ΠΕΝΤΕ ΧΡΟΝΙΑ ΜΕΤΑ, ΕΧΟΥΜΕ ΚΑΤΑΛΑΒΕΙ ΟΤΙ Ο COVID ΤΑ ΑΛΛΑΞΕ ΟΛΑ; ΜΕ ΠΡΩΤΟΥΣ ΕΜΑΣ

Πέντε χρόνια πριν, ακριβώς τέτοια μέρα (τα πλέον αξέχαστα για τον πιο λάθος λόγο γενέθλιά που γιόρτασα ποτέ), βάζαμε μια καινούρια λέξη στη ζωή μας: lockdown. 

Δεν είχε συμπληρωθεί ούτε ένας μήνας από το πρώτο κρούσμα επί ελληνικού εδάφους, δεν είχαμε ακόμα πολύ καλή γνώση ούτε τι είναι η Covid-19, ούτε πού ακριβώς θα βγάλει όλο αυτό. Γνωρίζαμε κάποια πράγματα, αλλά γνωρίζαμε στο περίπου. Είχαμε τρομάξει για τα καλά με τις εικόνες από τη Λομβαρδία της γειτονικής Ιταλίας (από την εβδομάδα μόδας του Μιλάνου μας ήρθε άλλωστε το παρθενικό κρούσμα), είχαμε δει κατά σειρά να κλείνουν εμπορικά καταστήματα, κινηματογράφοι, θέατρα και γήπεδα. Κι από εκείνη τη Δευτέρα, 23 Μαρτίου του 2020, βάλαμε επιπλέον στη ζωή μας βεβαιώσεις, μηνύματα «Μετακίνηση από 1 έως 6» και κάποια πράγματα που ήρθαν τελικά για να μείνουν όπως η εργασία από απόσταση και τα ενδιάμεσα υβριδικά σχήματα απασχόλησης. 

Η χώρα έκλεισε έγκαιρα, όλοι πια το αναγνωρίζουν αυτό. Η περιφερειακή θέση της ως «ευρωπαϊκή επαρχία» απέτρεψε την υπερεξάπλωση, το ιταλικό καμπανάκι λειτούργησε ως μακάβρια προειδοποίηση. Μάθαμε να ζούμε υπό περίεργες συνθήκες κι αποκτήσαμε καινούριες συνήθειες, κάποιες χαριτωμένες («ραντεβού για zoom ποτάκια») κι άλλες άχαρες («συναυλίες στο ΥouTube»). Αναπτύξαμε δεξιότητες (πόσο αλεύρι ταπιόκα ξόδεψες Κύριε για να φουσκώνουν τα ζυμάρια του ξαφνικά ατέλειωτου ελεύθερου χρόνου μας;), πληρώσαμε συνδρομές που δεν (ξέραμε ότι) χρειαζόμασταν, είδαμε εκείνη τη σειρά με τις πεντ’έξι σεζόν που αναβάλλαμε «για όταν», μέχρι και πόντκαστ ακούσαμε που ποτέ δεν πιστεύαμε ότι «θα βρίσκαμε τον χρόνο». Εννοείται ότι σαπουνίσαμε και τον τελευταίο πόρο του τελευταίου μπρόκολου κι εξυπακούεται ότι πλύναμε τα χέρια μας «σχο-λα-στι-κά».

Η πρώτη καραντίνα, ας μην κρυβόμαστε – όλοι το έχουμε συνομολογήσει κάποια στιγμή, ήταν ένα περίπου «ευπρόσδεκτο διάλειμμα από τον δυτικό πολιτισμό». Ένα pause λίγο πριν-λίγο μετά το burn out. Με δύο τεράστιους αστερίσκους, φυσικά: Ότι λέξεις όπως «οξύμετρα», «ΜΕΘ», «ευπαθείς ομάδες» δεν σε απασχόλησαν περισσότερο την καθημερινότητά σου πέραν της αναφοράς τους στα δελτία ειδήσεων. Κι ότι είχες με κάποιον να την περάσεις, φυσική παρουσία όχι ψηφιακό ίχνος.

Μετά ξαναβγήκαμε έξω, κάναμε «ελληνικό καλοκαίρι» (εμείς, η κυβέρνηση και οι μεγάλοι τουριστικοί παίκτες) περίπου σαν να μη συμβαίνει τίποτα, μέχρι να έρθει το «δεύτερο κύμα», το δεύτερο lockdown που κράτησε επτά μήνες κι όλες αυτές οι εξυπνάδες για «διαλείμματα» και «δυτικούς πολιτισμούς» αποδείχθηκαν αυτό που ήταν εξαρχής: η ρομαντικοποίηση μιας πρωτόγνωρης και δυσβάσταχτης κατάστασης, το σημάδι ενός αναδυόμενου ατομικισμού που αποτέλεσε τελικά και βασικό κομμάτι της προίκας της.

Στο πρόσφατο μεγάλο αφιέρωμά τους σε αυτήν την περίοδο, οι NY Times παρουσίασαν 30 διαγράμματα για τις αλλαγές που έφερε στη ζωή μας o Covid. Προφανώς αντλώντας στοιχεία εντός ΗΠΑ, μερικά από αυτά όμως σίγουρα κάτι μας λένε και για την από δω πλευρά του Ατλαντικού, για την ακρίβεια κάτι λένε για τη διπλανή μας πόρτα…

Στις ΗΠΑ, λοιπόν…

– Το 2022 ήταν το έτος της Μεγάλης Παραίτησης, αφού οι Αμερικανοί δε γύρισαν ποτέ στις «κακές δουλειές» (“shitty jobs”) που ειχαν πριν τον κορονοϊό. (Το είδαμε κι εδώ με το καλοκαιρινό ψυχόδραμα απελπισμένων εργοδοτών που δεν βρίσκουν σκλάβους σεζονίστας.) 

– Συνέχισαν να ξοδεύουν όλο και περισσότερα χρήματα για αλκοόλ, το 2021 μάλιστα πίκαρε το «ε, βάζω κι ένα ποτηράκι στο σπίτι». 

– Σε σχέση με το 2016, σήμερα περνούν 1.5 ώρα παραπάνω στο σπίτι. 

– Ο χρόνος του socializing μοιραία μειώθηκε και δεν ανέκαμψε ποτέ, σίγουρα όχι κοντά στα 45 λεπτά την ημέρα που ήταν το 2016.

– Οι αναζητήσεις «πώς να κόψεις μόνος τα μαλλιά σου;» σημείωσαν 100% άνοδο το 2020, αφού «οι απελπισμένοι καιροί καλούν για απελπισμένα μέτρα». (Ανάλογη ήταν και η αύξηση στις αναζητήσεις «υιοθετήστε έναν σκύλο».)

– Το online shopping, έτσι κι αλλιώς σε άνοδο, έγινε ξεκάθαρα νόρμα μένοντας σταθερά πάνω από το 15% των πωλήσεων του λιανεμπορίου. 

– 200 εκατομμύρια λιγότερες διαδρομές με τα δημόσια Μέσα Μαζικής Μεταφοράς καταγράφηκαν την περίοδο 2020-24 σε σχέση με την περίοδο πριν την πανδημία. 

– Τέλος, οι άνθρωποι ενώθηκαν εις σάρκαν μία. Οι 5.5 γάμοι/1000 άτομα του 2019 έγιναν 6.5/1000 μέχρι το 2022. Και πολλοί από αυτούς έφεραν στον κόσμο και τα Covid babies (όπως άλλωστε συνέβη παντού).

Μπορεί τα στοιχεία να βασίζονται στην αμερικανική εμπειρία, αλλά βγάζουν νόημα και στα καθ’ ημάς. Μικρές ψηφίδες που εξηγούν τη νέα post-Covid ατομική και συλλογική συνθηκη – πολιτικά, κοινωνικά, οικονομικά, ψυχικά. 

Ο Covid γέννησε τον πληθωρισμό που διαιώνισε την κρίση ως νέα πραγματικότητα. Το κόστος ζωής εκτοξεύτηκε παντού, όχι άσχετο με το ότι μεγάλωσε το κόστος δανεισμού. Περισσότερη ανασφάλεια, κι άλλα χαμένα παραγωγικά χρόνια, νέα πεδία διχασμού π.χ. εμβολιασμός κι ατομική ευθύνη. Άρα περισσότερος φόβος, συναίσθημα που έγινε το βασικό πολιτικό καύσιμο – βλέπουμε πια πώς (και πόσο) ευνοεί σε όλον τον πλανήτη ακραίους, δήθεν αντισυστημικούς, μισαλλόδοξους. 

Ο Covid επίσης έπαιξε με το μυαλό μας. Όχι μόνο γιατί υπάρχει μια «ομίχλη» που δεν επιτρέπει να τοποθετήσεις γεγονότα με χρονική ακρίβεια μεταξύ 2020-2022. Αλλά και γιατί χρειάστηκε να θυσιάσουμε πολύ ορθολογισμό, κριτική σκέψη κι αντίληψη περί ατομικής ελευθερίας για να αποδεχθούμε πράγματα αφού γίνονταν για το «κοινό καλό». Ήταν άλλωστε τόσα όσα δεν έβγαζαν νόημα. Δεν καταλάβαμε ποτέ γιατί στέλναμε αυτά τα περιβόητα μηνύματα, γιατί ενθαρρυνόμασταν να βρισκόμαστε σε κλειστούς χώρους που η μεταδοτικότητα ήταν σαφώς μεγαλύτερη, γιατί (όχι μόνο εδώ αλλά σε όλον τον κόσμο) επικοινωνήθηκε/επικράτησε εντελώς λανθασμένα ότι «με το εμβόλιο δεν κολλάς» δίνοντας χώρο στον αντιεμβολιαστικό λόγο. Κι επίσης, είδαμε να χτίζεται πολιτικό κεφάλαιο πάνω στη συνθήκη του αυταρχισμού. Σκεφτείτε πόσο mainstream έγινε κι εφαρμόζεται πια κάθε τρεις και λίγο η «απαγόρευση  κυκλοφορίας/συναθροίσεων», δείτε στις υποθέσεις της επικαιρότητας πώς κουρελιάζεται το σύνταγμα κάνοντας πολυτέλεια την πολιτική λογοδοσία.

Ο Covid ήταν ολέθριος για την ψυχική υγεία, δεν περιμένατε εδώ να το διαβάσετε. Ειδικά, η γενιά μας, όσοι τους βρήκε ο Covid λίγο πριν – λίγο μετά τα 40, φάνηκε σαν να μεγάλωσε απότομα (κι ακόμα επεξεργάζεται αυτό το στοίχημα, προσοαθώντας να το κερδίσει). Εγκλεισμός, απομόνωση, (μερική) διάλυση του προσωπικού ιστού. Άλλοι το έριξαν στον καζινοκαπιταλισμό και την ψευδαίσθηση ότι θα ρίξουν το σύστημα που τους απογοητεύει συνεχώς με τα cryptos, άλλοι όρμηξαν στη ζωή με το που εκείνη ξανάνοιξε περνώντας δεύτερη και τρίτη εφηβεία, άλλοι ιδρυματίστηκαν κι έκαναν καιρό να επανέλθουν από αυτήν την παρατεταμένη περίοδο Netflix & chill, όλοι βουτήξαμε ακόμα περισσότερο στις «οθόνες που μας κάνουν όλο και πιο χαζούς», όπως λέει το χοτ τόπικ των ημερών. 

Πέντε χρόνια μετά, όπως γράφτηκε στους Times, «αισθανόμαστε ότι ο Covid είναι κάτι που αφήσαμε πίσω μας. Κι όμως ζούμε στο κομμάτι της ιστορίας που δημιούργησε η πανδημία, το περίγραμμα του οποίου ίσα ίσα άρχισε να φαίνεται». Κι όσο αυτό το περίγραμμα αποκτά πλήρη μορφή, καταλαβαίνουμε ότι ο Covid τα άλλαξε όλα.

Με πρώτους, πρώτες εμάς τους ίδιους.