχέσεις πολύ έντονες και παθιασμένες δεν τελειώνουν αμέσως. Συνήθως συνεχίζουμε να τις κουβαλάμε μέσα μας και να μας πληγώνουν ή να επηρεάζουν τη συμπεριφορά και τη στάση μας στις επόμενες σχέσεις. Πολλές φορές μετά από έναν πρώτο χωρισμό, η φλόγα παραμένει και δε χρειάζεται παρά ένα μικρό φύσημα του ανέμου για να ξαναφουντώσει – και ενδεχομένως να ξανασβήσει πάλι. Κάποιοι μένουν παντοτινά πιστοί στη μνήμη ενός έρωτα.

Είχα πάντα απόλυτη ανάγκη τον έρωτα. Αισθανόμουν άδεια όταν δεν υπήρχε στη ζωή μου. Πάντα ήθελα να είναι δίπλα μου ένας άνθρωπος που να μου δίνει αυτή την ψυχική ανάταση και να με εμπνέει – και τότε αισθανόμουν ευτυχισμένη και πολύ πιο δημιουργική.

Παλιότερα υπήρχε έντονη κοινωνική απαίτηση προς τις γυναίκες να παραμένουν πιστές στη μνήμη του άντρα τους, αιώνια μαυροφορεμένες χήρες. Στην Ινδία οι χήρες καίγονταν μαζί με το σώμα του άντρα τους. Μιλάμε δηλαδή για μορφές σκληρής πατριαρχίας εις βάρος της γυναίκας. Βέβαια, αυτό δε σημαίνει πως δεν υπάρχουν και άντρες που αγαπούν, ερωτεύονται, πληγώνονται βαθιά και μένουν επίσης πιστοί στη μνήμη ενός μεγάλου έρωτα.

Πόσο κινητήρια δύναμη είναι ο έρωτας για εσάς;
Τεράστια. Είχα πάντα απόλυτη ανάγκη τον έρωτα. Αισθανόμουν άδεια όταν δεν υπήρχε στη ζωή μου. Πάντα ήθελα να είναι δίπλα μου ένας άνθρωπος που να μου δίνει αυτή την ψυχική ανάταση και να με εμπνέει – και τότε αισθανόμουν ευτυχισμένη και πολύ πιο δημιουργική. Μόνη μου έμενα στα απαραίτητα χρονικά διαστήματα που χρειάζεται κανείς για να μπορέσει να ξεπεράσει την απώλεια ενός χωρισμού, να καθαρίσει την ψυχή του, να ψάξει περισσότερο μέσα του και να κοιτάξει τον εαυτό του και τις ανάγκες του. Γιατί μόνο έτσι μπορείς να προετοιμάσεις το εσωτερικό σου τοπίο, ώστε να μπορέσει να δεχτεί έναν καινούργιο άνθρωπο.

Βέβαια, εμείς οι ηθοποιοί έχουμε το προνόμιο να είμαστε ερωτευμένοι με τη δουλειά μας. Η Τέχνη μας είναι τόσο σύνθετη και πολύπλευρη, που συνήθως έχουμε μια παράσταση, έναν ρόλο, μια συνεργασία που θα μας προσφέρει αυτά που ενδεχομένως λείπουν από την προσωπική μας ζωή. Και όταν υπάρχει εκείνη η ευτυχής συγκυρία που αυτά τα δύο συμβαίνουν ταυτόχρονα, είναι κάτι μαγικό. Αλλά φυσικά αυτό δεν μπορείς να το έχεις συνέχεια.

Το βίαιο του έρωτα και η πατριαρχία

Είμαστε ώριμοι στις σχέσεις μας; Είπατε και εσείς πως υπάρχει και η βίαιη πλευρά του έρωτα στην παράστασή σας…
Έχω τρομάξει με τα φαινόμενα που έχουν έρθει τελευταία στην επιφάνεια, λόγω της πανδημίας. Ίσως φταίει το ότι βιώσαμε ένα βαθύ υπαρξιακό τραύμα -και ο καθένας ατομικά, αλλά και ως κοινωνία- και ήρθαμε πολύ κοντά στην έννοια του θανάτου. Ο εγκλεισμός, η οικονομική αβεβαιότητα και ο γενικότερος κοινωνικός σεισμός που επήλθε ήταν πολύ βίαια φαινόμενα, με ακραίες συνέπειες στην προσωπική μας ζωή.

Μια γυναίκα αποφασίζει να πάρει τη ζωή της στα χέρια της και να φύγει από μια τοξική, κακοποιητική σχέση και ξαφνικά -λόγω των στερεοτύπων της πατριαρχίας- βρίσκεται δολοφονημένη. Έχουμε πια αναγκαστεί να υιοθετήσουμε τον όρο γυναικοκτονία.

Στην καραντίνα ένα παντρεμένο ζευγάρι έπρεπε ξαφνικά να είναι συνέχεια μαζί. Κάποιοι κατάλαβαν ότι δεν το αντέχουν αυτό. Δεν είναι τυχαίο που σημειώθηκε τέτοια έξαρση της βίας, η οποία εξελίχθηκε και σε όλα αυτά τα τρομερά περιστατικά των γυναικοκτονιών. Είναι αδιανόητο. Μια γυναίκα αποφασίζει να πάρει τη ζωή της στα χέρια της και να φύγει από μια τοξική, κακοποιητική σχέση και ξαφνικά -λόγω των στερεοτύπων της πατριαρχίας- βρίσκεται δολοφονημένη. Έχουμε πια αναγκαστεί να υιοθετήσουμε τον όρο γυναικοκτονία. Και βλέπεις όλες αυτές τις μητέρες, που έχουν χάσει τα κορίτσια τους να συγκεντρώνονται έξω από τα δικαστήρια, να αγκαλιάζουν και να προσπαθούν να στηρίξουν η μια την άλλη. Και η τραγική ειρωνεία είναι πως την επόμενη μέρα ξεπηδά άλλη μια ορφάνια…

Είναι θέμα πατριαρχίας όλο αυτό;
Ναι, βέβαια. Δυστυχώς αυτή η αναχρονιστική αντίληψη εξακολουθεί ακόμα να υπάρχει πολύ έντονα στην κοινωνία μας. Εμείς οι άνθρωποι της Τέχνης είμαστε λίγο ρομαντικοί και πιστεύουμε πώς έχουμε κατακτήσει κάποια πράγματα. Και θεωρούμε πως αυτό συμβαίνει σε όλη την κοινωνία, αλλά φυσικά αυτό δεν ισχύει. Και δυστυχώς όσο χαμηλότερο είναι το μορφωτικό επίπεδο, όσο περισσότερο η γυναίκα εξαρτάται οικονομικά από τον άντρα, τόσο πιο έκδηλα είναι αυτά τα φαινόμενα της βίας και της κακοποίησης.

Όμως και τώρα που το διατυπώνω αυτό, σκέφτομαι ότι δεν ισχύει απόλυτα. Δυστυχώς, παρά τους αγώνες χρόνων, ακόμα και σε χώρους υψηλής παιδείας, στα πανεπιστήμια, στην πολιτική, στη δημοσιογραφία, στις επιχειρήσεις, η γυναίκα απαξιώνεται. Είναι φοβερό το ότι δεν υπάρχει ποσόστωση στον πολιτικό χώρο· και όταν μια γυναίκα κατακτά κάποιο υψηλό αξίωμα, γίνεται αντικείμενο κοινωνικής κριτικής και κουτσομπολιού πολύ πιο σκληρά από ό,τι ένας άνδρας.

Έχουμε πρόσφατο το παράδειγμα της Σάννα Μάριν, της πρωθυπουργού της Φινλανδίας, μιας νέας όμορφης γυναίκας, για την οποία άρχισαν να κυκλοφορούν διάφορα σεξιστικά σχόλια, γιατί τόλμησε να πάει σε πάρτι, γιατί φλέρταρε, γιατί ήταν ντυμένη έτσι. Λες και δεν είναι αναφαίρετο δικαίωμα κάθε ανθρώπου ανεξαρτήτως φύλου, χρώματος, σεξουαλικού προσανατολισμού ή κοινωνικού στάτους να ζει τη ζωή του όπως επιθυμεί.

Βλέπω πόσο ακραίες σεξιστικές συμπεριφορές έχουν αντιμετωπίσει άλλες συνάδελφοί μου και θλίβομαι και εξοργίζομαι γι’ αυτό. Και ενώ ελπίσαμε πως αυτά που βγήκαν στην επιφάνεια στον δικό μας χώρο μας, θα γίνονταν αφορμή να εξυγιανθούν κι άλλοι χώροι, είδαμε στη συνέχεια πως σε άλλες περιπτώσεις κάποια αντίστοιχα περιστατικά καλύφτηκαν τελικά από σιωπή.

Εγώ ανήκω σε μια γενιά που έζησε τη μεταπολίτευση στην εφηβεία της. Υπήρχε τότε αναζωογονητικός ο άνεμος της αλλαγής, πιστεύαμε ότι θα φτιάξουμε έναν καινούργιο κόσμο. Ως νέοι είχαμε όνειρα, προσδοκίες, ελπίδες. Ως νέα κορίτσια διεκδικούσαμε το όραμα της απόλυτης ισότητας, της αυτοδιάθεσης και του δικαιώματος στην ερωτική επιθυμία. Και ύστερα ήρθε η πραγματικότητα και μας προσγείωσε ανώμαλα. Η γενιά μας ήταν μια τεράστια απογοήτευση. Ξαφνικά διαπιστώνουμε πως ολοένα κάνουμε βήματα προς τα πίσω και η κοινωνία μας συντηρητικοποιείται ακόμα περισσότερο.

Εσείς αισθανθήκατε ποτέ μειονεκτικά ως γυναίκα; Νιώσατε πώς έπρεπε να φωνάξετε για να ακουστείτε;
Ευτυχώς όχι, δεν αισθάνθηκα ποτέ μειονεκτικά. Βέβαια μετά απ’ όσα έχουν έρθει στο φως, νιώθεις σαν να διαπράττεις ύβρι, όταν λες πόσο τυχερή στάθηκες. Ξεκίνησα σε ένα πολύ προστατευμένο περιβάλλον, στην ομάδα του Ανοιχτού Θεάτρου του Γιώργου Μιχαηλίδη, ο οποίος ήταν μια σπουδαία μορφή, μια υπέροχη προσωπικότητα, τρυφερή και φωτεινή. Ήταν ένας άνθρωπος ταγμένος στην τέχνη και είχε πολύ μεγάλη αγάπη προς τους ηθοποιούς του. Είχαμε γίνει όλοι μας μια μεγάλη οικογένεια και ήταν έντονη η αίσθηση της αρμονικής συνύπαρξης και της ουσιαστικής συνεργασίας.

Σε ένα τέτοιο, λοιπόν, περιβάλλον δεν αισθάνθηκα ποτέ να απειλούμαι από κάτι. Αντιθέτως μου δόθηκε η ευκαιρία να παίξω πολύ σπουδαίους ρόλους, κυρίως του κλασικού ρεπερτορίου και να εξελιχθώ καλλιτεχνικά. Οπότε όταν άρχισαν να έρχονται οι προτάσεις για τηλεοπτικές σειρές, με αντιμετώπισαν με μεγάλο σεβασμό. Μου δόθηκαν αμέσως πρωταγωνιστικοί ρόλοι σε πολύ σημαντικές σειρές, σε μεταφορές λογοτεχνικών βιβλίων, κυρίως σε σκηνοθεσία του σπουδαίου Κώστα Κουτσομύτη, όπως ο “Κίτρινος φάκελος” του Μ. Καραγάτση, τα “Βαμμένα κόκκινα μαλλιά” του Κώστα Μουρσελά, το “Η αγάπη άργησε μια Μέρα” της Λιλής Ζωγράφου, ή το “Τελευταίο αντίο” του Βασίλη Βασιλικού, σε σκηνοθεσία Γιάννη Διαμαντόπουλου.

Αλλά και όταν έκλεισε πια ο κύκλος της συνεργασίας μου με το Ανοιχτό Θέατρο, σε όλη τη μετέπειτα πορεία μου, βίωσα ως επί το πλείστον σεβασμό, εκτίμηση και αγάπη. Βλέπω, όμως, πόσο ακραίες σεξιστικές συμπεριφορές έχουν αντιμετωπίσει άλλες συνάδελφοί μου και θλίβομαι και εξοργίζομαι γι’ αυτό. Και ενώ ελπίσαμε πως αυτά που βγήκαν στην επιφάνεια στον δικό μας χώρο μας θα γίνονταν αφορμή να εξυγιανθούν κι άλλοι χώροι, είδαμε στη συνέχεια πως σε άλλες περιπτώσεις κάποια αντίστοιχα περιστατικά καλύφτηκαν τελικά από σιωπή.

Στον καλλιτεχνικό χώρο υπήρξε μία συσπείρωση. Νομίζω πως δεν είναι τυχαίο που όλο το κίνημα του metoo ξεκίνησε από το θέατρο, ούτε που ο καλλιτεχνικός αγώνας ήταν συγκλονιστικά υποδειγματικός…
Εύχεται κανείς να μη μείνει μόνο σε εμάς η συζήτηση, να προχωρήσει παραπέρα, να γίνει μια πραγματική τομή στις εργασιακές και κοινωνικές σχέσεις των φύλων. Δυστυχώς για άλλη μια φορά αποδείχτηκε πόσο γρήγορα ξεχνάμε ως κοινωνία και πόση δουλειά χρειάζεται να γίνει σε βάθος χρόνου, για να ξεριζωθούν τα στερεότυπα.

Άρα το don’t look back δεν ισχύει εδώ…
Καλό είναι να κοιτάμε πίσω, όχι με εμμονή, αλλά με ψυχραιμία, να στοχαζόμαστε πάνω σ’ αυτά που έχουν συμβεί και να βγάζουμε συμπεράσματα χρήσιμα για το από ’δώ και πέρα. Δεν είναι βέβαια εύκολο αυτό και συχνά κάνουμε τα ίδια λάθη. Ίσως όμως αυτές οι αδυναμίες, οι ατέλειες και οι ρωγμές να είναι και τα γοητευτικά στοιχεία της ανθρώπινης ύπαρξης.

Όταν ξέσπασε η πανδημία είχα την ανάγκη να πιστεύω τουλάχιστον πως θα βγούμε διαφορετικοί άνθρωποι από την καραντίνα, γιατί μας δόθηκε η ευκαιρία να σκεφτούμε τη φθαρτότητά μας, τη θνητότητά μας. Αυτό φοβάμαι πια ότι όχι μόνο δεν έγινε, αλλά και ότι μάλλον επανήλθαμε χειρότεροι.

Ποτέ η ιστορία δεν προχωρά σε μια ευθεία γραμμή…
Ναι, γιατί είναι πολλές οι παράμετροι. Πριν από κάποια χρόνια, μέσα στην κρίση, άκουσα για πρώτη φορά τον όρο ασύμμετρη απειλή. Δεν ήταν μια εύκολα κατανοητή έννοια. Σήμερα όμως νιώθω ότι τη βιώνουμε για τα καλά. Υπάρχει διάχυτη στην ατμόσφαιρα αυτή η απειλή. Και δεν ξέρεις ποιο θα είναι το επόμενο χτύπημα. Το κακό αλλάζει διαρκώς μορφή, άλλοτε έρχεται ως ιός, άλλοτε ως πόλεμος, ως ενεργειακή απειλή, ή ως οικονομική καταστροφή. Και μην ξεχνάμε την κλιματική αλλαγή, το οικολογικό πρόβλημα, το μεταναστευτικό, τη θρησκευτική μισαλλοδοξία, την απειλή της τρομοκρατίας, το ότι αυτή τη στιγμή στον μισό πλανήτη κυκλοφορούν γυναίκες με φερετζέ και τις δολοφονούν επειδή διεκδικούν το δικαίωμά τους στη ζωή, την παιδεία και την ελευθερία.

Όλος αυτός ο φόβος, ειδικά η πανδημία, μας άλλαξε;
Μας αλλάζει συνεχώς, απλώς δεν ξέρω σε τι. Κι αυτό το λέω με τεράστια ανησυχία, παρόλο που πάντα προσπαθώ να βλέπω τα πράγματα από τη θετική πλευρά, για να δώσω δύναμη και κουράγιο στον εαυτό μου και τους δίπλα μου. Όταν ξέσπασε η πανδημία είχα την ανάγκη να πιστεύω τουλάχιστον πως θα βγούμε διαφορετικοί άνθρωποι από την καραντίνα, γιατί μας δόθηκε η ευκαιρία να σκεφτούμε τη φθαρτότητά μας, τη θνητότητά μας. Αυτό φοβάμαι πια ότι όχι μόνο δεν έγινε, αλλά και ότι μάλλον επανήλθαμε χειρότεροι.

Πάντως μία αλλαγή είναι πως ο κόσμος έχει επιστρέψει στο θέατρο…
Ναι, γιατί διαπίστωσε πως χωρίς την τέχνη, την τροφή της ψυχής, δεν γίνεται. Δεν μπορείς χωρίς αυτήν, είναι ζωτική ανάγκη. Αλλιώς πεθαίνεις, νεκρώνεσαι εσωτερικά. Γι’ αυτό βγήκε ο κόσμος και γέμισε τα θέατρα. Δεν ξέρω, ωστόσο, πόσο θα κρατήσει κι αυτό. Δυστυχώς χτυπήθηκε πολύ το σινεμά. Η εμπειρία της μεγάλης οθόνης, η συλλογική εμπειρία, χάνεται. Για να πω το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα, αλλιώς βλέπεις μια κωμωδία στο σπίτι σου κι αλλιώς σε μια αίθουσα με πολύ κόσμο. Η τηλεόραση το έχει καταλάβει αυτό εδώ και καιρό και βάζει εκείνα τα ηχογραφημένα γέλια, που είναι ό,τι πιο γελοίο υπάρχει. Η εμπειρία του κινηματογράφου παραμένει αναντικατάστατη.

Η Φόνισσα…

Μιας και αναφέρατε τον κινηματογράφο, μιλήστε μας για την επιστροφή σας στη στη μεγάλη οθόνη με τη “Φόνισσα”. Η προηγούμενη ταινία σας η “Ευτυχία” είχε προκαλέσει το αδιαχώρητο στις αίθουσες…
Ναι, ήταν πολύ συγκινητικό. Προχθές μάλιστα με πήραν από την εταιρεία παραγωγής για να μου πουν ότι αυτές τις μέρες η “Ευτυχία” κάνει πρεμιέρα στην Αυστραλία και έδωσα συνέντευξη στο δορυφορικό ραδιόφωνο της ΕΡΤ. Ήταν μια ωραία αφορμή να ξαναθυμηθώ αυτή την υπέροχη ταινία.

Και πρόσφατα τελειώσαμε τα γυρίσματα της “Φόνισσας”. Έχω τεράστια ανυπομονησία να δω την ταινία ολοκληρωμένη στις αίθουσες και μεγάλη περιέργεια για το πώς θα ανταποκριθεί ο κόσμος. Νιώθω μεγάλη χαρά που συνεργάστηκα με την Εύα Νάθενα, που είναι και προσωπική μου φίλη. Η Εύα στην αρχή ήταν να αναλάβει το εικαστικό κομμάτι της ταινίας, κάτι που δούλευε τα τελευταία δέκα χρόνια.

Παράλληλα όμως ασχολήθηκε πολύ και με το σενάριο, σε συνεργασία με την Κατερίνα Μπέη, και είχε τη γενική εποπτεία σε όλους τους τομείς της ταινίας. Οπότε το να αναλάβει τελικά και τη σκηνοθεσία ήταν μονόδρομος. Η ταινία θα ’λεγε κανείς πως είναι γυναικεία υπόθεση. Υπάρχουν καταπληκτικές γυναίκες στο καστ, όπως η Μαρία Πρωτόπαπα που παίζει τη μητέρα της Φραγκογιαννούς, η Πηνελόπη Τσιλίκα, η Έλενα Τοπαλίδου και η Νίκη Παπανδρέου που παίζουν τις κόρες της, η Γεωργιάννα Νταλάρα που την υποδύεται σε νεαρή ηλικία, η Μαρία Σκουλά, η Γαλήνη Χατζηπασχάλη, η Όλγα Δαμάνη, η Αγορίτσα Οικονόμου, αλλά και εξαιρετικοί άντρες ηθοποιοί, όπως ο Γιάννης Τσορτέκης, ο Στάθης Σταμουλακάτος, ο Χρήστος Στέργιογλου, ο Μιχάλης Οικονόμου, ο Αντώνης Τσιοτσιόπουλος και πολλοί άλλοι.

Είναι πάντως ένα τόσο διαχρονικό κείμενο αυτό του Παπαδιαμάντη… Πώς το βιώσατε;
Καταρχάς θέλω να πω ότι δεν είναι απόλυτα πιστή μεταφορά του μυθιστορήματος του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη. Η “Φόνισσα” του Παπαδιαμάντη είναι η αφετηρία, διατηρούνται πάρα πολλά στοιχεία του μυθιστορήματος, αλλά το σενάριο παίρνει την ελευθερία να αλλάξει κάποια πράγματα, όπως τη διαδοχή των γεγονότων και την προσωπικότητα της ηρωίδας. Δεν αντιμετωπίζει τη Χαδούλα ως εγκληματική φυσιογνωμία. Η κοινωνική βία είναι αυτή που οπλίζει το χέρι της, τους φόνους τους κάνει λόγω μιας μεγάλης ανάγκης, σαν δώρο σ’ αυτά τα κοριτσάκια, για να γλιτώσουν από την κακοποίηση και τη φριχτή ζωή που τα περιμένει όταν μεγαλώσουν.

Η ταινία ξεκινάει από την πληροφορία ότι παλιότερα στις κλειστές κοινωνίες της επαρχίας υπήρχε ο λεγόμενος “πνίχτης”, που ήταν είτε άντρας, είτε γυναίκα. Λόγω του θεσμού της προίκας, μια φτωχή οικογένεια δεν άντεχε να κάνει πολλά κορίτσια. Αν λοιπόν ένα ζευγάρι είχε την “ατυχία” να φέρει στον κόσμο άλλο ένα ανεπιθύμητο κορίτσι, ο πατέρας είχε το δικαίωμα -πριν σαραντίσει το παιδί- να δώσει εντολή στον πνίχτη να το πνίξει.

Μάλιστα το 1938 η Δημογεροντία της Σκιάθου είχε κάνει αίτημα στο υπουργείο Δικαιοσύνης να καταργηθεί ο θεσμός της προίκας -αυτά είναι ιστορικά ντοκουμέντα- γιατί τον συνέδεαν με ανεξήγητους θανάτους νεογέννητων κοριτσιών.

Το εξοργιστικό είναι πως και τώρα σε χώρες όπως στην Ινδία, την Κίνα και το Ιράν, οι γυναικοκτονίες συμβαίνουν ακόμα κι όταν οι γυναίκες είναι έμβρυα. Χρησιμοποιώ κι εδώ αυτόν τον όρο, έστω κι αν είναι αδόκιμος, γιατί τώρα που η επιστήμη με τα υπερηχογραφήματα δείχνει το φύλο του παιδιού, αν είναι κοριτσάκι, οι κοινωνίες αυτές ωθούν τους γονείς σε έκτρωση. Για ποια ισότητα μιλάμε, για ποια δικαιώματα της γυναίκας, όταν χτυπιέται στο κύτταρό της;

Η ταινία παίρνει θέση, μιλάει γι’ αυτά τα φαινόμενα και δείχνει τη ρίζα του κακού. Η Φραγκογιαννού είναι κι αυτή μια γυναίκα κακοποιημένη και μάλιστα από την ίδια της τη μητέρα. Το κακό περνάει από μητέρα σε κόρη κι από γιαγιά σε εγγονή, μεταβιβάζεται από γενιά σε γενιά. Κι εδώ υπάρχει τεράστια ευθύνη και των ίδιων των γυναικών, που αναπαράγουν τα στερεότυπα. Εμείς οι ίδιες θα σηκώσουμε το δάχτυλο στο νέο κορίτσι δίπλα μας για το πώς ντύνεται και θα μεγαλώσουμε τον γιο μας διαφορετικά από την κόρη μας.

Δυσκολευτήκατε στον ρόλο αυτό;
Ήταν πάρα πολύ δύσκολο να τον αποδώσω, να δείξω ότι κάθε φόνος που διαπράττει αυτή η γυναίκα έχει βαρύ τίμημα και για την ίδια, ότι την τραυματίζει βαθιά, παρόλο που τον αντιμετωπίζει ως πράξη λύτρωσης για τα θύματα.

Η Χαδούλα είναι ένας άγγελος θανάτου. Έτσι βλέπει τον εαυτό της και γι’ αυτό προσεύχεται συνεχώς ενδιάμεσα στους φόνους και αποζητά ένα θεϊκό σημάδι επιδοκιμασίας. Δυσκολεύτηκα πολύ, δεν άντεχα αυτή τη φρίκη, κατέβαλλα μεγάλες προσπάθειες για να ελέγχω τα συναισθήματα που με κατέκλυζαν και να ακροβατώ ανάμεσα στην οδύνη και την απόσταση, την οργή και τη γαλήνη της προσφοράς. Αυτά τα πράγματα ξεπερνούν τα ανθρώπινα, έχουν κάτι το απόκοσμο, το μυστηριακό, κάτι το βαθιά υπαρξιακό, σχεδόν μεταφυσικό. Δεν παίζονται…

Είστε όντως τόσο συναισθηματική; Δίνετε την εντύπωση μιας πολύ δυναμικής, σχεδόν σκληρής γυναίκας…

Όλα αυτά είναι απλώς εντυπώσεις που έχουν δημιουργηθεί λόγω κάποιων ρόλων που έχω ερμηνεύσει. Οι κοντινοί μου άνθρωποι ξέρουν πως είμαι ένας άνθρωπος βαθιά συναισθηματικός και πολύ ευσυγκίνητος. Στους ρόλους μου πρέπει συνεχώς να καταπολεμώ αυτή μου τη ροπή προς το δραματικό. Ειδικά σήμερα που οι τάσεις στην υποκριτική επιβάλλουν ψυχραιμία και αποστασιοποίηση.

Ο ηθοποιός πρέπει να αντιστέκεται στην εύκολη συγκίνηση, που λειτουργεί εκβιαστικά ως προς το συναίσθημα του θεατή. Κι αυτό για μένα ήταν πάντα μια δύσκολη ακροβασία. Έπρεπε μονίμως να ψάχνω να βρω τη χρυσή τομή, ούτως ώστε το αποτέλεσμα να μην είναι υπερβολικά φορτισμένο συναισθηματικά, αλλά και να μην κινδυνεύει να φανεί ψυχρό. Κι αυτή είναι μια πολύ λεπτή ισορροπία. Συνεχώς έχω το φόβο ότι δεν μπορώ να την πετύχω. Στην τέχνη του θεάτρου παλεύεις με τα πιο ρευστά και άπιαστα υλικά – λάθος λέξη, τίποτα δεν είναι υλικό εδώ. Τα πάντα είναι άυλα. Γι’ αυτό και τόσο άπιαστα…