ΛΕΝΑ ΚΙΤΣΟΠΟΥΛΟΥ: “ΑΝ ΜΠΟΡΟΥΣΑ ΘΑ ΗΜΟΥΝ ΙΝΔΙΑΝΟΣ ΠΑΝΩ ΣΤΑ ΒΟΥΝΑ ΤΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΘΑ ΠΕΤΑΓΑ ΒΕΛΗ ΠΡΟΣ ΤΟ ΚΕΝΤΡΟ”
Γράφει θεατρικά έργα, σκηνοθετεί, πρωταγωνιστεί, ζωγραφίζει, αλλά και τραγουδά. Μιλήσαμε για τη "Μ.Α.Ι.Ρ.Ο.Υ.Λ.Α"., αλλά γρήγορα η συζήτηση πήρε κι άλλες προεκτάσεις.
Η Λένα Κιτσοπούλου δε χρειάζεται ιδιαίτερες συστάσεις. Αποτελεί την πιο αντισυμβατική πολυτάλαντη καλλιτεχνική περσόνα του ελληνικού θεάτρου. Γράφει θεατρικά έργα, σκηνοθετεί, πρωταγωνιστεί, ζωγραφίζει, αλλά και τραγουδά. Το στίγμα της είναι ευδιάκριτο και ξεκάθαρο. Η θεατρική της γλώσσα δε “χαϊδεύει” αυτιά. Τουναντίον αποτελεί γροθιά στο στομάχι και μας θέτει απέναντι από τους ίδιους μας τους εαυτούς.
Δέκα χρόνια έχουν περάσει περίπου από την πρώτη φορά που συστήθηκε η Μ.Α.Ι.Ρ.Ο.Υ.Λ.Α. της στο αθηναϊκό κοινό. Μια κρίση και πολλά κύματα πανδημίας μετά, μια άλλη νέα γυναίκα (Κίττυ Παϊταζόγλου) καλείται να διασχίσει πολλές φορές την απόσταση από το σαλόνι της στην κουζίνα της, να χτυπηθεί κάτω για τον έρωτα, αλλά και να χτυπήσει αλύπητα όποιον influencer της πει τους δέκα καλύτερους τρόπους για να ζήσει. Τη σκηνοθεσία της παράστασης που κάνει πρεμιέρα τη Δευτέρα 8 Νοεμβρίου στο θέατρο Ζίνα έχει αναλάβει η Δήμητρα Δερμιτζάκη.
Εμείς μιλήσαμε με τη Λένα Κιτσοπούλου για τη Μ.Α.Ι.Ρ.Ο.Υ.Λ.Α., αλλά γρήγορα η συζήτηση πήρε κι άλλες προεκτάσεις.
Συστήστε μας τη Μ.Α.Ι.Ρ.Ο.Υ.Λ.Α. Πρόκειται για ένα καθαρόαιμο γυναικείο έργο;
Είναι ένα έργο γραμμένο από γυναίκα, αλλά νομίζω ότι η ψυχική του και εγκεφαλική του κατάσταση είναι εντελώς ανθρώπινη και εκφράζει εξίσου και τους άντρες. Έτσι τουλάχιστον μου είπαν άντρες αναγνώστες του κειμένου και άντρες θεατές προηγούμενων παραστάσεων. Πρόκειται για μία ακραία απόγνωση της ηρωίδας, η οποία παραλληρεί μόνη της μέσα στην κουζίνα του σπιτιού της, αφορίζοντας και μηδενίζοντας τα πάντα, τον έρωτα, τη γνώση, την ομορφιά, την καθημερινότητα, τα σπουδαία μα και τα ασήμαντα, τη ζωή ολόκληρη. Είναι ένα έργο χωρίς ίχνος ελπίδας μέσα του, το οποίο όμως εκσφενδονίζει τον μηδενισμό του μέσα από ένα τεράστιο και άπλετο φως, που είναι το χιούμορ και ο αυτοσαρκασμός του.
Δέκα χρόνια μετά τη συγγραφή του και εν καιρώ πανδημίας πόσο διαχρονική είναι αυτή η Μ.Α.Ι.Ρ.Ο.Υ.Λ.Α;
Βλέποντας το τώρα, ειδικά τώρα, που οι ζωές όλων βίωσαν αυτόν τον παράξενο εγκλεισμό και ένα είδος αποκοπής από τη μέσα σε πάρα πολλά εισαγωγικά κανονικότητα, αισθάνομαι ότι ίσως να είναι και ακόμα πιο επίκαιρο. Η ηρωίδα βρίσκεται σε κατάσταση εγκλεισμού. Έχει κατεβάσει ρολά. Η ψυχική της κατάσταση είναι σίγουρα διαχρονική, μιας και διαρκώς αναμετριέται με το ποιο είναι τελικά το νόημα της ζωής. Γιατί κάνουμε ό,τι κάνουμε; Για να γεμίσουμε απλώς τον χρόνο μας μέχρι να πεθάνουμε; Θέτει ερωτήματα στον εαυτό της, τα οποία νομίζω ανήκουν σε κάθε άνθρωπο, ανεξαρτήτως εποχής.
Αγαπημένη σας φράση της ηρωίδα σας;
Παιδιάααααα, παιδιαααααα, δεν είμαι καλάααααααα
H ελληνική οικογένεια νοσεί από μία ανάγκη να στραγγαλίζει τα μέλη της είτε με βίαιο είτε με ευγενέστατο τρόπο.
Οι παραστάσεις είναι αν μη τι άλλο προφητικές σχεδόν, καθώς ακροβατούν συνήθως στα άκρα, ιδιαίτερα στις διαπροσωπικές σχέσεις των ηρώων. Γιατί πιστεύετε πως έχουμε τέτοια έκρηξη γυναικοκτονιών στην Ελλάδα; Πού οφείλονται;
Τώρα με βάζετε σε κοινωνιολογικές αναλύσεις που ίσως να απαιτούν γνώσεις που δεν έχω. Μιλώντας πάντως με όση λογική διαθέτω, θεωρώ καταρχάς ότι δεν υπάρχει έκρηξη στην ανωμαλία του ανθρώπου ειδικά στην εποχή μας, απλώς πλέον, λόγω των πολλών μέσων πληροφόρησης που υπάρχουν, τα μαθαίνουμε πιο γρήγορα και περισσότερο απ’ ότι παλιότερα. Ίσως παλιότερα να ήταν και χειρότερα τα πράγματα, δεν ξέρω. Τώρα, το γεγονός ότι περισσότερο οι άντρες σκοτώνουν, ή βιάζουν κ.ο.κ. νομίζω οφείλεται στη σωματική τους δύναμη η οποία είναι συνήθως μεγαλύτερη από των γυναικών, οπότε η δική τους έκφραση βίας συμβαίνει με την μυϊκή / σωματική επίθεση κατά του θηλυκού, ενώ το θηλυκό αντίστοιχα εκφράζει τη βία του και την επιθετικότητά του με άλλους τρόπους. Νομίζω είναι καθαρά θέμα βιολογίας και μυοσκελετικών δυνατοτήτων και αν ψάξουμε και πιο βαθιά, πίσω κι από τον σκελετό, είναι καθαρά θέμα διαφορετικών φύσεων, θηλυκού και αρσενικού. Το σπερματοζωάριο του άντρα είναι επιθετικό και κινητικό, τρέχει, ενώ η μήτρα της γυναίκας είναι καρτερική, περιμένει. Είναι δύο διαφορετικά ζώα, το θηλυκό και το αρσενικό τα οποία εκφράζουν προφανώς τα ίδια πράγματα με άλλον τρόπο και με άλλον μηχανισμό.
Πιστεύω ότι η πολιτική ορθότητα είναι κι αυτή ένα είδος φασισμού, όταν γίνεται μόδα, όταν δηλαδή γίνεται φανατική και όταν αρχίζουμε να μιλάμε για λογοκρισία, που σημαίνει ότι καθιστούμε παράνομες τις λέξεις και όχι τις προθέσεις και τις πράξεις. Είναι πολύ υποκριτικό να φτιάξουμε ένα λεξιλόγιο ευγενικό όταν η ζωή και ιδιαίτερα η ανθρώπινη φύση δεν είναι καθόλου ευγενική.
Πώς νιώθετε εσείς σαν γυναίκα στην Ελλάδα του 2021; Μήπως τελικά αντί να προχωράμε μπροστά πηγαίνουμε προς πιο πατριαρχικές κοινωνίες;
Νομίζω ότι παλεύουμε να ξεφύγουμε από την πατριαρχία, δεν νομίζω ότι πάμε προς το χειρότερο σε αυτόν τον τομέα, αν σκεφτούμε ότι οι γυναίκες μέχρι πριν λίγα χρόνια ούτε ψηφίζανε, ούτε δουλεύανε, παντρευόντουσαν όποιον τους δίνανε κ.ο.κ. Αυτά έχουν αλλάξει, τουλάχιστον στις περίφημες δυτικές κοινωνίες, δυστυχώς σε πάρα πολλές άλλες κοινωνίες όχι ακόμα. Βέβαια και μόνο που μιλάμε για δικαιώματα των γυναικών, και μόνο που ασχολούμαστε με κάτι τόσο αυτονόητο, δείχνει πόσο πίσω είμαστε ακόμα. Ειδικά η ελληνική κοινωνία πάσχει περισσότερο από άλλες ‘’ δυτικές κοινωνίες’’, πάσχει από ταμπού και στερεότυπα καρφωμένα μέσα στο dna, πάσχει από έλλειψη παιδείας, πάσχει από έλλειψη νηπιαγωγείων, πάσχει από ιδρυματοποίηση και κουκούλωμα, το οποίο στερεί την ορατότητα προς άλλα πιο προηγμένα κοινωνικά κράτη. Και μέσα σε όλα αυτά νοσεί ακόμα πολύ κατά τη γνώμη μου η ελληνική οικογένεια, από μία ανάγκη να στραγγαλίζει τα μέλη της, είτε με βίαιο είτε με ευγενέστατο τρόπο.
Γιατί είναι πιο θλιβερό το σκοτωμένο ζώο άμα βλέπεις τα μάτια του, ενώ δεν είναι θλιβερό όταν του έχουν αφαιρεθεί τα μάτια και βρίσκεται τυλιγμένο μέσα σε ένα σελοφάν;
Η πολιτική ορθότητα που αρχίζει να επικρατεί παντού πιστεύετε πως γεννά βία; Πότε καταργείται και ξεσπά η βία;
Πιστεύω ότι η πολιτική ορθότητα είναι κι αυτή ένα είδος φασισμού, όταν γίνεται μόδα, όταν δηλαδή γίνεται φανατική και όταν αρχίζουμε να μιλάμε για λογοκρισία, που σημαίνει ότι καθιστούμε παράνομες τις λέξεις και όχι τις προθέσεις και τις πράξεις. Είναι πολύ υποκριτικό να φτιάξουμε ένα λεξιλόγιο ευγενικό όταν η ζωή και ιδιαίτερα η ανθρώπινη φύση δεν είναι καθόλου ευγενική. Στην Αμερική, αλλά και σε χώρες της Ευρώπης δεν υπάρχουν πια στα χασάπικα ζώα ολόκληρα, παρά μόνο κομμάτια τους μέσα σε συσκευασίες. Γιατί είναι πιο θλιβερό το σκοτωμένο ζώο άμα βλέπεις τα μάτια του, ενώ δεν είναι θλιβερό όταν του έχουν αφαιρεθεί τα μάτια και βρίσκεται τυλιγμένο μέσα σε ένα σελοφάν; Άμα καπνίζεις σε κοιτάνε σαν εγκληματία, ενώ τα τσιγάρα πουλιούνται νόμιμα και κάποιοι πλουτίζουν από αυτό. ΟΙ λέξεις/χαρακτηρισμοί που θεωρούνται υποτιμητικοί προς κάποιον συνάνθρωπό μας καταργούνται και απλώς αντικαθίστανται από άλλες. Θέλω να πω ότι σε πολλές περιπτώσεις με την πρόφαση της εξάλειψης του ρατσισμού, δημιουργείται απλώς ένας νέος ρατσισμός.
Θα πάτε στη Γενεύη σύντομα όπου θα παρουσιαστεί η νέα εκδοχή του έργου σας, Cry. Το έργο αυτό θα παρουσιαστεί και την άνοιξη στο θέατρο Τέχνης. Τι θα δούμε σ΄αυτή την εκδοχή;
Το cry δημιουργήθηκε πριν από δύο χρόνια περίπου στην Γενεύη, στο θέατρο Saint Gervais, μέσα σε ένα πολύ γρήγορο πλαίσιο, όπου γράφτηκε και παίχτηκε μέσα σε δέκα μέρες. Τώρα, δύο-τρία χρόνια μετά, ξαναζωντανεύει, αναδημιουργείται, αναπλάθεται, αναπτύσσεται, του δίνεται τέλος πάντων στη Γενεύη μεγαλύτερος χρόνος ετοιμασίας, οπότε έχει τη δυνατότητα να δυναμώσει, να φωτιστεί αλλιώς και είμαι και πολύ χαρούμενη που στην τωρινή εκδοχή θα προστεθεί η παρουσία του Νίκου Καραθάνου στην διανομή. Το έργο μιλάει για την απόγνωση και τη ματαιότητα. Είναι αυτό που γράφω κάθε φορά γιατί είναι ίσως το μόνο πράγμα που με αφορά τελικά ( ή με πνίγει), απλώς κάθε φορά αλλάζει η σκηνική συνθήκη, προσπαθώ να ανανεώνω τη γλώσσα μου, παίζω με διαφορετικά υλικά, λέγοντας όμως τελικά το ίδιο πράγμα. Γιατί ζούμε; Γιατί υπάρχουμε; Τι μαλακία είναι όλο αυτό; Εμφανίζονται στην σκηνή τέσσερις άνθρωποι, οι οποίοι δεν θέλουν να επικοινωνήσουν παρ’ όλο που είναι αναγκασμένοι να συνυπάρξουν αυτή τη βραδιά με το ζόρι και στην πορεία από κάτι πολύ μικρές αφορμές και όχι άξιες δολοφονίας, ο ένας δολοφονεί τον άλλον. Είναι τα νεύρα τους σπασμένα, ή απλώς κάνουν κάτι που όλοι θα θέλαμε να κάνουμε κάποιες φορές, αλλά η ύπαρξη νομοθεσίας δεν μας το επιτρέπει; Πάντως μικρά περιστατικά και αφορμές διογκώνονται στο κεφάλι και των τεσσάρων. Είναι η πίεση τής καθώς πρέπει κοινωνικής συμπεριφοράς και ευγένειας που τελικά μολύνει τις αντοχές μας και αρρωσταίνουμε; Ή είναι η φύση του ανθρώπου βίαιη και σκοτεινή από μόνη της και εμείς όλοι ζούμε σε μία κοινωνία που μας απαγορεύεται τελικά να εκφραστούμε; Το έργο έχει αδιέξοδο πολύ. Έχει ψυχαναγκασμό. Είμαστε οι άνθρωποι που δεν θέλουμε να ταραχτούμε από τίποτα. Που φοβόμαστε. Είμαστε οι άνθρωποι που θέλουμε απλώς την ησυχία μας. Οι χαλασμένοι άνθρωποι που μας ενοχλούν τα πάντα. Ή, που νομίζουμε ότι μας ενοχλούν οι άλλοι, ενώ τελικά μας ενοχλεί ο εαυτός μας που δεν επαναστατεί. Φοβόμαστε πάρα πολύ τον θάνατο, ζούμε μόνο με αυτόν το φόβο και πιστεύω ότι ο σύγχρονος τρόπος ζωής μακριά από τη φύση και τον ουρανό και μέσα σε όλη αυτή την υπερβολική πίεση για νεότητα, χαρά, πρόληψη, φιλοζωία, φιλανθρωπία, θετικότητα με το ζόρι και βομβαρδισμούς τηλεοπτικούς από διάφορους χαμογελαστούς διαφημιστές αντικαταθλιπτικών, απλώς εντείνει τον φόβο μας.
Θα έκανα χαοτικά πράγματα, θα έβαζα μπουρλότα, βαρελότα, θα επέτρεπα το κάπνισμα σε όλα τα θέατρα μέσα, θα εκμεταλλευόμουν το χάος που επικρατεί στ’ αλήθεια, θα το αποδεχόμουν και μέσα από την αληθινή εικόνα θα πέταγα βέλη.
Η πανδημία σάς ενέπνευσε; Πώς κύλησαν αυτά τα δύο περίπου χρόνια πολιτιστικής σιωπής;
Υπέροχα χρόνια, πανέμορφα, σιώπησε αυτό που έπρεπε να σιωπήσει και ήχησε η εσωτερική φωνή. Μακάρι να ήταν έτσι όλη μας η ζωή. Χωρίς τρεξίματα άνευ λόγου και αιτίας. Σταμάτησε το χρήμα και η αυτοπροβολή. Τα δύο μεγαλύτερα δεινά. Και δυστυχώς απ’ ότι φαίνεται κανείς δεν πτοήθηκε και τίποτα δεν μετατοπίστηκε. Πάνω στο τσουνάμι ετοιμάζονται πάλι να χτιστούν τα πεντάστερα.
Τι θα αλλάζατε -αν μπορούσατε- στο πολιτιστικό τοπίο γύρω σας;
Θα έκανα χαοτικά πράγματα, θα έβαζα μπουρλότα, βαρελότα, θα επέτρεπα το κάπνισμα σε όλα τα θέατρα μέσα, θα εκμεταλλευόμουν το χάος που επικρατεί στ’ αλήθεια, θα το αποδεχόμουν και μέσα από την αληθινή εικόνα θα πέταγα βέλη. Θα εμφανιζόμουνα σαν ινδιάνος πάνω στις κορυφές όλων των βουνών της Αττικής και θα πέταγα βέλη προς το κέντρο. Θα φώτιζα όλο αυτό το γουέστερν. Η τέχνη θα έπρεπε να είναι αντίθετη προς τα κόμματα, προς οτιδήποτε φέρει σημαία, θα έπρεπε να είναι κόντρα στο πολίτικαλ κορέκτ, θα έπρεπε να μας σηκώνει πάνω από το έδαφος, να μας πηγαίνει ταξίδια, θα έπρεπε να χρησιμοποιεί την κατάσταση της χώρας της ως βατήρα για άλματα και όχι ως κινούμενη άμμο για να βουλιάζει μέσα της. Άμα είναι η τέχνη να προσπαθεί για το σωστό και το μέτρο και το περίπου και την τσιγκουνιά και άμα θέλει απλώς να αρέσει, τότε καλύτερα καθόλου. Καλύτερα μόνο ταβερνούλες και τυροκαυτερές και ωραία ηλιοβασιλέματα στα χωριά της καταγωγής μας.
Απορώ γιατί ακόμα έχουν τα κόμματα άλλο χρώμα αφίσας ή σημαίας. Γιατί ξοδεύουν μελάνια…
Μεγαλύτερος φόβος που ξύπνησε μέσα σας εν καιρώ πανδημίας;
Δεν φοβάμαι κάτι, γιατί όλα τα φοβιστικά πράγματα συμβαίνουν αυτή τη στιγμή, οπότε δεν προλαβαίνεις να φοβηθείς περιμένοντάς τα. Εγώ βλέπω ότι η επιστροφή στην κανονικότητα μετά από όλο αυτό το τεράστιο γεγονός, τουλάχιστον για τα ελληνικά δεδομένα, σημαίνει φτώχεια, σημαίνει ότι αυτό που ήδη κατέρρεε από πριν, τώρα καταρρέει ακόμα περισσότερο. Ανεξαρτήτως κυβερνήσεων και κομμάτων. Άλλωστε αυτά δεν υφίστανται. Απορώ γιατί ακόμα έχουν τα κόμματα άλλο χρώμα αφίσας ή σημαίας. Γιατί ξοδεύουν μελάνια… Αν σου συμβαίνει κάτι, αρρώστια, οτιδήποτε, αν έχεις κάποια ανάγκη ζωτικής σημασίας, εδώ τουλάχιστον σε αυτή τη χώρα, αν δεν είσαι πλούσιος, απλά πεθαίνεις. Τόσο απλά και τόσο κυνικά. Δεν μετράει ούτε πόσο εργάστηκε κανείς στη ζωή του, ούτε πόσο κόπιασε, ούτε πόσο πρόσφερε, ούτε αν προσπαθεί να είναι νομοταγής και εντάξει, δεν μετράει τίποτα. Ειδικά οι μεγάλοι άνθρωποι, βιώνουν νομίζω κάτι πολύ αποκαρδιωτικό και οδυνηρό. Με στενοχωρεί που η γενιά των γονιών μας είναι θλιμμένη, γιατί αν δεν έχουν αυτοί φως να φωτίσουν το τέρμα, σκοτεινιάζει όλος ο διάδρομος.
